2-Негізгі бөлім. Жалпы бөлім

2-Негізгі бө лім

Жалпы бө лім

Технология дамығ ан ХХІ ғ асыр келісімен ғ ажайып нә рсе интернет те келді. Оның бір дә лелі ә леуметтік желілердің пайда болуы. Ә леуметтік желі – бұ л тек адамдардын бір-бірімен сө йлесетін, пікір алмасатынжелі қ ана болып табылмайды, онымен қ оса ө з айналасындағ ы адамдардың тағ ыда кімдермен байланыста екенін білудің, оғ ан қ оса, сол арқ ылы ө з таныс достарың ды арттырудың жолы болып табылады. Ә леуметтік желі тіркесіне ассоциация жасайтын болсақ, бұ л жерде " ә леуметтік" сө зі адам, халық деген мағ ынаны білдірсе, ал ''желі'' сө зі осы сайтты тұ тынушылар деген мағ ынаны білдіреді. Адам баласының табиғ атында бір қ асиет болса керек, басқ а адамдармен сө йлесуді, танысуды, пікір алмасуды жақ сы кө реді. Шынай ө мірде оны тек реті келгенде жасаса, ал технология дамығ ан ХХІ ғ асырда интернет арқ ылы оның ішінде ә леуметтік желілер арқ ылы ә ң гімелесу оң ай ә рі сә нге айналды. Бір сө збен айтқ анда, ә леуметтік желі адам баласының бір - бірімен байланысу, араласу, ә ң гімелесу, пікір алмасу ү шін қ ажет. Ә леуметтік желі адамғ а оң жә не кері ә серін тигізеді. Ә леуметтік желілерде кө п отыратын адамдардың кө п досы болады. Онымен қ оса ол айналасында болып жатқ ан оқ иғ аларды естіп, адамдардың немен айналысып отырғ анынан хабардар болып отырады. Ал бірақ кү ні - тү ні отыратын адамдар осы ә леуметтік желілерге тә уелді болып бара жатыр. Кө птеген адамдар ә леуметтік желілердің кесірінен ө з - ө зіне қ ол жұ мсап жатыр. Ә леуметтік желіде ә ң гімелесуге ү йреніп қ алғ ан адам шынай ө мірдегі достарынан алшақ тай бастайды, жолында пайда болғ ан қ иыншылық тарды шеше алмайды, немқ ұ райлық пен қ арайды. Бала ә леуметтік желілерде қ арым – қ атынас жасауда, ол кө птеген мү мкіндіктерге ие болады. Бірақ ол оны ө з пайдасына қ олдана ма? Ә рине, ә леуметтік желілерді пайдалану оның жеке ө зіне байланысты болады. Ол ә леуметтік желілерде «жақ сы» адамдармен ә лде «жаман» адамдармен байланысады ма? Бү гінгі таң да ә лем халқ ының екіден бірі Facebook, Twitter, Вконтакте, Whatsapp сияқ ты ә леуметтік желілерде отырады. Ең басында олар тек сө йлесу, кино қ арау, музыка тың дау, жаң алық тармен таныс болу мақ сатында қ олданып, бірақ соң ында кө птеген қ иыншылық тарғ а ұ шырайды. Ө зімнің достарымды, таныстарымды кө бейтемін деп, танымайтын адамдармен сө йлесіп, салдарынан тіпті ө мірлерімен қ ош айтысып жатады. Ә леуметік желі арқ ылы ә ң гімелескенде, адамдардың кө бісінің шынайы ө мірде тұ йық, адамдармен сө йлесуі қ иынғ а тү седі. Жә не де осы ә леуметтік желінің салдарынан ә лем халқ ы отбасының тө рттен бірі ойраң далып жатыр, яғ ни жас жұ байлар арасында ажырасулар кө п - ақ. Ә леуметтік желі проблемасы мекемелерде жұ мыс жасайтын адамдарғ а да ө зінің кері ә серін тигізеді. Жұ мыскерлер жұ мыс уақ ытында сол сайттарды жұ мыс мақ сатында емес, адамдармен ә ң гімелесу ү шін пайдаланады. Бұ л мекеменің жұ мыс жағ дайына кері ә серін тигізуі мү мкін. Адам баласын сауатсыздық қ а, мең іреулікке алып келетін ә леуметтік желілердің адамзат ү шін пайдасынан зияны кө п. Бү гінгі таң да кө птеген адамдардың сө здік қ орының байымауы да осы ә леуметтік желінің салдарынан екен. Виртуалды тілдесу арқ ылы ү йреніп қ алғ ан бү гінгі жас буын адамдармен шынай ө мірде бетпе- бет кездескенде ө здігінен сө йлеуге қ ысылып, ө з ойын білдіре алмай жатады. Соң ғ ы уақ ытта ө з ө мірін қ ию сә нге айналып барады. Осы болып жатқ ан оқ иғ алар ә леуметтік желінің салдарынан екен. Тіпті президентіміз Н. Назарбаевтың ойынша, ә леуметтік желінің адамның қ арым – қ атынасына пайдасынан зияны кө п деп ойлайды. Оның айтуынша, интернетте отыратын бала тү птің – тү бінде жалғ ыз қ алады. Ал мұ ның арты қ айғ ылы ө з - ө зіне қ ол жұ мсаумен аяқ талып жатады. Айта кетсек, Президент жас бү лгіншіктерге: «Бү гінгі қ оғ амда адамдарды кітап оқ итындар мен компьютерде отырып, уақ ыт ө ткізетіндер деп екі топқ а бө луге болады. Компьютерде отыратындар ө мір бойы кітап оқ итындарғ а қ ызмет етіп ө теді» - деп ө з сө зін айтқ ан. Ә леуметтік желіде отыратындардың кө бісі кітап - журнал, газет оқ ымағ андық тан, сө здік қ оры аз болады, тіл байлығ ын дамыта алмайды.

