Мотал Рәмов.. Уймаҡ хикәйәләр. Парадокс. Милли йөҙ

Мотал Рә мов.

Уймаҡ хикә йә лә р

Парадокс

... Юбилей табыны бер аҙ ҡ ыҙ ғ ас, саҡ ырылғ ан ҡ унаҡ тар берә млә п тә, икешә рлә п тә, тө ркө мдә ре менә н сығ ып та табын хужаһ ын ҡ отлай башланы. Бындай осраҡ тарғ а хас булғ анса, нисек кенә маҡ тамайҙ ар ү ҙ ен – бер гонаһ һ ыҙ, һ ә р саҡ тура юлдан ғ ына йө рө гә н, бар нә мә не уйлап, ете ҡ ат ү лсә п кенә эшлә гә н зат инде... Ҡ ыҫ ҡ аһ ы, фә рештә!

Тик мә жлестең ә тнә кә һ е унда тү гел: сеп-сей башҡ орт балалары, хатта саф башҡ орт мә ктә бен бө тө п, бар ғ ү мерен бер генә башҡ а миллә т кешеһ е йә шә мә гә н тап-таҙ а башҡ орт ауылында йә шә гә н һ ә м эшлә гә н туғ андар ватып-емереп юбиляршаны урыҫ телендә ҡ отлай... Уныһ ы ла туғ ан телендә таҙ а һ ө йлә шкә н, башҡ орт атай менә н башҡ орт ә сә йҙ ә н тыуғ ан башҡ орт ҡ ыҙ ы бит ә ле! Сирек быуат бергә йә шә гә н ире лә башҡ орт! Был нимә? Ү ҙ ең де шул ҡ ә ҙ ә рем белемле, “продвинутый” итеп кү рһ ә тергә маташыумы, ә ллә ү ҙ миллә тен һ анғ а һ уҡ мағ ан, туғ ан теленә н, тимә к ата-ә сә һ енә н, башҡ орт булып тыуыуынан оялғ ан, ғ ә рлә нгә н замана балаларымы?

Бына сират ү ҙ е урыҫ, ҡ атыны татар миллә тенә н булғ ан ғ аилә парына етә... Сибә р генә ханым сатнатып, таҙ а башҡ орт телендә телмә р тота, хатта ү ҙ ебеҙ сә, саф башҡ ортса йырлап та ебә рә! Ә уның тормош иптә ше юбиляршағ а бер акцентһ ыҙ башҡ ортса ҡ отлау һ ү ҙ ҙ ә рен еткерә! Бына кемдә рҙ ә н ө лгө алырғ а кә рә к ул! Шым ғ ына тың лап ултырғ ан миң ә ү ҙ ебеҙ ҙ ең башҡ орттар ө сө н оят булып китте хатта...

Туғ ан телебеҙ ҙ е белмә ү, уны һ анғ а һ уҡ мау барыһ ынан элек кешенең ү ҙ енә н, уның милли ғ орурлығ ынан килә лер ул, тигә н уйҙ ар ү тте башымдан... Ошонан һ уң мә ктә птә рҙ ә ә сә телен уҡ ытыу, туғ ан телде ө йрә теү хаҡ ында лаф ороуҙ ар хаҡ ында нимә тип ә йтергә мө мкин?! Барыһ ы ла ү ҙ ебеҙ ҙ ә н, милли ү ҙ аң ыбыҙ ҙ ың, милли ғ орурлығ ыбыҙ ҙ ың булыу-булмауынан тора тү гелме?

