Ахсыс көстүү

Уруккулар уонна почта тойоно Иван Кузьмич аҕ ылаан-мэҥ илээн сү ү рэн киирэр. Илиитигэр арыллыбыт кэмбиэрдээх суругу тута сылдьар.

Иван Кузьмич. Истиҥ! Истиҥ! Бэрт дьикти буолла, тойоттоор! Били ревизор диэбит тойоммут, тө рү т да ревизор буолбатах эбит!

Бары. Хайдах? Буолбатах даа?

Иван Кузьмич. Тө рү т ревизор буолбатах! Мин ону бу суруктан биллим!

Куорат Баһ ылыга. Туох даа? Туох диигин? Ханнык суруктан?!

Иван Кузьмич. Бу — бэйэтин суругуттан. Арай, ү лэлии олордохпуна сурук аҕ аллылар. Аадырыһ ын кө рө бү н: «Буоста уулуссатыгар» диэн эбит! Мин буоллаҕ ына бү тү ннү ү муустаах уунан саба ыстарбыт курдук буола тү стү м: «Туох эрэ итэҕ эһ и-быһ аҕ аһ ы булбут быһ ыылаах, ү ө һ ээ ү ҥ сү ү ыыппыт быһ ыылаах! » — дии санаатым! Ыллым да арыйа баттаа!

Куорат Баһ ылыга. Хайдах буоллуҥ, ол!

Иван Кузьмич. Бэйэм да билбэппин, туох эрэ абааһ ы имнэммитин курдук буолла! Суругу ыытаары курьеры ыҥ ыран иһ эн билиэх-кө рү ө х санаам дуостал сү гү ннээбэтэ, тэһ итэ анньыалаа да анньыалаа буолла… Отой тулутарыттан ааста, илиим бэйэтэ кэмбиэр диэки бара турар! Аҥ аар кулгаахпар ким эрэ сибигинэйэргэ дылы: «Тыытыма, тыытыма, кэһ эйиэҥ! ». Атын кулгаахпар, абааһ ы быһ ыылаах, саҥ арар: «Арый, арый, арый! » — диир. Сургууһ у тосту тутабын, тымырдарбынан ип-итии сү ү рээн дырылыыр, онтон кэмбиэри аһ абын — этим дьар гына тү һ эр, тыбыс тымныы кө лө һ ү н сарт тү һ эр. Илиим сап-салыбырас, хараҕ ым ирим-дьирим…

Куорат Баһ ылыга. Бэйи эрэ, ол эн хайдах буолан, итинник ү рдү к сорудахтаах киһ и суругун арыйталыы сылдьаҕ ын!

Иван Кузьмич. Дьэ, ол баар ээ, кыһ ыыта! Ханнык да ү рдү к буолбатах эбит! Ханнык да сорудаҕ а суох эбит!

Куорат Баһ ылыга. Дьэ, оччоҕ о, кини ким-туох эбитий, эн биллэххинэ!

Иван Кузьмич. Ким да буолбатах, туох да буолбатах. Мээнэ! Туга-ханныга биллибэт!

Куорат Баһ ылыга (кыыһ ыран). Хайдах мээнэ! Эн кинини хайдах итинник мээнэ саҥ арталыыгын! Туга-ханныга биллибэт диэбит буола-буола! Мин эйигин хаайыыга симиэм!

Иван Кузьмич. Ким? Эн дуо?

Куорат Баһ ылыга. Биллэн турар мин!

Иван Кузьмич. Илииҥ кылгас буолаарай!

Куорат Баһ ылыга. Эн билэҕ ин дуо, кини мин кыыспын ойох ылан эрэрин! Сотору мин бэйэм ү рдү к чыыннаныам! Эйигин Сибииргэ сытытыам!

Иван Кузьмич. Эээ-ээ… Антон Антонович, Сибиир диэхтиигин… Сибиир ыраах буоллаҕ а… Хата мин суругу ааҕ ан биэриим! Тойоттор, суругу ааҕ абын дуо?

Бары. Аах! Аах!

