Сыртқы тыныс алу қызметінің функциялары

Тынысалужү йесінің маң ызы. Адам организміө зінқ оршағ ансыртқ ыортаменқ атты, сұ йық жә не газ тү ріндегізаттарменалмаспайө мірсү реалмайды. Адам ү немісыртқ ыортаданқ оректікзаттарды, суды жә неоттегіналады. Адам организміндеқ оректікзаттардың қ орыболады, сондық тан 25-30 тә улікаштық тыө лместенкө тереалады. Сусызадамбірнешеаптаө мірсү реалады, ал оттегінсізбірнешеминуттің ішіндеө ліпқ алады. Олайболса, оттегіадамө міріү шін аса маң ызды. Организмдеоттегінің қ орыжоқ тың қ асы – не бары бірнешеминө ттікқ ана. Сондық тантіршіліктің сақ талуыү шіноттегіү неміденегежеткізілуітиіс. Оттегіұ лпалардағ ытотығ уғ ақ атысады. Тотығ укезіндезаттардың ыдырауынанкө мірқ ышқ ыл газы пайдаболып, денеденсыртқ ашығ арылады. Демалғ анда организм мен сыртқ ы орта ө здерінің қ ұ рамындағ ыгаздарыменалмасады. Бұ лоттегінің ү неміденегекіріпжә некө мірқ ышқ ылгазының денеденсыртқ аайдалыптұ руынқ амтамасызетеді. Бұ лқ ызметтікеудеқ уысындаорналасқ анө кпеорындайды. Оттегінің қ ысымының ең кө бібіздемалғ андажұ татынсыртқ ыауада, ө кпеальвеолаларындатө мендейді, қ антамырларындамү лдеазаяды. Сондық танауадағ ыоттегіорганизмгеқ арайдиффуздытү рдеқ озғ алады, бірақ бұ лө теө лсізқ озғ алыс. Бұ лқ озғ алыстытынысмү шелерікү шейтеді. Тынысалумү шелеріоттегі мен кө мірқ ышқ ылгазынтаситыннегізгіміндеттеріненбасқ а да қ ызметатқ арады

Спирометрия— ө кпенің тіршілік сыйымдылығ ының (Ө ТС) жә не оны қ ұ райтын ауа кө лемдерін анық тайтын ә діс. Ө кпенің тіршілік сыйымдылығ ы — адамның максимальді дем алып, дем шығ арғ андағ ы ең ү лкен кө лемді ауа. Ө кпенің кө лемдері жә не сыйымдылығ ы кө рсетілген, олар ө кпенің функциялық жағ дайын кө рсетеді. Сонымен қ атар дем алу қ озғ алысы мен ө кпенің кө лемі жә не сыйымдылығ ының байланысын сипаттайтын пневмограмма кө рсетілген. Ө кпенің функциялық жағ дайы адамның жасына, бойына, жынысына, физикалық дамуына жә не т. б. факторларғ а байланысты болады. Зерттелетін адамның тыныстық функциясын бағ алау ү шін, оның анық талғ ан ө кпе кө лемдерін соғ ан сай міндетті ө лшемдермен салыстыру керек. Міндетті ө лшемдерді формула немесе номограмма арқ ылы есептеуге болады. Олардың +/- 15 ауытқ уы айтарлық сыздай деп есептейді.

