Мектепте естімейтін балалардыоқытуды ұйымдастыру.

АЙНҰ Р

БӨ ЛІМ№5

Мектепте естімейтін балалардыоқ ытуды ұ йымдастыру.

Оқ ытуды ұ йымдастыру формалары:

Оқ ыту ұ ғ ымының формалары дидактика ретінде қ арастырылатын ерекше бір қ ұ рылым, барлық ішкі ұ йымдастыруды қ амтуы, мұ ғ алімнің оқ ушылармен жұ мыс жү ргізу кезінде ө зара іс-қ имыл процесі белгілі бір оқ у материалдары жү зеге асырылады.

Осымен қ атар бұ л ө зара іс-қ имылдың тә ртіп тү рін, орны мен сабақ уақ ытын, мұ ғ алім мен оқ ушы арасындағ ы қ арым-қ атынас сипатын есеруді қ ажет етеді.

Соң ғ ы кезде естімейтін оқ ушыларды оқ у ұ йымдастыруында ескерілетін маң ызды жағ дай ол кө біне мұ ғ алім мен оқ ушы арасындағ ы қ арым-қ атынас сипаты спецификалық даму жолына жә не спецификалық білімді қ абылдау мінезіне тә н жалпы жә не сө йлеу дамуының дең гейіне байланысты.

Ә детте кө рсетілген факторлар оқ ыту нысандарын жіктеу кезінде ескеріледі.

Жұ мыс орны бойыншаерекшеленетіндері: мектептік (сыныпта, зертханада, шеберханада) жә не мектептен тыс (ү йдегі ү й жұ мысы, экскурсиялар жә не т. б)

Уақ ытша шең берін ескере отырып, ұ йымдастыру нысандары сыныптық жә не сыныптан тыс болып бө лінеді. Сыныптық жә не сыныптан тыс оқ ытуды ұ йымдастыру нысандарының басты мақ саты, ол оқ ытушы мен оқ ушының арасындағ ы қ арым-қ атынасын жоғ ары дең гейге жеткізу.

Қ азіргі заманғ ы дидактиканың коммуникативтік қ ызметінің сипатына байланысты: фронтальды, жеке жә не топтық оқ у тү рлеріне қ арай бө лінеді

Оқ уды ұ йымдастырудың алдын-ала формасы барлық сынып оқ ушыларының ортақ міндеттерін бір мезгілде орындауғ а мү мкіндік береді. Бұ л пішіннің маң ыздылығ ы оқ у материалының жеткілікті ү лкен кө лемін оқ ып ү йрену жә не оны бір бағ дарлама бойынша барлық оқ ушыларды бір мезгілде жү йелендіру жә не қ орытындылау ү шін қ ысқ а уақ ыт кезең інде мү мкіндік береді. Бұ дан басқ а, ол оқ ыту мен тә рбиелеу ү дерісін белсенді басқ аруғ а мү мкіндік береді, оқ ушылардың психикалық, моральдық, эстетикалық дамуына ық пал етеді, танымдық белсенділіктің тә жірибесін кең ейтеді, нақ ты жә не анық ғ ылыми тұ жырымдамалар мен ұ ғ ымдардың дамуына ық пал етеді жә не оқ у іс-ә рекетін ынталандырады. Естимейтінлар мектебінде фронтальді жұ мыстың маң ызы ерекше. Мысалғ а, ұ йымның форма нысанымен сө йлесу мә селелерін шешуде қ олайлы жағ дайлар жасалады. сұ рақ -жауап ә ң гімелесу негізінде сө йлесу дағ дыларын қ алыптастыру жә не біріктіру, белгілі бір сө йлеу кенепті қ ұ ру. Сұ рақ жауаптың семантикалық элементтерін қ амтиды, бұ л естимейтінлық балағ а сө йлеуді айтарлық тай жең ілдетеді.

