Жазғы демалыс лагерлеріндегі спорттық-сауықтыру жұмыстары

Жалпы ү здіксіз демалыс жү йесі, ә сіресе жазда жасө спірімдер мен балаларды сауық тыру жә не тә рбиелеуде, дамытуда ү лкен рө л атқ арады.

Жаз - бұ л оқ у жылының аяқ талуы мен жаң а оқ у жылының басы. Жазғ ы демалыс жү йесіндегі қ ұ ндылық ө зін-ө зі анық тауғ а арналғ ан ойындар, ө нер, ү йрену, ең бек, тү рлі формадағ ы ө зіндік шығ армашылық жә не қ арым-қ атынас, шығ армашылық тарын жү зеге асыру, денсаулық тарын жақ сарту, оқ ушылардың бос уақ ыттарын қ ызық ты ө ткізуге, баулуғ а жағ дай жасау.

Жазғ ы демалыс- бұ л тек қ ана ә леуметтік қ орғ ау ғ ана емес, бұ л балалардың шығ армашылық тарын дамыту ү шін мү мкіндік жасау, балалардың рухани ө мірлерін жақ сарту, жақ сы қ арым-қ атынаста, балалардың шығ армашылық тарын дамыту. Мектеп жанындағ ы жазғ ы лагердің барлық бағ ыттары - дене шынық тыру-сауық тандыру, туристік-мұ ражай жә не ең бек- бұ лар балалардың қ ызығ ушылық тарын арттырады.

Бұ л тұ ғ ырдан оқ у жылы аяқ талысымен балалардың жазғ ы демалысының тиімді ө туіне жергілікті бюджеттен қ аржы бө лініп, балалардың ә р тү рлі сауық тыру лагерьлерінде демалуына жағ дай жасалады. Биыл да балаларғ а арналып тамақ тандыратын жә не тамақ тандырмайтын сауық тыру лагерлері ұ йымдастырылып, демалу ү шін есіктерін айқ ара ашты.

Жазғ ы маусымда бұ л лагерде 7 маусым демалысы ө ткізілмек 840 мектеп жасындағ ы балалар ү шін. Алғ ашқ ы маусымда лагерге 140 жеткіншек келіп, орналасыпты, одан кейін екінші жә не тө ртінші маусымда аз қ амтылғ ан отбасыларының балалары демалады, алтыншы маусымда мектептің ө міріне белсенді атсалысып, ө здерін жақ сы жағ ынан кө рсеткен жас ө спірімдер демалмақ, сондай-ақ соң ғ ы маусымда мектепті тә мамдаушы 11-сыныптың оқ ушылары мен алдағ ы ұ лттық бірың ғ ай тестке дайындалуғ а арнайы жоғ ары жә не бірінші санаттағ ы мұ ғ алімдер келіп демалып, уақ ыттарын тиімді ө ткізеді деп жоспарлануда.

Лагерьдің бірінші кезең іне келушілер ө з уақ ыттарын аса кө ң ілді ө ткізуде, мұ ны бірден келгенде кө руге болады. Лагерьдің ә р кү ні таң ертең гілік жаттығ умен басталып, жууыну, таң ғ ы ас ішу, ең бекке баулу, спорттық шара тү скі асқ а дейін ө ткізіліп, одан кейін тынығ у уақ ытымен, бесіндік ас ішу, спорттық шара кешкі асқ а дейін жалғ асады, ал кешкі уақ ытта ә рбір балағ а жеке уақ ыт беріліп, ә ркім ө зінің ісімен шұ ғ ылданады. Кешкі сегізде балалар қ айта жиналып, жалпы лагерлік іс-шара ө ткізеді, бұ дан кейін кешіктірілген тү нгі ас, сағ ат тү нгі он бірде ұ йқ ығ а кетеді.

Негізі лагердегі ә р кү н ө зіндік жоспарлы ө ткізілуімен ерекшеленуде, дейді осы сауық тыру орталығ ының директоры Шамбер Константин Евгениевич.

Бұ л кісінің айтуынша балалар онда шахмат ойнайды, доп тебеді, жү зуді ү йренеді, топтық ойындарғ а қ атысады, сурет салып, сурет салудан байқ ауларғ а қ атысуда, топпен серуен қ ұ ру, теннис ойындарына қ атысады, ү йренеді. Балаларды қ арау ү шін лагерде он тә лімгер жә не ағ а тә лімгер, дене шынық тыру жә не жү зу жаттық тырушылары, мейірбике, аспазшы, кү зетші ө з жұ мыстарын белсенді атқ аруда.

