Атайымдың мөхәббәте

Эссе

Атайым бик ғ ә ҙ ел, тура һ ү ҙ ле, ҡ улынан эш килә торғ ан уҙ аман ине. Калинин исемендә ге колхоздың маҡ таулы комбайнеры булды. Нимә гә тотонһ а ла ҡ улында ҡ от уйнай ине уның: бына рә ссамлыҡ һ ә лә тен алайыҡ. Хабаровскийҙ а танкист булып хеҙ мә т иткә ндә яһ ағ ан фотоальбомының тә ү ге битенә ауылыбыҙ ҙ ың кү рке Сыбартү бә тауын ып-ысын итеп тө шө рө п ҡ уйғ айны. Яҙ ыуы ла иҫ киткес тө ҙ ө к: юҡ ҡ а ғ ына танкист булып хеҙ мә т иткә н ерҙ ә уны писарь итеп штабҡ а ултырытып ҡ уймағ андарҙ ыр. Боҙ олғ ан һ ә р нә мә нең яйын белде, һ ә тигә нсе йү нә тер ине. Зә ргә р ҙ ә булды. Ҡ атын-ҡ ыҙ ғ а белә ҙ ек һ уҡ һ а, биҙ ә ктә ренә н кү ҙ ҡ амашты. Миң ә лә ваҡ ҡ ына сә скә лә р тө шкә н йә теш белә ҙ ек һ уғ ып тотторғ айны! Минең шатланғ анды кү рһ ә геҙ! Гү йә, эште ҡ ул менә н тү гел, ана шул белә ҙ ек эшлә й кеү ек ине. Ҡ ояшта ялт-йолт килеү енә н кинә нес таптым. Алҡ а ла, сә ғ ә т белә ҙ еге лә, бысаҡ тар яһ ауын ә йтһ ә м, уның былай ғ ына зә ргә р булмауын аң ларһ ығ ыҙ. Бер тигә н балта оҫ таһ ы ла ине ү ҙ е. Ә ллә ҡ айҙ ан хужаның кем икә нен кү рһ ә теп торғ ан кү ркә м ө й һ алып керҙ е, бү рә нә лә рен ү ҙ е сутланы, иҙ ә н-тү бә таҡ таларын ү ҙ е йышты, тә ҙ рә ҡ апҡ астарын ү ҙ е семә рлә не. Егет кешегә етмеш тө рлө һ ө нә р ҙ ә ә ҙ тип тап атайым һ ымаҡ уҙ амандарғ а ҡ арап ә йткә ндә рҙ ер. Тегенсе лә булды бит ул... Салбар балаҡ тарын ү ҙ е ҡ ыҫ ҡ арта ине. Ул тегенгә ндә н һ уң, бығ аса кә зә лә нгә н машинка, майланғ ан кеү ек була. Мә ҙ ә к хә лдә ргә лә ҡ алғ ыланы: бер ваҡ ыт бер балаҡ ты ике тапҡ ыр ҡ ырҡ ып теккә ненә н ү ҙ е рә хә тлә неп кө лдө. Ә баянда нисек һ ыҙ ҙ ыра ине! Ялтырытып тотолғ ан, хушбый еҫ тә ре аң ҡ ып торғ ан инструментын тубығ ына ҡ уйып, башын ҡ ырыныраҡ һ алып моң ланғ ан мә лдә ре бө гө н дә кү ҙ алдында, кө йҙ ә ре ҡ олағ ыма килеп сағ ылғ андай. Ө ҙ ҙ ө рө п бейеү кө йҙ ә рен тартып ебә рһ ә, ҡ улдарымды ҡ анаттай елпеп, тыпырларғ а тө шө п китер инем... Бейергә яратҡ анды белгә с, Сания ө лә сә йем шау кө мө ш аҡ санан һ ырылғ ан йә шел камзул, балитә кле ҡ ыҙ ыл кү лдә к тегеп бирҙ е. Тә ң кә лә рҙ е сың ғ ырлатып атайым уйнағ ан “Бө рлө гә н”гә тө шө п киткә немдә ү ҙ емде кү лдә йө ҙ гә н аҡ ҡ ош тип хис итә инем.

Атайым бешергә н кесерткә н ашының тә ме ә ле лә тел осомда тора. Балыҡ та ул ҡ урһ а, телде йоторлоҡ була. Хатта һ уғ ан да, ул балдаҡ лап телһ ә, батша һ ыйына ә йлә нә лә ҡ уя ине.

Хужалыҡ ҡ а яң ы техника килһ ә, атайыма бирә лә р, сө нки уның ҡ улы алтын, башы йомро. Ерҙ ең дә рухы, ырыҫ ы бар, ти торғ айны. Бала сағ ымда тә рә ндә н аң лап етмә һ ә м дә, атайымдың һ ә р һ ү ҙ енә мө киббә н ышана инем, шуғ алыр уның холоҡ һ ыҙ аттарын аманат итеп ҡ абул иткә нмендер. “Ураҡ ҡ а тө шө р алдынан баҫ ыуғ а, тү кмә й-сә смә й йыйып алайым уң ышың ды, эшемде уң ит, тип ө ндә шә м”, – тип һ ө йлә гә не иҫ емдә. Ашлыҡ ты алтындай кү реп ҡ ә ҙ ерлә й ине. Комбайны боҙ олоп, йү нә тергә бункерында саҡ ҡ ына ла иген менә н ҡ айтһ а, ә сә йемә бө ртө гө нә лә тейергә рө хсә т итмә й.

– Һ уң, Мират, тауыҡ тар ас таһ а! – тип мыжығ ан ә сә йемде:

– Яҙ ҙ ыр ҙ а ал! Урлашырғ а тимә гә н! – тип ҡ ә тғ и тыйып ҡ уя.

“Ишек алдың да иген торһ он, ә ихатаң да тауыҡ тарың астан ҡ ырылышмағ айы, рө хсә т итмә й бит”, – тип кү рше-кү лә нгә зарланып һ ө йлә гә не хә теремдә ә сә йемдең. Ә ммә соландағ ы беҙ ҙ ең иҙ ә ндә н тү бә гә тиклем етеп торғ ан ҙ ур-ҙ ур лар бер ҡ асан да буш булманы. Кө ҙ гә унда тоҡ -тоҡ иген ауҙ арыла. Кү п итеп он тарттырыла. Ә икенсе лар, малдарғ а бешереп ашатыр ө сө н, кә бә к менә н тула.

Баҫ ыу эштә ре гө рлә гә н мә лдә рҙ ә атайым ө йгә йоҡ май торғ айны. Эй һ ағ ынам уны! Яҙ ҙ ан кө ҙ гә сә шулай, ҡ ара таң дан сығ ып китә лә ҡ араң ғ ы тө шкә с кенә ҡ айтып инә. Кө тө п ала алмай, йоҡ лап китә м.

– Бында кем ятты? – тип һ орау алам икә н ә сә йемдә н, таушалғ ан яҫ тыҡ ҡ а кү рһ ә теп.

– Атайың инде, бынайғ айыш! – ти ә сә й, ү ҙ е минең моң һ оуланып ултырыуыма ғ ә жә плә нә, ә рлә п тә ташлай ҡ ай саҡ та.

Һ ағ ыныуҙ ың нимә икә нен ө лкә ндә р ә ллә аң ламай?

Сә сеү мә ле, ураҡ ө ҫ тө... Ҡ ышын да баҫ ыуҙ а эше кү п атайымдың, ҡ ар тота. Нисек тотаһ ың ул ҡ арҙ ы, тип тө псө нһ ә м, аң латып бирә. Һ ә м мин кө н буйына атайымдың баҫ ыуҙ а ҡ ар тотоп йө рө ү ен ү ҙ емсә кү ҙ алдыма килтергә н булам. Ө йҙ ә бер ү ҙ емә кү ң елһ еҙ булып китһ ә, кү п балалы Мә рзиә инә й һ ә мБә һ ә мә напаларғ а барам, бә ғ зе ваҡ ыт, уйнай-уйнай арып, йоҡ лап та китә м уларҙ а. Тө ндә ә сә йем килеп ала.

– Йоҡ лаһ ын бала, уятып ни? Иртә н инеп алыр инең! – тип ороша инә й.

– Мират ҡ айтты, ҡ ыҙ ымды кү рмә й йоҡ ламайым ти, – Ә сә йемдең ә йткә ненә сикһ еҙ ҡ ыуанып, кү ндә м генә кейенә м. Тышта быйма аҫ тында ҡ ар шығ ырлай.

– Атайың ҡ айтҡ ан, ҡ ыҙ ым, һ иң ә сә сең ә таҫ ма алып ҡ айтҡ ан.

– Ниндә й таҫ ма?

– Сә сең де ү рербеҙ иртә гә, ҡ арҙ ан да аҡ таҫ ма алып ҡ айтҡ ан ҡ ыҙ ыма атаһ ы!

Эйе, атайымдың һ ө йгә н һ ө йә ге булдым мин! Беренсе класҡ а барырғ а мә ктә п кейемдә ре алғ ас, атайың а кейеп кү рһ ә т ә ле, ти ә сә йем. Кейенеп атайым алдында ө йө рө лә м.

– Кил, ҡ ыҙ ым, – тип атайым алдына ултыртты, ныҡ итеп ҡ ыҫ ып ҡ осаҡ лап, ике битемдә н ү беп яратты. – Ү ҫ тең инде. Ҡ абат ошолайтып һ ине алдыма ла ултыртмамдыр, – ти ул. Һ ә м ысынлап һ ү ҙ ендә торҙ о. Кү ҙ ҡ арашы менә н генә яратты мине.

