Апас районы Апас урта мәктәбенең

Илһ ам чишмә се саекмасын!

№ 3

2016 ел

“Илһ ам” газетасының кушымтасы.

Апас районы Апас урта мә ктә бенең

балалар һ ә м яшү смерлә р газетасы

Сара Садыйкова тууына 110 ел

Мө хә ррир сү зе

Без бү ген, XXI гасыр ишегеннә н берничә генә адым атлаган чакта, татар җ аны ә зме-кү пме исә н калган дип расларга телибез икә н, татарны миллә т итеп саклап калырга омтылган бө еклә р турында сө йлә шик.

Моң ы булган халыкның теле була,

Теле булган халыкның миллә те була,

Миллә те булган халыкның дә ү лә те була,

Дә ү лә те булса, ул тарихта кала.

Димә к, иң ә ү вә ле моң. Ә Сара апа Садыйкова – татарның моң чишмә се, халкыбызның йө зек кашы. Ә леге газета аның рухына дога, иҗ атына мә дхия булсын!

  (1906 – 1986)_

Ул нинди сү нмә с йолдыз дисезме? Сө екле композиторыбыз Сара Садыйкованы шулай атыйм мин. Аның җ ырларын бабаларыбыз кө йлә гә н, ә ти-ә нилә ребез ө йрә нгә н, хә зер без җ ырлыйбыз. Җ ырлаган саен җ ырлайсы гына килеп тора. Алар җ анны җ ылыта, кү ң елне яктырта, туган телгә, туган җ иргә мә хә ббә т тә рбияли. Колагымда аның җ ыры яң гырый,               Ул илемнең булган моң лы кызы, Сукмагымда – аның эзлә ре.                         Горурлыгы татар халкының. Кү ң елемдә балкый маяк тө сле                   Килә чә ктә н урын яулаган ул Сара Садыйкова моң нары.                          Моң чишмә се булып җ иһ анның. Сара апа җ ыр-моң дө ньясында Сү нмә с йолдыз булып калкыр ул. Мә ң ге, мә ң ге халкым йө рә гендә, Татар кү ң елендә балкыр ул! Вә лиева Камилла, VII сыйныф укучысы.

               Сара Садыйкова! Бу исемне телгә алуга минем кү з алдыма тирә н сулы, бормаланып-бормаланып агучы, озын юллар ү теп безнең кө ннә ргә килеп җ иткә н мә һ абә т елга килеп баса. Ни ө чен шулай икә н соң бу? Мө гаен, елга белә н җ ырның охшаш язмышлы булуыннандыр. Зур елгалар гасырлар белә н гасырларны, буыннар белә н буыннарны тоташтырып, эссе чү ллә рдә кипмичә, тау-ташларга бә релеп юкка чыкмыйча туктаусыз аккан кебек, татар моң ы да юлда очраган мең нә рчә киртә лә рне җ иң ә -җ иң ә, кү ң еллә рдә н кү ң еллә ргә кү чә -кү чә бү генге кө нгә килеп җ иткә н.      Сара апа Садыйкова кө йгә салган җ ырларның кайсын гына алып карама-аның тө бендә тирә н моң ята. Хә ер, сагыш белә н моң гына тү гел, аларда самимилек, керсезлек, лирик геройны чиксез олылау, кү ң елнең иң тирә н катламнарын актарып ташларлык хислә р дулкыны, кичерешлә р ө ермә се. Сара апа – табигать баласы. Бә лки ул тө ннә рен йолдызлар яң гыры астында калып, шунда сихри авазлар ишеткә ндер. Бә лки карурманнар тавышы, сулар агышы аның кү ң елендә беренче талпыну, беренче тирбә нешне уяткандыр. Ничек кенә булмасын, аның иҗ атында бары тик безнең халыкка гына хас моң нар бар. Ул татар халкының бә гыреннә н ө зелеп тө шкә н композитор; җ ырлары, моң -сагышлары, ә рнү -борчулары, олуг ө метлә ре халыкның намусы, вө җ даны булып килә чә к буыннар хә терендә яң арсын; татар дө ньясы уянсын, кузгалсын ө чен Ходай тарафыннан җ ибә релгә н изге зат. Сафиуллина Индира, татар теле һ ә м ә дә бияты укытучысы.