Лагерде 6 жататын корпус, асхана, монша, кино зал, спорт қ алашығ ы бар онда: футбол, волейбол, баскетбол ойнайтын аландар, белтемірлер (турниктер), ә ткеншектер, батут, ескі ү ш кү ркеге тағ ы жаң а алты кү рке қ осылғ ан, сондай-ақ балалардың кө ң ілін аулау ү шін қ олдан бассейн оның жанына пластикалық шө лмектерден гү лдер, жанжануарлар мен аң дарды орналастырып, ә рлендірген.

Ә р маусымғ а арнайы жоспар қ ұ рылып, ө зіндік ерекшеліктермен ө ткізіледі. Ә р маусымда мерекелік жә не балалар денсаулығ ын жақ сарту бағ ытындағ ы іс-шаралар, спорттық жарыстар мен ойындар ұ йымдастырылады. Лагерьде балалар демалысының басы-қ асында жү рген тә лімгерлер ә р балағ а ерекше ық ылас бө ліп, ә р баланың сабақ барысында ашылмағ ан жаң а қ ырынан танылуына, тә лімгермен, оқ ушылармен достар боп сырласуына қ ажетті барлық жағ дайды жасауда. Ал, балалардың денсаулығ ы нығ айып, салауатты ө мір салты дағ дылары мен достық қ арым-қ атынас, азаматтық сезімдерінің қ алыптасуы ү шін лагерьде спорттық жарыстар, жолдастық кездесулер, жорық тар, кө ң ілді кештер ө ткізіледі. Балалардың жү регіне ізгілік пен қ уаныш сыйлай ашылғ ан жазғ ы демалыс сауық тыру лагерьлерінде демалушылар бос уақ ыттарын мағ ыналы ө ткізіп, ауылдарына сергіп қ ана қ оймай, белгілі бір бағ ытта білімдері мен қ абілеттерін жетілдіріп қ айтары сө зсіз.

Жалпы жазғ ы балалар демалысының қ алай ұ йымдастырылуы, бала денсаулығ ын сауық тыру бағ ыттарында болмасын немесе баланың жыл бойғ ы білім алу процесіне қ атынасу белсенділігінде де ө з ә серін тигізбей қ оймайтыны белгілі. Мектеп жанындағ ы жазғ ы сауық тыру лагерінің жыл сайынғ ы тұ рақ ты демалушылары мен биыл бірінші рет келгендер де бар.

Туристік-ө лкетану іс-ә рекеттері адамның қ оршағ ан ортағ а деген тү рлі сезімдерін білдіре алады. Туристік-ө лкетану нысандарында, мазмұ ны жалпылама мә дени мұ ра бейнелерін қ ұ райтын, ә ртү рлі оқ иғ а, қ ұ былыстарғ а белгілі бір сезімді білдіру арқ ылы кө рсетіледі. Туристік- ө лкетану іс-ә рекетінің бұ л ерекшелігі біріншіден патриоттық тә рбиенің мазмұ нын анық тайды.

Туристік-ө лкетану іс-ә рекеттерінің адамғ а белгілі бір мақ сатта ә сер ету ерекшелігі ең алдымен, адамгершілік сезімдерін дамытады жә не тә рбиелейді, адамның барлық психологиясын белсендіреді, қ оғ амдық мә ні бар қ ұ ндылық тарғ а бағ ыттайды, сондай-ақ, оның еркін ә рекеттегі дайындығ ын арттырады. Демек, туристік -ө лкетану іс-ә рекеттері патриоттық тә рбие беру процесінде екі салада қ арастырылады.
Бірінші жағ дайда, ол тә рбиенің пә ні ретінде қ ызмет атқ арады, оның мазмұ ны болып заттар, адамдардың іс-ә рекеттері саналады. Екінші жағ дайда, туристік-ө лкетану тә рбиенің қ ұ ралы болып табылады, осы мә дени-рухани қ ұ ндылық тарды терең эмоционалдық тү рде қ абылдауғ а мү мкіндік береді.