Иҫ емдә, аръяҡ та йә шә гә н Сә кинә ө лә сә йҙ ә ргә, атайымдың ә сә лә ренә, ә ле ү ҙ ебеҙ ҙ еке тө ҙ ө лө п бө тмә гә н ваҡ ыттарҙ а, мунсағ а йө рө й инек. Кислә теп кенә сығ абыҙ, йондоҙ ло кү к ө ҫ кә ауып килгә ндә й.

– Атай, анау йондоҙ ҙ арҙ а кеше йә шә йме? – минең һ орауҙ арым шул йондоҙ ҙ арҙ ан кү п йыйылғ ан, ошолай бергә атлап барыу беҙ гә һ ирә к элә гә бит.

– Юҡ, унда кеше йә шә р шарттар юҡ, газ, янып торғ ан ут йә туҙ ан ғ ына улар, – тип һ ө йлә п алып китә атайым. Ул кү п белә. Сө нки кү п уҡ ый. “Вокруг света”, “Сельский механизатор”, “Ағ иҙ ел” – бө тә журналдар һ ә м гә зиттә р килә беҙ ҙ ең ө йгә. Ә сә йем менә н кем элек тип ярышып уҡ ыйҙ ар ҙ аһ а!

Бер ваҡ ыт Сә ғ ирә апай менә н район ү ҙ ә ге Асҡ арғ а дауаханала ятҡ ан ө лә сә йҙ е кү рергә барғ анымда китап кибетенә н Сергей Аксаковтың “Аленький цветочек” тигә н китабын һ атып алып ҡ айттым. Ғ ә жә п һ ү рә ттә ре менә н ҡ ыҙ ыҡ тырғ айны ул мине. Һ ү рә т кенә ҡ ә нә ғ ә тлә ндермә не, ү лтереп уҡ ығ ым килә, тик русса самалы белеү ем ҡ амасаулай.

– Миң ә уҡ ы ә ле, – тип ялынам атайыма, иркә лә неп.

Ул русса уҡ ый ҙ а башҡ ортсағ а тә ржемә лә й. Шулай итеп, бер атайҙ ың ө с ҡ ыҙ ы булыуы, сә йә хә ткә сығ ыр алдынан ҡ ыҙ ҙ арынан, ете диң геҙ аръяғ ынан һ еҙ гә ниндә й бү лә к алып ҡ айтайым, тип һ орауы, кесе ҡ ыҙ ының ғ ына атаһ ын ысын яратыуы тураһ ындағ ы ә киә тте илай-илай тың лайым.

Ҡ устым тыуғ ас, атайҙ ы ҡ ыҙ ғ аныуымды белһ ә геҙ! Ә ммә уның малай кеше булыуын, атайҙ ың ғ орурлығ ы һ ә м алмашсыһ ы икә нен миң ә, иркә ҡ ыҙ ыҡ айғ а, бик яҡ шы тө шө ндө рҙ ө лә р. Малай кеше – ө й кө тә сә к. Малай – атай ө сө н бик кә рә кле кеше. Ир баланың ғ аилә лә ҡ ыҙ ғ а ҡ арағ анда яуаплылығ ы ла, абруйы ла ҙ ур. Сө нки ул ҡ ыҙ ҙ арҙ ы һ аҡ лап йө рө тә сә к, кө слө буласаҡ, ил һ аҡ лаясаҡ, самолет йө рө тә сә к! Шулай тип аң латтылар инде миң ә.

Шуғ а ла теле асылғ ас та: “Мин космонавт булам! ” – тип ө йҙ ө ң аҫ тын ө ҫ кә ә йлә ндереп деү килтергә н, “самолеттан атайыма – машина, ә сә йемә – яулыҡ, апайыма – кү лдә к, ө лә сә йгә бабай ташлап китә м” тип кө лдө рткә н Заһ итты нисек яратмайһ ың? Ә легә минең елкә гә атланып йө рө ргә яратһ а ла, ү секкә ндә ергә ятып тулаһ а ла, сабыр ғ ына йыуатам ү ҙ ен. Ә легә мин уны тә рбиә лә йем, аҙ аҡ ул мине ҡ урсалаясаҡ бит!

Һ ең лем тыусағ ын белгә с, миң ә ун йә штә р самаһ ы ине, илап ө йҙ ә н йү гереп сығ ып киткә немде хә терлә йем. Юҡ, был юлы ҡ ыҙ ғ аныуҙ ан тү гел. Ә сә йҙ е йә ллә ү ҙ ә н. Уғ а бит минә н башҡ а бала табырғ а рө хсә т итмә гә н табиптар. Нисек инде ул ү ҙ ен шундай ҡ урҡ ыныс аҫ тына ҡ уя ала?

Ысынында ә ллә нисә мә тапҡ ыр тиҙ ярҙ ам саҡ ырырғ а тура килде. Бер ваҡ ыт ә сә й аяғ ын тасҡ а йыуа, ундағ ы һ ыуғ а ҡ ан тула. Ҡ отом осоп фельдшерғ а йү гергә немде генә иҫ лә йем. Тыуырғ а ваҡ ыты етмә гә н булғ ан, бер аҙ на самаһ ы дауаланғ ас, кире ҡ айтып тө штө яң ғ ыҙ ы ғ ына ә сә йем. Атайым: “Ҡ ыҙ ым тыуҙ ы! ” – тип яр һ алып, дуҫ тары менә н йыуырғ а ла ө лгө ргә йне. Шунан һ уң бер айлап ваҡ ыт ү ткә с кенә тыуҙ ы һ ең лем. Ө йҙ ә тыуҙ ы. Тиҙ ярҙ ам килгә нсе ә сә йем уны табып та ҡ уйғ айны. Кү рше Ҡ орманбикә ә бей уның кендеген киҫ те. Һ ең лем таң да тыуһ а ла, атайым ө йҙ ә юҡ ине. Ураҡ ө ҫ тө бит. Яланда йоҡ лап ҡ алғ айны. Бө тә мә шә ҡ ә ттә р, борсолоуҙ ар минең иң гә тө штө. Ә сә йемдең таң дан тороп һ ауғ ан һ ыйырын кө тө ү гә ҡ ыуыуым, юл сатында тиҙ ярҙ ам машинаһ ын ҡ аршылыуым, ултырып уларҙ ы ө йгә юл кү рһ ә теп алып ҡ айтыуым иҫ емдә. Ө йҙ ә тыуһ а ла, ә сә йем менә н бә песте бала тыуҙ ырыу йортона алып китергә булдылар. Миң ә, ҡ ыйыу һ ә м тә ү ә ккә л ҡ ыҙ ыҡ айғ а, сығ ыр алдына һ ең лемде тотоп ҡ арарғ а рө хсә т иттелә р. Башы йоҙ роғ ом хә тле генә, ү ҙ е белә к буйы ғ ына. Ана шул минең һ ең лем була! Бирешмә ҫ, миң ә иптә ш булып ү ҫ еп етер ә ле ул! Ә ә легә барып ҡ айтһ ын ә ле Асҡ арғ а!

Уларҙ ы оҙ атып, бер-ике кө н ү ткә с, ә сә й һ ағ ындыра башланы. Атай ҙ а ө йҙ ә булмағ ас, ҡ устым менә н кү рше Фә риҙ ә инә йҙ ә рҙ ә йоҡ лап йө рө й инек. Кистә н ниә т иттем. Иртә н торормон да, ө лә сә й теккә н теге таҙ а аҡ кү лдә кте кейеп, йыйылғ ан аҡ сама универмагтан һ атып алғ ан теге шалтырауыҡ тә тә йҙ е алып, быларғ а ө ндә шмә й генә Асҡ арғ а һ ыпыртырмын! Автобус йө рө ү гә йө рө мә й ине ул, ярай, берә й тә гә рмә сле нә мә килеп сығ ыр ә ле, йә йә ү барам да кис тө шкә нгә тиклем ө лгө рө рмө н. Ә кире ҡ айтыу хаҡ ында уйларғ а ул ваҡ ытта баш та етмә гә н. Шулай итеп иллә -алла менә н элә геп китеп, бына мин роддом ҡ аршыһ ында. Ә сә йгә минең килгә нде еткергә стә р, тә ҙ рә гә килде. Бә лки, ул башҡ а берә ү ҙ е кү рергә ө мө тлә нгә ндер. Мине кү ргә с, йө ҙ ө нә ҡ ә нғ ә тһ еҙ лек билдә лә ре сыҡ ты. Ә ммә был хә л дә кә йефте боҙ а алманы. “Бә пес ҡ айҙ а? ” – тип һ орайым, Ҡ ояштай балҡ ып. Ә сә йем тә ҙ рә аша ҡ ыҙ ыл йө ҙ лө генә һ ең лемде кү рһ ә тә. Мин теге тә тә йҙ е һ уҙ ам. Ә сә йем ул ә ле уйнамай тигә нде белдерә. “Ярай килгә сһ ең, окулистҡ а кү ренеп ҡ айт! ” – тип мине ҙ ур кешелә й оҙ атып ҡ ала. Кү ҙ табибы ниндә йҙ ер рецепт яҙ а. Ә мин ҡ ә нә ғ ә т. Хә ҙ ер кире ҡ айтырғ а инде. Егерме саҡ ырымдан артыҡ ятҡ ан ауылыма йә йә ү лә п ҡ айтып етә алмаҫ ымды аң лап, юл сатына баҫ ам. Ҙ ур бер йө к машинаһ ы килеп туҡ тай.

– Ҡ ыҙ ыҡ ай, ҡ айҙ а бараһ ың, ултыр! – ти ул руссалап.