Иван Кузьмич (ааҕ ар). «Ү ө лээннээх кү ндү доҕ орум, аллар атаһ ым Тряпичкин эрдьигэн, дуорааннаах дорообото тут! Дьэ туран, бу айаммар хайдахтаах дьикти быһ ыылар-майгылар буолбуттарын кэпсиэх кэриҥ нээхпин. Бу куоракка миигин пехота капитана ыстаан сыгынньах хаалыахпар дылы туох баарбын барытын сү ү йэн ылла. Кө стү ү нэй хаһ аайына нү ө мэрбин тө лү ү р кыаҕ а суоҕ ум иһ ин хаайыыга симээри чиччигинэттэ. Дьэ, ол кэмҥ э миигин маннааҕ ы куорат чө мчө кө лө рө, киин сиртэн сылдьар кө рү ҥ нээҕ им, таҥ астааҕ ым-саптааҕ ым иһ ин, гыньыраал-губернатор дии санаатылар эбээт, доҕ ор! Билигин мин маннааҕ ы Куорат Баһ ылыгын дьиэтигэр кү н кыһ алҕ ата суох, тү ө спэр силлэнэ-силлэнэ сытабын, уойуохпар-тотуохпар дылы аһ ыыбын, кини ойоҕ ун уонна кыыһ ын кытта эриссэбин. Хайаларыттан урут саҕ алыахпын билбэккэ сылдьабын, арааһ а, ийэлэриттэн буолуо, барыга бары бэлэм, бэринньэҥ соҕ ус хотууска быһ ыылаах…

Ө йдү ү гү н дуо, эн биһ икки хайдах эстэ-быста сылдьбыппытын… Бэрэскини уоран сиэбитим иһ ин саҕ абыттан харбаабыттарын! Суо-ох, билигин оннук буолбатах! Билигин миэхэ, ким баҕ арар, тө һ ө баҕ арар хаччыны иэс биэрэллэр. Эн кү лэн ө лү ө ҥ этэ! Алдьархайдаах дьиибэ дьон! Дьэ эмиэ тойоттор бө ҕ ө лө р! Эн ону-маны син суруйар быһ ыылаах этиҥ дии, дьэ эн кинилэри суруй…

Аан бастатан туран — маннааҕ ы куораттарын баһ ылыга, аттаммыт кө ҕ ө ччө р атыыр курдук киһ и, акаарыта диибин диэн! »…

Куорат Баһ ылыга. Сымыйалаама! Итинник суруллубатах буолуохтаах!

Иван Кузьмич (суругу кө рдө рө р). Бэйэҥ кө р!

Куорат Баһ ылыга (ааҕ ар). «… аттаммыт кө ҕ ө ччө р…» Буолуон сатаммат! Бэйэҥ суруйбуккун!

Иван Кузьмич. Ол мин хайдах суруйуохпунуй?

Артемий Филиппович. Ааҕ ыҥ, ааҕ ыҥ!

Лука Лукич. Салгыы ааҕ ыҥ!

Иван Кузьмич (салгыы ааҕ ар). «…кө ҕ ө ччө р атыыр курдук киһ и, акаарыта диибин диэн! »…

Куорат Баһ ылыга. Туох ааттаах быһ а хатылаан хааллыҥ! Салгыы аах!

Иван Кузьмич (салгыы ааҕ ар). Һ м… Һ м… «…акаарыта диибин диэн! Почта тойоно эмиэ эйэҕ эстэй бэйэлээх киһ и…» (Тохтуур). Чэ, манна мин туспунан эмиэ соччото суох суруллубут…

Куорат Баһ ылыга. Аах диэтим!

Иван Кузьмич. Ол эмиэ тоҕ о!

Куорат Баһ ылыга. Аахтыҥ да барытын аах! Ыт очоҕ оһ о! Барытын аах!

Артемий Филиппович. Аҕ ал эрэ, мин ааҕ ыым! (Ачыкытын кэтэр, ааҕ ар). «Почта тойоно эмиэ эйэҕ эстэй бэйэлээх киһ и… Ү ү т-ү кчү били биһ иги остуораспыт Михеевкэ маарынныыр. Эмиэ арыгыһ ыт бө ҕ ө кө кө т быһ ыылаах…»

Иван Кузьмич (кө рө ө ччү лэргэ). Дьэ, дьаабы быдьар тыллаах оҕ о эбит! Ыстаанын сулбурутан таһ ыйан биэриэххэ наада!

Артемий Филиппович (салгыы ааҕ ар). «Оттон кырдьаҕ астар дьиэлэрин дьаһ айар тойон… тойон-н-н… ыы… аа…» (Кэлэҕ эйдиир).