Бұ дан басқ а тағ ы бір ескеретін жағ дай, патриоттық тә рбие беру процесінде оқ ушылардың жай қ ызығ ушылығ ын қ алыптастырумен шектелуге болмайды Олардың жаң а білім алу процесін жандандырып жә не тү рлендіруге қ абілетті танымдық қ ызығ ушылығ ын қ алыптастыру қ ажет.
Оқ ушылармен жү ргізілетін қ осымша білім беру ұ йымы, яғ ни балалар мен жасө спірімдер саяхаты жә не экология орталық тарында тә рбие жұ мысының жү йесі оларғ а тә рбие беру жә не жан-жақ ты дамыту мақ сатында мектептің, педагогтардың, оқ ушылар ұ жымының, ата-аналар белсенділерінің мү мкіндіктерін барынша толық пайдаланудан қ ұ рылады жә не екі негізгі міндетті шешумен анық талады.
а) тә рбие жұ мысының барлық негізгі тү рлері мен бағ ыттарын, бірінші кезекте қ оғ амдық -саяси қ ызмет пен қ оғ амдық пайдалы ең бекті, дене шынық тыру мен спортты, алуан тү рлі кө ркемдік қ ызметті, туристік-ө лкетануды дамыту;
б) оқ ушылардың жеке мү дделері мен бейімділіктерін барынша қ анағ аттандыруды қ амтамасыз ету ү шін алуан тү рлі жұ мысқ а барлық жастағ ы оқ ушыларды тарту. Бұ л орайда, мысалы Қ аратө бе аудандық білім беру бө ліміне қ арасты балалар мен жасө спірімдер саяхаты жә не экология орталығ ындағ ы ү йірме мү шелері балабақ ша, жалпы білім беретін мектептер жә не аудан орталығ ындағ ы колледж студенттерінен тұ рады. Демек, патриоттық тә рбиені берудің бастапқ ы сатысы мектепке дейінгі білім беру ұ йымдарынан, яғ ни, балабақ шадағ ы 4 жасар бү лдіршіндерден бастау алады. Бү гінгі таң да аудан орталығ ындағ ы «Балдырғ ан» бө бекжай балабақ шасындағ ы «Балапан турист» ү йірмесінде 20 бү лдіршін туристік- ө лкетану іс ә рекеттерінің алғ ашқ ы ә ліппесімен танысуда.

Аса зор танымдық мә ні бар туристік-ө лкетану іс-ә рекеттері жалпы білім беретін мектептерде сыныптан тыс ұ йымдастырылатын жұ мыстар балалардың ө з ық ыластарын арттырып, дербестігін оятатын, қ ызығ а қ абылдап белсене араласатын туристік-ө лкетану іс-ә рекеттерінің алуан тү рлері: туристік-ө лкетану жорық тары, саяхаттары, экспедициялары, ү йірмелері, мектеп мұ ражайлары жә не т. б. арқ ылы жү зеге асуда.

Мұ нда оқ ушылардың ө з Отанындағ ы, туғ ан ауылындағ ы, ауданындағ ы, аймағ ындағ ы мә дени-рухани қ ұ ндылық тарғ а патриоттық сезімдерін қ алыптастыру кө зделеді. Сонымен қ атар, табиғ и байлық тарымен, ғ ылым мен мә дениеттің табыстарымен белгілі бір территорияда тарихи кезең дерде болғ ан халық тың ө мірімен тығ ыз байланысты тарихи ескерткіштермен, қ азақ халқ ының мә дени мұ ра нысандары жайлы деректер жинаумен айналысады.
Патриоттық тә рбиенің ерекшелігі де, нақ ты заттық, патриоттық мазмұ нды мақ саттылық пен қ абылдауы болып табылады.

Туристік-ө лкетану процесі дү ниетанымдық кө зқ арасты қ алыптастырудың ық палды қ ұ ралы ретінде, оқ ушылардың адамгершілік қ асиеттерін, моральдық интеллектуальдық ортасын, олардың тұ лғ алық сезімдерін байытады. Ө з елінің қ азақ стандық патриотизмін қ алыптастыру мазмұ ндағ ы рухани-мә дени мұ раларын кө ріп, танып білу оқ ушыларғ а патриоттық тә рбие берудің қ ұ рамдас бір бө лігіне айналады. Оны туристік- ө лкетану процесінің мү мкіндіктері де дә лелдейді.
Қ осымша білім беру ұ йымдарындағ ы ү йірме жұ мысы алдымен кең тынысты шараларды жү зеге асыруғ а бағ ытталуы тиіс, сонда ғ ана ол оқ ушылардың ынта – ық ыласын толық қ анағ аттандыра алады. Ү йірме жұ мысын негізінен теориялық жә не практикалық бағ ытта жү ргізуге болады.
Ү йірмелердегі практикалық бағ ытты туристік-ө лкетану іс-ә рекеттерді зерттеу процесі (анкета жү ргізу, жекелей ә ң гімелесу, бақ ылау, эксперттік бағ алау) тү рінде ұ йымдастыруғ а болады. Ү йірме жұ мысын қ амтуда оқ ушылардың ынта ық ыласын ескеру маң ызды мә селе. Мұ ғ алім оқ ушылардың талаптар мен сұ раныстарын қ анағ аттандыра отырып, ү йірме мү шелерін ортақ іске жұ мылдыруы тиіс.