– Ишҡ олғ а! – тигә н булам.

– Это мне ничего не говорит, я в Кирдасово еду, если этой дорогой, садись, ти шофер. Менеп ултырам. Ҡ айҙ ан белә йем инде, Ҡ ырҙ ас тигә нгә юл бө тө нлә й икенсе яҡ ҡ а алып китә икә нен. Бер аҙ бара биргә с кенә илап ебә рә м:

– Не этой дорогой!..

Шоферҙ ың ҡ ото осоп рулде борғ аны һ аман да кү ҙ алдымда. Торғ ан еремә кире алып барып ҡ уйҙ ы шулай ҙ а.

Нисек ҡ айтып еткә нмендер. Ап-аҡ кү лдә гем туҙ анғ а ҡ ап-ҡ арағ а ә йлә нгә нйне. Фә риҙ ә инә й:

– Беҙ һ ине бында юғ алттыҡ. Барам тип ө ндә шһ ә ң ни була? Ә сә йең ә ҡ аймаҡ һ алып ебә рер инем! – тип һ уҡ ранғ аны иҫ емдә. Ә сә й бит миң ә мө һ им яң ылыҡ ты ә йтеп ҡ айтарҙ ы! Атайың а ә йт! Кесе йома беҙ ҙ е сығ аралар тиең, чтобы килеп алһ ын, тиең, тигә йне бит. Киттем кә нсә лә ргә. Шунда баҫ ыу менә н тоташтырыусы телефон бар тип ә йткә йнелә р. Кү рше Фә йезйә н ағ айғ а ә йтә м: “Ә сә йемде роддомдан сығ аралар, атайым менә н тоташтыр! ” Кире һ уғ а алмағ ан йомошомдо кү ршем: “Ә йт, ҡ ысҡ ыр, атайың ишетә ”, – ти. Баҫ ыу яң ғ ыратып атайыма ә сә й алып килергә ҡ ушҡ ан нә мә лә рҙ е рация аша ҡ ысҡ ырғ аным, уны атайымдан башҡ алар ҙ а ишетеп торғ анын оҙ аҡ кө лө п һ ө йлә п йө рө нө лә р ағ айҙ ар. Бына шулай, минең һ ымаҡ ҡ ыйыу булырғ а кә рә к ә ле!

Ә сә йемдең сабырлығ ы, ү ҙ -ү ҙ енә ышанысы арҡ аһ ында, һ ең лем тыуғ ас, донъябыҙ ҡ отайҙ ы. Заһ иҙ ә минең кеү ек һ арыҡ ас тү гел, атайымдың һ уйғ ан да ҡ аплағ ан бер копияһ ы ине. Ү ҙ енә сит апайҙ арҙ ың “Копия! ” тигә нен аң ламай, “ү ҙ ең кү тия! ” тип яуап бирә лә минең итә к артына йә шенә ине. Һ ең лем ысынлап минең кү ң ел йыуатыусым, артымдан бер аҙ ым да ҡ алмаусым, кү лә гә м кеү ек булды ла ҡ уйҙ ы.

Ү ҫ ә тө шө ү емә атайым мине ҡ урсалап ҡ ыҙ ғ аныуын ныҡ итеп һ иҙ ҙ ерә башланы. Бер ағ айҙ ың миң ә тө рттө рө п нимә лер ә йтеү ен кү тә рә алмай, ә сә йемдең тыуғ ан ауылы Салауаттан йә йә ү ҡ айтып килгә нен иҫ лә йем. Аҙ аҡ ҡ ыҙ ына кү ҙ һ алып ө й тирә лә й ө йө рө лгә н егеттә рҙ е кү рә алмаҫ булды. Бер егеттә н сә лә м еткергә н Байрам ағ ай арҡ аһ ында саҡ Ленинградҡ а сә йә хә ттә н ҡ олаҡ ҡ аҡ маным.

Былай булды хә л. Йә йге каникулда йә йлә ү гә китеп һ ыйыр һ ауғ ан ҡ ыҙ ҙ арҙ ы Ленинградҡ а путевка менә н бү лә клә ргә вә ғ ә ҙ ә бирҙ елә р. Мин дә йә йлә ү гә барам тип ҡ арайым, атай рө хсә т итмә й. Урынына ярты гектар сө гө лдө р алып бирҙ елә р. Заһ ит ҡ устым менә н тиҙ генә утап бө ттө к тә тағ ы ә сә йҙ ең кү ҙ ҙ ә ренә мө лдө рә п ҡ арайым: “ Алмашсы булып барайым, ә? Уларғ а ла путевка бирә лә р ти? ” Ә сә й атайғ а ҡ арай. Самат ағ ай менә н ең гә йҙ ә рҙ ә генә йә шә п торормон, тип саҡ кү ндерҙ ем. Аптырайым, нисек ебә рҙ елә р ә ле былар мине?

Шулай итеп, йә йлә ү ҙ ә кү пмелер ваҡ ыт ирекле ҡ ош халә тен татырғ а ла ө лгө рә м. Бер ваҡ ыт ҡ ыҙ ҙ ар киноғ а китте лә берә ү һ е генә дежурғ а ҡ алды. Ултырып тор, яң ғ ыҙ ым ҡ урҡ ам, тигә с, ә ҙ ерә к тотҡ арландым. Кемдә рҙ ер килгә с, ҡ айтайым тип ишектә н сығ ыуым булды, кө слө ҡ улдар мине кү тә реп алды ла китте. Тыпырсынам, ысҡ ындырмай, һ аман кү тә реп бара. Һ ыу буйына алып тө штө. Йылғ асыҡ яҡ ын ғ ына ине инде.

– Ҡ айҙ а сә бә лә нә һ ең, зыян итергә уйламайым бит, һ ө йлә шергә генә, тип ергә баҫ тыра.

–...

– Исемең кем? Бына мин кү рше ауылдан фә лә н тигә н кеше, кисә генә хеҙ мә темде тултырып ҡ айттым, – тип һ ө йлә й башланы был.

Шаҡ ҡ атып баҫ ып торам. Ысын, нишлә п ә ле ул насар кеше булырғ а тейеш? Һ ө йлә шһ ә м ни була? Иплә п кенә ҡ арайым ү ҙ енә. Һ ө йкө млө генә кү ренә былай. Барыбер һ ө йлә штерә алманы, йү гереп ҡ айттым да киттем. Ү ҙ иркем менә н. Ул мине ҡ ыуа тө шмә не лә. Ә иртә гә һ енә һ ауынсы ҡ ыҙ ҙ ар араһ ында берә ү ҙ ең кү ҙ е миң ә тө шкә н икә н тигә н хә бә р таралып ө лгө рҙ ө. “Ҡ айҙ ан, кем, кемде? ” – тип һ ыр бирмә йем. “Ярай, икенсе тапҡ ыр килһ ә, билдә ле булыр”, – тип сырҡ ылдаша ө лкә нерә к ҡ ыҙ ҙ ар. Ә теге егет юғ алды ла ҡ уйҙ ы. Бер аҙ ҙ ан сә лә м ебә рҙ е, баяғ ы Байрам ағ ай аша...

Ауылғ а ҡ айтҡ ас, уҡ ыуҙ ар башланғ ас, ҡ ыҙ ҙ ар клубҡ а йө рө й башланы. Миң ә рө хсә т юҡ. Ө йҙ ә н сыҡ майым. Теге егет килде, һ ине һ орашты, тиҙ ә р. Икенсеһ ендә лә шул егет саҡ ырып сығ ар тигә с, тә ҙ рә ң де туҡ ылдатып йө рө нө к, уянманың, тиҙ ә р. Бер нисә тапҡ ыр шулай егетте буш ҡ айтарғ ас, тү ҙ мә нем, ата-ә сә йҙ ә н илай яҙ ып инә леп рө хсә т алып, клубҡ а сыҡ тым. Был юлы ла һ ө йлә шеү килеп сыҡ маны. Ҡ асып ҡ айтып киттем. Егет кө н дә килә башланы. Кү рше ауылдан бит, нисә мә саҡ рымдар ү теп килә, йә л дә ү ҙ е. Саҡ ҡ ына һ ө йлә шеп торорғ а сыҡ ҡ айным: “Ҡ айт, кейә ң ке, ҡ айҙ а китеп олаҡ тың! ” – тигә нде ишетеп, теге егетте ташлап йү гереп ҡ айтып киттем.

Инде нишлә ргә? Клубҡ а сығ ам, нө ктә ҡ уям! Йө рө мә һ ен!

Шулай булды ла. Оҙ атып килгә н егеткә: “Башҡ а йө рө мә, миң ә ҡ ыйын. Ө йҙ ә гелә рҙ ә н оят. Миң ә уҡ ырғ а кә рә к”, – тип ә йтә алдым. Ҡ ырт боролдо теге. Ү секте. Артынан тыҡ рыҡ ҡ а инеп киткә нсе кү ҙ яҙ ҙ ырмай ҡ арап ҡ алдым былай. Боролһ а, бә лки, туҡ татыр ҙ а инем, тип уйланым да тыныс ҡ ына ө йгә инеп яттым.

Атайым шуны һ иҙ гә н. Ә ллә ниндә й һ иҙ гер йө рә к ине унда. Минең менә н нимә лер булһ а, йө рә ге ауырта торғ айны. Бында ла ҡ ыҙ ғ аныуы ө ҫ кә сығ ып, “Ленинградҡ а бармайһ ың! ”– тине лә ҡ уйҙ ы. Ышанмайым, эсемдә н ҡ арышып, ә йберҙ ә ремде йыям. Урамғ а автобус килеп туҡ таны, атайым фатихаһ ы юҡ, сығ ып китергә лә ҡ ыймайым, эстә н ниндә йҙ ер тойғ о бирешергә бирмә й. Шул ваҡ ыт атайымдың оло апайы Бә ҙ иғ а инә й килеп инде.