Фактілер

Қ азіргі таң да ә леуметтік желілер ә лемді жаулап алды. Себебі, адам ә лемнің кез – келген бұ рышында отырғ ан адаммен қ арым – қ атынас жасауғ а болады. Соң ғ ы жылдардағ ы статистика бойынша ә лемдегі отыз жасқ а дейінгі адамдардың 50 пайызы, ал соң ғ ы 10 -15 жылдар аралығ ында туылғ андардың 96 пайызы осы ә леуметтік желілерде ә ң гімелеседі, пайдаланады. Тағ ы айта кететін факт, қ азіргі уақ ытта кө птеген адамдар осы ә леуметтік желілер арқ ылы танысып, ү йленіп, бірақ соң ында ажырасып жатады. Ү йленгендердің ажырасуының 30 пайызы осы ә леуметтік желілердің кесірінен екен. Оксфорд университетінің профессоры Сьюзан Гринфилд ойынша, ә леуметтік желілердің кесірінен отбасындағ ы қ арым – қ атынас бұ зылады. Ата – ана мен бала арасындағ ы қ арым – қ атынастың 36 пайызы ә леуметтік желілердің салдарынан бұ зылады екен. Оғ ан қ оса жыл сайын ғ аламда шамамен 100 адам ө зінің қ алдырғ ан хаты ү шін ө з – ө зіне қ ол жұ мсап, ө мірлерімен қ ош айтысып жатады. Ө зіміз білетіндей, бү гінгі таң да Facebook ә лемдегі ең танымал ә леуметтік желілердің бірі болып табылады. Соң ғ ы статистика бойынша, ғ аламның 350 миллионнан адам тә уелдік синдромына ұ шырағ ан. Жә не де олар тек виртуалды достарымен ғ ана қ арым – қ атынас жасайды, ә ң гімелеседі. Facebook – ке тіркелген ә йел қ ауымының 85 пайызы шынай ө мірдегі достарынан шаршағ ан. Кө птеген ғ алымдардың ойынша, адамдардың кө бісі осы ә леуметтік желілерде кү ніне 6 сағ аттан кө п уақ ытын бө леді. Айта кетсек, ә р тү рлі жастағ ы адамдарды ө зіне баулап, тә уелді еткен Вконтакте ә леуметтік желісі Қ азақ стан, Ресей, Белорусь, Украина сияқ ты елдерде ө те танымал. Бұ л жерде тек ә ң гімелесіп қ ана қ оймай, кино қ арауғ а, музыка тың дауғ а, соң ғ ы жаң алық тармен хабардар болып отыруғ а болады. Соң ғ ы жылдардың кө рсеткіші бойынша осы ә леуметтік желіні 175 миллионнан аса адам қ олданады. Адамдар Вконтакте-ге ө зінің жарты кү нін арнайды, яғ ни 12 сағ аттай осы ә леуметтік желіде отырады. Сонда ол ө зінің уақ ытын шынай ө мірдегі адамдармен емес, виртуалды достарымен немесе «интернет» - пен ө ткізеді.