Коробкин. Хайаа, дугаар, тоҕ о тохтоотуҥ?!

Артемий Филиппович. Ээ-э… манна ү чү гэйдик кө стү бэт… Отой дьаабы оҕ очоос эбит!

Коробкин. Аҕ ал эрэ, манна! Мин хараҕ ым эйигиннээҕ эр, арааһ а, ордук буолуо! (Суругу ылар).

Артемий Филиппович (суругу куоттара сатыыр). Ити сири ааҕ ыма, син биир кө стү бэт… Салгыы ү чү гэйдик суруллубут…

Коробкин. Бэйэм да билиэм! Мэһ эйдээмэ!

Артемий Филиппович. Салгыы бэйэм да ааҕ ыам… салгыы барыта чуолкайдык кө стө р…

Иван Кузьмич. Ааҕ ыҥ! Барытын ааҕ ыҥ! Иннин барытын аахпыккыт дии!

Бары. Суругу биэр, Артемий Филиппович! (Коробкиҥ ҥ а). Аах! Степан Иванович!

Артемий Филиппович. Билигин, билигин! (Суругу биэрэр, тарбаҕ ынан бү ө лү ү -бү ө лү ү ). Мэ, мантан ыла аах!

Бары тула ү мү ө рү һ эллэр.

Иван Кузьмич. Ааа-ах! Аах! Барытын аах! Туох аатай!

Коробкин (ааҕ ар). «…Оттон кырдьаҕ астар дьиэлэрин дьаһ айар тойон Сэмилэниикэ — ү ү т-ү кчү тү бү тү ө йкэни кэппит сибиинньэ курдук…»

Артемий Филиппович (кө рө ө ччү лэргэ). Отой да кү лү ү тэ суох! Тү бү тү ө йкэлээх сибиинньэ! Һ э-һ э-һ э… Хаһ ан ким, ханна кө рбү тэй тү бү тү ө йкэни кэппит сибиинньэни!

Коробкин (салгыы ааҕ ар). «Орто ү ө рэх тэрилтэлэрин дьаһ айар тойон — киһ и хотуолуох, луук дьаардаах сытынан аҥ ылыйа сылдьар».

Лука Лукич (кө рө ө ччү лэргэ). Таҥ ара баарына, луугу хаһ ан да сиэбэппин!

Аммос Федорович. Таҥ ара кө мө тү нэн, хата, миигин ахтыбатах быһ ыылаах…

Коробкин (ааҕ ар). «Судьуйа…»

Аммос Федорович (бэйэтигэр). Бабат диибин даҕ аны! (Улаханнык). Тойоттоор, сурукпут уһ ун баҕ айы быһ ыылаах, тохтуоххайыҥ! Туох абааһ ы суругун ааҕ ан хааллахпытый!

Лука Лукич. Суо-ох!

Иван Кузьмич. Ааҕ ыҥ диибин!

Артемий Филиппович. Дьэ, суох доҕ ор, тиһ эҕ эр тиийэ ааҕ ыҥ!

Коробкин (салгыы ааҕ ар). «Судьуйа буоллаҕ ына, Ляпкин-Тяпкин диэн киһ и баара, адьас дьиҥ нээх моветон…» (Тохтуур). Арааһ а, бороҥ суустуу тыл быһ ыылаах…

Аммос Федорович. Туох диэн тыл эбитэ буолла?! Тү ө кү н, албын-кө лдьү н диэн буоллаҕ ына, ө ссө кэм даҕ аны… Оннооҕ ор куһ аҕ ан буолуон сө п…

Коробкин (ааҕ ар). «Ол гынан баран, бары олус ыалдьытымсах, ү тү ө санаалаах дьон.

Чэ, быраһ аай, атастаатар атаһ ым, Тряпичкин доҕ орум! Мин эйигин ү тү ктэн суруйуунан дьарыктаныахпын баҕ аран кэллим. Олус чуҥ куктук олоробут. Дууһ а, тугу эрэ, уратыны, ү йэлээҕ и кө рдү ү р! Ү рдү к кө тү ү, ү рдү к иэйии наада! Чэ, миэхэ суруй, аадырыһ ым: Саратов губернията, Подкатилов дэриэбинэтэ. (Суругу тиэрэ эргитэн аадырыһ ын кө рө р). Ү тү ө тө рү ттээх, аһ ыныгас санаалаах тойон Иван Васильевич Тряпичкиҥ ҥ а, Буоста уулуссата, олбуор иһ игэр киирэри кытта тоҕ уһ уон сэттэ нү ө мэрдээх дьиэ, ү һ ү с этээс, уҥ а диэкки эргийэ кө ттө ххө ».