– Тышта автобус тора, – тине ул. Атайым шымтайып башын аҫ ҡ а эйҙ е. Ә сә йем хә лдең айышын һ ө йлә п бирҙ е.

– Аһ а, Мират, ни ҡ ыланыуың был, ебә р баланы Ленинградҡ а! – тип яу һ алды Бә ҙ иғ а инә й. Миң ә ө ндә ште:

– Илап ултырма, ә йҙ ә, бар, сыҡ, кө ттө рмә кешелә рҙ е.

– Атайғ а ҡ арайым, башын аҫ ҡ а эйгә н дә ө ндә шмә й. Бармайһ ың да тимә й. Тиҙ генә тө шө нө п алдым: атай инә йҙ ә н ҡ урҡ амы, ә ллә хө рмә те шулаймы – инә йҙ ең һ ү ҙ е закон! Сыҡ тым да йү герҙ ем, Ленинградҡ а тигә н автобусҡ а ултырҙ ым да киттем. Бө йө к ҡ алағ а сә йә хә т иттем. Тә ьҫ ораттар бө гө н дә хә терҙ ә. Атайыма, ә сә йемә, ҡ устыма, һ ең лемә бү лә ккә кү лдә к алдым, ү ҙ ем баштан-аяҡ кейенеп ҡ айтып тө штө м. Ул ваҡ ытта кейем юҡ ине, сират тороп, талонғ а йә һ ө йлә шеп кенә һ атып алып була ине.

“Ҡ ыҙ балаҡ айымды ҡ ыҙ ғ анам”, – тигә н йырҙ ы яҡ шы аң лайым. Атайым ысынлап ҡ ыҙ ғ анғ ан мине.

Мин ү ҙ ем дә уны ныҡ ярата һ ә м балаларса ҡ ыҙ ғ ана инем ул. Алтын ҡ уллы, бар ә ҙ ә м һ оҡ ланғ ан атайымдың тик беҙ ҙ еке генә булыуын телә й инем. Уның ә сә йемә тоғ ролоғ о мө һ им ине. Сит ҡ атынғ а ымһ ынғ анын кү рмә нем дә мин уның. Шаяртышып ҡ ына бер-береһ ен ҡ ыҙ ғ андырышалар ине: атайым Нә зифә Ҡ адированы “минең Нә зифә м” тиһ ә, ә сә йем “Минең Фиданым йырлай”, тиер ине. Был ҡ ыҙ ғ андырманы, улар бит – йондоҙ ҙ ар, буй етмә ҫ һ ә м улар ынтылмаҫ бейеклектә лә р.

Ә шулай ҙ а... Бер ваҡ ыт һ абаҡ таш ҡ ыҙ ым мине саҡ ырып алды. Уның атаһ ы вафат булып, ә сә һ е тол ҡ алғ айны.

“Бер нә мә ә йтә йемме? ”, – тип һ ү ҙ башлағ ас, аптырап ҡ алдым, – Атайың а ә йт, беҙ гә ҡ абат килмә һ ен! ”

Нимә тиергә лә белмә нем. Кү ң елемә, гү йә, ауыр таш ятты. Хә ҙ ер бит атайыма шул һ ү ҙ ҙ ә рҙ е еткерергә тейеш булам. Юҡ, ҡ ыйыулығ ым етмә ҫ, атайҙ ың ү ҙ емде яртатҡ анын тойһ ам да уғ а ундай һ ү ҙ ҙ ә р һ ө йлә ү хә лемдә н килмә ҫ. Ә сә йгә ә йтергә булып, барлыҡ ҡ ыйыулығ ымды йыйҙ ым. Нисек ә йткә нмендер? Ү леп ғ ә рлә нгә немде хә терлә йем. Ә сә йем хистә рен белдермә не.

– Ярай ҙ а ә йттең, ү ҙ ең генә ҡ айғ ырып йө рө һ ә ң, насар булыр ине. Атайың менә н ү ҙ ем һ ө йлә шермен, борсолма, йә ме! – тине ул, мине яратып ҡ осаҡ лап. Нимә тип аң лашҡ андарҙ ыр. Һ абаҡ таш ҡ ыҙ ым тә нә фестә килеп ғ афү ү тенде: “Ул һ инең атайың булмағ ан, яң ылышҡ анмын. Теге килеп йө рө гә н ағ ай ҙ а оҙ он буйлы булғ ас, һ инең атайың менә н бутағ анмын”, – тине ул.
Минең ҡ ыуанғ анды белһ ә геҙ! “Атайым – беҙ гә тоғ ро, атайым ике йө ҙ лө тү гел, атайым һ атлыҡ йә н тү гел, атайым маладис! ” –эстә ге шатлыҡ осҡ ондары шулай бейеште, кү ң елем кү тә релеп китте.

Шиғ ыр яҙ а башлауыма атайым кө лө мһ ө рә п кенә ҡ уйғ айны. Бер ваҡ ыт бө тә батырлығ ымды йыйып, республика гә зитендә сыҡ ҡ ан шиғ ырымды елферлә теп алып килеп алдына һ алдым. Атайым кү ҙ йү гертеп сыҡ ты ла: “Эй, һ инең был шиғ ырың! Ана уҡ ы Пушкинды!

“Бурна ҡ арҙ арҙ ы ө йө рә, томалап кү кте ҡ аплай. Йә ул йыртҡ ыстай ү керә, йә бала тө ҫ лө илай... ” Миң ә барыһ ы ла аң лашылды. Атайым ҡ уйғ ан планка миң ә буй етмә ҫ лек юғ ары ине. Ә гә р ҙ ә Пушкин һ ымаҡ яҙ маһ аң, яҙ ып тормаһ аң да ярай тигә н һ ү ҙ е ине. Аҙ аҡ мин уның ү ҙ енә лә шиғ ырҙ ар арнаным. Бер ҡ асан да маҡ тау йә кире ҡ ағ ыу һ ү ҙ ҙ ә рен ишетмә нем. Бә лки, ҡ ыуанғ андыр, эстә н генә ғ орурлыҡ тойғ оһ о ла кисергә ндер. Ә ммә ул ижадыма ҡ арата мө нә сә бә тен белдермә не.

... Кейә ү гә сығ ам, тигә с, атайым бер аҙ шаң ҡ ып ҡ алды. Тик һ иҙ ҙ ермә не. “Барам тигә н һ ү ҙ ең булғ ас, ҡ аршы тү гелмен, мин һ инең яҡ лы, ҡ ыҙ ым”, – тине һ ә м ә сә йемдең илауҙ ары, ө гө тлә ү ҙ ә ре бер нисек тә уны был фекеренә н дү ндермә не. Шым ғ ына ваҡ иғ аларҙ ы ү ҙ айышына ҡ уйҙ ы. Буласаҡ кейә ү ен ҡ абул итте. Ихлас аралашты, яҡ ты йө ҙ кү рһ ә тте.

Байтаҡ йылдар ү ткә с, кейә ү тигә н кеше юҡ сә бә п табып, мине икенсе, кү ң еленә оҡ шағ аныраҡ ҡ атынғ а алмаштырғ ас, атайым янына ҡ айта алмай йө рө нө м. Нимә тип аң латайым? Бә лки, миндә лә булғ андыр ғ ә йеп. Миң ә ҡ арата булғ ан хыянатты нисек кү тә рер? Ниндә й хә лдә лә атайым ә сә йемде ташламағ ан бит.

Мин тыуғ ас, ә сә йем ҡ аты ауырып китә. Кү ҙ ҙ ә ре кү рмә й, аяҡ -ҡ улдары йө рө мә й. Тә ү ге балалары һ ыуыҡ тейеп сирлә п дауаханала яң ылыш укол һ алыуҙ ары арҡ аһ ында ү лгә нлектә н, минең тыуыуымды улар кө тө п алғ андар. Һ ә м бына ошо хә л, ошо һ ынау...

Ә сә йемдең һ ө йлә гә не иҫ емдә: “Апайың ды ерлә гә н яҙ ҙ а Сыбартү бә тулы умырзая ине. Атайың тауғ а мине кү тә реп мендерҙ е. Умырзаяларҙ ы Мө нирә нең ҡ ә беренә һ алайыҡ тип ө ҙ ө ргә уйлаштыҡ та башыма барып етте: “Мират, уларҙ ың да ғ ү мере ҡ ыҙ ыбыҙ ҙ ыҡ ы кеү ек ҡ ыҫ ҡ а бит, теймә йек тә! ” Сә скә лә р тау башында ү ҫ еп ултырап ҡ алды... ”

Ә мин тыуғ ас, Ө фө гә санитар самолет саҡ ыртып алып китергә уйлағ астары: “Бер баламды һ ә лә к иттегеҙ, быныһ ын бирмә м! ” – тип ә сә йем минең ҡ ырҡ кө нө м тулмайынса баш ҡ алағ а барыуҙ ан баш тарта. Мө ҙ ҙ ә те еткә с, санитар самолет менә н ә сә йемде алып китә лә р. Мине кә зә һ ө тө имеҙ еп, Сания ө лә сә йем, ә сә йемдең ә сә һ е, кеше итеп алғ ан. Алты ай тигә ндә ә сә йем ҡ айтып тө шә. Дө рө ҫ ө рә ге, атайым барып ала. Ө фө урамдары буйлап кү тә реп йө рө гә нен, бер сиғ ан ҡ атыны усың дан килә сә гең де ә йтә м тигә нгә арбалып, бө тә булғ ан аҡ саларын алдырыуын аҙ аҡ кө лө п һ ө йлә гә ндә ре иҫ тә.

Сө лә ймә н олатайым атайым менә н етди һ ө йлә шергә була. “Һ ин ҡ айт, икенсе ҡ атынғ а ө йлә н, ҡ ыҙ ым ауырыу, ҡ абат һ инең менә н йә шә й алмаҫ, башҡ аса бала табырғ а ла рө хсә т итмә й табиптар... ” – ти. Атайыммы һ уң инде бының менә н килешә торғ ан кеше! Ә ллә ҡ айҙ а ятҡ ан Ишҡ олдан Салауатҡ а, Сания ө лә сә йемдә ргә, матайы менә н килә лә етә икә н. Аптырағ ас, ө лә сә йемдә рҙ ең иҫ ке ө йө н йү нә теп, мине ҡ арарғ а ҡ арт Ғ ә лимә ө лә сә йемде, Сө лә ймә н олатайымдың ә сә һ ен, эйә ртеп, эре тояҡ лы мал биреп, Ишҡ олғ а ҡ абат алып барып ҡ уялар. Шунан ә сә йем, табиптарҙ ың тыйыуына ҡ арамай, Заһ ит ҡ устымды, унан һ уң Заһ иҙ ә һ ең лемде тапҡ ан.

Ғ аилә булғ ас, ҡ ашығ аяҡ та шалтырамай тормай. Ә сә йем бер ваҡ ыт атайымдан ныҡ тө ң ө лдө. Донъя алғ а бармай һ ымаҡ тойолоп киткә ндер. Ул ваҡ ытта ә ле яң ы ө й һ алып сыҡ мағ айныҡ. Олатайым һ иплә п биргә н иҫ ке ө йҙ ә кө н итә беҙ. “Ҡ айтабыҙ! ” – тине ул ө мө тһ ө ҙ кү ҙ ҙ ә рен ҡ айҙ алыр бушлыҡ ҡ а тө бә п. Мин, ә ле башланғ ыс кластарҙ а ғ ына уҡ ығ ан ҡ ыҙ ыҡ ай, был һ ү ҙ ҙ ең ни аң латҡ анын аң ламайым. Беҙ бит ү ҙ ө йө бө ҙ ҙ ә йә шә п ятабыҙ! Ә сә йем ҡ абаланып ә йберҙ ә рен йыйырғ а тотона, ү ҙ е илай. Шул ваҡ ыт һ орай ҡ уям:

–Атайым да беҙ ҙ ең менә н ҡ айтамы?

– Юҡ, атайың ды ҡ алдырабыҙ! Кә рә кмә й беҙ гә ундай атай! – мин ә сә йемдең белә генә барып аҫ ылынам.

Атайымды ҡ алдырмайыҡ! Мин бит унһ ыҙ йә шә й алмайым... Мин бит... мин бит унһ ыҙ ү лә м, ә сә й! – тыйыла алмай илайым. Ә сә йем мине йыуатырғ а, сә стә ремдә н һ ыйпарғ а, ү бергә тотона.

– Юҡ, ҡ ыҙ ым! Ү лмә йһ ең! Ҡ айтмайбыҙ! Мин һ инең ө сө н атайың дан китмә йем!

Атайҙ ың эргә һ ендә ө йө рө лә м. Ул, бә лки, ә сә й алдында берә й ҡ ырын эш ҡ ылғ ан мә ле булғ андыр. Ә сә йем шелтә лә п ө ндә шә: “Мыҡ ты атайың бар шул! ” Миң ә шул һ ү ҙ ҙ ә р уҡ кеү ек ҡ аҙ ала. Илап, ситке ө йгә сығ ам, юрғ ан аҫ тына йә шенә м. Атайым, ә сә йгә асыулы ө ндә шеп, мине саҡ ыра: “Кил, ҡ ыҙ ым, ана, телевизорҙ ан һ ин яратҡ ан “Ҡ ыҙ ҙ ар – эстә, беҙ - тышта” бейеү ен кү рһ ә тә лә р! ” Мине бер нә мә лә ә ү рә тмә й. Атайғ а ла, ә сә йгә лә ү пкә лә п юрғ ан аҫ тында буҫ лыҡ ҡ ансы илайым. Был ваҡ ытта ғ ә лимә ө лә сә й яныма килә. Сә стә ремдә н һ ыйпай. Мин бә лә кә й генә ҡ улдарым менә н ҡ ураныс ҡ ына ө лә сә йемде ҡ осаҡ лап алам. Хә ҙ ер аң лайым: ә сә й атайҙ ы ү ҙ емдә н ҡ ыҙ ғ анғ ан һ ымаҡ итеп ҡ абул итеп икеһ енә н дә тайшанманым микә н?

Тағ ы ситкә рә к киттем. Ирҙ ә н айырылғ анымды ә йтә алмай йө рө йө м. Телефондан һ ө йлә шкә ндә был хаҡ та лә м-мим. Ҡ айтмайым. Шулай ҙ а эш буйынса йө рө гә ндә юлайҡ ан тыуғ ан йортҡ а һ уғ ылдым. “Атай, шулай булып ҡ уйҙ ы... ” – тип ҡ ыйыуһ ыҙ ғ ына һ ү ҙ башланым. “Ярай, һ ин нимә эшлә һ ә ң дә –дө рө ҫ. Тимә к, шул кә рә к булғ ан”, – тине лә ҡ абат был турала һ ү ҙ ҡ уҙ ғ атманы, һ орашманы. Хә ҙ ер аң лайым, уның ө сө н ү ткә н ваҡ иғ алар тү гел, ә алдында иҫ ә н-һ ау баҫ ып торғ ан мин мө һ им булғ анмын!

... Һ ү ҙ ем ә ле ул хаҡ та тү гел ине лә. Алғ араҡ сығ ып киттем. Бер ваҡ ыт атайымды яҡ шы эшлә гә не ө сө н Пицундағ а санаторийғ а путевка менә н бү лә клә нелә р. Яң ғ ыҙ бер ҡ айҙ а ла йө рө п ө йрә нмә гә н атайымды ә сә йем санаторийғ а ебә рергә булды. Ул да барырғ а ың ғ айланы. Ү ҙ енә килешеп торғ ан костюмдар, кү лдә ген кейеп, дипломат (ул ваҡ ытта модағ а ингә йне) тотоп, атайым ауылдан сығ ып китте. Ошо минутта “Любовь и голуби” киноһ ын иҫ егеҙ гә тө шө рө п, бө тә геҙ ҙ ә йылмайып ҡ уйҙ ығ ыҙ, эйе бит? Атай сығ ып китте, ә сә й сабыр ғ ына кө тө п ҡ алды. Март айы ине. Апаруҡ ваҡ ыт ү ткә с, кү стә нә скә дипломат тултырып лимон, рауза гө лө нө ң бә лә кә й генә ботағ ын алып ҡ айтып тө штө. Раузаны кеше кү рмә гә ндә генә ө ҙ ө п алғ ан, һ улып ҡ уймаһ ын тип, йә шереп кенә һ ыулап һ аҡ лағ ан. Урлаша белмә гә н кеше ө сө н был ҙ ур енә йә т булып тойолғ андыр. Хә йер, гө лдө урлап алһ аң ғ ына яҡ шы ү ҫ ә, тигә н ышаныу ҙ а бар. Сө нки уны ө ҙ гә н саҡ та хужаһ ы ҡ ыҙ ғ анһ а, гө л ү ҫ ә алмай икә н. Пицунда хаҡ ында бер китап та шунан алып ҡ айтылғ ан бер иҫ тә лек ине. Шунан – фотолар. Береһ е – атайым ят ағ астар эргә һ ендә тороп тө шкә н, береһ е – ҡ атын-ҡ ыҙ һ ә йкә ле алдында.

Кө ндә рен тултырмай ҡ айтып килгә ненә ә сә йем асыуланғ айны. Атайым: “Балаларҙ ы һ ағ ындым, оҙ аҡ була алмайым мин ситтә! ” – тип аҡ ланды. Шулай ҙ а атайым тә фсирлә п кемдә р менә н танышҡ анын, улар менә н нисек аралашҡ анын һ ө йлә й башлағ ас, ә сә йем пыр туҙ ып китә ине. Ҡ ыҙ ғ анғ андыр, кү рә һ ең. Атайым бит ү ҙ е менә н ял иткә н ҡ атын-ҡ ыҙ ҙ арҙ ың холҡ он, ҡ ылыныштарын һ ө йлә й. Ә сә йемдең сит ҡ атындар хаҡ ында атайымдың ауыҙ ынан тың лап ултыраһ ы килмә й. Ул туҙ ынғ ан һ айын, атайым ҡ ыҙ ыҡ хикә йә лә рен теҙ ә генә. Имеш, ашханала бер ө ҫ тә лгә дү рт кеше тура килгә ндә р, икә ү һ е – гү зә л зат. Береһ е артып китмә йем тип ҡ айғ ырып, ә ҙ генә ашай. Икенсеһ е хаҡ ында нимә тип һ ө йлә гә нен хә терлә мә йем. “Пицунда”, шулай итеп, беҙ ҙ ең ғ аилә лә йыш яң ғ ырағ ан һ ү ҙ гә ә йлә нде. Ә сә йем атайымдың “бә йә н”дә рен ҡ абул итмә не, уның ситтә яң ғ ыҙ ы “типтереп” йө рө ү ен оҡ шатманымы, ә ллә кө нлә шеү ҡ орто кимерҙ еме – ә йтеү е ҡ ыйын. Ә ммә кө нлә шерлек сә бә п юҡ лығ ына ышанып, ә сә йемдең атайыма буш дә ғ ү ә лә р белдереү ен эстә н ризаһ ыҙ лыҡ менә н кү ҙ ә тә инем.

