Главная

Контакты

Случайная статья

• Автоматизация
• Антропология
• Археология
• Архитектура
• Биология
• Ботаника
• Бухгалтерия
• Военная наука
• Генетика
• География
• Геология
• Демография
• Деревообработка
• Журналистика
• Зоология
• Изобретательство
• Информатика
• Искусство
• История
• Кинематография
• Компьютеризация
• Косметика
• Кулинария
• Культура
• Лексикология
• Лингвистика
• Литература
• Логика
• Маркетинг
• Математика
• Материаловедение
• Медицина
• Менеджмент
• Металлургия
• Метрология
• Механика
• Музыка
• Науковедение
• Образование
• Охрана Труда
• Педагогика
• Полиграфия
• Политология
• Право
• Предпринимательство
• Приборостроение
• Программирование
• Производство
• Промышленность
• Психология
• Радиосвязь
• Религия
• Риторика
• Социология
• Спорт
• Стандартизация
• Статистика
• Строительство
• Технологии
• Торговля
• Транспорт
• Фармакология
• Физика
• Физиология
• Философия
• Финансы
• Химия
• Хозяйство
• Черчение
• Экология
• Экономика
• Электроника
• Электротехника
• Энергетика

Сэттис көстүү

Сэттис кө стү ү

Хлестаков, онтон Осип.

Хлестаков. Тө рү т тугу да сиэбэтэх курдукпун, хата, эбии иҥ сэм кө птө. Кыра эмэ харчылаах киһ и, саатар буулка ылан сиэ эбит.

Осип (киирэр). Онно, тоҕ о эрэ, Куорат Баһ ылыга кэлбит. Эйигин ыйыталаһ ар.

Хлестаков (дэлби куттанан). Туох даа! Ыт сирэй, ү ҥ сэ охсубут буолбаат! Арай, кырдьык, хаайыыга илдьэ бардын! Суох, суох… мин баҕ арбаппын! Бү тү н куорат ортотунан, бу миигин, хаайыыга соһ он илдьиэхтэрэ дуо? Онно киһ и бө ҕ ө, тойоттор, хотуттар… Саатахха, биир атыыһ ыт кыыһ ын кытта билсэ охсубутум баара дии… Кө рү ө буоллаҕ а дии…  Суох, суо-о-х!  Кырдьык да, кини тугуй, ол… Мин киниэхэ туохпунуй… мээнэ борустуой киһ и ү һ ү бү н дуо… Ороспуонньукпун дуу… (Санаатын бө ҕ ө ргө тү нэр. Чынаҥ ныыр, мө тө ҥ нү ү р). Мин киниэхэ сирэйигэр этиэм: «Эн туох буолаҕ ын… Эн, билэҕ ин дуо… эн… эн…» (Аан тутааҕ а хамсыыр, хачыгырыыр. Хлестаков кубарыс гынар, кумуччу туттар).

Ахсыс кө стү ү

Хлестаков, Куорат Баһ ылыга уонна Добчинскай. Куорат Баһ ылыга киирээт тула кө рү нэр, тохтуур. Онтон Хлестаковтыын иккиэн, сү рдээх куттаммыттыы уун-утары кө рсү һ эн тураллар.

Куорат Баһ ылыга (арыый да ө йү н-тө йү н булунан чиккэс гынар). Туругураргар баҕ арабын-с!

Хлестаков (тоҥ хоҥ нуур). Ытыктабылбын биллэрэбин-с…

Куорат Баһ ылыга. Бырастыы гын!