Ямьле, чә чә кле-чуклы җ ә й башы. Хезмә т сө ючә н авылдашларымның һ ә м дө ньяның тө рле кыйтгаларына сибелгә н, газиз ана телен, мө катдә с моң нарын сагынып читтә яшә ү че-лә рнең авыл сабан туена җ ыелган чагы. Сә хнә гә сыйныфташым Гө лчә чә кнең ә нисе чыгып, кү крә к тү реннә н ургыган моң ын тыя алмагандай, “Җ идегә н чишмә ”не җ ырлап җ ибә рде: Җ идегә н чишмә лә рдә җ иде улак, Челтер-челтер ага кө меш су... (Кү птә н иҗ ат ителсә дә, гел яң а, татар җ анына ифрат та якын бу җ ырның моң лы авазлары шушы юлларны язганда да колагымда яң гырап тора сыман). Менә җ ыр тә мам... Бу кө й моң ының байлыгы, ү зенчә леге, халкыбызның борынгы кө йлә ренә якын торуы белә н җ ырны тың лаучыларны ә сир итте. Тирә -ягымдагы кешелә р ү згә реп киткә ндә й тоелды. Ни булды? Кем уятты аларның җ аннарын? Кем ул бө ек могҗ и-зачы? Табигатьнең серле баласы, тиң дә шсез олуг тылсымчысы, ә леге җ ырны кө йгә салучы – Сара апа Садыйкова. Җ иһ анда калган якты эзең,                        “Җ идегә н чишмә ”ң – мә ң ге ү лмә с, Мирасың – ү лмә с җ ырлар.                         Иң моң лы җ ыр бү ген дә. Сокланып аларны тың лыйм,                      Балкыйсың Син, кояш булып, Тирә н уйларга чумам.                                 Сө йгә н халкың кү ң елендә. Сара апа, яшисең Син Һ ә рчак безнең йө рә ктә. Кем телә гә н икә н шулай Кояш сыман балкып яшә ргә?! Ягъфә рова Гө лназ, IX сыйныф укучысы.

Онытмам мин гү зә л мизгелне...

Җ идегә н чишмә лә рдә җ иде улак

Челтер-челтер ага кө меш су.

Кө меш сулар ага, кошлар сайрый

Шул чакларда бигрә к ямансу.

Зө һ рә Сә хә биева башкаруында шушы юлларны ишеткә ч, балачак искә тө шә...

1984нче елның кө з айлары... Укучылар, укытучылар, килгә н кунаклар белә н шыгрым тулы Кызыл Тау мә ктә бенең залы. Барысы да, тын калып, алга тө бә лгә н. Шушы сә хнә гә хә зер татар халкының теленнә н тө шмә гә н, без бары тик зә ң гә р экраннардан гына кү рә алган танылган композитор Сара апа Садыйкова чыгачак. “Танылган булгач безгә ул игътибар да итмә с ә ле”, дип уйлый бала кү ң еле...

Сә хнә гә калфак, кара кү лмә к кигә н, мө лаем йө зле, кечерә к кенә буйлы ханым чыкты. Чыкты да бө тен бала кү ң елен ү зенә ә сир итте. Залда тү гел, парта арасында да тик утырмый торган балалар, бө тен доньяларын онытып, Сара апаларына текә лгә ннә р. Ул ү зе белә н булган кызыклы вакыйгаларны сө йлә п кө лдереп тә ала, чишмә чылтыравыдай моң лы тавышы белә н җ ырлап та җ ибә рә...

Ул җ ырга – моң га сә лә тен гына кү рсә теп калмый, ү сеп килгә н буынның талантын да барларга ө лгерә. Матуррак җ ырлый торган укучыларны җ ырлатып та карый, киң ә шлә рен дә бирә.