Ул Пицундала тө шкә н фотоғ а йыш теклә п ҡ арап торам. Ҡ арағ ай кеү ек тө ҙ һ ынлы, йө ҙ ө нә ҡ ә нә ғ ә тлек билдә һ е сыҡ ҡ ан атайым, май ҡ ояшы кеү ек йылмайып, санаторий бинаһ ы алдына баҫ ҡ ан. “Бына быныһ ы – йыландан ике балаһ ын ҡ урсалағ ан Ә сә гә һ ә йкә л. Аслыҡ ты скульптор йылан рә ү ешендә кү ҙ аллағ ан”, – тип һ ө йлә гә йне атайым.

Ә сә йем бик иртә китте яҡ ты донъяларҙ ан. Атайым 44 кенә йә шендә тол ҡ алды. Кө тмә гә ндә килде ул ҡ айғ ы. Йү гереп йө рө гә н ҡ ә ҙ ерлем ҡ апыл аяҡ тан йығ ылды. Беҙ етем ҡ алдыҡ. Атайым ү ҙ ен беҙ ҙ ә н дә етем һ ә м бә хетһ еҙ тоя ине. Мунсанан сығ ышлай: “Ә сә йең яныма килде, киттек ти ҙ ә ҡ уя, ә йҙ ә йыуынайыҡ тиһ ә м, мин кисә генә йыуындым, ти”, – һ ымағ ыраҡ бә йлә нешһ еҙ хә бә рҙ ә рен һ ө йлә й башлағ ас, ҡ ысҡ ырып илап ебә рә м: “Атай, иртә гә ү к ө йлә нә һ ең, китмә йһ ең бер ҡ айҙ а ла! ”

Шул аҙ нала уҡ атайым ысынлап бер ҡ атынды алып ҡ айтты ө йгә. Ә сә йемә бө тө нлә й оҡ шамағ ан ү ҙ е, тап киреһ е тиерһ ең: ҡ ап-ҡ ара, йыуантыҡ, шарҡ ылдап кө лө ргә ярата. Апайҙ ың бө йө рө нә таянып тү ргә уҙ ыуын, серванттағ ы посудаларғ а иҫ е китеп ҡ рап тороуын оҡ шатманым. Аҙ аҡ һ ү ҙ е килеп етте: “Бармай ни, барам ул ҡ алын донъяғ а! ” Шулай итеп ул атайыма ҡ атын, беҙ гә ә сә й булып килмә не. Донъяғ а килде. Ә сә йем йыйғ анды туҙ ҙ ырып, олаҡ тырып, тө ҫ ө н уң дырып бө ткә нсе йә шә не беҙ ҙ ең ө йҙ ә. Ә киә ттә ге ү гә й ә сә й нисек була, ул да беҙ гә шул мө нә сә бә ттә булды. Уны яҙ а башлаһ аң, ү ҙ е бер китаплыҡ. Иң ө нә мә гә нем – балаларҙ ан тамаҡ йыйыуы, ашатмай һ андыҡ ҡ а биклә п ҡ уйыуы ине. Минең ҡ айтҡ анды яратманы, хатта ки атайым уның ихтыярын еткерҙ е: “Ҡ айтып йө рө мә, һ ин ҡ айтһ аң, тормошобоҙ боҙ ола... ”

Заһ ит ҡ устымды ә сә йемдең иртә ү леме, ҡ атын-ҡ ыҙ заты яғ ынан таяныс булмауы киҫ кә ндер, тип уйлайым. Тә ү ге ҡ атынының ғ аилә һ ен ү ҙ енекелә й кү реп, һ ыйып йә шә ргә тырышты ул. Ә ммә йә ш кә лә ше тү лә п уҡ ығ ан колледж тамамланғ ансы ғ ына йә шә ттелә р уны ул ө йҙ ә. Ө йлә нгә ндә рендә килендең буйында бар ине. Йә һ ә тлә п никах яһ аттылар. Тик килен бала ул баланы тапмаҫ ҡ а ҡ арар иткә н, алты айлыҡ сабыйын ваҡ ытынан алда табып ғ ү мерен ө ҙ ө ү ҙ ө ҡ улай кү ргә н. Заһ ит быны кисерә алманы. Ҡ айтып аң ҡ ы-тиң ке йө рө гә н мә лендә кү рше ҡ ыҙ ы илап тора икә н. Нишлә п илауын белешкә с, теге ҡ ыҙ ауырлы булыуын, был хә лдә ү гә й атаһ ы менә н ә сә һ е ө йгә индермә йә ктә рен ә йтә. Заһ ит уны: “Ҡ урҡ ма, ҡ айғ ырма, мин һ инең балаң дың атаһ ы булырмын, ү ҙ ең де лә кә лә ш итеп алырмын”, – ти. Шулай итеп, Заһ ит икенсегә ө йлә нде. Миң ә туйғ а ҡ айтығ ыҙ тип шылтыратҡ ас: “Һ ин ү ҙ аҡ ылың дамы, бала бит һ инеке тү гел! ” – тигә н тапҡ ыр һ орауымды бирҙ ем. “Эйе, нимә эшлә гә немде дө рө ҫ аң лайым, апай, борсолма”, – тигә с, ҡ айтып туй яһ ашам. Туйҙ ан һ уң бер ай ҙ а ү тмә й кә лә ш психик дауаханағ а элә гә, психиатр бер килгә немдә сығ ып минең менә н һ ө йлә шә. “Килмә геҙ һ еҙ уғ а башҡ а. Бала һ еҙ ҙ еке тү гел. Ҡ устығ ыҙ ҙ а, нормаль кеше булһ а, ундай ауырыу менә н йә шә ргә ризалашмаҫ. Кү рмә гә нен кү ргә н бит инде. Ә ле лә ул тыныс тү гел, бә йлә п һ алып ҡ уйғ анбыҙ! ” – тип ҡ ыуып тигә ндә й ҡ айтара. Ҡ устыма мин был хаҡ та лә м-мим ө ндә шмә йем. Килен ҡ ыҙ таба. Бала Заһ иттың фамилияһ ын, атаһ ының исемен ала. Ә ммә Заһ ит килен менә н башҡ а йә шә мә й. Миң ә уларҙ ың мө нә сә бә тендә ге нескә лектә р ҡ араң ғ ы. Ә ммә бер аҙ ҙ ан ҡ устымдың икенсе бер ҡ атынғ а барып ингә нен ишетә м. Магниттан ҡ айтып бер ауылда тө плә неү ҙ ә рен. Мин ул ауылды барып кү реп тә йө рө нө м. Килен тигә н кешенең йү нле тү геллеген ү ҙ кү ҙ ҙ ә рем менә н кү рҙ ем. Ө ҫ тә лдә ге йыуылмағ ан ҡ ашығ аяҡ, беҙ кө ндө ҙ барғ анда ла ө йө ндә биклә неп йоҡ лап ятыуы, беҙ килгә с тә ҡ асып сығ ып китеү е – бында ниндә йҙ ер хә тә р барлығ ын белгертте-белгертеү ен. “Ә йҙ ә, алып китә м мин һ ине ү ҙ ем менә н, былай йә шә мә. Оҙ аҡ ҡ а бармаясаҡ һ ың бит! ” – тип илағ анда ниң ә һ ыпыра тартып алып китмә нем икә н, тип иң рә йем хә ҙ ер. Икенсенә н ә змә ү ерҙ ә й ирҙ е алып ҡ айтып һ алып ҡ уйыуҙ ан ҡ урҡ тым микә н, тормош тә жрибә һ е лә етмә гә н шунда. Илай-илай ҡ айтып киттем һ ә м кө ҙ гә беҙ Заһ итты ғ ү мерлеккә юғ алттыҡ. Ошо ҡ атындың ире юҡ иткә н, иҫ ә ң герә теп кү лгә ташлағ ан да, һ ыуҙ а тонсоғ оп ү лгә с, аҫ ылынып ү лде тип мунсағ а индереп һ алғ андар, имеш. Ул ваҡ ытта атайым да кө сһ ө ҙ лө гө н кү рһ ә тте. Биленә н яҙ ғ айны. Бә лки, ҡ айғ ырыуы шулай биленә биргә ндер. Ул ебеп тө шкә йне. Минең кө слө, баһ адир атайым ө рлө ктә й улын ер ҡ уйынына алып барып һ алырғ а бө тө нлә й ә ҙ ер тү гел ине. Ә минең ә сә йем ү лгә ндә ярты донъям юҡ ҡ а сыҡ ҡ ан һ ымаҡ булһ а, ҡ устымды юғ алтҡ ас, ҡ ояшым һ ү неп ҡ алғ андай тойолдо. Заһ итты ерлә п ҡ айтҡ ан кө ндө йә шлә й генә сыҡ ҡ ан йә рем ө йҙ ә н сығ ып китте. Баҡ тиһ ә ң, уны боролошта йә шенеп һ ө йгә н йә ре кө тө п торғ ан. Ул китте, ә минең нишлә п, ниң ә китеү е сә бә птә рен асыҡ ларғ а, китә һ ең тип ер тырнап иларғ а, дә ғ ү ә лә р белдерергә хә лем дә юҡ ине. Сө нки... ҡ ояшым һ ү нгә йне. Атайымдың, ниндә й кө слө булғ ан атайымдың ошо ҡ айғ ы алдында бө ршә йеп, бә лә кә сә йеп ҡ алыуын кү реү минең донъяғ а ышанысымды кә меткә йне. Уғ а йә шерен генә ү пкә м дә бар ине: “ниң ә, ниң ә ул берҙ ә н-бер ҡ устыма иң ен ҡ уя алмағ ан? Ниң ә ошо хә лде туҡ тата алмағ ан? ” Ул ваҡ ытта тә ҡ дир тигә нде елеккә ү ткә нсе аң лап та етмә гә немдер.