Спирометр қ ұ ралы. Жә не спирометрияны жү ргізу кезіндегі кө рініс Ө кпенің тіршілік сыйымдылығ ы (Ө ТС) жә не оны қ ұ райтын кө лемдерді анық тау ү шін сулы немесе қ ұ рғ ақ спирометр қ олданылады. Спирометрдың мунштугін спиртке матырылғ ан мақ тамен сү ртеді. Зерттелуші максимальді дем алғ аннан кейін спирометрге максимальді терең дем шығ арады. Спирометр шкаласы арқ ылы Ө ТС анық тайды. Ө ТС-ның кө лемін анық тау ү шін зерттеуді бірнеше рет қ айталап, оның орташа ө лшемін алу керек. Ә рбір қ айталағ ан сайын спирометр шкаласын бастапқ ы сызық қ а қ ойып отыру керек. Ол ү шін сулы спирометрдің ішкі цилиндрінен тығ ынды алып, цилиндрді тө мен тү сіреді, ал қ ұ рғ ақ спирометрде ө лшейтін шкаланы айналдырып, нө лдік белгіні сызық пен тең естіреді. Зерттелушіні тұ рғ ызып, жатқ ызып жә не физикалық жү ктемеден кейін де анық тайды. Ә р тү рлі ө лшеу қ орытындыларын бір-бірімен салыстырады. Ө ТС қ ұ райтын ө кпе кө лемдерін ө лшеу ү шін спирометрді ү ш жолды кранмен ауызғ а киілетін клапанды қ ондырғ ымен жалғ астырғ ан тиімді. Зерттелуші мұ рынын мұ рын мұ рын қ ысқ ышпен жауып, ауыз қ уысындағ ы клапанды қ ондырғ ы арқ ылы дем алады. Алдымен ү ш жолды кранды дем шығ арғ ан ауа атмосферағ а шығ арылатындай етіп орналастырады. Зерттелуші ауызғ а киілетін қ ұ рал арқ ылы дем алуғ а бейімделгенде, ү ш жолды кранды дем шығ арғ ан ауа спирометрге баратындай етіп орналастырады. Тыныстық қ озғ алыстар саны анық талады. Спирометр кө рсеткішін спирометрге шығ арылғ ан дем шығ ару санына бө ліп, тыныстық ауа кө лемін анық тайды. Дем шығ арудың резервті кө лемін анық тау ү шін ә деттегі кезекті дем шығ арудан кейін спирометрге терең дем шығ аруды сұ раймыз. Спирометр шкаласын дем шығ арудың резервтік кө лемін анық тайды. Анық тауды бірнеше қ атар қ айталап жасағ аннан кейін, зерттеулердің орташа мә нін табады.

Дем алудың резервтік кө лемін екі тә сілмен анық тайды. Есептеу жә не спирометрмен ө лшеу. Есептеген кезде ө кпенің тіршілік сыйымдылығ ынан тыныстық ауа кө лемімен дем шығ арудың резервтік кө лемі қ осындысын шегеру арқ ылы табады. Екінші тә сілде спирометрге белгілі кө лемде ауа ендіріледі де, қ алыпты дем алғ аннан соң зерттелушінің спирометрден максимальді терең дем алуын сұ райды. Спирометрдегі ә уелдегі ауа кө лемімен терең дем алғ аннан кейінгі ауа кө лемдері айырымы резервті дем алу кө леміне сай келеді. Қ алдық кө лемді анық тайтын тура ә діс жоқ болғ андық тан, оны жанама ә діспен анық тайды. Қ алыпты жағ дайда бұ л кө рсеткіш Ө ТС 25-30% қ ұ райды деп есептейді.