Хлестаков. Барыта ү чү гэй…

Куорат Баһ ылыга. Мин, Куорат Баһ ылыга буоларым быһ ыытынан, барытын кө рө -истэ, хонтуруоллуу сылдьыах тустаахпын… Барыта ү чү гэй дуу… Ааһ ар дьону тө һ ө бэркэ кө рсө ллө рү й, атаҕ астаабаттар дуу…

Хлестаков (бастаан кэлэҕ эйдии-кэлэҕ эйдии, онтон улам-улам улаханнык). Мин… мин… хайыахпыный… мин буруйум суох… Мин тө лү ө м… Миэхэ ыытыахтаахтар… дэриэбинэттэн… (Бобчинскай аанынан быгыахтыыр). Кини бэйэтэ буруйдаах, дү лү ҥ курдук кыбыс-кытаанах эти биэрэр дии... Оттон миинигэр буоллаҕ ына тугу куппутун туох да билбэт… Миинин ылан тү ннү гү нэн тохпутум. Кини миигин хоргутан ө лө рө н эрэр! Чаайа буоллаҕ ына чаай буолбатах, балыгынан аҥ ылыйар. Ол миигин тоҕ о… туох иһ ин… Дьэ, эмиэ дьикти дии!

 Куорат Баһ ылыга (саллан барар). Бырастыы гын, мин онно, кырдьыгын баран, буруйум суох. Миэхэ ырыынакка этим мэлдьи ү чү гэй, сымнаҕ ас. Холмогор атыыһ ыттара аҕ алаллар, сү рдээх кө нө, бэрээдэктээх дьон. Кини ол хантан оннук эти ылбытын отой билбэппин. Ө скө тө, манна сө бү лээбэт буоллаххына, мин эйигин атын ү чү гэй сиргэ илдьиэм.

Хлестаков. Суох! Баҕ арбаппын! Ү чү гэй сир диэн тугу этэргин билэбин! Хаайыыны этэҕ ин! Эн, хантан ылбыт быраапкынан… Эн, хайдах итинник диигин… Мин… Мин билигин… Мин Петербургтан сылдьабын! (Ө ргө ҥ нү ү р). Мин… мин… мин…

Куорат Баһ ылыга (бэйэтигэр). Айыым таҥ арам, кыыһ ыран эрэр! Барытын кэпсээбиттэр, суоластар, барытын билбит!

Хлестаков (харса суоҕ ун киллэрэ сатыыр). Эн манна бү тү н хамаандаҕ ын барытын да аҕ ал, син биир барыам суоҕ а! Мин! Мин миниистиргэ бэйэтигэр тиийиэм! (Остуолу охсуолуур). Тугуй, ээ?! Ээ, тугуй?!

Куорат Баһ ылыга (чиккэйэн турар, титирэстиир). Баһ аалыста… кө рдө һ ө бү н… Ө лө рү мэ, ө һ ө рү мэ, ыал устун ыытыма! Ойоҕ ум… кыра оҕ олордоохпун… Дьоллорун быһ ыма!

Хлестаков. Ө ссө тугуй? Онно мин тугум дьыалатай? Эн оҕ олордооххуттан мин хаайыыга сытыйыахтаахпын дуо! Ү чү гэйэ бэрт дии! Мин баҕ арбаппын! Баҕ арбаппын! (Бобчинскай ө ҥ ө с гынаат куттанан тө ттө рү тү һ эр). Баһ ыыба, махтал, баҕ арбаппын! Суох!

Куорат Баһ ылыга (титирэстиир). Ити барыта ү ө рү йэх суоҕ уттан, ү ө рү йэх суоҕ уттан! Ү п тиийбэтиттэн… Тиийбэт тирии, тарпат тараһ а… Хамнаспыт дуома чэйгэ, саахарга да тиийбэт. Оттон ол, бэрик оҕ ото ылбыт да буоллахха, бэрт дуона суоҕ у… Кү ннээҕ игэ… кыратык айахха… санныга диэн… унтер-офицер ойоҕ ун таһ ыйтарбыт диэн ити букатын онно суох холуннарыы… Ити барыта мин ө стө ө хтө рү м оҥ оһ уулара, дьэ, алдьархайдаах дьон, миигин ө лө рө н да кэбиһ эргэ бэлэмнэр!