Бү гінгі таң да қ оғ ам алдында балалардың бос уақ ытын дұ рыс ұ йымдастыру мә селесі тұ р. Бос уақ ытты тиімді ө ткізу бала тұ лғ асының қ алыптасуына ү лкен ық палын тигізеді. Баланың бос уақ ытын қ ызық ты, пайдалы ә рі мазмұ нды ө ткізу міндеті педагогтар мен ата-аналарды да толғ андырады. Осы мә селені шешу бағ ытында мемлекеттік балаларғ а қ осымша білім беру ұ йымдары да ө з міндеттерін атқ аруда. Мектеп жанындағ ы жә не қ ала сыртындағ ы лагерлер балалардың жазғ ы демалысын ұ йымдастырып келеді.

Осы тұ рғ ыда «бос уақ ыт» дегеніміз не? Оның қ андай ө лшемі бар? - деген орынды сұ рақ туындайды.

«Бос уақ ытты ұ йымдастыру» - бірнеше ә леуметтік ғ ылымдардың зерттеу обьектісі болып табылады. Олар: ә леуметтану, философия, педагогика т. б.

«Бос уақ ыт» - ә леуметтік категория. Ә леуметтануда «бос уақ ыт» жә не «демалыс уақ ыты» синоним тү сініктер болып табылады. Жалпы қ оғ амда уақ ыт жұ мыс уақ ыты жә не жұ мыстан тыс уақ ыт болып бө лінеді. Жұ мыс уақ ыты бұ л белгілі бір ө ндірістегі нақ ты жұ мыс жасауғ а арналғ ан уақ ыт. Жұ мыстан тыс уақ ыт, жұ мыс уақ ытын бө ліп алғ аннан (тә улік, ай, жыл) қ алғ ан уақ ытты айтамыз.

Жұ мыстан тыс уақ ыттың ө зі:

1. Жұ мысқ а дайындық уақ ыты (оқ ушыларда сабақ қ а дайындық уақ ыты)

2. Адамның физиологиялық қ ажеттерін ө теуге арналғ ан уақ ыт (ұ йқ ы, тамақ тану т. б. )

3. Ү й шаруашылығ ына, жұ мыс қ ажеттіктеріне жұ мсалатын уақ ыт.

Бос уақ ыт- жеке тұ лғ аның мә дени дең гейіне, қ ызығ ушылық тарымен қ абілетіне сә йкес іс-ә рекет таң дап ө ткізетін, қ ажетті істерді орындауғ а бө лінген уақ ыттан тыс уақ ыт.

Балалардың бос уақ ытын дұ рыс анық тау ү шін тә уліктегі24 сағ аттан тө менгі жұ мыстарғ а пайдаланатын уақ ытты алып тастау қ ажет:

- Балалардың ү йде сабақ қ а дайындалуғ а жұ мсайтын уақ ыты;

- Физиологиялық тынығ у уақ ыты ( ұ йқ тау, тынығ у);

- Санитарлық -гигиеналық жә не сауық тыру қ ажеттіктерді қ анағ аттандыру уақ ыты (таң ертең гі жуыну, жаттығ у, ыдыс жуу, киімдерін тазалау т. б. );

- Тамақ тану;

- Ү й шаруашылығ ына кө мектесу.

Осы аталғ ан істерден қ алғ ан уақ ыт балалардың бос уақ ыты болып саналады.