Тыныс алудың минуттық кө лемін тыныштық кү йде жә не жұ мыс барысында анық тау. Тыныс алудың минуттық кө лемі – ол 1 минут ішінде дем алғ ан немесе дем шығ арғ ан ауа кө лемі. Тыныштық кү йде ересек адамның минуттық тыныс алу кө лемі 6-8 л, ал жұ мыс кезінде 120-140 л дейін жетеді. Минуттық тыныс алу кө лемі ө кпе вентиляциясын бағ алауғ а мү мкіндік беретін ө лшем. Ө кпе вентиляциясын ө лшеуге арналғ ан жү йені жинақ тайды. Зерттелуші аузына дезинфекцияланғ ан ауызғ а киетін қ ұ ралды киіп, зерттеу барысында клапанды қ ондырғ ы арқ ылы дем алыды. Зерттелушінің мұ рнын арнайы қ ысқ ышпен қ ысады. Зерттеу барысында зерттелуші ауызғ а жабатын қ ұ рал арқ ылы дем алып ү йренгенше 1-2 минутқ а ү ш жолды кранды шығ арылатын ауа атмосферағ а кететіндей етіп қ ояды. Одан кейін ү ш жолды кранды деммен шығ арылғ ан ауа Дуглас қ апшығ ына жә не осы уақ ыт арасындағ ы тыныстық қ озғ алыс санын санайды. Содан кейін ү ш жолды кранды жауып, Дуглас қ апшығ ын газды есептегішке жалғ ап, қ апшық тағ ы ауаны сол арқ ылы ө ткізіп, ішіндегі ауа кө лемін анық тайды. 40 литрлік Дуглас қ апшығ ын 80 литрлік қ апшық қ а ауыстырып зерттелушінің арқ асына бекітіп қ ояды. Зерттелушіге велоэргометр кө мегімен 3 минут бойы жұ мыс жасатқ ызады, оның барысында дем қ апшық қ а шығ арылады. Жұ мыс кезінде дем алу жиілігін санайды. Жұ мыс аяқ талғ аннан кейін, дем шығ арғ андағ ы ауа кө лемін газды есептегіш арқ ылы анық тайды.

Спирометриялық зерттеу кезінде жү ргізілетін шарттар:

1. Емдеуші дә рігермен алдын ала кең есі, пациентке зерттеуді жү ргізудің қ ажеттілігін анық тау.

2. Зерттеу аш қ арынғ а немесе жең іл тамақ танғ ан кейінгі 1 сағ аттан кейін не жеткілікті тамақ танғ аннан кейінгі 2 сағ аттан кейін.

3. Пациенттің киімі кө кірек қ уысын қ ыспауы тиіс.

4. Спирометриялық зерттеу кө кірек қ уысының тік кү йінде жү ргізіледі, осығ ан сә йкес отыруғ а не тұ руғ а болады. Пациенттің тұ рысы (отыру немесе тұ ру) кө ң іл-кү йге, жасына, салмағ ына байланысты. Бірақ, тыныс алу тә сілдерін орындау кезінде кеудені ең кейтуге болмайды.

5. Зерттеуді кү ннің бірінші жартысында жү ргізген дұ рыс.

6. Ө кпенің вентиляция қ ызметінің шынайымә ніналумақ сатымензерттеудіжү ргізудің алдындакейбіраппараттарды қ оспауқ ажет (дә рігерменкең есуқ ажет). Дә рілікзаттардық абылдаудан бас тартаалмағ анжағ дайдажолдамағ ажә неспирограмманың сипаттамасыкезіндепрепараттың атауын, қ абылдаутә сілін, мө лшерін, соң ғ ыретқ абылдағ ануақ ытынкө рсеткенжө н.

7. Зерттеудібастаралдында 1, 5-2 сағ атбұ рынтемекішегуден бас тарту.

8. Зерттеудібастаралдындашамамен 4 сағ атбұ рынішімдіктітоқ тату.

9. Зерттеудібастаралдындафизикалық жү ктемені 20 минут бұ рынтоқ тату.

10. Амбулаториялық науқ астарғ аалдын ала 20 минуттайтынық қ аныжө н. Қ ысқ ыуақ ыттатынысалужолдарының суық жоғ арыреактивтілігіменауыратын

науқ астарғ аспирографиялық зерттеу таза ауадажү ргенненкейінгі 1 сағ аттанкейінжү ргізіледі.

12. Жоспарлызерттеудібронхоскопияданкейіннемесекейінгі 3 кү нішіндежү ргізілмеуітиіс (тек науқ астың жағ дайынашарлағ анжағ дайда).

Қ арағ анды мемлекеттік медициналық университеті

Биофизика жә не информатика кафедрасы

ЭССЕ

Сыртқ ы тыныс алу қ ызметінің функциялары

Орындағ ан: Намен С. Ы.

Тексерген: Айткенова А. А.

1-025 ЖМ

Қ арағ анды 2018