Дә лелдемелерЖоғ арыда айтқ андай, ә леуметтік желілер адамның физиологиялық қ ажеттіліктерін жаулап алды, адамдар тә уелділікке ұ шырады. Оны дә лелдейтін кө птеген дә лелдемелер бар. Кө птеген адамдар ә леуметтік желілер арқ ылы байланыс жасауды жө н кереді. Себебі, ә леуметтік желілер арқ ылы қ арым қ атынас жасау тиімді ә рі арзан болып табылады. Бірнеше дә лелдемелер келтіретін болсақ, шет елдің бір азаматы онлайн қ ызметтер ү шін барлық жиғ ан тергенінен айырылып қ алды. Ө зінің баспанасынан айырылды. Салдарынан ұ рлық істеп, тұ тқ ындалды. Одан басқ а ө зіміздің елімізде Астана қ аласында бір қ ыз бала ә леуметтік желі арқ ылы бір танымайтын адаммен танысып, соң ында ү лкен қ асіретке алып келді. Ол адам ө зінен ү лкен ересек кісі болып шық ты. Соң ында олар кездесіп, ересек кісі қ ызды ө лтіріп кетіпті. Тағ ы бір дә лелдеме Қ азақ станның Ақ тө бе қ аласында 14 жасар қ ыздың ө лімі осы ә леуметтік желілердің кесірінен болғ аны анық талып отыр. Жас қ ыз ә леуметтік желі арқ ылы бір қ ызбен танысып, танысқ ан қ ызы ө зінің ү йіне қ онақ қ а шақ ырады. Сол кү ні жас қ ыз сол ү йге қ онып, ә лгі қ ыз телефонның кабелімен буындырып ө лтіріпті. Сонда жоғ арыда айтылғ ан дә лелдемелер, яғ ни қ айғ ылы оқ иғ алар осы ә леуметтік желілер арқ ылы танысып, байланыс жасағ анның салдарынан болып отыр. Ә лемнің кез – келген бұ рышында болып жатқ ан қ айғ ылы оқ иғ алардың кө бісі осы ә леуметтік желілердің кесірінен екен. Виртуалды қ арым – қ атынас жасаудың салдарынан жылына 1, 5 миллион адам ө з ө мірлерімен қ ош айтысып жатыр. Сондық тан да, ә леуметтік желілердің адам баласы ү шін пайдасы шамалы, зияны кө п болып табылады.

Logical Fallacies Кө птеген адамдар осы проблема жө нінде ө зінің ойын білдіргенде кө птеген логикалық қ ателіктер жібереді. Оқ ығ анда дұ рыс сияқ ты болып кө рінеді, бірақ мұ қ ият оқ ып қ араса логикалық қ ателіктер жібергенін байқ ауғ а болады. Соның бірі Президентіміз Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаев. Ол былай деп айтқ ан: «Твиттерде» немесе басқ а да ә леуметтік желілерде отырып, уақ ыттарың ды босқ а ысырап етпең дер. Ең дұ рысы ө з араларың да кө п ә ң гіме-дү кен қ ұ рың дар. Ө йткені, нағ ыз дос ғ аламторда емес, жаның да жү ргенін ұ мытпа. Бү гінгі қ оғ амда адамдарды кітап оқ итындар мен компьютерде отырып, уақ ыт ө ткізетіндер деп екі топқ а бө луге болады. Компьютерде отыратындар ө мір бойы кітап оқ итындарғ а қ ызмет етіп ө теді». Ә рине, жалпы алғ анда оның айтқ ан сө зінің барлығ ы дұ рыс. Бірақ та «компьютерде отыратындар ө мір бойы кітап оқ итындарғ а қ ызмет етіп ө теді» - дегені қ ателік. Себебі, ол бұ л жерде ең басында ә леуметтік желілердің зияны туралы айтып жатты да, ал соң ында компьютер жайлы айтып кетті. Мү мкін адам компьютерден пайдалы нә рсе, білім нә рін алып жатқ ан шығ ар, кім білсін?! Компьютер мен интернетті соның ішінде ә леуметтік желілерді шатастыруғ а болмайды. Ә леуметтік желіде тек компьютер арқ ылы ғ ана емес, сонымен қ атар ұ ялы телефон, планшет сияқ ты ақ парат қ ұ ралдары арқ ылы да отыруғ а, қ арым – қ атынас жасауғ а болады. Сонымен қ оса, кітап оқ итындар жә не компьютерде отыратындар деп бө лгені де қ ателік болды. Себебі, компьютерде отыратындар дегенде, мү мкін бала білім алып жатқ ан шығ ар, қ азіргі таң да кө птеген оқ ушылар онлайн кітаптар оқ иды. Сондық тан да жоғ арыда айтқ анымдай, компьютер мен ә леуметтік желілерді шатастыруғ а болмайды. Сондық тан да оның айтқ аны қ ателік болып табылады. Сол жерлерде Президент логикалық қ ателіктер жіберді. Ол логикалық қ ателіктің Hasty Generalization деген тү рінен жіберді.