Сонымен қ атар, белгілі бір кемшіліктер білім беру ұ йымының фронталына тә н. Ол негізінен студенттердің дайындық дең гейінің орташа дең гейіне бағ ынады. Осындай тренинг ұ йымдастырғ ан кезде ә р студенттің жұ мысына қ атысу дә режесін, ойлау қ ызметін, тә уелсіздік дә режесін тексеру қ иын. Осылайша, оқ ытудың алдын-ала формасы мен білім алудың жеке сипаты арасындағ ы қ айшылық бар. Алдың ғ ы жұ мыс жағ дайында оқ ушыларғ а жеке кө зқ арас ұ стау мұ ғ алімнің тек жалпы сыныптан ғ ана емес, ә р оқ ушының жеке дамуын басқ аруғ а, ө з қ ызметін басқ аруғ а жә не алғ а қ арай жылжитын міндеттерді қ иындатуды талап етеді. Естимейтіндер мектебінде алдын-ала жұ мыс істеудің маң ызды жетіспеушілігі - студенттердің сө йлеу белсенділігі тө мен. Мұ ғ алім оқ ушылардың ауызша сө йлеген сө здеріне тә н сө йлеуге уақ ыт жоғ алтудан қ орық қ андық тан, сө йлеу қ ателіктері айтылуда да, грамматикалық тү рде де байқ алғ андық тан, когерентті сө здің қ алыптасуына кө п кө ң іл бө лмейді. Ә р оқ ушының мұ ғ алімнің алдына қ ойғ ан міндеттерін шешуге қ осқ ан ү лесінің біркелкі еместігін атап ө тті, осы шамада ынта-жігердің арқ асында бұ л суретті танымал сурдопедагог С. А. Зыков ескертті. Сыныптан тыс жү йе жағ дайында оқ ытудың алдын-ала ұ йымдастырылуы есту қ абілеті нашар балаларғ а арналғ ан мектепте маң ыздылығ ын сақ тайды, сонымен бірге оқ ытудың тиімді нә тижесі оқ у процесінің жеке жә не топтық ұ йымдастырылуымен біріктірілген кезде ғ ана мү мкін болады. Жеке тұ лғ а білім беру міндеттерін ө з бетімен, оқ у мү мкіндіктері дең гейінде, басқ а оқ ушылармен мұ ғ алімнің тікелей немесе делдалдық кө мегімен ө зара ә рекеттесусіз оқ ытуды ұ йымдастырудың ө зіндік нысанын жү зеге асырады. Медициналық кө мек кө мекші оқ у қ ұ ралдарының материалдық, ә дістемелік қ ұ ралдарын таң дау арқ ылы қ амтамасыз етілуі мү мкін - қ олдау диаграммалары мен кестелер, оқ у-ә дістемелік нұ сқ аулар жә не т. б. Естимейтіндерге арналғ ан оқ ытуды ұ йымдастырудың жеке тү рі бірнеше артық шылық тарғ а ие. Бұ л студенттің қ ызығ ушылығ ын, қ ажеттілігін, стилін жә не жұ мысының қ арқ ынын, танымдық қ абілетін ескере отырып, білім беру қ ызметін жү зеге асыруғ а мү мкіндік береді. Тренингті ұ йымдастырудың жекелеген тү рінің оң функциясы мұ ғ алімге ә рбір студентке жеке тұ лғ а ретінде оны жеке тұ лғ а ретінде қ алыптастыруғ а мү мкіндік береді. Жеке оқ ытудың тиімділігін жоғ ары бағ алайтындық тан, оның кемшіліктерін жә не ең алдымен, экономикалық жағ ынан емес екенін атап ө ту керек. Бұ дан басқ а, студенттің мұ ндай жағ дайларда ә ріптестерімен қ арым-қ атынасы болмайды, соның салдарынан естимейтінлық оқ ушы топта жұ мыс істеу қ абілетін жеткіліксіз қ алыптастыра алады. қ ұ лақ тың компьютермен кең седе, сондай-ақ жеке тапсырмалар орындау кезінде сабақ жұ мыс істеу кезінде оқ ытудың естимейтінге жеке тү рінде қ азіргі заманғ ы мектепте, бағ дарламаланғ ан тапсырмасы бойынша жұ мыс ажырамас бө лігіне айналды. Жеке академиялық жұ мысты қ олданудың кү рделілігі мұ ғ алімнің қ иындық тарымен байланысты; бұ л компьютерлермен мектептердің жеткіліксіз жабдық талуына, компьютерлік бағ дарламалардың жоқ тығ ына, арнайы оқ у материалдары, баспа тапсырмалары, арнаулы мектептерге арналғ ан дифференциалды тапсырмалары бар дидактикалық материалдар жә не т. б. Осы материалдардың бә рі факультетпен дербес дайындалуы керек. Сабақ та жеке оқ у жұ мысы кө бінесе фронталь мен топпен біріктіріледі. Тренинг ұ йымдастырудың топтық формасы: ол естимейтінлар мектебінде кең інен қ олданылады жә не бірың ғ ай тапсырманы шешетін топтағ ы оқ ушылар бірлестігін білдіреді жә не: барлығ ына ортақ міндеттерді орындайды. Ұ йымдастырудың осы тү рімен студенттердің тікелей ө зара қ арым-қ атынасы бар ұ жымдық топтық белсенділік ү шін жағ дайлар жасалады. Сандық қ ұ рамы бойынша, топ 2-ден 6 адамғ а дейін болуы мү мкін, оның қ ұ рамы ұ зақ уақ ыт бойы (бір академиялық тоқ саннан алты айғ а дейін) жә не уақ ытша, яғ ни бірнеше сеанстарда тұ рақ ты болуы мү мкін. Ең тиімді - бұ л кү шті, орташа жә не ә лсіз оқ ушыларды қ амтитын білім дең гейімен қ алыптасқ ан аралас композициясы бар топтар. Топты «мұ ғ алім кө мекшісі» мектебінде «кең есші», «шебері», «мұ ғ алім кө мекшісі» басқ арады, ол «кіші мұ ғ алім» деп аталады. Топтың оқ ытушылары мен студенттері функцияларын ү йреніп, басқ аруғ а жә не оларғ а бағ ыну ү шін кезек-кезек орындалады. Бұ л кө бінесе бірлескен қ ызметте сабақ та болады. Мұ ғ алімдер, ә детте, «кең есшілерге» арнайы топты жұ мысты ұ йымдастыруғ а, оқ у тапсырмаларын орнатуғ а, топ мү шелерінің арасында тапсырмаларды таратуғ а, орындалатын тапсырманың дұ рыстығ ына бақ ылау жасауғ а жә не бағ алауғ а дағ дыланады. Оқ удың топтық формаларын пайдалану барлық студенттерге тиімді жұ мыс істеуге мү мкіндік береді. Бұ л жаттығ у формасымен белсенді уақ ытстуденттердің ө зіндік жұ мысы, ө здерінің сө йлеу қ ызметін ынталандыратын табиғ и жағ дай қ алыптасады, ө зін-ө зі бақ ылау жә не ө зін-ө зі бағ алау дағ дылары, ө зара бақ ылау жә не ө зара бағ алау қ алыптасады жә не тә рбие жұ мысының бірлескен ұ жымдық формаларына қ ызығ ушылық туады. Алайда топтың жұ мысында ө з кемшіліктері бар, мұ ғ алім ескертуге тырысады. Атап айтқ анда, топта авторитаризмге негізделген қ арым-қ атынас орнатуғ а жол бермеу керек, алайда ә лсіз студенттерге кө мек кө рсетілмейді. Бұ ғ ан қ оса, топта жалпы нә тижеге ешқ андай қ иындық сыз инвестиция жасамай, нә тижеге сенім артатын студенттер болуы мү мкін. Мұ ның алдын алу ү шін топ мү шелерінің жауапкершіліктерін нақ ты бө лу, ә р жұ мыс нә тижесін ө зара тексеру, топтың жә не жекелеген студенттердің жұ мысы ү шін оқ ытушының қ адағ алауы мен қ адағ алауы маң ызды. Естимейтіндер мектебінде жұ мыс істеудің топтық формалары 70-ші жылдары кең інен таралды. XX ғ асыр. оқ у ү рдісінде пә ндік-практикалық жұ мыстарды қ олдануғ а негізделген. Естимейтінлар мектебінің оқ у жоспарында PSP-ке сабақ ө ткізілді, оның мақ саты сабақ барысында естимейтінлық студенттердің ұ жымдық іс-ә рекеттер дағ дыларын жалпы жә не сө йлеуді дамытудың маң ызды шарты ретінде мең геру болды. ППО сабақ тарында оқ ытудың ұ жымдық формаларын (жұ ппен, командалармен, «кішкентай оқ ытушымен») пайдалану кезінде табиғ и жә не арнайы ынталандыру жағ дайында сө йлеу, ойлау жә не коммуникативтік белсенділікті белсендендіру міндеттері шешіледі. Осылайша, естимейтіндер мектебінде жұ мыс жасаудың топтық формаларын пайдалану ө з ерекшелігіне ие жә не оқ ушылардың сө йлеуін дамыту міндеттерін шешуге тікелей байланысты. Коллективтік қ ызметтегі ұ жымдық жұ мыс тү рінде естимейтінлық студенттер ә леуметтік мінез-қ ұ лық тә жірибесін мең гереді, бұ л ө з кезегінде тә уелсіздіктің, бастамашылдық тың, жауапкершіліктің жә не ө зара кө мекке дайындық тың дамуына ық пал етеді. Коммуникативтік жә не белсенділік жү йесін дамыту жағ дайында жұ мыс істейтін естимейтіндер мектебі, ауызша сө йлеуде тікелей саң лақ сө зді мең геруді қ амтамасыз ететін ұ жымдық жұ мысты ұ йымдастырады жә не баланың ә леуметтік даму проблемаларын шешеді. Г. Д. Кириллов, оқ ытуды дамыту жағ дайында ұ йымдық формалардың ерекшелігі «сыртқ ы ұ йымдық жағ ы ғ ана емес, сонымен бірге студенттердің атқ аратын жұ мысының мә нін, оның ерекшеліктерін ескеруді қ ажет етеді». Кириллова Оқ уды дамыту жағ дайындағ ы сабақ тың ерекшеліктері. L., 1976. И. М. Чередованың айтуы бойынша «. Тә рбие жұ мысының нысандары осындай оң тайлы болып табылады, онда білім беру процесінің ең кү рделі мақ саттарына қ ол жеткізіледі, онда кейінгі формалар бұ рынғ ы кемшіліктерді ө тейді жә не осылайша тұ тастай ү дерістің тиімділігін арттырады ». кезінде ынталандырушы басқ а кө мек есебінен маң дай арасындағ ы қ арым-қ атынас, білім беру жеке жә не топтық формалары, оқ ыту қ ызметін ұ жымдық сипаты, ұ йымның бір нысаны байыту студенттерге білім мен қ ызметтің жолдарын беруге деген тұ жырым заң ды оқ у процесіне ұ йымдық нысандары, рө лі мен маң ызы туралы ә р тү рлі кө зқ арас, қ арамастан оларды танымдық белсенділікті жә не тә уелсіздікті дамыту. Естимейтінлық мектепте ә р форманы пайдалану есту қ абілеті бұ зылғ ан балалардың жалпы жә не сө йлеу дамыту ерекшеліктеріне байланысты оқ у ү рдісінің ерекшеліктерін ескеруді талап етеді. ■ Сабақ - оқ ытуды ұ йымдастырудың негізгі тү рі Естимейтіндерге арналғ ан арнайы мектеп ө зінің мә ртебесі бойынша жалпы білім беру ұ йымы болып саналады, ол бұ қ аралық білім беру жү йесіндегі жалпы білім беру жү йесінің даму жолымен сипатталады. Ресейде сурдопедагогика нысанын дамыту коммуникативтік-қ ызметі мен бала ерекшеліктері дамуының ауытқ улары ең серуге бағ ытталғ ан тү зету-дамыту функциясы тә н заманауи білім беру жү йесін, даму жоғ ары дең гейде жеке оқ ыту бастап ә зірледі. оғ ан, сондай-ақ орта мектептерде заң дар мен «Естимейтінлар арнайы мектеп туралы Ережеге» сә йкес, негізгі ұ зақ уақ ыт бойы бірге жұ мыс істейтін, сіз студенттер мен нысаны зерттеу топтарының тұ рақ ты қ ұ рамымен бір бағ дарлама бойынша жұ мыс істеуге мү мкіндік беретін сынып-сабақ жү йесі болып табылады. жү йесінің ұ йымдық бірлігі сабақ болып табылады. Чедедов И. М. Кең естік жалпы білім беретін мектепте оқ ытуды ұ йымдастырудың формалары. М., 1987 ж. Оқ ушылардың белгілі бірбілім мазмұ нын оқ ып-ү йренуін қ амтамасыз ету ү шін білім беру ү дерісін ұ йымдастырудың тиісті формаларын таң дап, мұ ғ алімдер мен студенттерге осы процеске қ атысушылардың ө зара қ арым-қ атынасын қ амтамасыз ету қ ажет. Ұ йымдастыру формасы ретінде сабақ тек академиялық жұ мысты ұ йымдастыру ғ ана емес. Оның мә ні - тың даушылардың білім беру жә не танымдық белсенділігін ұ йымдастыру. Дидактикада сабақ тың мә нін анық тауғ а ә ртү рлі тә сілдер ұ сынылғ ан (А. А. Бударный, М. И. Махмутов, М. Н. Скаткин).