Милли йө ҙ

Һ уң ғ ы йылдарҙ а республикабыҙ ҙ а дингә тартылыу, сабыйҙ арҙ ы бә лә кә йҙ ә н ислам ҡ анундарына ярашлы тә рбиә лә ү матур кү ренешкә ә йлә нә. Тик бында ла “ҡ аш тө ҙ ә тә м, тип, кү ҙ сығ арыу” ише хаталар кү берә к урын ала, минең сә. Ә йтә йек, дин юлына яң ы ғ ына аяҡ баҫ ыусы сабый ни ө сө н иң башта ғ ә рә псә уҡ ый һ ә м яҙ а белергә тейеш? “Тел белеү ҙ ең ни зыяны? ” – тиерһ егеҙ... Ә ммә ә сә телендә китап тотоп уҡ ымағ ан баланың сит телдә сатнатып һ ө йлә ү -уҡ ыуынан ни фә теү ә? Унан килеп, туғ ан халҡ ының ауыҙ тел ижадын, йыр-моң он, ғ ө рө ф-ғ ә ҙ ә тен бө тө нлә й белмә гә н балаларҙ ың ғ ә рә псә йырлауы ни бысағ ыма?!

Был йә һ ә ттә н бө гө н ү ҙ ем йә шә гә н тө бә к балалары менә н алып барылғ ан дини тә ғ лимә тте, ислам һ абаҡ тарын ө лгө итеп ҡ уйыр инем! Ғ ә рә псә йыр ө йрә ткә нсә, аят сү рә лә рен кө йлә п уҡ ырғ а ө йрә теү кү пкә отошлораҡ тү гелме һ уң? Боронғ о балалар уҡ ый-яҙ а белмә һ ә лә р ҙ ә аят-доғ аларҙ ы ниндә й матур һ ә м дө рө ҫ итеп ятлап ө йрә нгә н!

... Хә ҙ ер дини сауҙ а нө ктә лә ренең кә штә лә ре кө нсығ ыш кейем-һ алымы менә н шыплап тултырыла. (Дө рө ҫ, һ уң ғ ы осорҙ а башҡ орт милли стилендә тегелгә ндә ре лә кү ҙ гә салына! ) Ир-егеттә р баштарына сә ллә урап, тү бә тә й кейеү, ҡ атын-ҡ ыҙ ҙ ар кө нсығ ыш илдә ре шауҡ ымында сырманып йө рө ү менә н генә динле, тә ҡ ү ә ле булып китә лә рме икә н ни? Мосолман кешелә ре иң башта Аллаһ ҡ аршыһ ына тү бә нселек менә н килеү ҙ ә ре, кеселекле һ ә м кешелекле, ярҙ амсыл булыуҙ ары менә н айырыла тү гелме?!

Тағ ы ла, борон “хә ҙ рә т” исемен уҡ ымышлы, ниндә йҙ ер ҡ ө ҙ рә ткә эйә дин ә һ елдә ре генә йө рө ткә н... Аң латмалы һ ү ҙ лектә лә бит был хаҡ та тү бә ндә гелә р яҙ ылғ ан: хә ҙ рә т –юғ ары дә рә жә лә ге мулла. 2. Юғ ары дә рә жә лә ге кешелә рҙ е ҙ урлап ө ндә шеү һ ү ҙ е. Хә ҙ ер иһ ә һ ә р имам, мө ьә зин ү ҙ ен: ”Мин – хә ҙ рә т! ” – тип танытыуҙ ы модағ а ә йлә ндереп алды...

Белеп торам, яҙ ғ андарым менә н килешмә ү селә р бихисап булыр. Ә ммә уйланырғ а урын бар!

Йомғ аҡ лап шуны ә йтер инем: итә ген ергә һ ө йрә лтеп йө рө гә н ҡ атын-ҡ ыҙ ҙ ар тә һ ә рә тле була аламы? Уларҙ ың алғ ан ғ ына тә һ ә рә ттә ре лә шунда уҡ боҙ ола тү гелме? Шул уҡ ваҡ ытта ү ҙ ебеҙ сә, башҡ ортса ә ҙ ә пле генә кейенеп, башҡ алар алдында артыҡ шауламай ғ ына, дин юлында йө рө гә н ҡ атын-ҡ ыҙ ҙ арыбыҙ, “мин белә м”дә н һ алдырмағ ан дин ә һ елдә ребеҙ хаҡ лы һ оҡ ланыу тыуҙ ыра! Уйланайыҡ, миллә ттә штә р!