Педагогикалық зерттеулерде «бос уақ ыт» ұ ғ ымын анық тауда жә не оғ ан теориялық негіздеме беруде ү лкен ү лес қ осқ ан М. Г. Бушканец, А. Ф. Воловик, В. А. Воловик, И. А. Новикова, Э. В. Соколов, В. Я. Суртаев, Б. А. Титов, С. А. Шмаков т. б. Осы педагогтардың зерттеулерінде «бос уақ ыт» - жеке тұ лғ аның рухани-адамгершілік жә не физиологиялық даму, бос уақ ытты белсенді демалыс сауық тыру уақ ытына айналдыру, мә дени дең гейін кө теру, ө зін-ө зі дамыту, жетілдіру, ө з мү мкіншіліктерін іске асырудың факторы болып табылады.

Бос уақ ытты ұ йымдастыру педагогикасының негізгі ұ ғ ымдары: «босуақ ыт», «демалыс уақ ыты», «іс-ә рекет», «бос уақ ыттағ ы іс-ә рекет», «рекреация».

Э. В. Соколовтың ойынша: «Қ ажетті демалыссыз адамның кү ш-қ уаты тө мендеп, жоғ ары дең гейдегі іс-ә рекетті орындауғ а мү мкіншілігі болмайды. Бала ө мірінде сауық тыру шараларымен, ойын болмағ ан жағ дайда бос уақ ыт кө ң ілсіз, қ ызық сыз ө теді».

С. А. Шмаковтың айтуынша: « Бос уақ ыт- маң ызды рө лдерді, қ ызық ты іс-ә рекеттер тү рлерін еркін таң дау арқ ылы балалармен жасө спірімдер дарындылығ ын шың дау, рухани ө суіне жағ дай туғ ызу уақ ыты».

Бос уақ ытта:

- Еркіндік сезімін қ анағ аттандыру арқ ылы баланың қ ызығ ушылық тарымен қ абілеттерін анық тауына;

- Белсенді іс-ә рекет арқ ылы мү мкіншіліктерін толық тай кө рсете алуына;

- Ө зін-ө зі сынау, ө зін-ө зі тексеру жә не ө зін-ө зі бағ алауына;

- Белсенді қ арым-қ атынас арқ ылы ә ртү рлі ұ йымдармен бірлестіктерде ө з мү мкіншіліктерін жү зеге асыруғ а жағ дай туындайды.

«Бос уақ ыттағ ы іс-ә рекет» - жеке тұ лғ аның ө зін-ө зі жә не қ оршағ ан ә лемді танып білуіне бағ ытталғ ан, негізгі жұ мыс уақ ытынан тыс уақ ытта іске асырылатын саналы ә рекеті.

Сонымен қ атар, баланың физиологиялық тынығ уынада бө лінген қ ажетті уақ ыты болуы шарт.

«Демалыс» - адамның шаршауынан арылуғ а, кү ш-қ уатын қ алыпқ а келтіруге, ағ заның тынығ уына арналғ ан уақ ыт.

Демалыс уақ ытын – тынығ умен (пассивтік) немесе ө зің ұ нататын іс пен айналысу, жаттығ улар жасау, қ арым-қ атынас жасау арқ ылы ө ткізуге болады.

«Демалыс» ұ ғ ымы «рекреация» ұ ғ ымына жақ ын ұ ғ ым. Кө біне бұ л термин адамның медициналық сауық тыру шараларына байланысты қ олданылып келген. Қ азір «рекреация» - адамның денсаулығ ының қ алыпқ а келуі, сауығ уы деген мағ ынада қ олданылады, адамның физиологиялық, дене жә не рухани кү ш-қ уатының қ алпына келуі болып табылады.

Бос уақ ытты ұ йымдастырушы– педагогтың негізгі міндеттері:

- Жеке тұ лғ аның қ асиеттерімен дарындылығ ының дамуына, дү ниетанымының кең уіне, мә дениеттілігінің артуына ық пал ету;

- Оқ ушылардың психологиялық жә не жасерекшеліктерін ескере отырып, олардың шығ армашылық қ абілеттерінің дамуына жағ дай жасау;

- Оқ ушылардың жан-жақ ты дамуына бағ ытталғ ан ә ртү рлі клубтар, ү йірмелер, секциялар, студиялар жұ мысын ұ йымдастыру;

- Ә ртү рлі техникалық, кө ркемө нер, спорттық, ө лкетану, туристік т. б. іс-ә рекеттерді ұ йымдастыратын мекемелердің жұ мысын басқ ару;

- Балалармен жасө спірімдердің ұ йымдарымен бірлестіктерінің жұ мысын ұ йымдастыру;

⇐ Предыдущая 12