ДИНАРА

Сабақ тың негізгі компоненттері: оқ у материалдарының мазмұ ны, оқ ыту ә дістері, оқ ыту қ ұ ралдары мен тү рлері. Сабақ тың мә ні қ азіргі заманғ ы мектептің ә леуметтік маң ызы бар мақ саттары тұ рғ ысынан, оқ ушыларды тә рбиелеуді, тә рбиелеуді жә не дамытуды қ амтамасыз ету тұ рғ ысынан қ арастырылады, мұ ғ алім осы сабақ қ а тағ айындайтын тар ә дістемелік міндеттерді шешу емес. Сабақ мұ ғ алімнің еркін импровизациясы емес жә не білім беру мен тә рбие мақ сатындағ ы талаптарғ а сай болуы керек. Сабақ тың функциясы бағ дарламаның секциясының оқ у материалындағ ы орны бойынша анық талады. Сабақ та бағ дарламаның белгілі бір бө лігінің білім беру жә не тә рбиелік міндеттері шешіледі жә не ол тиісті оқ у материалдарын мең герген кезде жеке даму мақ саттарына жетуге бағ ытталғ ан. Сабақ тың функциясы мұ ғ алімнің мазмұ ны мен алдың ғ ы жә не кейінгі сабақ тар арасындағ ы дидактикалық -ә дістемелік қ олдаудың арасындағ ы байланысты жү зеге асыру болып табылады. ■ Сабақ ты ұ йымдастыру шарттары. Сынып сабағ ының жү йесі жалпы педагогикалық, дидактикалық ұ йымдастыру шарттары бар, оқ у ү рдісінің анық тығ ына байланысты. Белгілі бір сабақ қ а сілтеме жасай отырып, осы жү йенің бө ліктері ә леуметтік-педагогикалық шарттар, жақ сы жалпы білім беру, дидактикалық жә не ә дістемелік дайындық пен, сондай-ақ дұ рыс қ алыптасқ ан ө мірлік қ арым-қ атынаста (қ ұ ндылық бағ дарлары) студенттердің біріккен командасы бар білікті сурдопедагогтің болуын болжайды. Сонымен қ атар стационарлық есту аппараттары мен техникалық оқ у қ ұ ралдарымен жабдық талғ ан бө лме қ ажет. Балаларғ а арналғ ан факультеттің сү йіспеншілігіне негізделген жағ ымды психологиялық ахуалды қ алыптастыру міндетті. Ұ йымның маң ызды қ ұ рамдас бө лігі - осы кезең ге сә йкес білімнің жоғ ары дең гейін қ амтамасыз ететін психологиялық -дидактикалық жағ дайлардың сақ талуы; қ орғ аншының басшылығ ымен оқ ытуғ а жә не тә уелсіз қ ызметке қ ызығ ушылық танытатын мотивтердің белгілі бір қ алыптасуының болуы. Сабақ тың тақ ырыбына тиісті мұ қ ият таң далғ ан сө йлеу материалдық - оқ у процесін ұ йымдастырудың жалпы дидактикалық жә не нақ ты принциптерін сақ таң ыз. Ауызша сө йлеуді дамыту, тың даушыларғ а сойлесу қ абілеті бар студенттердің қ арым-қ атынас формаларын пайдаланудың талаптарын сақ тау арқ ылы, осы тақ ырыпты оқ ытуды осы пә нге қ осуды қ адағ алау қ ажет: есту негізіндегі тә сіл негізінде оқ у материалдарын қ абылдау. Магистрдің қ орғ аншысынан сабақ ты ұ йымдастыруғ а арналғ ан негізгі ә леуметтік-педагогикалық жә не психологиялық -дидактикалық жағ дайларды сақ тау қ ажет. Жоғ арыда келтірілген сабақ ты ұ йымдастырудың негізгі жағ дайларынан басқ а, ол оқ у процесінің логикасына негізделген сабақ ты ұ йымдастырудың арнайы ережелерін басшылық қ а алады. Кітабымен жұ мыс дағ дыларын, оқ у (білім беру) оқ ушыларғ а ө мірі мен қ ызметі кез келген ө рісі ү шін қ ажетті ғ ылым негіздерін теориялық білімдерін, қ ару-жарақ, жаң а ұ ғ ымдарды мең геру, білім беру жә не басқ а да дағ дыларды қ алыптастыру байланысты: Олар сіз тө мендегідей тапсырмаларды орындау, соның ішінде ортақ дидактикалық мақ сатқ а, анық тауғ а мү мкіндік береді, анық тамалық жә не т. б.; тұ лғ аны, танымдық даму, мү дделерін, қ абілеттерін, тә уелсіздік, шығ армашылық, пә н, тұ тастығ ын дү ниетаным, нанымына, моральдық қ асиеттер жә не т. б. қ алыптастыру, соның ішінде білім беру.; есту қ абілетінің нашарлау салдарын ең серуге бағ ытталғ ан тү зету-дамыту; психикалық белсенділікті қ абылдауды (талдау, синтез, салыстыру, жіктеу, жалпылау сияқ ты) қ алыптастыру туралы. Бұ л мә селелерді шешу ө здігінен жұ мыс істеу дағ дыларын қ алыптастыруғ а ық пал етеді; сө йлеуді дамыту жә не тү зету, есту қ абылдауды дамыту; Еріннен оқ уды ү йретуге мү мкіндік береді. мынадай ереже ойын мазмұ нымен, сондай-ақ бұ рын зерттелген суретімен сілтемені қ ұ ру, оның кө лемін анық тау ү шін, мазмұ нды дайындау материалды оқ ыту мұ ғ алімдер талап етеді; мектептен шығ атын жә не оқ ушының ө зіндік жұ мысын, сабақ жабдық тарын жә не қ осымша ақ парат кө здерін анық тау жә не жү йелеу. Дидактикалық тапсырмаларды шешуде дә йектілікті орнату, бұ л мақ сатқ а қ ол жеткізуге ә келеді. Тапсырмалар, сондай-ақ зияткерлік қ иындық тар тудыратын, білім беру сипаты болуы мү мкін, бірақ ө зін-ө зі шешу, олар ү шін мү мкін болатын бір уақ ытта жасына жә не жеке ерекшеліктеріне негізделген болады. Сабақ ты ұ йымдастыру ережелерін басшылық қ а ала отырып, мұ ғ алім оқ у мақ саттары мен міндеттеріне, оқ у материалдарының мазмұ нын, оқ ушылардың оқ ыту дең гейіне сә йкес оқ ытудың ә дістерін жә не ә дістерін тиімді тү рде таң дауы керек. Сабақ барысында топтық жә не жеке білім беру ү шін дифференциалды тапсырмаларды дайындау ү шін ә р оқ ушының немесе студенттер тобының ө зіндік жұ мысымен алдын-ала жұ мыс жасауды қ амтамасыз ету қ ажет. Сабақ тың барлық дидактикалық тапсырмаларын сабақ та шешуге жә не ү й тапсырмасына ауыстыруғ а болмайды. ■ Сабақ тың қ ұ рылымы. Педагогикалық феномен ретінде сабақ оның қ ұ рамына жә не қ ұ рылымына ие. Ол тү рлі компоненттерден тұ рады: кіріспе бө лік, ұ йымдық сә т, сауалнама, тү сіндіру, дидактикалық тапсырмалар, оларды шешу ә дістері мен ә дістері, ү й тапсырмалары. Сабақ қ а дайындалу кезінде мұ ғ алім ә рқ ашан бір схемамен басшылық қ а алуы керек. Қ азіргі дидактикада, сабақ тың жалпы қ ұ рылымын анық тағ анда, оқ у процесінің негізгі элементтерін оқ шаулауғ а мү мкіндік беретін білім беру ү дерісінің толық кө рінісінен білім мазмұ нын, бір немесе бірнеше мазмұ нды мең геруді реттейтін заң дардан басталады. В. В. Быков қ ұ рылымын талдау ә дісі тұ рғ ысынан оны анық тайды, оны «қ ұ рамдас элементтерінің ө зара ә рекеттесудің ә ртү рлі нұ сқ алары», ол объектінің жұ мыс істеу процесінде туындайды. Бұ л анық тама сабақ ты мұ здатылғ ан қ ұ рылым ретінде қ арастыруғ а болмайды, бірақ мақ сатқ а байланысты қ ұ рылымдық элементтерді ө згертуге мү мкіндік береді. Сабақ қ ұ рылымы, қ атты білімі мен дағ дыларын қ алыптастыру, оқ ыту процесінің заң дылық тарын кө рсететін балалардың іс-логикалық жә не бағ дарламаны мең геру ү шін оқ ытушылар мен оқ ушылардың мақ сатты ө зара іс-қ имыл ү шін жағ дайларды қ амтамасыз етеді ө зара байланысты операция, оның осындай элементтерін қ амтуы тиіс. Ол ө з бетінше жұ мыс жасау, білім беру мен тә рбиелеу қ арым-қ атынасында жеке, топтық жә не ұ жымдық оқ ытудың комбинациясын қ амтамасыз ете отырып, оқ ушылардың психикалық белсенділігін барынша кө теруге ық пал етуі керек. Сабақ тың қ ұ рылымы сабақ тың барысында оны қ олдану арқ ылы бұ рын ү йренген нә рселерді жү йелі тү рде қ айталауды кө здеуі керек. Ә рбір сабақ тың тү рін, пә ннің ерекшеліктерін, берілген кезең де зерттелген нақ ты материалдың сипатын, сыныптағ ы балалардың жас ерекшеліктері мен ерекшелігін ескеру қ ажет. М. И. Махмутов, ұ сынғ ан қ ұ рылым негізінде біз ө зіміздің танымдық белсенділіктің даму ерекшеліктерін ескере отырып, естімейтін балалардың оқ у қ ызметін ұ йымдастыру ү шін аса маң ызды болып табылатын сабақ тың қ ұ рылымдық элементтерін атап ө тейік: · сенсорлық тә жірибені жә не базалық білімді актуальдандыру; · оқ у материалдарын білу · сабақ та алынғ ан сабақ ты жалпылау жә не жү йелеу; · сабақ ты, ү й тапсырмасын жинап, оны тү сіндіру. И. М. Сольовьев, естімейтін балалардың танымдық белсенділігін дамытудың ерекшеліктерін зерттеп, «сенсорлық танымның дамуы ауызша-логикалық таным ү шін қ олайлы жағ дай туғ ызады, бұ л ө з кезегінде сенсорлық дамуғ а ық пал етеді». Баланың дамуы кезінде кө рнекі-сенсорлық жә не ауызша-қ исынды арасындағ ы қ арым-қ атынас дең гейлері білім беру материалын қ абылдаудың жә не тұ тастай алғ анда шындық ты танудың ерекшеліктеріне тікелей ә сер етуі мү мкін. Осылайша, естімейтіндер мектебінде сабақ қ ұ рылымындағ ы ең маң ызды компонент - сенсорлық тә жірибе мен балалардың негізгі білімін кең інен қ олдану, оқ шауланғ ан жә не нақ ты ә дістер мен оқ ыту ә дістерін қ олдану болып табылады. Сонымен бірге, естімейтіндер мектебінде оқ у процесі кең полисенсорлы негізде жү зеге асырылады. Екінші маң ызды компонент -балалардың сабақ та білім беру жә не танымдық қ ызметті ұ йымдастырудың ә ртү рлі ә дістерін қ олдануын ескере отырып, материалды тү сіну. Оқ удың себептерін дамыту, білімді мең герудегі қ ызығ ушылық ты арттыру сабақ тың қ ұ рылымында тә уелсіз компонент ретінде де жұ мыс істей алады. Жаң а дағ дыларды ү йрену.. Жаң а ұ ғ ымдарды жаң а білімі мен тү сінігін сатып бағ ытталғ ан қ ұ рылымдық элементі, - жә не т. б. зерттелген психикалық жұ мыс барысында пә ндер жә не талдау негізінде танымдық тапсырмаларды орындау, салыстыру, синтездеу ашып кө рсету себепті қ арым-қ атынастар арасында тұ рақ ты оқ ыту байланыстарды тү сіну жә не дағ дылар. Сабақ тың қ ұ рылымдық элементі - аудиториялық бұ рын ү йренген білім оқ ыды ұ ғ ымдарды жалпылау жә не жү йелеу - білім логикалық ұ йымдастыру мә селесі, зерттелетін мә селе бойынша осы жә не алдың ғ ы сабақ та жетілдіру мен толық тырулар енгізу жинақ талғ ан шешеді. Сабақ тың маң ызды элементі оның нә тижелерін қ орытындылайды, сыныптың жә не жеке оқ ушылардың жұ мысын бағ алайды. Бұ л қ ұ рылымдық элемент балалардың ә ртү рлі қ ызмет тү рлерін бағ алау кө рсеткіштерін, сондай-ақ аудитория мен жекелеген студенттердің білімі, дағ дылары мен дағ дыларын бағ алауғ а негізделген. Ү й тапсырмасы, нұ сқ ау беру, оны жү зеге асыру ә дістерін кө рсету - балаларды ө з бетінше атқ аратын жұ мысқ а бағ ыттайтын сабақ тың маң ызды кезең і. Естімейтін балаларғ а арналғ ан сабақ та алынғ ан білімді нығ айту ү шін ү й тапсырмасын орындау маң ызды. Ол ү шін ү йде не істеу керек екенін толық тү сіндіріп, кейбір жағ дайларда тапсырманы орындау ә дістерін кө рсету қ ажет. Ә рине, ұ сынылғ ан қ ұ рылым кө п ө згермелі болуы мү мкін жә не қ ұ рылымдық элементтердің ә рқ айсысы ішкі ұ йым болуы керек. Сабақ ты жоспарлағ анда мұ ғ алім ә рқ ашан дидактикалық мақ саттарғ а қ ол жеткізуге бағ ытталғ ан сабақ тың оқ у ү рдісінің нақ ты жағ дайларына сә йкес келуі тиіс сабақ тың қ ұ рамдас бө ліктерінің бағ ынышын ескереді. Мә селен, жалпы қ ұ рылым тұ рғ ысынан ә р сабақ ұ йымдастырушылық, логикалық жә не психологиялық жағ ынан толық, толық. Белгілі бір уақ ытта нақ ты жоспарлау, жаттығ у материалдарын дұ рыс бө ліп кө рсету, сабақ тың бір элементінің логикалық ө туі, сабақ та нақ ты тұ жырымдар жасай отырып, ү й тапсырмасын орындау тә сілдерін тү сіндіруі керек. Естімейтіндер мектебінде сабақ тың ө зіндік қ ұ рылымы келесі пә ндерден тұ рады: БПО сабақ тары, естуді дамыту жә не есту дағ дыларын қ алыптастыру бойынша жеке сабақ тар, музыкалық ырғ ақ ты зерттеу, дактиль сө йлеуді ү йрену. Жалпы алғ анда, ТШО-ның сабақ тарының қ ұ рылымы келесі компоненттерден тұ рады: сабақ тың тақ ырыбымен танысу (қ олө нер); қ олө нерге арналғ ан жұ мыс жоспарын жасау; жұ мысқ а (ө тінімге) қ ажетті материалдар мен қ ұ ралдарды дайындау; мұ ғ алімнің нұ сқ ауларына сә йкес ө з ү лгілерімен жә не идеяларымен ү лгіге қ олө нер жасау; орындалғ ан жұ мыс туралы есеп. Ауызша сө йлеу жә не сө йлеу қ абілеттерін қ алыптастыру бойынша жеке сабақ тар 20 минут ішінде бір немесе екі баланың арнайы бағ дарламасында, олардың есту қ абілеті мен сө йлеу қ абілетін ескере отырып ұ йымдастырылады. Осы сыныптардың қ ұ рылымдық ұ йымдастырылу ерекшеліктері осы мә селеге арналғ ан тарауда талқ ыланады. Дә стү рлі сө йлеуді оқ ыту сабағ ы дайындық сыныбында оқ итын балалармен жұ мыс істеу жағ дайында оқ итын тақ ырып бойынша танысу барысында студенттермен жұ мыс істеу жағ дайында жү зеге асырылады, мұ ғ алімнің нұ сқ ауларын жә не тапсырмаларын талап ететін коммуникацияның ынталандыратын формаларын пайдаланып, дидактикалық ойынды кең інен қ олдануғ а негізделген объектілермен жұ мыс жасау, ойын-сауық ойындарын, сондай-ақ тарих-рө лдік ойын элементтерін қ амтиды. Естімейтіндер мектебіндегі оқ у ү дерісінің ерекшеліктері оқ ытудың бірінші кезең інде дерлік ә рбір сабақ тың қ ұ рылымына нақ ты қ ұ рылымдық компоненттерді енгізуді талап етеді. Сабақ барысында балалардың дағ дыларын дамытуғ а жә не аудиторлық негізде экранды таныс материалдарын тү сінуге жә не қ абылдауғ а бағ ытталғ ан аудиторлық қ абылдауды дамыту ү шін жаттығ улар ұ йымдастырылады. Жұ мыс қ абілеттілігін қ алпына келтіру жә не жасө спірімдерде визуалды жә не жалпы шаршауды жою мақ сатында физикалық жаттығ улар ө ткізіледі. Жалпы демократиялық қ ұ рылымды жә не оның нұ сқ аларын кө рсететін естімейтін мектептегі сабақ, сонымен қ атар, сурдопедагогының назарын ө зіне аудару керек. Олар естімейтін бала тә рбиесінің сипаты бойынша айқ ындалады жә не жалпы жә не сө йлеу қ абілетінің тө мен дамуын жең уге бағ ытталғ ан. Ең алдымен, бұ л балалардың сө з сө йлеуі мен практикалық ә рекеттер арасындағ ы байланыс қ ағ идатын сақ тау. Зерттеу кезінде С. А. Зыкова, Т. С. Зыкова, Е. Н. Мартсиновская, Т. В. Нестерович, Е. Г. Речицкая дә лелдеп отырғ андай, сабақ барысында естімейтін балалардың қ ызметін ұ йымдастыру жалпы білім беру сапасын жақ сартудың негізгі жолдарының бірі болып табылады. Оқ удың бастапқ ы кезең інде практикалық жә не практикалық қ ызмет ә сіресе ө німді. Балаларды бірлескен қ ызмет жағ дайында қ алай жұ мыс істеуге ү йрету, факультет шешімі білім беру міндеттерінің тұ тас қ атарын шешеді: кү нделікті ұ ғ ымдарды тұ рақ ты ассимиляция ү шін қ ажетті негіз ретінде қ алыптастыру жалпы білімнің балалары; қ арым-қ атынас, ойлау жә не таным қ ұ ралы ретінде оқ ыту тілі; визуальды-фигуративті сө зден бастап, тұ жырымдамағ а дейінгі естімейтін балаларғ а ойлауды жү йелі тү рде дамыту; балалардың ұ йымдық дағ дылары мен дағ дыларын қ алыптастыруғ а, командада жұ мыс істеуге жә не т. б. тә рбиелеудің білім беру рө лін арттыру.

