Владимир Степанов. Хĕр пĕркенчĕкĕ

Владимир Степанов

Хĕ р пĕ ркенчĕ кĕ

Мистикă лла калав

Ç ывă рма выртас умĕ н лă пкă ç анталă кпа кă штах киленсе илес тесе балкон ç ине тухса тă тă м. Ыран – шă маткун, ирех вă ранмалла мар, ниç та та васкас ç ук. Каç хи хула хунар ç утисен шă рç и-тенкине ç акнă, ç ӳ ллĕ ç уртсен куç ĕ сем ç утă па тулнă. Темĕ н пысă кă ш сарă уйă х пĕ лĕ телле кармашать. Тӳ лек те лă пкă ă шă каç тă рать – юрă ри пекех. Хура тӳ пере темĕ нле ă нланмалла мар мĕ лке палă рма пуç ланине асă рхарă м сасартă к. Тата мĕ н амакĕ куç а курă нать?

Мĕ лке шалтан сă рхă накан шупка ç утă па тулчĕ те – эпĕ пĕ лĕ трен анакан темĕ н пысă кă ш кайă ка уйă рса илтĕ м. Тă рна ку! Ă нлантă м: чĕ рĕ кайă к мар ç ак, мираж ç еç – куç ултавĕ. Вĕ ç ен кайă к ç акнашкал пулма пултараймасть. Тă рнан ç ут мĕ лки балкон патĕ нчен темиç е хутччен явă нса илчĕ, акă ман ç умранах иртрĕ вă л – мĕ н пысă кă ш хă й, ç унаттисем балкон сарлакă ш, сахалтан та виç ĕ хă лаç! Мана куç ранах пă хса вĕ ç се пычĕ тĕ лĕ нтермĕ ш кайă к, ырă сунса тинкернĕ нех туйă нса кайрĕ. Куç ултавĕ мар ку, эпĕ чă нласах темĕ скере куратă п.

Ç ĕ рлехи тӳ пе ç уратнă пулма пултарайман мĕ лке мана пĕ рре те хă ратмарĕ. Мĕ ншĕ н пĕ р пĕ рчĕ те шикленме пĕ лменрен хамран хам тĕ лĕ нсе тă тă м. Юмах-халапри кайă к чă н чĕ рĕ лсе тă ни ă с-тă на шалкă м ç аптарса пă рахмалла, эпĕ вара ним пулман пек тĕ лĕ нтермĕ ш кайă кпа, каç хи хула кĕ тречĕ пе киленетĕ п. Мĕ нле йышширех паттă р хĕ рарă м иккен эпĕ! Ç ут сывлă шран тĕ ртсе тунă пек курă накан тă рнана мансă р пуç не тек никам та асă рхамарĕ пулас: ç ынсем кă шкă рашни илтĕ нмерĕ. Машина сасси ç еç урам тулли сĕ рлет.

Асамлă кайă кă н тĕ к пĕ рчи ман патах вĕ ç се анчĕ. Алла тă срă м та – ă ç тан ç акнашкал хă юлă х тупă нчĕ? – ç утă мамă к ал тупанĕ ç инех пырса выртрĕ. Хуллен вĕ ртĕ м те – вă л сывлă шра сĕ врĕ лсе ç ухалчĕ. Ç ут тĕ тре тă рна та ç ӳ лелле вĕ ç се хă парчĕ, тӳ пере ирĕ лчĕ, ним палă рми-ç уталми пулса та тă чĕ. Эпĕ вара ним курман та ним пулман пек пӳ лĕ ме кĕ тĕ м те, балкона хупрă м та, пĕ р шухă шсă р, тулли канă ç па ç ывă рма выртрă м. Хам ç акнашкал хă юллă хĕ рарă м пулнине паян кунччен те пĕ лмен эпĕ...

Таç та ă с-тă н тĕ пĕ нче-кĕ тессинче шухă ш-тĕ шмĕ ртӳ хускалса илчĕ. Халă х сă махлă хне ĕ ненес пулсан, леш тĕ нчери этемсен чунĕ сем пирĕ н пата, ç ут тĕ нчене, тă рна пулса килсе каяç ç ĕ тет. Ç авă нпа ç ак вĕ ç ен кайă ксене тивме хушман. Тă рна тытнă ç ын питĕ пысă к ç ылă ха кĕ рсе ӳ кет тет.