3-Қ орытындыҚ орытындылай келе, ә леуметтік желінің адам баласы ү шін зияны кө п, пайдасы шамалы. Ә леуметтік желілер ғ аламтор арқ ылы адамдардың қ арым - қ атынас жасау қ ұ ралы болып табылады. Ә леуметтік желілер арқ ылы қ арым - қ атынас жасау арзан ә рі тиімді жолы болып табылады. Ә лемнің кез - келген бұ рышындағ ы адамдармен сө йлесуге мү мкіндік береді. Бірақ оның адамғ а тигізетін пайдасынан зияны кө п болып табылады. Себебі, сол ә леуметтік желілердің кесірінен кө птеген қ иыншылық тарғ а ұ шырайды, тіпті ө мірлерімен қ ош айтысып жатады. Тіпті адамның физиологиялық қ ажеттіліктерін де жаулап алды. Ә леуметтік желілерде қ арым - қ атынас жасайтын адам шынайы ө мірдегі достарынан алшақ тайды, шынай ө мірде айтайын деген ойын ашық айта алмай, қ ысылады; нақ ты таза жазудын орнына кө птеген грамматикалық қ ателіктер жібереді. Онымен қ оса бала мен ата ана арасыдағ ы қ арым - қ атынас та ү зіледі. Айта берсек, ә лемнің кез - келген бұ рышында кө птеген осындай қ айғ ылы оқ иғ алар болып жатыр. Сол болып жатқ ан оқ иғ алардың кө бісі осы ә леуметтік желілердің кесірінен орын алып жатыр. Сондық тан да ә леуметтік желілердің пайдасынан зияны кө п - ақ. Ә рине, ә леуметтік желілерді мү лдем қ олданбау керек деп айтпаймын, тек уақ ытылы, шектеулі, ө з орнымен қ олданса деймін. Ә леуметтік желі ХХІ ғ асырдың тапқ ан жемісі болғ андық тан, оны қ олданғ ан дұ рыс. Бірақ та оның пайдалы жақ тарын пайдаланып, ал зиянды жақ тарынан адам баласы ө зін алшақ ұ стауғ а тырысу қ ажет. Сонда ғ ана адам баласының шынай ө мірмен қ арым - қ атынасы бұ зылмайды, ү зілмейді; адам баласы ә леуметтік желілерге тә уелді болмайды.

4-Пайдаланылғ ан ә дебиетӘ ріпбаев, (2012, November 08). Ә лемді алаң датқ ан ә леуметтік желілер. Retrieved from http: //yvision. kz/post/300486 (primary)

Қ арабай, (2013, 09 03). Н. Назарбаев жастарғ а ә леуметтік желілердің зиянды тұ старын тү сіндірді. Retrieved from http: //baq. kz/kk/news/35076 (secondary)

жолмахан, (2012, 12 12). Ә леуметтік желі проблемасы. Retrieved from http: //proza. kz/ru/prose/out-of-genre/29945. zhuldyz_zholmakhan. eleumettik-jeli-problemasi (primary)

Ерғ али, (2012, 12 19). Ә леуметтік желілер жайлы 20 факт. Retrieved from http: //massaget. kz/tehno/bilesiz-be/7455 (secondary)

Жанай, (2012, 12 10). Ә леуметтік желі бізге не беріп жатыр? Жаң алық білейін деп кірген қ олданушы онда не істеп жү р? Кірмесең, тұ ра алмайтындай қ ұ дырет-кү ші қ айдан пайда болды? Retrieved from http: //www. jaqsy. kz/article/view? id=197 (primary)

Ертай, (2011, 02 11). Facebook-те отырғ анның пайдасынан зияны кө п. Retrieved from http: //masa. kz/article/view/id/936 (secondary) Сә тімбек, (2013, 09 21). Ә леуметтік желінің ә легі. Retrieved from http: //www. astana-akshamy. kz/? p=7205

⇐ Предыдущая 12