Менә шулай таныштык без бө ек композитор Сара апа Садыйкова белә н.

Шул танышудан соң Сара апаны без башка кү рмә дек инде. Ул мә рхү м булды...

Лә кин Тутай авылы халкы аны онытмады. Онытырга мө мкин дә тү гел иде шул: халык белә н аралашуын Сара апаның кызы Ә лфия апа Айдарская дә вам итте. Һ ә р елны 1нче ноябрьдә Тутай авылы мә дә ният йортының сә хнә се Сара апаның дуслары белә н тулган була иде. Алар аны искә алалар, җ ырлыйлар, хатирә лә рен уртаклашалар.

Ә йе, гади һ ә м халыкчан иде Сара апа. Авылдагы яшьтә шлә ре белә н очрашулар, кич утырулар дисең ме, кырларда-болыннарда йө рү лә р дисең ме... Авылны яратты ул, авылның халкын, табигатен яратты. Бә лки шуң адыр да, халык та аны онытмады.

Тутай авылы мә дә ният йорты каршында Сара Садыйкованың музее ачылды. Аннан кеше беркайчан ө зелми. Бу – халыкның бө ек композиторга, олуг шә хескә хө рмә те һ ә м рә хмә те.

Сафина Фә ү зия, тарих укытучысы,

Тутай авылы кызы.

“Ү зе бик тә эмоциональ һ ә м музыканы ти-рә ннә н тоючы кеше буларак, Сара ханым ү зенең ә сә рлә рендә татарның иң чын, иң халыкчан кө й-лә ренә хас булган тө п сыйфатны – моң ны саклап калды. ” Л. Любовский, композитор.

“Сара ханым ү зең композиторлык иҗ аты белә н татар халкының бик борынгы заманнардан ү к бай рухи тормыш белә н яшә п килү че музыкаль халык икә нлеген тагын бер мә ртә бә раслады. Аның бик кү п ә сә рлә ре – татар музыкасының беркайчан да искерми, кадерен югалтмый торган алтын фонды. Ул иҗ ат иткә н кө йлә р моң га бик бай. Сара Садыйкова иҗ ат иткә н талантлы музыкаль ә сә рлә р халкыбызны килә -чә ккә таба бик озакка кадә р озата бара-чаклар. ” Гомә р Бә широв.

“Аның халкыбызга калдыр-ган иҗ ат мирасы саф сулы, мө л-дерә п торган диң гез кебек мул, бай мирас. Кү п язды, кү п эшлә де! Аның 400гә якын җ ыры бар, 2 музыкаль комедия язып, сә хнә гә куйдырды, 30 лап спектакльгә му-зыка язды.     Халкыбызның сандугачы, җ ыр сә нгатебез кү генең якты йол-дызы Сара Садыйкова – заманы-бызның, халкыбызның горурлыгы ул. ” Гө лшат Зә йнә шева.

“Кайсы гына жанрда иҗ ат итсә дә, Сара Садыйкова ә сә рлә рендә иң хас булган бер сыйфат, ул – моң, моң лылык. ” З. Сө нгатуллина, җ ырчы.

“Сара апа гомер буе та-тар халкы мә дә нияте – сә нга-тен ү стерү ө чен янып яшә де. Ул – ү зенең онытылмас иҗ аты, халкыбыз яраткан җ ырлары белә н гомергә безнең кү ң ел-лә рдә. ” Р. Исмә гыйлев, мә дә ният хезмә ткә ре.

“С. Садыйкованың татар җ ыр сә нгате ө лкә сендә зур шә хес булуы бә хә ссез ха-кыйкать. ” Ә. Айдарская, кызы.

“С. Садыйкованың мирасын барлау, туплау, ө йрә нү – безнең намус эше. Ул ү з-ү зен һ ич жә ллә мә де һ ә м без дә аң а мә ң ге бурычлы. ” Ә зһ ә р Хө сә енов.