Унччен-авал ç ынсем пурнă ç а, тĕ нче тытă мне мĕ нле курнине анне ялан каласа тĕ лĕ нтеретчĕ мана Тем те пĕ летчĕ вă л. Ç авă нпа ялта ă на юмă ç карчă кĕ тесе ĕ ненетчĕ ç. Аннен хĕ рĕ х кунне асă ннă чух пиртен кил урлă пурă накан Сă пани аппа мана вă рттă н, ыттисем ан илччĕ р тесе ĕ нтĕ, тĕ лĕ нмелле ĕ ç -пуç ç инчен каласа панă ччĕ. Аннеç ĕ м юмă ç а чă нах та пĕ лнĕ тесе хам та шутлама тытă нтă м ç акă н хыç ç ă н.

Сă пани аппана вупă р асаплантарма тытă ннă тет. Темиç е каç ĕ ретлĕ н ç ыврайман вă л: кă шт сĕ нк пулсанах вупă р карчă к ç итсе тă ратчĕ те пă вма тытă натчĕ тет. Ман анне асă рханă Сă пани аппапа тем пулса иртнине. Ыйтса пĕ лнĕ унран йă лтах.

«Аннӳ каç па пирĕ н пата каç рĕ те ман вырă нпа юнашар тенкел ç ине пырса ларчĕ. Мана лă планма, ç ывă рма хушрĕ. Ç умра ç ын пур чух чун лаштах кайрĕ, темиç е каç йĕ ркеллĕ куç хупманран тем вă хă тра ыйха путрă м. Ç авă н чухне пĕ лтĕ м те чă ваш юмă ç карчă кĕ мĕ нлерех хă ватлă юм-этем пулнине. Килчĕ каллех ман пата вупă р. Ман умра курă нчĕ кă на – пӳ ртре тем ç уталса илчĕ. Ç урт ă шчикĕ пысă кланса кайрĕ: мачча тем ç ӳ ллĕ ш, пӳ рт чӳ речисем патне ç итме сахалтан та вунă утă м! Шур лаша утланнă аннӳ куç туллин тухса тă чĕ ç авă н чух. Вă л шурă кĕ ске халат, шурă шă лавар, шурă атă тă хă ннă. Пуç ĕ нче шĕ вĕ р тă рă ллă шурă калпак. Хĕ ç ç акнă, аллинче ç ап-ç утă саламат. Вупă р карчă ка шурă урхамах малти урипе мĕ нле тапрĕ – усал урайне сирпĕ нсе те ӳ крĕ. Аннӳ ут ç инчен сиксе анчĕ те ура ç ине тă нă вупă ра саламачĕ пе тă сса ç апрĕ. Пушши вара хĕ ç пек касса ç урчĕ усала, вупă р карчă ка ç урмалла татрĕ. Тахă ш самантра таç та кайса кĕ чĕ хă рушă та ирсĕ р япала. Аннӳ вара мана ирччен ç ывă рма хушрĕ, ç акă пĕ тĕ мпех тĕ лĕ к кă на иккене каларĕ. Ыйхă ра мĕ н курнине ç ынсене пĕ лтерме хушмарĕ. Ирпе вă рантă м та хам та чухлаймарă м: те тĕ лĕ к куртă м, те чă нласах пулса иртрĕ усалпа юмă ç тытă ç ă вĕ? Унтанпа тек вупă р пусман мана. Паян сана ç ак ĕ ç -пуç ç инчен сана пĕ лтерсе ç ылă ха кĕ местĕ п пуль ĕ нтĕ. Аннӳ не чунтан хисеплесе, чĕ ререн хурланса сана каласа паратă п», – тесе питĕ тĕ лĕ нтернĕ ччĕ Сă пани аппа аннен хĕ рĕ х кунне асă ннă чухне.

