ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ Қ ОЛДАНУ АРҚ ЫЛЫ БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ

Ескендірова Кө ркемжан Айсабекқ ызы

Ақ тө бе қ аласы

С. Бә йішев атындағ ы Ақ тө бе университеті

Бү гінгі кү ні Қ азақ станда білім берудің ө зіндік ұ лттық ү лгісі қ алыптасуда. Педагогика ғ ылымында баланың тұ лғ алық дамуына бағ ытталғ ан жаң а оқ ыту технологияларын шығ аруғ а ұ мтылыс кө беюде. Келер ұ рпақ қ а қ оғ ам талабына сай тә рбие мен білім беруде мұ ғ алімдердің инновациялық іс-ә рекетінің ғ ылыми-педагогикалық негіздерін мең геруі — маң ызды мә селелердің бірі. Сондық тан да оқ ушылардың ой-ө рісін, ұ лттық мә дениетін, ұ лттық рух пен сана-сезімін дамытып, алғ ыр тұ лғ аны қ алыптастыруда тә рбие жү йесіндегі инновациялық іс-ә рекеттердің ендірілуі ү лкен жетістіктерге жетелейді. Бү гінгі мақ сат — ә рбір оқ ушыларғ а тү бегейлі білім мен мә дениеттің негіздерін беру жә не олардың жан-жақ ты дамуына қ олайлы жағ дай жасау [1].

«Халық пен халық ты тең естіретін - білім» - деп қ азақ тың заң ғ ар жазушысы Мұ хтар Ә уезов айтқ андай, білім бә секесіне бейім шә кірт тә рбиелеу – біздің мақ сатымыз. Сондық танда жаң а жаң алық тардан қ алмай жаң алық жаршысы болуымыз керек. Бұ л мақ саттарғ а жету ү шін мұ ғ алімнің ізденісі, жаң а тә жірибе, жаң а технологиялар қ олдану қ ажеттілігі туындайды. Инновациялық технологияларды қ олдана отырып оқ ыту - таным ә рекетін ұ йымдастырудың ұ тымды формасы. Мақ саты–оқ у ү рдісінің ө німділігін арттыру. Инновациялық технологияны қ олдану: оқ ып ү йрену, мең геру, ө мірге ендіру, дамыту кезең дері арқ ылы іске асады. Инновациялық оқ ыту білімді терең детумен қ атар, оқ ушыны оқ у ә рекетіне жетелеп, олардың оқ уғ а деген ынтасын оятады. «Инновация» ұ ғ ымын қ арастырсақ, ғ алымдардың кө бі оғ ан ә ртү рлі анық тамалар берген. Инновация латыншадан аударғ анда «жаң а», «жаң алық », «жаң арту» дегенді білдіреді немесе «инновация» — бұ л нақ ты қ ойылғ ан мақ сатқ а жетуде ойғ а алынғ ан жаң а нә тиже. Нақ ты мақ сатқ а қ андай ә діс-тә сілдердің кө мегімен жетуге болады? Оқ у мақ сатының жү йесінде берілген мақ саттың негізгі категорияларын пайдалана отырып, педагог ө з ең бектерінің нә тижесі туралы ақ парат алуғ а мү мкіндік алады. Демек, мақ сат пен нә тиже - жаң алық қ а бет бұ рудың кілті. Инновациялық ү рдістің негізі - жаң алық тарды қ алыптастыру, қ олдану, жү зеге асырудың тұ тастық қ ызметі. Кез келген жаң а ә діс жекелік, сондай-ақ уақ ытша жоспарғ а жатады. Бұ л яғ ни, бір мұ ғ алім ү шін табылғ ан жаң а ә діс, жаң алық басқ а мұ ғ алім ү шін ө тілген материал тә різді. Инновация білім дең гейінің кө терілуіне жағ дай туғ ызады. Кейінгі кезең де ғ алымдар ө з зерттеулерінде оқ у-тә рбие ісіне жаң алық тарды енгізіп, тарату мә селесін қ арастырады [2].

