Кофеин турында мәгълүмат

Җ ир йө зендә кешелә р ел саен 100000 тоннадан артык кофеин куллана. Бу 14 Эйфель манарасы авырлыгына тиң. Кофеин чемердә векле эчемлеклә р, шоколад, кофеинлы стимуляторлар һ ә м “кофеинсыз” билгесе астындагы эчемлеклә р аша кабул ителсә дә, кү п ө леше каһ вә һ ә м чә й белә н кулланыла. Кофеин кү ң ел кү тә ренкелеген, игътибарлылыкны сакларга булыша, безне бә хетле итә һ ә м, хә тта йокыбыз туймаса да, кө ч- куә тебезне арттыра. Дө ресен ә йткә ндә, ул шулай ук кан басымын кү тә рә, борчылу хисен барлыкка китерә. Бу дө ньяда иң киң таралган наркотик(ә фьюн). Ул кү ң ел кү тә ренкелеген ничек тудыра?

Ү семлеклә рдә хасил булып, кофеин берничә функция ү ти. Зур дозаларда, мә сә лә н, аерым тө рлә рнең яфракларында һ ә м орлыкларында – ул бө җ ә клә р ө чен агулы. Лә кин, нектарда булганча, кечкенә дозаларда куллану –бө җ ә клә ргә кабат визит ясар ө чен ү злә рен истә калдырырга ярдә м итә ргә мө мкин ул. Кеше организмында кофеин ү зә к нерв системасының стимуляторы кебек эшли. Аденозин исемле матдә аларның иң мө һ им йоклата торган молекулаларын блокадалап, безнең кү ң елне кү тә реп тора. Сезнең организм һ ә рвакыт энергия белә н тә эмин ителү гә мохтаҗ, ул аны югарыэнергетик молекула – АТФ таркалган вакытта ала. Бу процесс вакытында АТФ молекуласының ү зә ге – аденозин аерылып чыга.

Шушы молекулаларга яраклаштырылган баш миенең нейроннары рецепторлардан тора. Аденозин рецепторларга береккә ч, биохимик реакциялә р чылбыры активлаша, шул сә бә пле нейроннар сү лпә нлә нә, баш миенә сигнал бирү че кирә кле молекулалар ү сешен ә кренә йтә. Икенче тө рле ә йткә ндә, сезнең йокыгыз килә башлый. Кофеинны аденозин рецепторлары дошманы дип атарга була. Шулай ук ул, аденозин рецепторларына комачаулый, нейроннарыгызның ү сешен туктата. Кофеин һ ә м аденозин шулкадә р охшаш молекуляр структураларга ия, хә тта кофеин аденозин рецепторларына кереп утырырга мө мкин, лә кин аларның җ итә рлек дә рә җ ә дә охшаш булмаулары, моны эшлә ргә мө мкинлек бирми. Димә к, аденозин сезнең нейроннарыгызны тоткарлый.

Кофеин ингибиторыбызны бастыра һ ә м безне стимуллаштыра башлый. Кофеин шулай ук уң ай хислә ргә этә рергә мө мкин. Кайбер нейроннарда аденозин реецепторлар башка молекула ө чен рецепторларга кушылалар. Аның исеме - дофамин. Баш миендә дофамин фнкциялә ренең берсе - лә ззә т хисенә ярдә м итү. Аденозин шундый бер куш рецептор белә н кушылганда, дофаминга ү зенең уемына элә гү катлаулырак була, шунлыктан кә ефне яхшырту эшенең тә ртибен боза. Лә кин, кофеин аденозин урынын алгач, тә эсире башкача чыга: дофамин уемга элә гә ала. Кофеинның аденозин һ ә м дофамин рецепторларына йогынтысының озак сроклы ө стенлеге исбатланган: Паркинсон, Альцгеймер һ ә м кайбер тө р рак авыруларының ү сеше тү бә нә йгә н. Шуның бә рабә ренә нейроннар сү лпә нә ялә р һ ә м баш миенә сигнал бирү че мө һ им молекулаларның барлыкка килү ен тоткарлыйлар. Башкача ә йткә ндә, сезнең йокыгыз килә.

Кофеин шулай ук организмның май катламын “яндыру” мө мкинлеген дә арттыра ала. Кайбер спорт оешмалары фикеренчә, кофеин спортчыларга ө стә мә кө ч бирә һ ә м шуң а кү рә бу матдә не куллануны чиклә гә ннә р. 1972 нче елдан 2004 нче елга кадә р ярышларда катнашу мө мкинлеген югалтмас ө чен олимпиада катнашучылар кандагы кофеинның кү лә мен кү зә теп торырга мә җ бү р булганнар.

Кофеин кү ң елне кү тә рергә, кә ефне яхшыртырга, лә кин шул ук вакытта йө рә к тибешен ешайтырга, кан басымын кү тә рергә, бә дрә фкә йө рү не ешлаштырырга, йокысызлык, курку хисе тудырырга мө мкин. Моннан тыш ашамлыклар һ ә м эчемлеклә р составында кофеин булуы организмның эшчә нлегенә йогынты ясауын онытмаска кирә к. Сезнең баш миегез кофеиннны регуляр рә вештә кабул итү енә иялә нергә мө мкин. Ә гә р дә сезнең аденозив рецепторларыгыз тыгылган булса, организм ү зенә башканы тудырачак. Мондый очракта организмда кофеин булуга карамастан, аденозин ү зенең функциясен башкарачак: баш миенә энергиянең булмавы турында сигналлар бирә чә к. Шул сә бә пле, сезгә аденозив рецепторларны туктату максатыннан һ ә м кү ң ел кү тә ренкелеге булдыру ө чен кофеинны кү брә к кулланырга туры килә чә к. Тискә ре йогынты ясавын уйлап, кофеин куллануны ташласагыз, сез аның организмыгызга җ итмә вен сизә чә ксез. Ү з чиратында аденозин, баш авыртуы, арыганлык, тө шенкелек хислә ре тудырып, зур куә т белә н эшли башлаячак. Лә кин берничә кө ннә н артык аденозин рецепторлар юкка чыгачак, сезнең организмыгыз җ айлашаячак һ ә м сез бө тен дө ньяга билгеле стимуятордан башка да ү зегезне яхшы хис итә чә ксез.