Анненех хунă пуль хам. Авă асамлă кайă кран, тĕ лĕ нтермĕ ш тă рнаран пĕ р пĕ рчĕ те хă рамарă м, выртсан пĕ р шиксĕ р ç ывă рса кайрă м. Тĕ лĕ кре вара Юля хĕ рĕ ме куртă м. Вă л ç итĕ ннĕ ĕ нтĕ, пĕ ве кĕ нĕ, мĕ нлерех йышши чиперук пулса тă нă. Тĕ пренчĕ кĕ м шурă кĕ пепе, вă рă м ç ӳ ç не хитрен ç ивĕ тленĕ -тирпейленĕ. Ман ç ине йă л кулса пă хса илчĕ, анчах тепĕ р самантранах сă нĕ салхулланчĕ. «Анне, манă н хĕ р пĕ ркенчĕ кĕ ç ук. Фатасă р качча тухаймастă п. Качча кайсан тин тивлет килет», – вă таннă н-именнĕ н пĕ лтерчĕ вă л. Хĕ рĕ мĕ н куç ĕ шывланчĕ, куç ç улĕ юхса анчĕ. «Эсир ыран аттепе пĕ рле хĕ р пĕ ркенчĕ кне илĕ р те кукамайсен ялĕ еннелле кайă р. Фатапа мĕ н тумаллине хă вă рах куратă р. Тархасшă н ман сă маха итлĕ р», – терĕ те Юля куç умĕ нчен ç ухалчĕ.

Шарт сиксе вă ранса кайрă м та телефона ярса тытрă м. Нумаях пулмасть урамра Тольă на тĕ л пулнă ччĕ. Унчченхи мă шă рă ма халь таранччен шă нкă равлама шутламан та эпĕ. Телефон номерне те ытахаль ç еç ç ырса хутă м ун чухне, калаç ă ва часрах вĕ ç лес тесе ĕ нтĕ. Тем каласан та эпир пĕ р-пĕ риншĕ н ют ç ын, синкер хыç ç ă н сыпă нмарĕ пирĕ н пурнă ç. Уйрă лтă мă р. Хамă р та кă мă л ç аврă нмалла тă рă шмарă мă р, ç ине тă марă мă р ç ав. Паянхи куç па пă хсан – ç емье арканнин айă пĕ ытларах манра пуль…

Леш тĕ нчери Юльă шă н вара чă нлă х урă хла: унă н ашшĕ те, амă шĕ халĕ те пĕ рле пурă наç ç ĕ. Хĕ рĕ мĕ р Тольă па иксĕ мĕ ре паян кунччен те мă шă р ç унат ç емье пек йышă нать. «Эсир ыран аттепе пĕ рле хĕ р пĕ ркенчĕ кне илĕ р те…» – каллех илтĕ нсе кайрĕ ç унă н сă махĕ сем…

Мĕ нле манса кайнă?! Пуç ран мĕ нле тухса ӳ кме пултарнă?! Ыран пирĕ н тĕ пренчĕ кĕ н ç уралнă кунĕ! Пурă ннă пулсан ç ирĕ м тултаратчĕ Юля…

Ă на та хам ç ирĕ мре чух ç уратрă м. Качча ир тухрă м эпĕ, вунтă ххă ра кайсанах Тольă па пĕ рлешрĕ м. Юлташă н ç уралнă кунĕ нче паллашрă мă р та – юрату тĕ нчине лекрĕ мĕ р. Илем хуç аланать ç ак асмлă тĕ нчере. Кайă ксем те кунта этем чĕ лхипе калаç аç ç ĕ. Чĕ вĕ лти юрă ç ă сем хурт-кă пшанкă таврашĕ тытмаç ç ĕ, ирхи сывлă м шывьпе пурă наç ç ĕ. Пысă ккисем, ă мă рткайă к пеккисем, пĕ рре те ç ă ткă нсем мар, вĕ сем – ç ӳ л тӳ пере явă нса-ç аврă нса пĕ лĕ т ушкă нĕ сене пă хса ç ӳ рекен кĕ тӳ ç сем. Ку тĕ нчере этем те вĕ ç ме пултарать – кă мă л ç еç пултă р, куç хупса иличчен чунра телей ç уначĕ сем ӳ ссе лараç ç ĕ. Чечексем те кунта этем чĕ лхине ă нланаç ç ĕ, юратă ва мухтаса ç емĕ сем кĕ вĕ леç ç ĕ. Асамат кĕ перĕ нихă ç ан та сӳ нмест юрату тĕ нчин тӳ пинче.