Хлестаков. Туох даа! Ол, эн ө стө ө хтө ргө р мин туох да дьыалам суох! (Тугу эрэ толкуйдуур). Эн, тоҕ о ол, ө стө ө хтө рү ҥ уонна унтер-офицер ойоҕ ун туһ унан кэпсииргин ө йү м хоппото гынан баран, миигин кыайан таһ ыйтарыаҥ суоҕ а! Онно эн илииҥ кылгас! Кө р эрэ маны! Кө р эрэ кинини! Мин тө лү ө м ээ, тө лү ө м! Билигин харчым суох! Кэлтэгэй да кэппиэйкэм суох! Ол иһ ин олордоҕ ум дии, бу ү ө дэн тү гэҕ эр!

Куорат Баһ ылыга (бэйэтигэр). Оо, салыҥ наах балык курдук баҕ айы, сыгынньах илиигинэн тутуо суоххун… Бу ханарыттаҕ ын кө р! Бу, буккуйарын! Хайа ө ттү ттэн киириэххин, хайа ө ттү ттэн саҕ алыаххын да билбэккин! Ол эрээри, хайа эрэ ө ттү ттэн син биир саҕ алыахха наада! Чэ, туох буолара буоллун, баҕ ар сатаныаҕ а. (Улаханнык). Эн, кырдьык, харчыга кыпчыттарбыт буоллаххына, мин кө мө лө һ ү ө хпү н сө п. Кэлээччи-барааччы кыһ алҕ атын быһ аарар, мин эбээһ инэһ им.

Хлестаков. Аҕ ал, аҕ ал! Иэс аҕ ал! Мин сип-сибилигин иэспин-кү ү спү н тө лү ө м! Миэхэ баара-суоҕ а икки мө һ ө ө к курдукта, чэ, баҕ ар, арыый аҕ ыйах да буоллун…

Куорат Баһ ылыга (харчы биэрэ-биэрэ). Лоп курдук икки мө һ ө ө к, ааҕ ыа суоххун син.

Хлестаков (харчыны ыла-ыла). Барҕ а баһ аам махтал! Мин дэриэбинэттэн сонно тута ыытыам… Ити, бу сырыыга итинник буолан хааллым… Эн, мин кө рдө хпү нэ, ү тү ө киһ и быһ ыылааххын. Дьэ, билигин букатын атын дьыала!

Куорат Баһ ылыга (бэйэтигэр). Һ уу! Айыым таҥ арам! Ылла! Мантан ыла барыта этэҥ ҥ э буолар ини. Мин киниэхэ икки мө һ ө ө к оннугар тү ө рдү биэрдим.

Хлестаков. Ээй, Осип! (Осип киирэр). Трактир ү лэһ итин ыҥ ыр. (Куорат Баһ ылыгар уонна Добчинскайга). Тоҕ о турдугут? Олоруҥ, ү тү ө тэ оҥ оруҥ. (Добчинскайга). Олор, кө рдө һ ө бү н.

Куорат Баһ ылыга. Туох буолуой, туох буолуой… Биһ иги туран да эриэхпит.

Хлестаков. Олоруҥ, олоруҥ, ү тү ө тэ оҥ оруҥ. Мин эһ иги ү тү ө санааҕ ытын кө рдү м, иһ иттим… ү ө рдү м… Мин ө ссө миигин туохтуу… хайыы… кэлбиттэрэ буолуо дии санаабытым ээ… (Добчинскайга). Олор-олор…

Куорат Баһ ылыга уонна Добчинскай олоруналлар. Бобчинскай аанынан быган туран иһ иллиир.

