ҚазақстанРеспубликасыбілімжәнеғылымминистірлігі

Қ азақ станРеспубликасыбілімжә неғ ылымминистірлігі

СӨ Ж №1

Пә н: Кадастр негіздері

Орындағ ан: Ө темұ ратова А. Қ.

Факультет: СҚ Ф

Группа: ГК-23

Курс: 2 курс

Тексерген: Мустафина Н. К.

Астана қ аласы

2017 жыл

Жер кадастрының теориялық негіздері

Жер кадастры — мемлекет аумағ ындағ ы жер ресурстарының табиғ и жә не шаруашылық жағ дайы мен оларды бағ алау туралы мә ліметтер жү йесі.

«Кадастр» сө зі латынның «саріtastrum» деген сө зінен шық қ ан. Бұ л сө з «салық салынатын заттардың тізімі» деген ұ ғ ым береді. Осығ ан байланысты ә уелі кадастр деп салық танатын заттардың тізімі тіркелген кітапты (реестр) айтатын. Есепке, бағ алауғ а алынғ ан объектіге байланысты жер, су, орман жә не т. б. кадастрлері деп бө лінді. Сонымен жақ ты тү сінікте жер кадастрі - жер салығ ы салынатын заттар туралы кітап, ал кең тү сінікте - жерге салық салу ү шін туралы мә ліметтерді алу мақ сатымен жерді есепке алу, жазу жә не бағ алау бойынша мемлекеттің жү ргізетін ә ректтер жү йесі.

Кадастрлердің басқ а тү рлерінен жер кадастрі ө зінің объектісімен (жер - ө ндіріс қ ұ ралы жә не материалдық игіліктердің қ айнар кө зі) ерекшелінеді. Жер кадастрі ә дістемесінің ерекшелігі жердің ерекшеліктерімен себептеледі. Ол ерекшеліктері келесідей:

1. Қ оғ ам ө мірінде жер ең бектің жалпы заты жә не шарты болып келеді. Ол қ ай болмасын ө ндіріс процесінің болуына шартты. Бірақ оның ролі қ оғ ам ө ндірісінің ә р тү рлі қ орында бірдей емес. Ө ң деуші ө неркә сіпте жә не қ ұ рылыста ол кең істік іс орны /ең бек жасалатын орын/ ретінде кө рінеді. Қ азып шығ аратын ө неркә сіпте, оның ү стіне ол ерекше қ ойма ретінде қ аралады. Ауыл шаруашылығ ында жер тек ө ндіріс процесі жү зеге асырылатын орын ғ ана емес, ол ең бектің заты жә не қ ұ ралы болып табылады. Ауыл шаруашылығ ында жер ө ндірістің ең басты қ ұ ралы болып табылады.

2. Жер кең істікте кө лем бойынша шектелген жә не ештең емен ауыстырыла алмайды. Ө ндірістің басқ а қ ұ ралдары ө німділік кү штер даму барысында сан жө нінде ө згере алады, ескіргендері жаң а, жетілдірілген, экономикалық тұ рғ ыда ұ тымды қ ұ ралдарғ а ауыстырыла алады.

3. Жерді қ ұ рал ретінде пайдалану оның кең істік орнымен жә не ол орынның тұ рақ тылығ ымен байланысты. Басқ а қ ұ ралдарды ә р орындарда пайдалануғ а жә не бір орыннан басқ а орынғ а жылжытуғ а болады.

4. Жер ө ндірістің мә ң гі, ауыстырылмайтын қ ұ ралы болып табылады. Ауыл шаруашылығ ында жер ө ндірістің ең басты қ ұ ралы болып, ө сімдіктердің ө суіне жағ дай жасаушы ө те маң ызды жә не ерекше қ асиетімен, қ ұ нарлылығ ымен сипатталады. Жерді дұ рыс пайдаланса, оның сапасы тө мендемейді, керісінше - жақ сарады, сө йтіп, оның қ ұ нарлығ ы жоғ арылайды.

Жердің айрық ша ерекшелігі - ауыл шаруашылық ө ндірісінде оны пайдалану сипаты. Жерде кө птеген ауыл шаруашылық дақ ылдардың тү рлері ө сіріледі.

Жалпы тү рде жер кадастріне келесі ә рекеттер тә н:

1. Жерлерді есепке алу;

2. Жерлерді баяндау;

3. Жерлерді бағ алау.

Жер телімдерінің орналасқ ан жері, нысаны, пайдаланылуы, ауданы мен шекарасы, сапалық сипаттамасы, жер пайдалану есебі мен жер телімдерін бағ алау Жер кадастрының мә ліметтері жү йесіне кіреді. Мемлекеттік Жер кадастрының деректері жерді пайдалану мен қ орғ ауды жоспарлағ ан, жерге орналастырғ ан, шаруашылық қ ызметін бағ алағ ан, жерді пайдалану мен қ орғ ауғ а байланысты басқ а да шараларды жү зеге асырғ ан кезде сү йенетін негіз болып табылады. Ол деректер жер ү шін тө лем мө лшерін анық тау кезінде, қ ұ қ ық тық жә не басқ а кадастрды жү ргізген кезде пайдаланылуы мү мкін. Жер кадастрын жү ргізу мемлекеттік тапсырыспен бюджет есебінен жү зеге асырылады. Жер кадастрының мә ліметтеріне ә ркімнің қ олы жете алады, ол мү дделі тұ лғ аларғ а ақ ылы тү рде беріледі. Мемлекеттік органдарғ а Жер кадастры мә ліметтерін беру тегін жү зеге асырылады.