Юля хĕ рĕ мĕ р ç ут тĕ нчене килсен пирĕ н ç емйере телей тулса тă кă нмах пуç ларĕ. Вă хă т та, кун-ç ĕ р те юмахри пек ç аврă нчĕ ç. Куç хупса иличчен Юля вуннă тултарчĕ. Ç анталă к питĕ шă рă х тă ратчĕ ç ав ç ул. Хĕ рĕ мĕ рĕ н ç уралнă кунне эрне вĕ ç ĕ нче паллă тă вас терĕ мĕ р, унă н юлташĕ сене кафере пуç тарса хаваслă уяв ирттерме тĕ в тытрă мă р. Шă п ç уралнă кун вара виç сĕ мĕ р кă на ĕ ç хыç ç ă н сĕ тел хушшине ларса пылак ç имĕ ç пе сă йланма шутларă мă р. Толя манпа канашламасă рах Юля валли хаклă чулпа капă рлатнă ылтă н ç ĕ рĕ, ылтă н вă чă ра тата кĕ мĕ л сулă илнĕ те парнесене кă нтă рлах кайса панă. Илемчĕ ксене тусĕ сене кă тартма Юля ç ут эрешсене ç акнă -тă хă ннă та урама тухнă, кайран хĕ рачасем пĕ рле шыва кĕ ме кайнă. Ним татки ç ук тӳ пене таç тан муртан шĕ вĕ те пĕ чĕ к ç умă р пĕ лĕ чĕ сиксе тухнă, пур-ç ук хевтине пуç тарса пĕ р-икĕ хутчен аслати кĕ рлеттермелĕ х хă ват та тупнă. Шывра ç уйхă шакан хĕ рачасен пуç тă рнех татă лса аннă ç иç ĕ м сă нни. Юльă на аç а ç апнă, ытти юлташĕ сене вара нимĕ н те пулман.

Синкерĕ шĕ н Тольă на айă пларă м эпĕ. Енчен те вă л кĕ мĕ л сулă, ылтă н ç ĕ рĕ, вă чă ра парнелемен пулсан Юльă па нимĕ н те сиксе тухмастчĕ: хĕ рĕ мĕ р ç инчи эреш металл ç иç ĕ ме хă й патне туртса илнĕ тесе ĕ ненсе лартрă м. Физика саккунĕ ку. Ç ак шухă ш-ĕ ненӳ чуна-чĕ рене пă р савă л пек хирĕ нсе кĕ рсе ларчĕ те чĕ рене витĕ р шă нтрĕ. Каç арма пултараймарă м эпĕ Тольă на: мĕ н амакран кă нтă рла килсе панă вă л парнисене, ĕ ç хыç ç ă н киле таврă нсан сĕ тел хушшине ларсан савă нтарма пулман-и Юльă на?

Хĕ рĕ мĕ ре ялта пурă ннă кукамă шĕ питĕ юратачĕ. Анне ç умне, яла кайса пытартă мă р Юльă на… Пă хса тă тă р леш тĕ нчере мă нукне терĕ мĕ р. Хамă р вара, Тольă па иксĕ мĕ р, кунран-кун пĕ р-пĕ рне ют пулса пытă мă р, юлашкинчен сă мах чĕ нме те пă рахрă мă р. Уйрă лтă мă р вара… Толя юнашар хулана куç са кайрĕ. Тепĕ р ç ултан эпĕ качча тухрă м, пĕ ччен пурнă ç – пурнă ç мар ç ав. Анчах телей кайă кĕ мана пач паллами пулнă -мĕ н: пурнă ç ă н тепĕ р ç аврă мĕ н ç ĕ нĕ кустă рми нумай чупаймарĕ, часах арканчĕ. Иккĕ мĕ ш упă шкан – пылак чĕ лхе-ç ă варлă Викентийĕ н – чунĕ юрату вучĕ сĕ р пурнаймастчĕ, хĕ рарă м тесен вă л вакка сикме те, вутта кĕ ме те хатĕ рччĕ. Юлашкинчен мă нтарă н Дон Жуан «чă н-чă н пирĕ штие» тĕ л пулчĕ – хă рушла пысă к, ç ут тĕ нчере халиччен пулман юрату серепине лекрĕ те ç унса кайрĕ. Мĕ н пĕ ве кĕ неренпе шыранă та аранах тупă ннă хĕ рарă м идеалĕ, илемлĕ х эталонĕ патне тухса вĕ ç терчĕ манă н Викентий, сисмерĕ те – «чă н-чă н пирĕ штин» пушмакĕ н шĕ вĕ р кĕ ллине тирĕ нсе ларнă ă ман пулчĕ те тă чĕ. Ă мă рткайă к пек ç ӳ лте вĕ ç се ç ӳ рекен арç ын тахă ш самантра хир мулкачи пек сиккелекен этеме тухрĕ.