Рухымды нығ ытыр ө сө н мин шул ваҡ ытта Аллаһ ҡ а һ ыйындым. Намаҙ уҡ ый, ураҙ алар тота башланым. Донъяғ а фә лсә фә ү и ҡ араш булдырҙ ым. Миң ә был донъяла ер ү ҙ ә ге – улым ине. Эйе, һ ә р ваҡ ыт бирешә м, ҡ олайым тигә ндә улым бә лә кә с кенә ҡ улдары менә н муйыныма һ ырылды, биттә ремдә н һ ыйпаны, йә штә ремде һ ө рттө. Уның ҡ айһ ылыр ҡ ылыҡ тарында атайымды кү реп тертлә п китә инем.

Ауылғ а ҡ айтһ ам да, туғ андарҙ а, апайҙ арҙ а булам да, ҡ айһ ы саҡ атайғ а һ уғ ылмай ҙ а китеү сә н булып киттем. Бер мә л ҡ устымдың туйына ҡ айттым шулай. Атайымдың йә шлек дуҫ ы, ағ ай тейешле кешеһ е – Морат ағ ай миң ә йылмайып ҡ арап ултыра. Ө ндә шмә ҫ кенә ине ул. Бер ваҡ ыт яҡ ынлап хә л-ә хү ә лдә ремде һ ораша.

– Һ ең лем, һ иң ә ҡ арап ултырам да бер нә мә ә йткем килә. Ғ ә йеплә мә һ ин атайың ды! Уғ а бит ең ел тү гел! Ә сә йең де, Сә кинә не, уның мин нисек яратҡ анын белә м. Иртә ә рә м булды шул ә сә йегеҙ. Бында бит атайың дың ғ ә йебе юҡ. Атайың хә ҙ ер был бисә һ е менә н йә шә ргә тырыша инде. Уны ла аң лар кә рә к! – тип һ ү ҙ башланы ул. Ә мин бит ә сә йемдең һ ө йлә гә ндә ренә н белә м. Атайым хеҙ мә тен тултырып ҡ айтҡ ас, мә ктә пкә лобарантка булып эшлә гә н ә сә йемә ғ ашиҡ була. Ә сә йемдең хыялы – БДУ-ның химия факультетына уҡ ырғ а инеү. Был фә нде ярата, яҡ шы белә, тик балл йыя алмай, юғ ары уҡ ыу йортона инә алмай. Атайымдың ярһ ыу хистә ренә ул яуап бирергә ашыҡ май. Уның бит маҡ саты кейә ү гә сығ ып был ауылда ҡ алыу тү гел, берә й йыл эшлә п алырғ а ла Ө фө гә уҡ ырғ а инергә уның бар ынтылышы. Шул ваҡ ыт атайым ошо Морат ағ ай менә н ә сә йемде ҡ ыҫ ымғ а алалар: йә бө гө н һ ин сығ аһ ың, йә беҙ һ иң ә... нимә эшлә тергә уйлағ андарҙ ыр, аң лап етмә нем. Минең бала аң ым алтындай атайымдың ғ ә зиз ә сә йемә зыян килтерерҙ ә й эш эшлә й алыуын аң ым ҡ абул итмә гә ндер. Ә сә йем егеттә р ә йткә н кү пер тө бө нә килә һ ә м атайым уны ү ҙ енеке итә. Морат ағ ай оҙ аҡ ҡ ына ө йлә нмә й йө рө нө. Тә нзилә ең гә йҙ е алып килгә нендә мин иҫ белә инем инде. Ең гә йҙ е һ ауынсы булып эшлә й, ике балаһ ы бар тинелә р. Ҡ ыҙ ыҡ һ ынып кү ҙ ә ттем: ең гә й аҡ ҡ ына йө ҙ лө, ипле генә. Матур итеп йә шә п алып киттелә р. Ең гә йҙ ең балалары менә н дә тиҙ ҙ ә н таныштым: Даян минә н бер класс алда уҡ ыны, ә Рә мзиә, киреһ енсә, тү бә н. Унан тағ ы ике улдары тыуҙ ы уларҙ ың. Бына шул ҡ арасман ғ ына оҙ он Морат ағ ай минең хлдә рем менә н ҡ ыҙ ыҡ һ ынып, атайымды яҡ лап, миң ә уғ а ҡ арата иғ тибарлыраҡ булыуымды һ орап ултыра лаһ аң. Тормошом менә н ҡ ыҙ ыҡ һ ына. Тө шө нкө рә к яуап биргә немдер. Уның кү ҙ ҙ ә ре янып китә: “Бар ул һ ө йө ү, һ ең лем! Бар ул! Мин бына егет кө йө нә Тә нзилә ең гә ң де ике балаһ ы барлығ ына ҡ арап тормай алдым. Яраттым ең гә ң де. Ул да мине яратҡ андыр. Ике ул табып бирҙ е... Уның икенсе ирҙ ә н булғ ан баларын да ү ҙ балаларым кеү ек ярааттым. Шуғ а һ ин дә кө т, ышан, килер ул һ иң ә лә мө хә ббә т”. Уның был һ ү ҙ ҙ ә ренн һ уң бик ҡ аушаным. Был бит минең эске аң ымда ятҡ ан талаш-тартыштарғ а, ризаһ ыҙ лыҡ ҡ а яуап бирҙ е. Мине упҡ ындан тартып алды. Атайым, ә сә йемде яратҡ ан һ ә м һ аман да ярата! Мине лә ярата ул, тик сараһ ыҙ ҙ ын ғ ына шулай тигә н!

Ысынында атайымды мин ташламаным. Уның менә н бә йлә ү се еп ө ҙ ө лмә не. Уның тамырҙ ары бү ртеп торғ ан ҡ улдары иҫ емдә. Быуындары һ ыҙ лауын, ваҡ ыт-ваҡ ыты менә н билдә н яҙ ыуын белә инем. Колхоздар тарҡ алғ ас, техника бө ттө. Атайым комбайнды ташланы. Ҡ арауылсы булып эшлә й башланы. Йә йҙ ә рен балта оҫ таһ ы булып ялланып ала ине. Колхоздар менә н уның кү ң елендә ге тыныслыҡ та киткә ндә й тойолдо. “Коммунистар илде ҡ оротто, кө рсө ккә алып барып терә не. Мин дө рө ҫ партияғ а инмә гә нмен! ” – тигә н ярһ ыулы һ ө йлә шеү ҙ ә рен мин аң лап та етмә гә нмен. Уның был ҡ оролошҡ а яраҡ лашып, эшҡ ыуар йә фермер булып китә алмауын, яң ы мө нә сә бә ттә рҙ е ҡ абул итмә ү ен ә ле генә аң лайым.

Ҡ ыйын ваҡ ыттарында, ауырығ анында һ ә р ваҡ ыт тып итеп эргә һ енә баҫ а инем. Бер ул шыпа яң ғ ыҙ ы ҡ алды. Бергә йә шә гә н ҡ атыны “ү лә ” тип ташлап ҡ айтып китте. “Атайың ды тиҙ ярҙ ам менә н алып барғ андар ҙ а дауаханағ а һ алмай, кире ҡ айтарғ андар! ” – тигә н хә бә р йә шен тиҙ легендә миң ә, Ө фө гә, килеп етте. Беренсе тапҡ ыр шунда район башлығ ына туранан-тура шылтыратым. Аң ланы. Тиҙ ярҙ амды кире ебә реп, атайымды алдырып, хә лен сә ғ ә т һ айын һ ө йлә п торҙ олар. Аяҡ ҡ а баҫ ты. Унан һ уң тағ ы ла ике йыл йә шә не ә ле. Белмә йем, ул ғ ү мере ғ азап булғ анмылыр, ә ллә ниндә йҙ ер тө шө нсә лә рҙ е урынына ҡ уйыр ө сө н, ҡ айһ ы бер ә ҙ ә мдә рҙ ең ысын йө ҙ ө н кү рер ө сө н ғ ү мере оҙ айтылғ андыр?

Атайым ә сә йемдә н теү ә л 20 йыл ҡ алып китте. Ул баҡ ыйлыҡ ҡ а кү скә н кө ндә теге донъя уны ү ҙ енә ҡ абул итеп алды. “Сә кинә м саҡ ыра, мин ү теп барам... ” – был уның һ уң ғ ы һ ү ҙ ҙ ә ре булғ ан. Атайһ ыҙ лыҡ нимә икә нен, атай мө хә ббә тен мин ул ү лгә с кенә тө бө нә тө шө п аң ланым. Ҡ айһ ы ваҡ ыт уғ а ауыр һ ү ҙ ҙ ә р ә йткә нем. Атай мө хә ббә те уны сабыр кисергә н, ғ ә фү иткә н. Сабыр йө рә ге сә бә лә нмә й кө ткә н.

Атай! “Ҡ ыҙ ҙ арың ҡ айтманымы? ” тигә нгә, “Ҡ айтырҙ ар, мин ү лһ ә м. Улар ҡ улы мине ергә һ алыр”, – тигә нһ ең. Ә ле аң лайым, һ ин ни хә тлем яратһ аң да, беҙ ҙ е кендегең ә бә йлә мә гә нһ ең. Ҡ ырыҫ ыраҡ һ ымаҡ булһ аң да, ысынбарлыҡ шулай икә нен яҡ шы тө шө нгә нһ ең.