    “Халкыбыз кү ң елендә Сара апага карата зур, иксез-чиксез һ ә м тирә н мә хә ббә т саклануын белә м. Аның якты образы, кү п еллар узу белә н дә һ ич кыйммә тен югалтмас энҗ е-мә рҗ ә ннә ргә тиң җ ырлары, моң нары халкыбыз рухын һ аман-һ аман сафландырып, халкыбыз кү ң елен балкытып, аның тормышында рухи таянычы булып һ ә р тарафта яң гырап торыр. ” Г. Зә йнә шева

“С. Садыйкова Апас як-ларын бик ярата, Тау ягы кешелә рен гел мактап сө йли иде. ” Кояш Тимбикова.

“Казан каласында туса да, ә ти-ә нисе, ә би-бабасының кендек каны тамган Апас якларын ү зенең туган ягы – газиз җ ире дип санады. ” Х. Гайнуллин

“Гомеренең соң гы кө ненә кадә р ул бирешмә де, тө шенкелеккә бирел-мә де, зур планнар корып, зур фикерлә р уйлап яшә де. ” Р. Харитонов, хирург-онколог

“Районыбыз халкы аны онытмас,        “Ү зе ү лсә дә якты исеме белә н Һ ә рвакытта зурлап искә алыр.              Калды тынмас моң нар чишмә се. ” Халкыбызның моң лы сандугачы                                   Йө рә клә рдә мә ң ге сакланыр. ”                                         Фә рзә нә Зиннурова,                                                                                               Карамасар авылы

&

Сара апабыз нә селе                             Сара Садыйкова дигә ч Ямьле Апас ягыннан.                           Горурлыгыбыз артсын! Кү ң еллә рне җ ылытырлык                 Апас районыннан шундый Кө йлә р язып калдырган.                     Сә лә тлелә р кү п чыксын! Петрова Ангелина, VI сыйныф укучысы

Сара апа Садыйкова                           Музеенда булдым, тормыш юлы Кө йлә р язып калдырган.                    Тагын бер кат узды уемнан Халкының кү ң ел кү гендә                  Аның исеме халык кү ң еленә Кояш булып кабынган.                      Энҗ е-мә рҗ ә ннә рдә н уелган.                                   Губарева Дарья, VI сыйныф укучысы

Бер горурлык яши йө рә гемдә Балачактан инде, кү птә ннә н Сара апа җ ыры, аның моң ы Мирас булып калган ү ткә ннә н. Бишек җ ыры булып назлый-назлый, Ул юаткан нә ни чагымда, Без аларны кө йли-кө йли ү стек Һ ә м ө йрә ндек җ ырлап яшә ргә. Җ ыр-кө йлә рнең бө еклеген белдек, Яши алар безнең йө рә ктә. Ул ү зе дә бө ек, кабатланмас, Аның урыны – кү ң ел тү рендә! Комаров Тимур, VII сыйныф укучысы

Сара Садыйкова – башка-лабыздагы яң а бистә кызы. Аның нә сел шә җ ә рә лә ре Апас тө бә генә барып тоташа. Сара апа ә ткә сенең туган ягын их-лас кү ң елдә н ү з итте, эш сө ю-чә н, эчкерсез, мө лаем кешелә -рен яратты, данлады. Х. Гайнуллин, журналист Сара апа! Ә ле мин туганчы                                       Кемнә р сезне тың лап ү смә гә н?                     Сезнең җ ырга кемнә р сокланмаган             Кемнә р Сезгә башын имә гә н?                       Сез балкыйсыз җ ыр-моң кү крә гендә,          Чагылдырып бә хет нурларын.                  Даныгыз бит еракларга киткә н,                   Кайсы татар белми сез барын?!              Мин дә кө йлим Сезнең җ ырларны, Алардагы кү ллә р, алсу таң ны, Җ ә йрә п яткан алтын кырларны, Дан казанган ул һ ә м кызларны. Сезнең тиң сез талантыгызга Гаҗ ә плә нә мен дә сокланам. Татар кызы, Апас кызы булуыгызга Горурланам, чиксез шатланам! Комиссарова Алина, VIсыйныф