ЖҰ ЛДЫЗ

Тә жірибелік жә не практикалық іс-ә рекеттерге деген кең тә уелділік жалпы білім беру пә ндеріндегі балалардың білімін мең геруіне, білімге деген қ ажеттілігін тудырады, оларды пайдалану қ абілетін дамытады. Саң ыраулық мектепте білім беру коммуникация мен даму жү йесінде жү зеге асырылады, бұ л факультеттің ә р сабақ та ауызша қ арым-қ атынас принципін жү зеге асыруғ а ерекше назар аударуын талап етеді. Есту қ абілеті зақ ымданғ ан балалар мектебіндегі сабақ тардың нақ ты тапсырмасы оқ ушылардың тілінің кө мегімен сө йлесуге жә не оларды ауызша тү рде сө йлеуді қ анағ аттандыруғ а ү йрету қ ажеттілігін тудырады, ол С. А. Зыков «басқ а адамдарғ а» жә не ө згелер арқ ылы ғ ана «саң ыраулық балалар сө йлеуді» білдіреді. «Сонымен бірге аудиториядағ ы есту қ абілеті зақ ымданғ ан оқ ушылардың ұ жымдық қ ызметін ұ йымдастырудағ ы кемшіліктерге немесе сө йлеудің болмауына байланысты елеулі қ иындық тар туындайды. Бұ л жағ дай саң ырау балаларғ а ауызша сө йлеу қ ұ ралдарын пайдалану жағ дайында бірлескен іс-шараларды ұ йымдастырудың тә сілдері мен формаларында арнайы дайындық ты қ ажет етеді. Оқ ушының сыныптағ ы коллективтік қ ызметін ұ йымдастыру арқ ылы оқ ытушы мұ ғ алімнің сө з сө йлеу дағ дыларын, бірінші кезекте, іскери қ арым-қ атынастарды қ алыптастыруы керек. Бұ л проблеманы шешу сө здік ортаны қ ұ руды, мектептегі сө йлеу режимін сақ тауды, студенттермен жеке жұ мысын ұ йымдастыруды талап етеді. Кү рделі балаларғ а ұ жымдық қ ызметтің тү рлі тү рлерінде ауызша сө йлесуді дамыту (С. Зыков, Т. В. Нестерович) - бұ л нақ ты міндет. Бұ л олардың бірлескен қ ызметінің тү рлі кезең дерінде байланысу ү шін ә р тү рлі жолдармен балаларғ а дамыту бойынша мақ сатты жұ мыс ө з кө рінісін табады. Саң ырау оқ ушылардың коммуникативтік қ абілеттерін дамыту сыныпта ( Зыков Зыков Т. С., Ретичская, Нестерович т. б. ) оқ ушылардың оқ у жұ мысын ұ йымдастыру тең ү лестірілген нысандарын кең пайдалануды кө здейді. Зерттеулер, белсендіру факторлардың арасында ғ ана емес тілдерді дамыту тиімділігін арттыру екенін кө рсетеді, сондай-ақ, жалпы оқ ыту – сө йлеуматериалды енгізу жә не сынау ү шін тиісті жоспарлау жатады сыныптағ ы саң ырау балаларғ а білім беру қ ызметін ұ йымдастыру ұ жымдық нысандарын пайдалану, (С. Зыков, Л. М. Быкова), оқ ушылардың сө йлесу ә рекеттерін жү зеге асыруы ү шін қ ажет. Есту қ абілеті зақ ымданғ ан балалар мектепте сабақ тың нақ ты мақ саттарын іске асыру (даярлау есту балағ а салыстырғ анда) барынша толтыру сессиялар сыныпта уақ ыт дұ рыс бө лу материал оқ ыту жә не ү лкен оқ ыту ү шін жеке тә сілді іске асыру оқ ушылардың ең бек етуін жетілдіру ә рбір сатысында қ арқ ынын жеделдету болып табылады қ айталау бойынша жұ мыс кө лемі. Сабақ тың нақ ты қ ажеттіліктерін шешуге шешуші рө л оның қ анығ у жарқ ын жалпы жә не ә кімшілік пайдалану бар материалдар:. жеке тапсырмалар карточкалары, жеке каталогтар, ө нім ү лгілері, анық тамалық диаграммалар, ә дістемелік карточкалары, салыстырмалы кестелер, т. б. оқ ыту ү здік ә рбір сабақ барынша дамуына ық пал ететін болады жә не барлық сабақ тарда ұ жымдық жә не жеке пайдалануғ а арналғ ан есту аппараттарын қ олданумен қ алдық тың дауды пайдалану ғ ана емес ә йтелеше біліктілігін арттыру жә несенсорлық тә жірибесін байыту мақ сатында, сондай-ақ ауызша сө йлеу жә не сө йлеу байланыс қ алдық есту енгізу қ алыптастыру ү шін. Маң ызы зор гигиена талаптарын ұ стап отыр -,, кабинеттердің нормативтік сә йкестік жарық тандыру Реттегішті қ амтамасыз сабақ тың ұ зақ тығ ы анық тау студенттердің жасына байланысты, іс-шаралар айнымалы, дене шынық тыру, комплаенс ө згерістер мен желдету сабақ тарды жү ргізу. Осының барлығ ы мұ ғ алім мен оқ ушының тиімді жұ мыс істеуіне жағ дай жасайды. Сабақ тың тү рлері Қ азіргі заманғ ы дидактиканың кү рделі мә селелерінің бірі сабақ тың тү рлері мен олардың қ ұ рылысы туралы. Кө птеген авторлардың сабақ тарды жіктеуі тү рлі себептермен жү ргізілді. Мысалы, I. N. Қ азан сабақ тар оқ у-ә дістемелік жә не сабақ тың (сабақ -ә ң гіме-сабақ дә ріс kinourok, зертханалық сабақ тарғ а жә не т. б.. Д. ) мазмұ нына негізделген, тү рге бө луге болады деп сенген. мә селенің тү рлі ұ ялы шешу жә не аудитория сипаттамаларын қ анағ аттандыруғ а ә дістерін толық спектрін қ олдану қ ажеттілігі - бұ л назарғ а негізгі талапты қ абылдауғ а мү мкіндік бермейді, ө йткені Дегенмен, мұ ндай бө лу жарамсыз. Онда оқ ушылардың танымдық белсенділігін сипатына негізделген сабақ жіктеу ә рекеті, (фактілерді класс жинақ тау, ұ ғ ымдар, білім сабақ жә не т. б.. D. ), сондай-ақ болды, Бірақ жекелеген ү дерістерге жасанды танымдық белсенділігі оқ шауланғ ан болуы мү мкін емес, ө йткені ол сә тсіз аяқ талды. Ең кө п таралғ ан ө рік бойынша шешілген дидактикалық басымдық тағ ы сабақ тардың классификациясы (М. Д. Данилов, Б. П. Есипов). Бұ л классификацияда қ арым-қ атынас сабақ тары жә не жаң а білімдерді мең геру, сабақ тарды бекіту, қ айталау-жалпылау, білімді бақ ылау сабақ тары жә не бірнеше дидактикалық тапсырмалар шешілетін сабақ тар біріктіріледі. Алайда, бұ л жіктеу ә сіресе бағ дарламалау жә не проблемалық -бағ дарланғ ан оқ ыту идеяларын аясында, сабақ тар жалпы ерекшелігі тү рлерін кө рсетпейді. Осылайша, білім мен кері байланыс қ олдану, жаң а ақ парат алу бағ дарламаланғ ан оқ ыту процесінде, ә детте, олар уақ ытында бө лініп емес, жә не сол уақ ытта орын. Заманауи сабақ теориясы мен оқ ыту тә жірибесінде «таза тү рде» осы немесе басқ а сабақ тар сирек кездеседі. Нағ ыз оқ у ү рдісінде дерлік ә р сабақ дидактикалық тапсырмалардың жиынтығ ын жасайды жә не оқ ытуғ а ә ртү рлі тә сілдерді қ олданады. Осылайша, сабақ тү рлері туралы мә селе тә жірибе ү шін тү бегейлі маң ызды емес. Кө птеген дидактикалық ) ұ йымының міндеттері оқ уменқ амту бойынша сабақ тар тү рлерін ажыратады: жаң а материалды оқ ыту сабақ; білімді, дағ ды мен дағ дыларды жетілдіру сабағ ы; аралас сабақ; білімді, дағ дыларды бақ ылау жә не тү зету сабағ ы. Бірінші типті сабақ тар Негізгі мазмұ нғ а жаң а материалды зерттеу болып табылады. сабақ балқ ыту маң ызды дидактикалық мақ саты – оқ ушылар жаң а материалды мең герген қ амтамасыз ету ү шін. Осы мақ сатқ а қ ол жеткізу процесі жаң а ұ ғ ымдарды жә не ө зін-іздестіру қ ызметін ә дістерін мең геру ретінде, дидактикалық міндеттерді дә йекті шешім болып табылады. Екінші тү рі сабақ та ол оқ у материалын, білімі мен дағ дыларын жетілдіру зерттеу барысын мониторинг, қ алыптастыру, жаң а білім, қ айталау