Манă н пурнă ç ран яланлă хах ç ухалчĕ Викентий. Темиç е уйă х каялла вара урамра Тольă на тĕ л пултă м. Вă л Шупашкара каялла таврă ннă. Хваттер туяннă пулсан та халĕ те пĕ чченех пурă нать: хĕ рарă мсем пулкаланă, анчах хут уйă рттарса авланман. Хам пекех ĕ нтĕ. Ç авă н чухне телефон номерĕ сене панă ччĕ пĕ р-пĕ рне. Турра шĕ кĕ р, пĕ рремĕ ш упă шкан телефонне ç ырса хутă м ç авă н чух, чаплă кĕ сре пек пуç а каç ă ртса кутă нлашса тă марă м.

Толя телефона тӳ рех тытрĕ. Ç ывă рман пулмалла вă л. Сывлă х сунмасă рах калаç ма тытă нтă м унпа. Мĕ нле тĕ лĕ к курнине, Юля пиртен хĕ р пĕ ркенчĕ кĕ ыйтнине ĕ сĕ кле-ĕ сĕ кле пĕ лтертĕ м. Толя нимĕ н те тĕ лĕ нмерĕ, Юля та тĕ лĕ кре ун патне те пынине, фата илме ыйтине каларĕ.

Ирхине Толя ман пата килчĕ. Вă л ç итнĕ ç ĕ ре эпĕ пуç тарă нса ларнă ччĕ те ĕ нтĕ. Ç ывă хри туй салонĕ нчен пуç лар шырава тесе килĕ шрĕ мĕ р те ç ула тухрă мă р. Манă н унчченхи мă шă рă м машинă па питĕ ă ста ç ӳ рет. Паян вара вă л хă йне руль умне пуç ласа ларнă пекех тыткалать. Хам та вырă нта мар: кĕ ç ĕ рхи каç иксĕ мĕ р те пĕ решкел тĕ лĕ к курнă. Кун пекки те пулать-и пурнă ç ра?

Туй салонне кĕ тĕ мĕ р те хĕ р пĕ ркенчĕ кĕ сене пă хма тытă нтă мă р. Нумай суйламарă мă р, «Джульетта» текен модель куç тĕ лне лексен иксĕ мĕ р те ă нлантă мă р: акă вă л – пире кирлĕ фата. Пĕ ркенчĕ ке туянтă мă р та ç ула малалла тă срă мă р. Хуларан тухсан ытла инç е те каймарă мă р – ç ул хĕ рĕ сленĕ вĕ патне грузовикпа икĕ ç ă мă л машина ç ывхарнине куртă мă р. Эпир М7 федераллă трасса ç инче пулсан йĕ ри-тавра автомобиль явă наччĕ ĕ нтĕ, ку шоссе пушах темелле. Ç ул хĕ рĕ сленĕ вĕ нче кĕ тсе илтĕ мĕ р пĕ чĕ к колоннă на. Кусем пире кирлĕ ç ынсем пулнине ă нлантă мă р ĕ нтĕ эпир, анчах хĕ р пĕ ркенчĕ кĕ пе мĕ н тумаллине чухлаймарă мă р-ха. Пире тĕ л пулнă машинă сем те чарă нчĕ ç. Эпир фатана илтĕ мĕ р те Тольă па иксĕ мĕ р вĕ сем патне утрă мă р. Машинă сенчен тухнă ç ынсем пире сывлă х сунчĕ ç, «хĕ рӳ точкă ра» пуç хунă салтак ӳ тне яла илсе кайнине каларĕ ç.

Тольă па иксĕ мĕ р тӳ рех тă нкарса илтĕ мĕ р Юля тĕ лĕ кре мĕ н каласшă н пулнине. Хуйха путнă ç ынсем те эпир вĕ сене ахальтен тĕ л пулманнине туйрĕ ç. Пĕ р сă мах чĕ нмесĕ р пурте грузовик патне утрă мă р. Машина бортне уç рĕ ç те эпир цинк тупă к ç ине фатана хутă мă р. Никам та хирĕ ç пулмарĕ. Салтака пытарнă чухне хĕ р пĕ ркенчĕ кне тупă к ç инех хурса яма каларă мă р хамă р. «Хĕ рӳ точкă ра» вилнĕ йĕ кĕ т Виктор ятлă иккен. Ă на асă ннă чух ĕ ç мелли-ç имеллине мĕ нле ятлă хĕ р ячĕ пе хывмаллине ыйтса пĕ лчĕ ç ç ынсем. Паттă ррă н пуç хунă йĕ кĕ тĕ н хĕ рĕ х кунне асă нма эпир те Викторсен килне пыма калаç са татă лтă мă р та уйрă лтă мă р. Хурлă хлă кортеж хă й ç улĕ пе хускалчĕ, эпир вара, пĕ р тухнă япала, манă н тă ван яла та кайса килес, масар ç ине кĕ рсе тухса Юльă па аннене асă нас, хаклă ç ыннă мă рсен вилтă прийĕ сене тирпейлес терĕ мĕ р.