Қ азіргі оқ у орындары мен педагогикалық ұ жымдар ұ сынылып отырғ ан кө пнұ сқ алық қ а байланысты ө здерінің қ алауына сә йкес кез келген ү лгі бойынша қ ызмет етуіне мү мкіндік алды. Бұ л бағ ытта білім берудің ә р тү рлі нұ сқ адағ ы мазмұ ны, қ ұ рылымы, ғ ылымғ а жә не тә жірибеге негізделген жаң а идеялар, жаң а технологиялар бар. Сондық тан ә р тү рлі оқ ыту технологияларын оқ у мазмұ ны мен оқ ушылардың жас жә не психологиялық ерекшеліктеріне орай таң дап, тә жірибеде сынап қ араудың маң ызы зор. Қ азіргі білім беру саласындағ ы оқ ытудың озық технологияларын мең гермейінше сауатты, жан-жақ ты маман болу мү мкін емес. Жаң а технологияны мең геру мұ ғ алімнің интеллектуалдық, кә сіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық жә не басқ а да кө птеген адами келбетінің қ алыптасуына игі ә серін тигізеді, ө зін-ө зі дамытып, оқ у-тә рбие ү рдісін тиімді ұ йымдастыруына кө мектеседі. Жаң а педагогикалық технологиялар оқ ушының шығ армашылық қ абілеттерін арттыруғ а ө з ү лесін қ осады. Жаң а технологияны қ олдану оқ ып ү йрену, мең геру, ө мірге ендіру, дамыту кезең дері арқ ылы іске асады. Жаң а технологиялардың педагогикалық негізгі қ ағ идалары: балағ а ізгілік тұ рғ ысынан қ арау; оқ ыту мен тә рбиенің бірлігі; баланың танымдық кү шін қ алыптастыру жә не дамыту; баланың ө з бетімен ә рекеттену ә дістерін мең герту; баланың танымдылық жә не шығ армашылық икемділігін дамыту; ә р оқ ушыны оның қ абілеті мен мү мкіндік дең гейіне орай оқ ыту; барлық оқ ушылардың дамуы ү шін жү йелі жұ мыс істеу; оқ у ү рдісін оқ ушының сезінуі [3].

Бү гінгі таң да білім берудің ұ лттық жү йесі ө те маң ызды, қ арқ ынды ө згерістердің сатысында тұ р. Қ азіргі кезде қ оғ ам дарынды, қ абілетті адамдарды қ ажет етеді. Сондық тан да қ азіргі уақ ытта мамандық атаулының барлығ ы дерлік бейімділікті, ептілікті, ерекше ой қ ызметін ғ ана емес, мектеп ұ жымынан ү лкен жауапкершілікті, қ ызу белсенділікті талап етеді. Білім беру мекемесінің алғ а қ ойғ ан мақ сатына жетуі ү шін басқ аруғ а ық пал жасайтын (мұ ғ алімдер, мектеп оқ ушылары) жә не ө зінің басқ арушы ішкі жү йесі (ә кімшілік, педагогикалық ұ жым) біртұ тас жү йе болғ андық тан, инновацияғ а ү немі орын табылады. Ал жаң а ө згеріс нә тижесі білім беру мекемелері ү здіксіз ө згеретін жә не дамитын жаң а қ айшылық тардың кө здері болады. Сонымен қ атар басқ арудағ ы маң ызды орын ү немі қ озғ алыс пен дамуда болатын педагогикалық жә не балалар ұ жымының қ ажеттілігіне беріледі. Инновацияның қ ажеттілігі сыртқ ы себептермен де анық талады, мынадай бірқ атар себептерге байланысты: адамдардың мұ қ таждылығ ын қ амтамасыз ету қ ажеттілігі, мектеп оқ ушыларының білімге, дағ дығ а шеберлікке деген ұ мтылысы, жоғ ары сапалы білім алудағ ы жеке тү лғ аның дамуы. Технологияны, ұ йымдастыруды ү немі жаң ғ ырту жағ дайында ұ стап тұ рып қ ана мектеп ө з бағ ытын нығ айта алады. Жаң алық енгізу кез келген білім беру мекемесінің дамуы мен жоғ ары жетістікке жетуінің негізгі факторы болып табылады [4].