жә не бұ рын ү йренді білім шоғ ырландыру жалпылау жә не жү йелеу, сондай оқ ыту осындай проблемаларды шешу ретін қ амтиды. Ү шінші типтегі сабақ біріктіріледі. Ол бірінші сабақ тар мен екінші тү рлері проблемасын шешуге мү мкіндік береді. Тө ртінші тү рі бақ ылау оқ у ү дерісін бағ алау ү шін қ ызмет етеді сабақ тар мен оның нә тижелерін, оқ ушылардың оқ у-ә дістемелік жә не оқ у қ ызметінің дағ дыларын қ алыптастыру Курстың ұ ғ ымдардың жү йесін мең геру дең гейін қ амтиды. Қ азіргі заманғ ы сабақ компьютерлік технологияларды, ТШО жә не басқ а да кө рнекі бар материалдарды жабдық талғ ан дә стү рлі мақ саттары, мазмұ ны, ұ йымдастыру-ә дістемелік жағ ынан, оқ ушылардың белсенділігін жандандыру дең гейі, қ ұ рылымы, қ арқ ыны, ә р тү рлі болып табылады. Қ азіргі заманғ ы Сабақ тың Барлық сорттары, студенттердің танымдық белсенділігін дамыту негізінде, ол мә селенің жә не neproblemnye туралы мә селе принципі негізінде оларды жіктеуге болады. Олардың айырмашылығ ы ә дістерге, қ ұ ралдарғ а жә не, ең бастысы, қ ұ рылымғ а негізделген. мә селенің ішкі қ ұ рылымын тұ рғ ысынан мұ ғ алімі ә дейі проблемалық жағ дайды жасайды жә не ө зін-ө зі сатылы білім беру проблемалары жә не оларды шешу (проблеманың ең жоғ ары дең гейі) іздеу қ ызметін ұ йымдастырады, немесе ол проблемалық жағ дайлар (проблеманың тө менгі дең гейі) шешімдерді кө рсетеді, онда сабақ болып саналады. Мә селелік сабақ тың дидактикалық кө рсеткіші оның кү рделілігі немесе «синтетика» болып табылады. I. Т. Огородников: «Синтетикалық сабақ біріктірілген сабақ емес. Оның мә ні, бұ л қ айталау, ә детте жаң а материалды енгізе отырып қ ұ йылады, студенттің жаң а тақ ырыпқ а айналады «енген» бір тү рі бар табылатындығ ында. «Жаң адан зерттеу кө бінесе негізгі білімдіжаң арту кезең інен басталады, ө йткені ол ө з бетінше жұ мыспен байланысты, практикада білімді жү йелі қ олдану. Осылайша, жаң а байланыстар мен комбинацияларда білім, дағ дылар мен дағ дыларды ү немі қ айталау жү зеге асырылады. Бұ л проблемалық сабақ тың тә н ерекшеліктерінің бірі. Дә стү рлі сабақ жаң а білім мен іс-қ имыл режимдерін игеру негізінен модельге, яғ ни ұ рпақ ты болу жолына байланысты проблемалық сабақ тан ерекшеленеді. ■ Сабақ ты талдау педагогикалық жұ мысын жетілдіру, аналитикалық ө з қ ызметін жә не сабақ тың психологиялық -педагогикалық талдау негізінде қ ол жолдастары сол бағ алауғ а мү мкіндігі мү мкіндіктері. мектепте сабақ тың психологиялық -педагогикалық талдау нақ ты ә дістері оқ ыту процесінің кө рінісі -тү зеу бағ дарда есту қ абілеті бар саң ыраулар арқ ылы балалардың білім беру жү йесін анық талуы тиіс. Психологиялық -педагогикалық сабақ талдау Сынып ұ жымының ерекшеліктерін тануғ а тиіс, оның міндеттерді оң тайлы шешуге бағ ытталуы тиіс; дифференцияланғ ан тә сіл, негізгі тапсырмаларды анық таудың дұ рыстығ ы жә не тақ ырып бойынша басқ а сабақ тардың міндеттерімен байланысы; осы сабақ та қ ойылғ ан міндеттердің шынайылығ ы. Маң ыздылығ ы жауап ретін қ амтамасыз Сабақ тың таң дағ ан қ ұ рылымын, жаң а тү сінік, қ айталау мен оқ ушылар дайындағ ан оқ у материалын шоғ ырландыру, ә рбір қ ұ рылымдық элементтің уақ ыт оң тайлы бө лу бағ алау беріледі. Мазмұ нына бағ алау міндеттері мен жалпы дидактикалық мақ сатқ а, бағ дарлама талаптарына сә йкес кө зделіп отыр. Ол жаң а материалды тү сіндіру ұ ғ ымдар қ алыптастыру жолдарын, теориялық ұ сыныстар, сахнада фактілер шындық қ а, қ арастыру қ ажет. Атап маң ызы, дыбыс кү шейткіш техникалық қ ұ ралдарын пайдалану, саң ырау студенттердің даму жасы мен дең гейіне сә йкес сө йлеу тү рлі пайдалану, коммуникативтік бағ дар тапсырмаларды орындау, арнайы сабақ мақ саттарын (компенсаторлық жә не тү зеу бағ дар, сенсорлық базасын дамыту, сө йлеу ә рекетінің пә рмендендіру, сө йлеу жағ дайларда қ ұ ру іске асырылуын бағ алау болып табылады есту жү ктелген міндеттерді аясын анық тау). Сабақ дамыту мү мкіндіктерін бағ алау кезінде (танымдық мү дделерін дамыту, ойлау ұ тымды ә дістерін қ алыптастыру, оқ ыту қ иындық тар жә не т. б.. ең серу ү шін ерік кү шін дамыту) назарғ а саң ыраулар мектепте оқ ыту процесінің ерекшеліктерін қ абылдауғ а тиіс. Ең бек тә рбиесі мен кә сіби таң дау кезелімді ө мірімен байланысын бағ алай отырып, біз есте ә леуметтік-есту қ оғ амдастық қ а бейімдеу мү мкіндік беретін қ арым-қ атынастарды дамыту жө ніндегі студенттердің бағ ытын ұ стауымыз керек. серіктестік сезімін, адамзатқ а, адалдық, шыншыл,, борыш сезімі, жә не тағ ы басқ алар. . дамыту жө ніндегі Сабақ тың моральдық ық пал ету тұ рғ ысынан бір-біріне, оқ ытушы студенттің, оқ ытушы, ұ жымдық іс-қ имыл нысандарын ө зара кө мек оқ ушылардың қ арым-қ атынас бағ алау. Сабақ, табысы қ ұ рылымдық элементтері мен олардың арасындағ ы қ арым-қ атынасты анық тау, оның мақ саты дұ рыс анық тау жә не оқ у материалын мазмұ ны іріктеу тү ріне ғ ана емес, тә уелді, сонымен қ атар мақ сатқ а жету жолдарын, яғ ни. е. оқ ыту ә дістерін. ә дістері жұ мыс істеу, ө здік жұ мыс жә не оқ ыту мә селесі-іздеу ү шін мү мкіндіктерді пайдалана білсе игі қ алай оқ у жұ мысының ынталандыру жә не ынталандыру ә дістері мен оқ ыту қ ызметінің қ аншалық ты аралас жалпы дидактикалық жә не арнайы ә дістері басым сабақ тың қ ай кезең де, жиынтығ ын таң дағ ан ә дістерін бағ алау кезінде праймер оқ улық тү сіндіру, мә тінді тү сіну қ иындық тар салдарынан мә селелер оқ ушылар, графика, сағ ішінде мазмұ ны материалСыныпта оқ ушылар ұ йымдастыру таң дағ ан нысанын рационалдық бағ алау, ол, назарғ а сыныпта студенттік жұ мыс, ү й тапсырмасын тү сіндіре, тә уелсіз жұ мысымен, ұ йымдастырылғ ан басқ ару ү шін сараланғ ан тә сілді жеке нысандарын комбинациясын ұ жымдық, топтық жә не жеке нысандарын ә серқ абылдау қ ажет. оқ у-ә дістемелік мақ саты, мазмұ ны мен ә дістерін тиісті нысандарын мү мкіндік береді. Оқ ушылар материалды толық мең геруі, хабардар болу, кү ші мен білімін тиімділігін тұ рғ ысынан қ арастырылуы тиіс. Оқ ушылардың жауаптарын талдай отырып, жү зеге асыру нә тижелері, сіз бағ дарламалар ұ сынылғ ан білім бағ алау ө лшемдерін сү йенеді керек. Ү й тапсырмасын бағ алауғ а, кө леміне жә не дә режесіне ерекше назар аудару қ ажет. қ арамастан ешқ андай бағ дарлама, ешқ андай оқ у қ ұ ралы, ешқ андай оқ улық тар ү й тапсырмасын кө лемі бойынша ұ сыныстарды қ амтиды емес екенін, дә рілік назарғ а ә рбір баланың мү мкіндіктері мен сипаттамалары сараланғ ан тә сілді ескере отырып, оқ ушылардың дайындық, оның орташа дең гейде негізделуі тиіс.