Биир дьахтар. Хайдахтаах соһ уччу тү мү гү й?!

Куорат Баһ ылыга. Сиэтэ, сиэтэ! Букатын ө лө рдө! Кө хсү бэр быһ аҕ ы батары саайда! Хараҕ ым тугу да кө рбө т! Эргиччи барыта сибиинньэ сирэйдэрэ! Уонна туох да суох! Эккирэтиэххэ! Тө ннө рү ө ххэ! (Илиитинэн далбаатанар). Эээ-ээ… Билигин кэлэн хайдах тө ннө рү ө ҥ ү й! Саамай бастыҥ аттары биэрбитим! Ханна да тутумаҥ, ү ргү лдьү ыытан иһ иҥ диэн дьаһ ал биэрбитим!

Коробкин ойоҕ о. Дьэ, иэдээннээх конфузия дии! Саат-суут!

Аммос Федорович. Бээрэ, оттон кини, ыт уола баара, миигиттэн ү с мө һ ө ө гү ылбыта дии!

Артемий Филиппович. Миигиттэн эмиэ ү с мө һ ө ө гү ылбыта.

Иван Кузьмич (ү ө һ э-аллараа тыыммахтыыр). Ооо-оо… миигиттэн эмиэ…

Бобчинскай. Петр Иванович биһ иккиттэн алтауон биэс солк кумааҕ ынан ылбыта-с… Соннук-с!

Аммос Федорович (дьиибэргээбиттии ытыһ ын нэлэҥ нэтэр). Бэйи эрэ, тойоттор, хайдах ити биһ иги киирэн биэрдибит?! Ээ-э?

Куорат Баһ ылыга (сү ү һ ү н тоҥ сунар). Оттон мин! Мин! Бу, кырдьаҕ ас акаары баара, хайдах-хайдах итинник буолан хааллым?! Букатын ө йбү ттэн тахсыбыппын буолбаат! Отут сыл ү лэлээн кэллим, биир да албын атыыһ ыт, тү ө кү н тү лү рбэх миигин сатаан албыннаабатаҕ а, эрбэҕ ин ү рдү гэр эргиппэтэҕ э, холуоһ аҕ а олордубатаҕ а! Хата, мин бэйэм, албынньыттар албынньыттарын, тү ө кү ттэр тү ө кү ттэрин ө йдө рү н баайарым, дьабалдьыларыттан ылан билэрбинэн соскойдуурум! Ү с кү бү рү нээтэри кураанаҕ ы куустарбытым, тар мэйиилэрин иэдьигэй курдук илдьи ытыйбытым, ээ-э, ол кү бү рү нээтэрдэр диэхтээн…

Анна Андреевна. Хайдах оннук буолуой, Антоша! Кини Машеньканы кытта илии охсуспута дии!