Куорат Баһ ылыга (бэйэтигэр). Ө ссө кимэн иһ иэххэ наада. Кимин-тугун кистии сатыыр. Сө ө -ө ө п, буоллун даҕ аны… Биһ иги да отунан-маһ ынан оҥ оһ уллубатахпыт буолуо… Эн кимҥ ин тө рү ү -ү т билбэтэҕ э буолуохпут! (Улаханнык). Биһ иги, бу Петр Иванович Добчинскайы кытта, сулууспабыт бэрээдэгинэн бу кө стү ү нэйгэ соруйан, куорат ыалдьыттарын хайдах кө рсө ллө р, тө һ ө бэркэ тү һ эрэллэр эбитий диэн анаан-минээн бэрэбиэркэлии киирбиппит. Мин, атын сорох, ү лэлэригэр аанньата суох сыһ ыаннаһ ар баһ ылыктар курдук буолбатахпын, мин барытыгар бары орооһ орбун, барытыгар бэрээдэк баар буоларын сө бү лү ү бү н. Мин мэлдьи киһ иэхэ киһ илии сыһ ыан баар буолуон баҕ арабын. Мин оннук киһ ибин! Ол иһ ин, бу эйигин кө рү стэҕ им дии! Таҥ ара соруйан маннык кө рсү һ ү ү нү миэхэ ыыттаҕ а! Олус диэн ү ө рэбин!

Хлестаков. Мин эмиэ олус ү ө рэн олоробун! Эһ иги кэлбэтэххит буоллар, хайдах буолуом эбитэ буолла, тө һ ө ө р манна хаайтаран олоруом этэй. Иэспин тугунан тө лү ө м эбитэ буолла?

Куорат Баһ ылыга (бэйэтигэр). Кэпсээ, кэпсээ. Тугунан тө лү ө м эбитэ буолла! (Улаханнык). Ыйытарбын кө ҥ ү ллээ, хантан ханна баран иһ эргин билиэххэ син дуо?

Хлестаков. Саратов кү бү ө рү нэтигэр, тө рө ө бү т дэриэбинэбэр айаннаан иһ эбин.

Куорат Баһ ылыга (бэйэтигэр, сирэйигэр эҕ элээһ ин кө стө р). Саратовка буолумуна! Эээ! Мыр да гынан кө рбө ккө сымыйалыыр. Бээ-бэээ, сэрэнэ соҕ ус кэпсэттэххэ табыллыыһ ы! (Улаханнык). Олус бэркэ санаммыккын! Ол гынан баран, биир ө ттү нэн суолларбыт дьаабы буоллахтара, аттары сү гү н-саҕ ын аҕ алан-биэрэн испэттэрэ бө ҕ ө … Мэлдьи хойутууллар… Иккис ө ттү нэн, оттон, айанныыр, сэргэхсийэр диэн бэрт бө ҕ ө буоллаҕ а дии! Эн кө ннө рү, бэйэҥ дьыалаҕ ынан сырыттаҕ ыҥ дии?

Хлестаков. Ээ-ээ… Аҕ ам ыҥ ыртарбытыгар баран иһ эбин. Оҕ онньор Петербурга баран ү рдээбэтиҥ -ү ү ммэтиҥ диэн кыыһ ырар. Петербурга тиийдиҥ да тү ө скэр уордьан иилиэхтээхтэр дии саныыр быһ ыылаах. Бэйэтин илдьэн ол абааһ ы кэнсэлээрийэтигэр уган кээспит киһ и баар ини, тө һ ө ү рдү ү р-ү ү нэр, чыын-хаан буолар эбит, кө рү ллү ө этэ!

Куорат Баһ ылыга (бэйэтигэр). Бу кутан-симэн, халытан эрдэҕ ин кө р, аны аҕ атын аҕ алла! (Улаханнык). Тө һ ө уһ уу баран иһ эҕ ин?

Хлестаков. Дьэ, ону бэйэм да билбэтим. Оҕ онньор, олус ньоҕ ой, ньү дьү -балай, харыйаны таҥ нары соспут курдук бэйэлээх. Суох, мин киниэхэ олох сирэйигэр этиэм, эн миигин хайаа даҕ аны, мин куората суох сатаммаппын диэм! Тугуй ол, мин эдэр сааспын, кү ө гэйэр кү ннэрбин ү ө дэн тү гэҕ эр, кэр-дьэбэр дьону кытта барыахтаах ү һ ү бү н дуо! Суох, доҕ ор, билигин атын кэм, сайдыылаах ү йэ!