АЯЖАН

Моральдық -психологиялық атмосфера мен педагогтік ә деп, ауызша қ арым-қ атынас дұ рыс ұ йымдастыру, дипломатиялық қ арым-қ атынастардың тә ртіпті оқ ушыларсә йкестігі, уақ ыт жә не сыныпта студенттер мен оқ ытушылардың кү ш ұ тымды пайдалану сә йкес тұ рғ ысынан талқ ыланды білім оқ у нә тижелерін бағ алау. Ә р нақ ты сабақ бө лек емес, белгілі бір тақ ырып бойынша сабақ тар жү йесіндегі орынның тұ рғ ысынан қ арастырылуы керек. Сабақ ты интуитивті дең гейде («жақ сы сабақ », «жаман») жә не бағ алаудағ ы максимализмді («ө те жақ сы сабақ ») ресми механикалық талдаудан аулақ болу керек. Сабақ ты талдау жә не оны бағ алау бенефагенттің атмосферасын қ ұ руды жә не мұ ғ алімнің педагогикалық дағ дыларын жетілдіруге бағ ытталғ ан ұ сыныстар ә зірлеуді ұ сынады. ■ Жоғ ары мектепте оқ у формалары Естімейіндерге арналғ ан мектебі, мә селенің мекеменің мемлекеттік санақ жү зеге асыратын, оның тү лектері мемлекеттік мектепке бірдей дең гейде білімі мен дағ дыларын беруге қ абілетті болып табылады. Бұ л жағ дайда, ол, оқ ыту ү дерісін жандандыруы ауызша сө йлеу негізінде байланыс жү йесінде оқ ыту мү мкіндік береді дә режеде ана тілі білімімен қ ару-жарақ студенттердің жалпы білім дең гейін жақ сарту ү шін қ ажет шық қ ан. Нашар естейтін мектепте оқ ыту процесін жақ сарту жолдарының бірі олардың сө здік қ орын байыту, жаң а оқ ушылар сө йлеу ә рекетінің дамытуғ а бағ ытталғ ан ұ йымдастыру оқ ытудың нысандарын, автономия практикағ а енгiзу болып табылады; ә леуметтік бейімделу мә селелерін шешуде білім рө лін арттыру. Соң ғ ы жылдары оқ ытудың нақ ты тү рлерінің тұ жырымдамасы дидактикағ а негізделген, бұ л сабақ бірінші кезекте қ олданылады. Басқ а ұ йымдар талап ететін семинарлар, конференциялар, семинарлар, тесттер жә не т. б. сияқ ты дә стү рлі форма қ азіргі уақ ытта оқ ыту жү йесіне сай келеді. Сыртқ ы тү рі сол қ алпында қ алады, бірақ мазмұ н тү бегейлі ө згереді. Бірте-бірте, педагогикалық ә дебиетте сабақ -семинар-кең ес сабақ, сабақ -несие сияқ ты нә рселерді қ амтиды, саң ырау жоғ ары мектептің білім беру саласындағ ы пайдалану қ арым-қ атынас мә дениетін тә рбиелеу ү шін жағ дай жасайды, сө йлеу мінез-қ ұ лық мә дениеті, ә рбір студенттің жандандыру Жоғ ары сынып оқ ушыларының білім беру қ ызметін ұ йымдастырудың ең белсенді тү рі семинарлар болып табылады. Семинарлар рефераттарды, баяндамаларды дербес дайындауды, пікірталас жү ргізу қ абілетін, пікірін қ орғ ауды, сө йлеу қ арым-қ атынас мә дениетін қ алыптастыруды қ амтамасыз етеді. семинарлар дайындық студенттер ашып кө рсету мә селелері логика жә не консистенциясы сә йкес келуі ү шін мульфильм жасалғ ан ережелерін мысалдар табуғ а, бірнеше кө здерден материалдарды таң далғ ан кітап, бірге жұ мыс істеуге ү йрену. Семинардың мақ саты - пә нге қ ызығ ушылық ты дамыту, ө зін-ө зі тану ү шін қ ажетті практикалық дағ дыларды дамыту, сонымен қ атар студенттердің ө зіндік жұ мысы, шығ армашылық белсенділігі. Семинарлар жә не мұ ғ алім студенттер ө здік жұ мысының тү рлі формаларын мең геруге тиісті бағ дар оларды дайындау: жоғ ары тақ ырыптық жә не библиографиялық карточка, оқ ыту: Кітап жанды жұ мыс ә р тү рлі ә дістері, баяндамалар, рефераттар, жиынты тарды пікірлер жазуғ а, кітап кө рмелерін жә не экскурсиялар ұ йымдастырады. Семинарлар ө з бетінше білім алу дағ дылары мен дағ дыларын қ алыптастыру ү шін маң ызды, ә р оқ ушығ а ө зін-ө зі таныту мү мкіндігін береді. қ азірдің ө зінде ө з моно логикалық сө йлеу, студенттер ә дебиетпен жұ мыс істеуге қ абілетті, ұ сынылғ ан мә селелер фактілерін жү йелеу қ абілетін қ ұ рылғ ан еді семинарлар, ә детте, жоғ ары мектепте ө ткізіледі. Жоғ ары сыныптарда гуманитарлық цикл пә ндерін оқ ып-ү йренудің бұ л тү рі кең інен қ олданылады. Семинарлар пә наралық байланыстарды кең інен қ олдануғ а мү мкіндік береді: тү рлі тақ ырыптағ ы мұ ғ алімдер дайындағ ан бірлескен семинарлар. Сабақ семинар мектеп Сабақ тың барлық мү мкіндіктерін сақ тайды сараланғ ан тапсырмасы сапалы жаң а нысаны ретінде педагогикалық сипаты раундта атына жә не дараландыру ү шін қ осымша жағ дай жасау жә не студенттердің шығ армашылық рө лін арттыру. Сабақ -семинарлар аудитория мен мектептен тыс жұ мыстардың органикалық бірлігін қ амтамасыз етеді. Мұ ндай сабақ тардың тә рбиелік жә не тә рбиелік қ ұ ндылығ ы - мұ ғ алім мен студенттің бірлескен жұ мысы, ө зара сыйластық пен ө зара сенімге негізделген ынтымақ тастық идеясының іске асуы. Сабақ -семинарлар ө ткізу ә детте тоқ санғ а бір семинардан кө п болмайды. Жоғ арғ ы сыныптардағ ы оқ у жұ мыстарының бір тү рі сабақ сабақ тары болып табылады. Олар политехникалық цикл пә ндерін оқ ып-ү йренуде кең інен қ олданылады жә не зертханалар, семинарлар, дә рісханаларда жү ргізіледі. Ә р тү рлі семинарлар зертханалық жаттығ улар болуы мү мкін. Мұ ндай сабақ тарда студенттер қ арапайым эксперименталды практикалық дағ дыларды алады, аспаптармен жә не қ ұ ралдармен жұ мыс істеуге ү йренеді жә не эксперименттер жү ргізеді. Сабақ тарда семинарлар студенттердің жеке жә не жеке ұ жымы ретінде ұ йымдастырылуы мү мкін. Жә не бұ л жағ дайда, жә не басқ а жағ дайларда, нақ ты кері байланыс қ ажет - бақ ылау пункті, сигналдық карталар тексеру ү шін пайдаланылады. Семинарларғ а тү рлі анық тамалық материалдар: сө здіктер, анық тамалық тар, оқ улық тар, тү рлі кестелер, ережені қ олдану алгоритмдері бар анық тамалық жазбалар қ ажет. Ереженің ө зі қ ысылғ ан (ауызша немесе графикалық ) жазба пайдаланылады, студенттерге ә ртү рлі тексеру ә дісі кө рсетіледі. Ә рбір студент ө з ауанымен жұ мыс істейді, жә не жұ мыстың соң ында дидактикалық материалмен карталарғ а қ осымша ол ө зін-ө зі бақ ылау дағ дыларын қ алыптастыру мү мкіндік береді жұ мысқ а, тексеру ү шін арнайы картасына шә кірттерін келтіру орынды, сондық тан жұ мыс ө зі туралы-сабақ семинар, бірнеше нұ сқ ада жү зеге асырылады. Қ азіргі уақ ытта мұ ғ алімдердің жұ мысында практиканы ұ йымдастырудың бұ л тү рі кең інен