Куорат Баһ ылыга (кыыһ ыран). Илии охсуспута буолан! Кү ллээх хохуоска баар эйиэхэ! Ол баар — охсуспута! Ө ссө охсуспута диэбит буола-буола! (Ииримтийэ сыһ ар). Дьэ, аан дойду барыта, киристиэс миэрэлээхтэр бары, кө рү ҥ, кө рө н ү ө рү ҥ, хайдахтаах курдук миигин кэһ эппиттэрин! Сиэбиттэрин-аһ аабыттарын! Кэһ эй акаары! Кэһ эй! Кэһ эй! Кэһ эй! (Сирэйин сутуругунан тоҥ сунар). Мэ, мэ, салтайа сытыйбыт муннугар, бу баар! Мэ! Мэ! Ханнык эрэ чолооскуну, кө лө ө гү, сыыҥ тайы, бө ө хү ллэни улахан, дьоһ уннаах тойон дии санаабыт абаккабыан! Билигин, дьэ кини, аан дойдуну барытын толордоҕ о, алтан чуораан курдук ыһ а-тоҕ о чылыгыраан эрдэҕ э! Кү лү ү гэ, ү ө ҕ ү ү гэ барарыҥ ө ссө кыра — биир эмэ сытыы тыллаах кумааҕ ы марайдааччы кө стү ө — кэмиэдьийэ суруйан таһ аарыа! Ол баар, саамай абалааҕ а! Тойон диэн тохтуохтара суоҕ а, улахан диэн убаастыахтара суоҕ а, сололоох диэн аһ ыныахтара суоҕ а, кү лэн ырдьаҥ наһ ыахтара, бэлэстэринэн мэҥ ийиэхтэрэ, айахтарын муҥ унан алларастаһ ыахтара, ытыстарын таһ ыныахтара! Туохтан кү лэҕ ит! Кими кү лэҕ ит! Бэйэҕ итин бэйэҕ ит кү лү ү гынаҕ ыт! Бэйэҕ этин бэйэҕ ит ү ө ҕ эҕ ит! Эээ-ээ дьэ, эмиэ дьон бө ҕ ө лө ргү т дии! (Атаҕ ынан сири дибдийэр). Ооо, абаккам да баар эбит, мин ол кумааҕ ыны марайдааччылары барыларын! Уу-у, суруйааччылар! Кө ҥ ү л барбыт саах ү ө ннэрэ! Барыгытын тутан ылан моонньугутун булгурута эрийтэлээбит, иньчэҕ эй сир да хаалбат гына илдьиритэ тэпсибит киһ и баар ини! (Сутуругунан далбаатанар, атаҕ ынан сири тиҥ илэхтиир. Тохтуу тү һ эр). Билиҥ ҥ э диэри кыайан ө йбү н-тө йбү н булбакка турабын! Таҥ ара киһ ини накаастаан баҕ ардаҕ ына, бастаан ө йү н суох гынар диэн чахчы эбит! Дьэ, ити экчэҥ элии сытыйбыт баҕ айыга тойоҥ ҥ о маарынныах туга баар этэй! Туга да суох этэ! Бу — ылгын чыҥ ыйа да саҕ а суох этэ! Дьэ, ону бары — ревизоо-ор! ревизоо-ор! Ким бастаан инньэ диэбитэй?! Билинэ охсуҥ!!!

Артемий Филиппович (илиитин нэлэҥ нэтэр). Дьэ, ити, хайдах итинник буолан хаалбытын, ө лө рө ө рү да гыммытыҥ иһ ин сатаан быһ аарбакка турабын! Кулгаахпытын-харахпытын туох эрэ бү ө лээбитин… абааһ ы абылаабытын курдук!

Аммос Федорович. Ким сурах тарҕ аппытай диигин дуо — бу тураллар! Бу эрэттэр бастаан инньэ диэбиттэрэ! (Бобчинскайдаах Добчинскайы ыйар).

Бобчинскай. Суох-суох! Мин инньэ диэбэтэҕ им…

Добчинскай. Мин суооо-ох… мин буолбатах…

Артемий Филиппович. Эһ иги! Биллэн турар, эһ иги!

Лука Лукич. Чахчыта оннук! Ө рө быччаҥ наһ ан аҕ ай кэлбиккит дии: «Кэлбии-ит, кэлбит! Харчы да тө лө ө бө т! » — диэбэтэххит дуо! Дьэ, эмиэ тойону булбуттар дии!

Куорат Баһ ылыга. Чахчыта эһ иги! Хоп-сип хаалара! Халлааны эрдээччилэр! Сымыйаччылар!

Артемий Филиппович. Ү чү гэй аҕ айдык быһ ыта кырбастыахха наада, эһ игини!

Куорат Баһ ылыга. Кү нү быһ а куораты кэрийэ сылдьан хобу-сиби хомуйаҕ ыт! Дьахталлар курдук ө рө сарыкынаһ аҕ ыт, тылгытынан кынаттанаҕ ыт!

Аммос Федорович. Тураахтар курдук дааҕ ыргаһ аҕ ыт!

Лука Лукич. Суоластар!

Артемий Филиппович. Мэйиитэ суох дааҕ ынайдар!

Бары кинилэри тула ү мү ө рү һ эллэр.

Бобчинскай. Таҥ ара баарына ити мин буолбатах, ити барыта Петр Иванович!

Добчинскай. Ээ-ээ… Петр Иванович, бастаан эн саҕ алаабытыҥ!

Бобчинскай. Суох-суох, ө ссө тө гү л суох, бастаан эн этиҥ!

⇐ Предыдущая 30 31 32 33 34 35 36 373839 Следующая ⇒