***

Пин-пин чечек-ç еç керен тĕ ртнĕ -тĕ рленĕ улă х-ç ерем чуна-чĕ рене, тă на-куç а тыткă нлать. Хаваслă хĕ велĕ н ачаш шевлинче унă н асамлă хĕ -юмлă хĕ чĕ рĕ сывлă шпа сывлать. Ç ут тĕ нчен кĕ трет илемĕ леш тĕ нчере те ç акă н пек курă млă н тĕ кĕ рленме пултарнине пач ĕ ненес килмест. Курă к ытла ç ӳ ллĕ мартан аванах палă ракан сукмакпа вĕ ç нĕ пекех утатă п. Шурă кĕ пепе эпĕ. Ç ара уран. Туятă п-сисетĕ п кă на мар, ĕ ненетĕ п те: кă штах варкă ш ç ил тухтă р та ç ĕ клентĕ р ç еç – тĕ к пĕ рчи пек нимĕ н те мар ярă нса хă парса каятă п. Ç ӳ ç пайă ркисем ç унатланчĕ ç те ç ă мă лланчĕ ç, мана ç ӳ лелле йă трĕ ç.

Акă умрах ç авра ç ил пĕ тĕ рĕ нсе явă нма пуç ларĕ, ă ç тан тупрĕ вă л хă й валли тусан та хă йă р? Ак тата вĕ тĕ чул таткисем те таç тан сиксе тухрĕ ç, сывлă ш тыткă нĕ нче ç аврă нма тытă нчĕ ç. Сиссе те юлаймарă м – ç авра ç ил мана туртса та илчĕ, ç ă тса та ячĕ.

Ç ӳ лелле, тӳ пе вĕ ç сĕ рлĕ хне карă накан-кармашакан кă пă шка ç ӳ ç тахă ш самантра мĕ н таран йывă рланса-пусă рă нса пуç ç ине утă лавĕ пек тиенчĕ -тирĕ нчĕ. Унă н ç ĕ клемĕ -йывă рă шĕ мана ç ĕ р тĕ пнех сĕ тĕ рсе антарса кайрĕ. Тă пра та хă йă р, тă м та чул витĕ р алланса-сă рхă нса тухса темĕ нле шупка тĕ ттĕ м хă вă ла персе антă м. Ç ĕ р витĕ р шă вă нса-шă йрă лса тухнă чух ç ири тум хывă нса юлчĕ.

Ç урма тĕ ттĕ мре темĕ нле мĕ лке, хушă ран хĕ лхемсемпе ялтлатса ç уталса илекенскер, сывлă шра ç ă раланса пысă кланма тытă нчĕ. Кă шт тă рсан пĕ ве те вă я кĕ чĕ вă л: икĕ пуç лă темĕ н пысă кă ш ç ĕ лен! Пă р пек сип-сивĕ кĕ леткипе хă ш самантра ç авă рса-пă вса та илчĕ мана. Хытса-шă нса ним хускалми пулса тă тă м. Хă рушă ç ĕ ленĕ н пуç ĕ сем манă н кă кă рсене сĕ ртĕ нчĕ ç. Ç ĕ р хă вă лĕ н шупка сĕ млĕ хне ç иç ĕ м ç иç нĕ н ç утатса пуç ра шухă ш ялтлатса илчĕ.

– Санă н чӳ клемӳ мар эпĕ! Эпĕ качча тухатă п. Ман пата пыма, ман ç ума ç ыхланма ирĕ к ç ук санă н, – кă шкă рса ятă м эпĕ. Шурă кĕ пе те самантрах хамă н ç инче пулчĕ тă чĕ.