қ олданылады, мысалы, сабақ -тесттер. Олардың рө лі, ә сіресе, сынақ кітаптарының кү нделіктерінің орнына ағ а сабақ тарғ а кірісумен байланысты. Олардың мақ саты - студенттердің білімін сабақ та ә деттегіден гө рі ө згеше тү рде бақ ылау. Мектептегі тест сабақ тары жоғ ары жә не орта арнаулы оқ у орындарында тестілеуді механикалық тү рде қ айталамауы мү мкін. Оқ ушылардың назарын тұ рақ сыздығ ын ескеру керек, олардың жаттығ уы арқ ылы олардың жү ктелуі ауыр. Оқ у сабағ ын жалпылау мен жү йелеу сабақ тарының бір тү рі ретінде қ арастыруғ а болады. Ө ткізу жоспарланып отырғ ан тақ ырыпты зерттемес бұ рын жоспарланғ ан орнату-ө шіру тақ ырыптарды зерттемес бұ рын, мұ ғ алім практикалық дағ дыларды тестілеу бақ ылайтын болады теориясы мә селелері, нысандары мен типтерін, оның мақ сатты ауқ ымын анық тайды. Сыныпта оқ ығ ан студенттер арасында ассистенттер (ассистенттер) бө лініп, оқ ытылады. Олар мұ ғ алімдер сабақ -офсеттік дайындалуғ а кө мектеседі: аванстық кейбір материалдар мен молық тыруды жү зеге асыратын оқ ытушы жетекшілігімен олардың толы болады сұ рақ тар, тапсырмалар, кең ес, ұ сыныстар, бұ л «бухгалтерлік парағ ының білім» жасайды, тұ ра rascherchivayut: буклеттер, анық тама карточкалары, карта-жұ мыс орны жеке жұ мыс жә не т. б. Дайындық жұ мыстары барлық оқ ушылармен жү ргізіледі. Ол қ андай дағ дылар мен қ абілеттер мең геру керек жә не ескертулеріне тү рлі тү рлерімен қ амтамасыз етілді ү йрену керек қ анша білімді, ә р оқ ушы мақ саты мен пә ні зерттеуге қ ойылғ ан міндеттерді білген жө н. Сабақ тар - тесттер, білімді жү йелендіруге жә не дағ дыларды қ алыптастыруғ а кө мектеседі, студенттерге олардың қ абілеттеріне сенуге кө мектеседі, студенттердің оқ у іс-ә рекетін ынталандырады. Мұ ндай сабақ тарды ө ткізудің жолдары ә ртү рлі болуы мү мкін, бірақ олардың мақ саты бағ дарламаның қ андай да бір бө лімін мең герумен байланысты білімді, дағ ды мен дағ дыларды тексеру жә не жетілдіру. Сабақ -тестілер оқ ушылардың қ айталану ү рдісінде білімін жү йелендіруге жә не терең детуге мү мкіндік береді. Ол мазмұ нына байланысты жә не т. б. студенттердің .. жеке жұ мыс, аралас сауалнама, алдынан, топ, инспекция мақ сатына, студенттер қ ұ рамы: есепке алу қ ырағ ы нысанын пайдаланың ыз. Кең інен қ олданылатын кестелер, бас проектор, сө здіктер, компьютерлер, есту аппараттары жә не басқ а да кө мекші оқ у қ ұ ралдары. Соң ғ ы жылдары, зерттеушілер мен оқ ытушы-практиктер сабақ тың арнайы тү рі ретінде ә дісі ретінде, сонымен қ атар оқ у ұ йымдастыру нысаны ретінде ғ ана емес, дә ріс қ амтамасыз етілді. Мү мкіндік, сіз «ірі блоктар» білім беру мү мкіндік береді оқ улық дә ріс оқ иды, одан да маң ызды бө леді ү йретеді, білім алу жолын кө рсетеді, оқ ығ ан материалды мұ ғ алімнің жеке кө зқ арасы, пайымдау тү рлі ү лгілерін кө рсетеді. класс ауызша негізінде оқ у материалын қ абылдау дайындығ ы жақ сы болса белгілі бір жағ дайларда, оқ ыту нысаны ретінде дә ріс жоғ ары мектепте қ олдануғ а болады, арнайы мектеп тү лектерінің ретінде саң ыраулар мектеп білім берудің негізгі нысандарының бірі дә ріс болып табылады, орта жә не жоғ ары білім беру, ә детте. Материалды таныстырудың тақ ырыбы мен мақ саттарына байланысты кіріспе, шолу, ағ ымдық, инсталляцияның тө рт тү рі бар. Оқ ытушылар іс жү зінде ақ ырғ ы (жалпылама) лекцияларды пайдаланады. Сабақ -дә рістер жиі сабақ -семинарлар, сабақ -сабақ тармен біріктіріледі. Осылайша, сабақ тар-дә ріс реттеу осы тү ріне сабақ тарында бұ рын жиі ө ткізіледі, жә не қ орыту - класс, семинарғ а, конференцияғ а немесе ірі тақ ырыптар зерттеу соң ында сабақ кейін. Дә рістер материалды жалпылау кезінде кіріспе сабақ тарда қ олданылуы мү мкін. Бұ л жағ дайда, студенттер, сондық тан олардың арасында логикалық байланыс орнату ү шін негізгі ережелерін бекіту ү шін, дә лел желісін ұ стануғ а, жә не, есту бойынша негізгі бө лектеуді сө з қ абылдауғ а ү йренеді. Н. Дә рістер тү рлі болуы мү мкін: жоспар бойынша, осы тү ріне сабағ ында т. б., визуализация, дә рістер, келіссө здер, пайдаланып анық тамалық жазбалар сө йлеу қ ызметінің маң ызды тү рі дамиды - тың дау ү шін жә не дә рістік конспект тү рінде жазып, оны аударғ ым, ғ ылыми ақ паратты қ абылдауғ а қ абілеті... Оқ ушылар ө здерінің мә тіндерін, ғ ылыми стилін жасауғ а дайындалуда. Қ азіргі заманғ ы тә жірибе ү здік оқ ытушысы болып, байқ ау «Жыл мұ ғ алімі» жә не басқ а да іс-шаралар нысаны мен уақ ыты шегі аудиториядан тыс жұ мыстың аралық шамамен білім берудегі жаң а тә сілдер іздеу кө рсетеді. Қ азіргі заманғ ы мұ ғ алім қ ұ ру тә рбие жұ мысының басқ а да нысандарын praktikuobucheniya енгізу туралы сабақ тың ұ йымдастыру ө згертуге бағ ытталғ ан, ғ ылым ретінде дидактика одан ә рі дамытуғ а ық пал. Ө здігінен жұ мыс істеу мә селелері мен тапсырмалары 1. Ө зің із білетін ұ йымның нысандарын кө рсетің із. Саң ыраулардың қ андай кезең інде олардың ә рқ айсысын пайдалану орынды ма? 2. Тренинг ұ йымдастырудың нақ ты нысандарын қ ысқ аша сипаттаң ыз. 3. Саң ыраулар мектебіндегі сабақ ты сипаттаң ыз жә не оның ерекшеліктері. 4. Студенттердің танымдық белсенділігінің ерекшеліктерін ескере отырып, сабақ тақ ырыбының бірінде сабақ тың қ ысқ аша мазмұ нын жасаң ыз. Сабақ тың тү рлерін жә не тү рлерін сипаттаң ыз. 6. Білім беруді демократияландыруғ а жә не есту қ абілеті нашар адамдар ү шін оқ ытуды саралауғ а байланысты сабақ тар типологиясына қ андай ө згерістер енгізілді? Ә дебиет 1. В. В. Ғ ылым ә дісі. М., 1974 ж. 2. Зыков С. Л. Саң ырау балаларды тілге оқ ыту ә дістемесі. М., 1977 ж. 3. Зыкова Т. С. жә не басқ а да ауызша сө йлеу - жеке тұ лғ аны қ алыптастырудың негізі. М., 1994 ж. 4. Казанцев И. Н. Кең ес мектебіндегі сабақ. М., 1956 ж. 5. Кириллова Р. Д. Дамудың білім жағ дайында теориясы мен тә жірибесі. М., 1980. 6. Махмутов М. И. Қ азіргі сабақ. М., 1981 ж. 7. Огородников И. Т. Педагогика. М., 1968 ж. 8. Соловьев И. М. Кө рнекі-сенсорлық жә не ауызша-логикалық ө зара қ арым-қ атынас