Кү ң елдә бары җ ыр гына Уята торган хислә р бар. Йө рә ктә фә кать җ ыр гына Чиертә торган кыллар бар. Сара апа җ ырлары Гамьсез адә мне дә уйландыра. Ә битарафларны Мә хә ббә т сагышында моң ландыра. Сара апа җ ыры Авырлыкны җ иң ә ргә ярдә м итә. Ышанычын югалтканны Ө мет бишегендә тибрә тә. Аның җ ыры уйсызларны уйлата, Моң сызларны моң айта, Моң лыларны җ ылата, Килә чә ккә якты ө мет уята. Сафиуллина Индира

Моң канаты. Кү к йө зе зә ң гә рсу, Йолдызлар ерак. Моң канаты җ иң ел, Җ ыр канаты ак. Моң тарала шаулы, Гү зә л калаларга Җ ыр яң гырый тыныч, Ерак салаларда. Яң гыр тамчысыдай Җ ирлә ргә тө шә Чык сулары кебек Чү ллә ргә кү чә. Чә чкә лә р иренендә Җ емелди сыман. Бала бишегедә й Тирбә лә һ аман. Алгы сафта барсаң, Җ ыр алдан китә. Авыр юлда талсаң Моң ярдә м итә. Кү к йө зе зә ң гә рсу, Йолдызлар ерак. Моң канаты җ иң ел, Җ ыр канаты ак. Хайруллина Альбина, VII сыйныф укучысы.

Моң – кешенең рухи байлыгы, аның да иң нечкә, хискә иң бай ө леше. “Сү знең куә те җ итми башлаган урында музыка эшкә керешә ”, - дигә н А. Пушкин. Йө рә клә рне эретерлек татлы моң агыла. Кү ң ел биергә, җ ырларга ашкына. Моң нар сихри сарайларга алып керә, ай нурында йө здерә, кояш җ ылысы булып җ ылыта, ана назы сыман иркә ли. Моң агыла. Тын алулар туктала. Кү злә р бер ноктага тө бә лә. Аларда ниндидер чактылар чә чрә п китә. Моң агыла. Ә крен генә агып яткан саф сулы чишмә дә й агыла да агыла ул. Моң агыла. Бу моң су буенда экрен генә җ илгә тибрә лгә н талларны, иркен бакчада кү ң елгә ямь биреп ү скә н чә чкә лә рне, яшеллеккә кү мелгә н агачларны, нурлы, мә рхә мә тле айны, чаткылы кү злә р шикелле җ емелдә шкә н йолдызларны ү зенә карата. Моң агыла.

Криптограмма Табышмак – җ ө млә

1, 2, 3, 2, 4 – Шә риф... 3+12+10+7       11+13+4+14+2+8

5, 2, 6, 7, 8 – Ир – баш, ... – муен. 5+2+7+7+1+8+7+10        6+9+4+9

3, 9, 10 – сан 11+13+4+3!

11, 2, 4, 7, 1 – чуртан

12, 4, 7 – зур, дә ү

13, 6, 7, 8 – ягулык

14, 2, 6, 2 – кеше исеме

    Саннар артында нинди хә рефлә р торуын ачыклагач, табышмак рә ве-шендә бирелгә н җ ө млә не укыгыз.

Истә тотыгыз!

С. Сә йдә шев, М. Мозаффаров, Җ. Фә йзи, Н. Җ иһ анов, А. Ключарев, З. Хә бибуллин, С. Садыйкова – халкыбызның моң хә зинә сенә мә ң ге онытылмаслык гү зә л кө йлә р бү лә к итеп калдырган талантлы композитор-ларыбыз.

Мө хә ррир: Сафиуллина Индира И.,
Газетаны эшлә делә р:

“Илһ ам” иҗ ат тү гә рә ге укучылары.

Адрес:

Апас районы,

Апас урта мә ктә бе

Компьютерда җ ыючы:                    Зиннә туллин Р.