Ç ичĕ ç ĕ р миннин-тĕ пĕ н тискерĕ шĕ пуç ĕ сене ç ĕ клерĕ, хыç алаллла пă хрĕ – темĕ скере е такама курчĕ пулас. Пирĕ н пата шурă урхамах утланнă, шурă тумлă хĕ рарă м тухрĕ тă чĕ. Аллине вă л ялкă шса-ç иç се тă ракан сă нă тытнă. Сă н-пичĕ пе ç ак хĕ рарă м-ç уйă ç – каснă -лартнă манă н юратнă кукамай.

Урхамах чĕ вен тă чĕ... Ман чунă ма ç ичĕ ç ĕ р миннин тискерĕ шĕ н сехри-туйă мĕ уç ă лчĕ. Икĕ пуç лă ç ĕ лен тем пек хă ватлă пулсан та кĕ тмен хă нана хирĕ ç тă раймасть. Хă рарă м-ç уйă ç ă н вутлă сă нни ним чă рмавсă р сулмаклă н касса ç урать те ӳ тне – вара шалтан вут хыпса илет ă на. Айă псă р хĕ ре ç ĕ р тĕ пне сĕ тĕ рсе аннă шă н ӳ кĕ нсе те илчĕ вă л. Чипер пике качча тухса ĕ лкĕ риччен хă йĕ н тарç и тă васшă нччĕ ă на. Таса та айă псă р хĕ рĕ н кă кă рне ĕ мсен икĕ пуç лă тискерĕ шĕ н юмлă хĕ вă йланать, вă л хă ватлă ран хă ватлă сусă -ç ĕ лен пулса тă рать…

Урхамах чĕ вен тă чĕ, хĕ рарă м-ç уйă ç тискерĕ ше вутлă сă ннипе чикмерĕ, хă мсарса кă на илчĕ. Вара урхамхĕ ç инчен анчĕ те усал аç тахана сă нă аврипе сулса ç апрĕ. Икĕ пуç лă ç ĕ лен таç та ç ити ыткă нса кайрĕ те ç ĕ р ç ĕ р хă вă лĕ н тĕ пне кĕ рсе кайса куç ран ç ухалчĕ. Шурă тумлă хĕ рарă м – каснă -лартнă кукама хă й – мана ç амкаран чуп туса илчĕ те урхамахне утланчĕ. Тепĕ р самантран ç илç унат ç ӳ лелле тапса та сикрĕ, куç ран ç ухалчĕ.

Ç ĕ р хă вă лĕ нче тата каллех такам пуррине туйрă м эпĕ. Ман паталла салтаксен чă пар тумне тă хă ннă йĕ кĕ т утать, аллинче унă н – хĕ р пĕ ркенчĕ кĕ …

***

Кă шкă рса ятă м та – куç а уç са вă ранса кайрă м. Тĕ лĕ к кă на иккен. Ыйхă ра хамă р хĕ р пек пулса ç ӳ ренĕ. Леш тĕ нчере Юльă па мĕ н пулни мана тĕ лĕ кре курă нчĕ. Мĕ н тĕ лленнине аса илтĕ м те – сип-сивĕ тар тапса тухрĕ. Хур шатрипе мар, пă рпа витĕ нчĕ пуль ӳ т. Ç ĕ р тĕ пĕ нче пурă накан икĕ пуç лă мă н ç ĕ лен хама ç авă рса ытласа илчĕ тейĕ н. Аса илтĕ м халă хра ç ӳ рекен халап-юмаха… Паç ă р тĕ лĕ кре пуç а килнĕ шухă ш халĕ ă с-тă нра ялтлатса илчĕ. Сă махлă ха ĕ ненес пулсан, ӳ т-пĕ вĕ пе асса пурă ннă хĕ рарă мсем леш тĕ нчене лексен ç ĕ р тĕ пĕ нче пурă накан сусă -ç ĕ ленсен чӳ клемисем пулса тă раç ç ĕ. Качча тухмасă рах вилнĕ хĕ рсем те ç ав аç тахасен тыткă нне лекме пултараç ç ĕ иккен. Лешсем вара ç ав хĕ рсен-хĕ рарă мсен кă кă рне ĕ меç ç ĕ тет, вĕ сен сĕ чĕ пе тă ранса хă ватпа тулаç ç ĕ имĕ ш. Ç ĕ р тĕ пĕ нчи ç ĕ ленсемпе явă ç са кайсан хĕ рсем-хĕ рарă мсем усал сусă на та тухаç ç ĕ тет, вупă р карчă кĕ пулса ç ут тĕ нчене те килсе кайма пултараç ç ĕ, вупă р пусса ç ӳ реме тытă наç ç ĕ.