Білім беру қ оғ амдық ә рекет ретінде қ оғ амда ө згеріс ізін қ алдырады. Білім беру жү йесінің даму дең гейі қ оғ амдық дамудың белгілі дә режесінің нә тижесі немесе салдары деп айтуғ а болады. Дегенмен, кері байланыс та бар. Білім беру жү йесінің ө зі қ оғ ам мен оның дамуына ық пал етеді. Ол қ оғ амдық дамуды тездетуі немесе тежеуі мү мкін. Осы тұ рғ ысынан қ арайтын болсақ, білім берудегі бетбұ рыс қ оғ амның болашақ дамуының тек қ ана салдары болып қ оймай, қ ажетті шарттары да болып табылады. Педагогтердің идеясы, ойлап шығ арулары мен ашулары сияқ ты кез келген инновациялық қ ызметінің нә тижесі мектептер мен педагогика ғ ылымының прогрессивті дамуына ық пал етуі керек. Бұ л қ ызметті кү нделікті тіршілік ә рекеті мен психологиялық жә не тағ ы да басқ а стресс сияқ ты нә рселерден қ ұ тқ арып, шығ армашылық ой заң дылығ ы бойынша жә не ғ ылымның ө зіне тә н дамуының кең ө ріс алуына мү мкіндік беруі керек. Жалпы, білім беруде енгізілген жаң алық тек педагогикалық қ ана емес, ол қ оғ амдық та мә селе болып табылады, білім беру қ ызметі қ оғ ам ү шін ерекше ық ылас білдіріп, балалар ү шін бұ л саладағ ы жаң алық қ а қ оғ амның мү дделі екенін де айтуымыз керек. Білім берудегі жаң алық пен қ оғ амдағ ы жаң алық бір ғ ана мақ сатты кө здейді, олар даму мен прогрестің қ абілетін арттыруы қ ажет [5].

Білім беру жү йесі қ ұ рылымының ө зі қ оғ ам ү шін, ө мір сү ріп отырғ ан дең гейінде сақ тап қ алу ү шін оның тамыры табиғ атта, біздің қ оғ амның негізінде жатқ анын тү сіну керек. Дә л сол себептен қ оғ ам қ ұ рылымындағ ы ә рбір маң ызды ө згеріс ө зімен бірге білім беру жү йесін де жаң алық қ а тартады. Ғ ылым мен техниканың дамуымен ә леуметтік ө мір дең гейі де ө згеріп отырады. «Қ азақ стан Республикасының білім беру дамыту туралы тұ жырымдамасының » басты мә нділігі - ол ү здіксіз білім жү йесінің негізгі иедеялары мен қ ағ идаларын XXI ғ асыр талаптарына сә йкестендірудің жә не оны ә лемдік білім кең істігінің даму заң дылық тарына ұ штастырудың жолдарын кө рсетуге арналып отыр. Тұ жырымдаманың басты ерекшелігі мен артық шылығ ы білім берудің ұ лттық жү йесін қ айта қ ұ рудың принципті жаң а идеяларын ұ сынуында болып отыр. Бү гінгі қ оғ амда мектеп қ абырғ асында жә не жоғ ары оқ у орнында оқ ып білім алып жатқ ан жас ұ рпақ алдында «Қ азақ стан – 2030» бағ дарламасында кө рсетілген «Барлық қ азақ стандық тардың ө сіп-ө ркендеуі, қ ауіпсіздігі мен ә л-ауқ атының артуы» сияқ ты ұ зақ мерзімдік асыру стратегиясын ү шінші мың жылдық та жү зеге асыру міндеті тұ р. Демек, бұ л қ оғ амдық саладағ ы ө згерістерді сай жоғ ары талаптар қ оя отырып, экономикалық бә секелестік жағ дайында сапалы мамандар даярлау қ ажеттігін алғ а тартады [6].