Һ инең: “Һ еҙ ҡ айтһ ағ ыҙ, тормошом боҙ ола”, – тигә н һ ү ҙ ҙ ә рең де ғ афү итер ө сө н миң ә ү ҙ емә байтаҡ нужа һ урпаһ ы эсергә тура килде. Һ ү ҙ ҙ ә ргә ҡ арамай ҡ айтырғ а, һ ине ташламаҫ ҡ а кә рә к булғ ан да бит. Ә беҙ, ахырҙ а, ташламаныҡ та. Һ ин тө ҙ ө гә н ө йгә һ ең лем ике балаһ ы, ире менә н ҡ айтып йә шә п китте.

Ошо ауыр һ ү ҙ ҙ ә рҙ е ишеткә ндә н бер нисә йыл ү ткә с юлайҡ ан ғ ына ө йгә һ уғ ылдым. Һ ин бер ү ҙ ең инең. Келә ттә н ит сығ арып бирҙ ең. “Мин кө ттө м, һ иң ә тип топинамбур ү ҫ терҙ ем. Алып кит. Һ иң ә бик файҙ алы ул. Уҡ ыным”, – тип ө ҙ ө к-ө ҙ ө к һ ө йлә ндең. Шул һ ү ҙ ҙ ә рең де иҫ лә йем дә барыһ ын да аң лайым һ ә м кү ҙ йә штә ремә тө йө лә м. Тимә к, мин һ ә р ваҡ ыт иҫ ең дә мен. Онотмайһ ың, онотмағ анһ ың.

... Һ ә м һ уң ғ ы осрашыу. Тураһ ын ә йтә лә ҡ уя инең шул. Яҡ ты ҡ арашың кү ҙ алдымда. Кү ҙ ҙ ә ремә ҡ арап ө ндә штең: “Был беҙ ҙ ең һ уң ғ ы осрашыу. Мин ү лә м инде... ” Ҡ арағ айҙ ай тө ҙ булып баҫ ып торғ ан атайым нисек ү лергә мө мкин һ уң ул? “Юҡ, юҡ, ү лмә йһ ең ”, – тип илап тышҡ а йү гереп сығ ам. Был бит бары һ ү ҙ ҙ ә р генә. Уларғ а иғ тибар итергә кә рә кмә й! Шулай тип ҡ ысҡ ырам гү йә бө тә Йыһ анғ а. Ә ммә кү ң елдә шик оялай. Ҡ асан да бер тап шулай, ул ә йткә нсә булыуы ихтимал бит, тик ул ә ле генә тү гелдер кеү ек.

... Ү ткә н йылда кө тмә гә ндә Абхазияғ а юл тө штө бит. “Пицунда” ҡ алаһ ына килдек, тигә с, атайым баҫ ып фотоғ а тө шкә н ерҙ е табырғ а ҡ ыҙ ҙ ым да киттем. Беҙ гә экскурсовод булғ ан егетте нисек кү ндерә алғ анмындыр? Ул автобусы менә н яң ғ ыҙ ымды шул һ ә йкә л янына алып китте. Ирекһ еҙ ҙ ә н кү ҙ емдә н йә штә рем субырлап ағ а. Атайымды эҙ лә п килгә нем дә тапҡ аным кеү ек тойғ о миндә. Ниндә й матур ерҙ ә р! Атайым ошонда мине һ ағ ынғ ан, ҡ айҙ а ҡ араһ а ла, кү ҙ алдында мин торғ анмын. Һ ағ ыныуына тү ҙ ә алмай был тарафтарҙ ан тиҙ ерә к ҡ айтыу яйын ҡ арағ ан. Уны бындағ ы сағ ыу ҡ ояш та, диң геҙ ҙ ә, аҡ сарлаҡ тар ҙ а, кү ҙ ҙ е иркә лә р йә шеллек тә, сә скә лә р ҙ ә ҡ ыҙ ыҡ тырмағ ан. Ярһ ып, һ ағ ынып ҡ айтып ингә н дә беҙ ҙ ең алда дипломатын асып ебә ргә н һ ә м унан лимон еҫ е ө йгә таралғ ан!

Тү гелә м, илайым. Эргә лә ге егет “атайым” тип ө ҙ ө лө ү се миң ә сә йерһ енеп ҡ арай. Ул ә ле белмә й. Атай менә н ҡ ыҙ ы араһ ындағ ы мө хә ббә ттең ниндә й ҡ айнар һ ә м ҡ абатланмаҫ булыуын белмә й. Сө нки ө йлә нмә гә н. Ҡ ырҡ ҡ а етеп бара, ү ҙ е һ аман ел еткермә ҫ тай кеү ек уйнаҡ лап иректә йө рө й. Ә гә р ҙ ә белһ ә, шул хистә рҙ е татып ҡ арар ө сө н генә булһ а ла ө йлә нер ине ул, минең сә.

Биш метрлыҡ ҡ атын һ ыны эргә һ енә барып баҫ ам. Сағ ыу ҡ ояш кү ҙ ҙ е сағ ылдыра. Ә ле сентябрь шул. Атайым фотоғ а тө шкә ндә ул хә тлем кү ҙ сағ ылтҡ ыс булмағ андыр ҙ а нурҙ ары. Ҡ атындың йө ҙ ө нә фрә т һ ә м мө хә ббә ткә тулышҡ ан, һ ул иң ендә ҡ ылысы бар. Арҡ аһ ында йылан кеү ек ө йө лгә н сә стә ре елгә туҙ рағ ан. Бер ҡ улы менә н ул улдарын ҡ урсалай, икенсеһ е ҡ ылысҡ а ү релгә ндә й. Грузин скульпторы Мераб Бердзенишвили боронғ о грек эпосы “Алтын тире” героиняһ ы Медеяны шулай кә ү ҙ ә лә ндергә н. Медея – ул принцесса булғ ан. Колхида ярҙ арына алыҫ тан Ясондың “Арго” карабы килеп туҡ тай. Уны алтын тире – байлыҡ һ ә м ҡ еү ә т сығ анағ ын эҙ лә тергә ебә релгә н була. Был бик хә ү ефле һ ә м батырлыҡ талап иткә н йомошто ү тә ү ө сө н егет тотош бер ғ ә скә рҙ е тар-мар итә һ ә м аждаһ аны ү лтерә. Уның ү ҙ ен һ ә лә к иткә н булырҙ ар ине, ә гә р уғ а колхтарҙ ың сихырсы ҡ ыҙ ы Медея ғ ашиҡ булмаһ а. Ул, дарыу эсереп, аждаһ аны йоҡ лата, Ясон менә н теге тирене урлай ҙ а атаһ ының нә фрә тенә н ҡ урҡ ып, карапҡ а ултырып ҡ асып китә. Ә ммә уларҙ ың мө хә ббә те оҙ аҡ ҡ а бармай. Медеяны Ясон икенсе бер принцессағ а алмаштыра. Медея унан ү ҙ енсә ү с ала: Ясондан тыуғ ан ике улын уның кү ҙ алдында салып ү лтерә.

Колхиданың ысынлап та Абхаз ярҙ арында булыуын археологик тикшереү ҙ ә р ҙ ә дө рө ҫ лә й. Уның йылғ аларында һ арыҡ тиреһ ен тө шө рө п, шунда алтын йыуғ андары билдә ле. Сихырсы, ғ ә рсел Медея образын Грузия һ ә м Абхаз халыҡ тары һ аман да онотмай. Статуяны барыһ ы ла ҡ абул итеп тә бө тмә й, ә ммә ул Пицунданың бер символы һ анала.

Тарихты белгә с, аптырап ҡ алам. Атайым мине ү ҙ енсә ҡ урсалағ ан. Балаларғ а ҡ асан ҡ урҡ ыныс янауы мө мкин – атаһ ы хыянат иткә ндә! Ү ҙ балаларынан баш тартҡ анда. Йылан – ул хыянат. Медеяның сә стә ре, йылан булып, ү ҙ ен быуа. Медеяны ү ҙ нә фрә те һ ә лә к итә.

Их, атай, мине, ҡ ыҙ кешене һ ин ҡ урсалап, ү ҙ тарихың ды уйлап сығ арғ анһ ың бит. Аслыҡ – йылан образында, тинең. Нисә мә йылдар шуғ а ышанып йә шә нем. Ә ле бына тү гелеп-тү гелеп илайым. Медея – һ ә р ҡ атында йә шә й. Ирен ир итеп, уны батыр итеп кү тә рә ул. Олтораҡ булып тү шә лә. Ә олтораҡ кемгә кә рә к? Батырғ а матур кә рә к!

Атайым да бит, ялдан ҡ айтҡ ас, ү ҙ гү зә ллеген генә ҡ айғ ыртҡ ан бер һ ылыуҡ айҙ ы кү ҙ ә теү ен һ ө йлә гә не ө сө н ә сә йемдә н ә рлә нгә йне. Ә теге ҡ атынҡ ай уны ү ҙ енә ҡ арата алғ ан хә лдә нимә булыр ине? Барыбер ҙ ә атайым мине, ҡ ыҙ ын, ө ҫ тө н кү реп, йә н атып ҡ айтып етер ине. Алдан билет алып ҡ айтып китер ине. Сө нки атай һ ә м ҡ ыҙ мө хә ббә тенең мин кө сө н белә м. Яҡ шы белә м.

Гө лназ Ҡ ОТОЕВА.