Пирĕ н хĕ рĕ ме леш тĕ нчере ç ак синкер шă па лекес ç уккине кĕ ç ĕ рхи тĕ лĕ к кă тартрĕ мана. Юля систерчĕ апла. Леш тĕ нчере качча тухрĕ иккен пирĕ н тĕ пренчĕ к. Нумаях пулмасть куç тĕ лне мистикă ллă сă вă лекнине аса илех кайрă м. Петĕ р Яккусенччĕ -ç ке вă л. Мана поэтă н юрату лирики килĕ шет, ç авă нпа унă н пултарулă хĕ пе кă штах интересленетĕ п. Ним ӳ ркенмесĕ р шыраса тупрă м «Ç авра кӳ лĕ » кĕ некене, сă ввине уç рă м. Унччен вуланă чух ç ак хайлавра нимех те асă рхаманччĕ, халĕ вара ă нлантă м та пĕ лтĕ м: поэт хă й куç ĕ пе мĕ н курнине ç ырса кă тартнă. Нимĕ н те шутласа кă ларман вă л.

Сĕ м вă рман варринче тă рă хла шур сĕ тел,

Ик айккин – тă хлачсем, хă тасем…

…Ку енче – сарă ях, ылтă нах та хĕ вел,

Леш енче авалхи сă нарсем.

Пыл сă ри юхнă ç ем тухату сă махсем

Юхтараç ç ĕ сĕ тел хушшинче:

Эп пĕ лмен сă махсем, эп илтмен сă махсем

Илтĕ неç ç ĕ кунта леш енчен.

Хă наланă р кă на, ан чĕ нсемĕ р мана,

Ĕ лĕ кхи хă насем, эп халех пырас ç ук.

Сар хĕ велĕ н ç ути кунта ç еç курă нать,

Леш енче – ун ç ути те, ă шши те ç ук.

Ик тĕ нче чиккине уйă расчĕ. Текех

Курас марччĕ тахç ан вилнисен ĕ ç кине…

…Пурă натпă р ç апла, ĕ мĕ р вă рă м пекех.

Пĕ лсе тă нă ç нчех ĕ мĕ рсем кĕ скине*.

Тепĕ р хут вуларă м та сă вва – чун та, тă н та лă ш пулчĕ ç. Тарă н ыйхă ç аврă нса та ç итрĕ. Тек тĕ лĕ к курмарă м ç ак каç. Ирхине ç ă мă ллă н вă рантă м, савă к кă мă лпа ĕ ç е васкарă м.

Кă нă рлахи апат вă хă тĕ нче лавккана тухса кĕ ме шутларă м. Тӳ пере тулли хĕ вел ытлаван кулса-ç иç се тă ратчĕ, тахă ш самантра сывлă ш тĕ треленсе илчĕ те яра пачĕ ç умă р. Хĕ вел пă хса тă рать, ç ӳ лтен шап-шурă ç умă р тă кă нать. Куç хупса иличчен йĕ п-йĕ пе пулса тă тă м. Кас ç умă рĕ ç ă вать.

Кас ç умă рă н тепĕ р ячĕ те пур: вилтуй е виле туй ç умă рĕ. Ваттисем каласа хă варнă тă рă х, хĕ вел пă хнă чух ç умă р ç унă вă хă тра пулса иртет иккен вă л. Масар ç инчисем, леш тĕ нчерисем, хĕ веллĕ ç умă р айĕ нче туй тă ваç ç ĕ тет вара.

Тă ратă п акă йĕ пе чă х пек тротуар варринче. Ç ӳ ç -пуç тă рă х шыв юхать, пит-куç кулă па ç иç ет. Апла ç ак самантра Юльă па Викторă н туйĕ пуç ланчĕ пулать...

Тӳ перен тă кă накан лĕ п кă на шурă шыв айĕ нче ç умă р чарă ничченех киленсе тă тă м эпĕ. Вара Тольă на шă нкă равларă м: Юльă на асă нса унă н иртсе кайнă ç уралнă кунне ман патра пĕ рле паллă тă вар мар-и тесе сĕ нтĕ м. Вă л тӳ рех килĕ шрĕ.

------------------

*Пирĕ н чаплă поэтă мă р Петĕ р Яккусен – Петр Яковлевич Яковлев – 2021 ç улхи кă рлачă н 7-мĕ шĕ нче ç ут тĕ нчерен кайрĕ.