Кең ес Одағ ынан кейінгі кезең де, яғ ни Қ азақ стан егемендігінің 10 жылдығ ынан кейін шаруа (фермер) қ ожалық тарының жер иеленуі ауыл шаруашылығ ына арналғ ан жерлердің ү штен бірін алды (2002 ж). Кө птеген шаруалар демократиялық жолмен экономикалық бостандық алды. Мың дағ ан адамдар ө з қ алауымен миллиондағ ан гектар жерлерде шаруашылық тарын жү ргізуде. Бұ л - елдің ә леуметтік ө мірі, экономикасы мен саясатындағ ы ө те маң ызды қ ұ былыс.

Қ азақ стан - ірі мемлекет, оның табиғ и жә не экономикалық жағ дайлары ә ртү рлі. Сондық тан шаруа қ ожалық тарының дамуы да ә ркелкі қ алыптасады. Кей жерлерде олар кө птеп шоғ ырланса, енді бір жерлерде сирек орналасқ ан, кө лем жағ ынан да ә ртү рлі, ә ртү рлі мамандандырылғ ан, жә не т. б. Бү кіл Қ азақ стан 5 географиялық аймақ қ а бө лінеді: Солтү стік, Орталық, Оң тү стік, Батыс жә не Шығ ыс.

" Жер туралы" заң ғ а сә йкес Қ азақ станда мемлекеттік жер кадастры келесі қ ұ рамдық бө ліктерден тұ рады – жер учаскелерін тіркеу, жерлерді есепке алу, топырақ тарды бонитеттеу, жерді бағ алау жә не жер учаскелерімен мә міле жасау. Бірың ғ ай мемлекеттік жер қ оры мемлекет меншігі болып, ол жер учаскелерін пайдалану, иелену қ ұ қ ығ ын бергендіктен жерді қ алай пайдалануы заң да тү рде рә сімделіп, ал жер учаскелері белгілі территория, жылжымайтын мү лік ретінде белгілі тә ртіпте тіркелуі керек. Бұ л қ ызметті жер учаскелерін мемлекеттік тіркеуі ө ткізеді. Оның мә ліметтері жердің белгілі кө лемін, нақ ты жеке немесе заң ды тұ лғ алардың пайдалануы ү шін негіз болып келеді.

Жерді пайдаланудың мақ саттарына сә йкес оның негізгіміндеттері туындайды. Олар жер қ атынастарын реттеудің негізгіжолдары мен принциптерін кө рсетеді.

- Республика заң дарының негізінде жер қ атынастарын реттеу;

- Жерде шаруашылық жү ргізудің барлық тү рлеріне бірдейдаму жағ дайларын туғ ызу;

- Жердің тиімді пайдалануын жә не қ орғ алуын ұ йымдастыру;

- Табиғ и ортаны сақ тау жә не тұ рақ ты жақ сарту;

- Нарық тық қ атынас уақ ытында жерді жылжымайтын мү лікретінде қ алыптастыру жә не дамыту.

Жер кең істігі шектелген ә рі ештең еменауыстырылмайды. Ө ндіруші кү штерді дамыту шараларыбойынша ө ндірістің басқ а қ ұ ралдары ө згеруі мү мкін, азжетілгені жетілдіреді жә не экономикалық тиімділіккеауыстырылады. Ө ндіріс қ ұ рлы ретінде жерді пайдалану оның кең істіктік жағ дайымен жә не орнының тұ рақ тылығ ыменбайланысты.

Ауыл шаруашылығ ындағ ы ө ндірістің басты қ ұ ралыретінде жерді пайдалану оның кең істіктік жағ дайымен жә неорнының тұ рақ тылығ ымен байланысты. Ауыл шаруашылығ ындағ ы ө ндірістің басты қ ұ ралыретінде жер ө сімдіктердің ө суіне жағ дай жасаушы ө те маң ыздыжә не ерекше қ асиет – қ ұ нарлылық ты иеленеді. Жерді дұ рыспайдаланса, оның сапасы нашарламай, жақ сарып, қ ұ нарлылығ ы артады. Жер – ауыл шаруашылығ ында ө ндірістің мә ң гі, ауыстырылмайтын қ ұ ралы.

Табиғ и ресурс ретінде жердің кең істігі шектелген. Осының салдарынан жерді пайдалану мен сақ тау – оны жан-жақ ты қ орғ ауды қ ажет етеді. Жерді қ орғ аудың нақ ты мазмұ ныоны ұ тымды пайдалану мен қ айта ө ндіру болып табылады. Бұ лкө зқ арас бойынша ұ тымды пайдалану, сақ тау жә не қ орғ ау бірпроцеске тоғ ысады. Сондай-ақ жерді қ орғ ау қ ұ қ ық тық, экономикалық негізді жә не қ орғ ауды иеленеді.

Кадастр мә ліметтер топографиялық -геодезиялық, аэро-ғ арыштық, картографиялық, жерді ү йлестру, инвентаризациялық, топырақ тық, геоботаникалық, бағ алаулық жә не басқ а зерттеу мен іздестіру жү мыстарын жү ргізу арқ ылы қ алыптасады.

Кадастрде ә р жер учаскесі ү шін физикалық сипаттамалары келтіріледі. Олар учаскені кең істікте бө ліп кө рсетеді, оның орнын, мө лшерін анық тауғ а, сондай-ақ жерді қ ұ ндық бағ алауғ а мү мкіндік береді. Жер учаскелері туралы мә ліметтер жер кадастрлік карталарда да келтіріледі, оның кадастрлік нө мірі, орны, шекарасы, жазулары айқ ындалады.