Куорат Баһ ылыга (бэйэтигэр). Бу ытыҥ, эрийэн эрдэҕ ин кө р! Ханан да уу тэстибэт гына кэпсээтэ дии! Кө рдө ххө, куйата-кырата, бү рэтэ-харата, тэйтэйэ сытыйан кө рү ҥ э суоҕ а! Киһ и тыҥ ыраҕ ынан хам баттаан кэбиһ иэх курдук… Дьэ, бээ… Мин эйигин дьиҥ искин билэн тэйиэм! Ө ссө лахсыйа тү с! (Улаханнык). Саамай сө пкө этэҕ ин! Ол тү ҥ кэтэх сиргэ эн тугу гыныаххыный? Оннооҕ ор, бу манна, кү ннэри-тү ү ннэри утуйар уугун умнан туран, аҕ а дойдум туһ а дии-дии ү лэлиигин, кыһ аллаҕ ын да, тү мү гэ, манньата диэн хаһ ан да кэлиэ суох! (Хоһ у эргиччи кө рө р). Бу хос хайдах эрэ, сыырастаах дуу?

Хлестаков. Олох дьаабы хос! Кылапыта диибин диэн, итинниктэри мин ханна да кө рө иликпин, ыт саҕ алар!

Куорат Баһ ылыга. Тыый! Маннык ү ө рэхтээх, ү рдү к култууралаах ыалдьыт маннык сытыган хоско сытан, ол туохха да наадата суох кылапыларга быһ ыта сиэтэрэ диэн! Мантыҥ ө ссө хабыс-хараҥ а дуу?

Хлестаков. Хабыс хараҥ а! Хаһ аайын чү мэчи биэрбэт! Киһ и манна ааҕ ыах, тугу эмэ айыах-суруйуох эбит даҕ аны, суох буоллаҕ а дии! Хабыс хараҥ а, хараҥ а… хараҥ аа-аа…

Куорат Баһ ылыга. Арай… ити… мин… арай ити… туох диэтэхпинэ…

Хлестаков. Тугуй? Тугуй?

Куорат Баһ ылыга. Эээ… баҕ ар олох сө бө суох саҥ аны саҥ арарым буолуо… ээ… ити туох…

Хлестаков. Тугуй, оттон этиий!

Куорат Баһ ылыга. Туох диэм этэ… Эээ… Ити миэхэ дьиэбэр, биир ү чү гэй, сып-сырдык, сып-сылаас, уу-чуумпу хос баар… Оттон ол миэхэ, кырдьык, олус улахан чиэс буолара буолуо даҕ аны… Мин ис сү рэхпиттэн, кыыһ ырыма дуу… арай онно кө стө ххү нэ!

Хлестаков. Тыый! Бэрт буоллаҕ а дии! Бу манна хабаакка олорор курдук буолуо дуо!

Куорат Баһ ылыга. Оо, мин олус диэн ү ө рү ө м! Кэргэним барахсан ө ссө ордук ү ө рү ө! Мин сү рдээх ыалдьытымсах киһ ибин ээ, оҕ о эрдэхпиттэн оннукпун! Эбиитин ыалдьытым култууралаах, ү тү ө кэннээх киһ и буоллун! Ити мин албыннаһ ан этэр буолбатахпын, оннук кыдьыгым отой суох! Ис сү рэхпиттэн!

Хлестаков. Махтал киэнэ барҕ ата буоллун! Мин бэйэм оннукпун — икки сирэй дьону тө рү т сө бү лээбэппин. Эн аламаҕ ай, элэккэй, сайаҕ ас майгыгын мин олус сө бү лээтим. Миэхэ эн ытыктабылыҥ, эйэҕ эс сыһ ыаныҥ эрэ наада, онтон ордук миэхэ туох да наадата суох.