Білім берудің мақ саты, оның ұ йымдастырушылық қ ұ рылымы, технологиялық жағ ынан жабдық талуын, оқ ыту ә дістемесі қ оғ амның ә леуметтік сұ ранысынан туындайды. Бұ ғ ан дейін білім беру ү рдісінің негізгі бө ліктері: Мақ сат — мазмұ н — форма — ә діс — оқ ыту кө рнекілігі болса, бү гінде жаң а технология бойынша оқ ып ү йрену — мең геру — ө мірге ендіру — дамыту болып ө згерген. Инновациялық оқ ыту - білімді терең детумен қ атар оқ ушының оқ у ә рекетіне жетелеп, олардың оқ уғ а деген ынтасын оятады. Казіргі кезде педагогикалық технология ұ ғ ымы педагогикалық лексиконымызғ а берік еніп келеді. Технология – бұ л қ андай да болсын істегі, шеберліктегі, ө нердегі амалдардың жиынтығ ы деген ұ ғ ымды білдіреді. Қ азіргі кезде кө п айтылып, талқ ыланып жү рген жаң алық тарды оқ ыту ү рдісіне енгізу, яғ ни, инновациялау инновациялық ү ш бө лімнен тұ рады: І-бө лім. Кә сіби шеберлік ІІ – бө лім. Біліктілік дағ дылары ІІІ-бө лім. Жү зеге асыру, қ олдану. Жаң а технология жү йесінде проблемалық, іскерлік ойын арқ ылы оқ ытудың маң ызы зор. Оқ ушылар ә р тү рлі проблемаларды талдайды, оның шешу жолдарын іздестіреді. Мұ ндай сабақ тар оқ ушылардың логикалық ойлау қ абілетін дамытады, пә нге деген қ ызығ ушылығ ын арттырады, ө мірде кездесетін тү рлі қ иындық тарды жең уге тә рбиелейді. Іскерлік ойын сабақ тарын ө ткізу технологиясы 3 кезең нен тұ рады. I кезең. Дайындық (рольдерді бө ліп беру, оқ ушыларды топтарғ а бө лу, проблемаларын алдын ала таныстыру, қ ажетті материалдарды жинау). II кезең. Ойын кезең і (оқ ушылар жасағ ан хабарламаларды тың дау, пікірталас жасау, қ абылданатын шешімді талқ ылау жә не оны бақ ылау, талқ ыланғ ан шешімді қ абылдау). III кезең. Қ орытындылау (проблеманы шешудің тиімді жолдары іздестіру) [7].

Қ азіргі заманғ ы білім беру мазмұ нындағ ы осы ө згерістердің барлығ ы – оқ ытудың негізгі мақ саты Оқ ушылардың танымдық ой белсенділігін қ алыптастыруда ойын сабақ тарын ө ткізу оқ ушыларды ө з бетінше ізденуге, ойлау кабілетін арттыруғ а, тапқ ырлық қ а баулиды. Сондық тан оқ ушылар сұ рақ тар мен сө зжұ мбақ тарды шешу ү шін ө тілген материалды ү немі кайталап отыруды ә детке айналдырады. Оқ ушылардың сабақ қ а деген ынтасы артып, олардың шығ армашылык ой-ө рістерін, тү сінік-танымдарын еселеп, арттыра тү седі. Сабақ қ а дайындық барысында оқ ушылар ә р тү рлі газет-журналдарды, кө мекші қ ұ ралдар мен анық тама кітаптарды пайдаланады, яғ ни бір сө збен айтқ анда оқ ушылардың ө з бетінше шығ армашылық ізденіспен жұ мыс жасау қ абілетін арттырады.

Біздің болашақ қ а барар жолымыз қ азақ стандық тардың ә леуетін ашатын жаң а мү мкіндіктер жасауғ а байланысты. ХХІ ғ асырдағ ы дамығ ан ел дегеніміз – белсенді, білімді жә не денсаулығ ы мық ты азаматтар. Бұ л ү шін біз не істеуіміз керек?

Заман талабына сай білім беруде жаң алық қ а жаны қ ұ мар, шығ армашылық пен жұ мыс істеп, оқ у мен тә рбие ісіне еніп, оқ ытудың жаң а технологиясын шебер мең герген ұ стаз ғ ана білігі мен білімі жоғ ары жетекші тұ лғ а ретінде саналады.

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер:

1. Поташник М. М. Инновационные школы России: становление и развитие. -М.: Новая школа, - 1996. - С. 320.

2. Полат Е. С. Новые педагогические технологии - М.: - 1997.

3. Лернер П. С. Инновационные образовательные технологии. - 2006. - №6. - 155 б.

4. Қ оянбаева С. Танымдық қ ызығ уды белсендіру // Қ азақ стан мектебі. - 2003. - №6. - 20 б.

5. Дамитов Б. К., Фредман Л. М. Физические задачи и методы их решения. -Мектеп, 1987. – 160 б.

6. Назарбев Н. Ә. «Қ азақ стан-2030» Барлық қ азақ стандық тардың ө сіп-ө ркендеуі, қ ауіпсіздігі жә не ә л-ауқ атының артуы. Ел Президентінің Қ азақ стан халқ ына Жолдауы // Білім. - 1997. - 176 б.

7. Пидкасистый П. И. Самостоятельная деятельность школьника в обучении. – М, 1980.