Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті

Қ арағ анды Мемлекеттік Медицина Университеті

Медициналық биология жә не генетика негіздері кафедрасы

Студенттің аты-жө ні: Абжаппарова Айгерим Алихулқ ызы

Тобы: 1-009

Мамандығ ы: : жалпы медицина

Эссе

Тақ ырыбы: Мутациялық ө згергіштік. Мутагенез

Мутациялық ө згергіштік – дегенімізорганизмнің генотипінің ө згеруінебайланыстыболатын, яғ нитұ қ ымқ уалайтынө згергіштік. Дарвин тұ қ ымқ уалайтынө згергіштіктітабиғ ижә неқ олдансұ рыптаудың алғ ышартыдепесептеді. Бірақ Дарвиннің тұ сындатұ қ ымқ уалаушылық туралытә жірибежү зіндеалынғ андеректержә неоның ұ рпақ қ аберілузаң дылық тарыбелгісізелі. Сондық танә ртү рліформадағ ыө згергіштіктердітұ қ ымқ уалаутұ рғ ысынанайырумү мкінболмады. Ө згергіштіктің тү рлерітуралымә селе XIX ғ асырдың аяғ ы мен XX ғ асырдың бас кезіндеғ анағ ылымитұ рғ ыдандә лелденді. «Мутация» дегентерминдіең алғ аш 1901 жылы Голландия ғ алымы Г де Фриз ө зінің «Мутациялық теория » депаталатынең бегіндеқ олданды. Олесекшө птің белгілерінің қ алыптыжағ дайданауытқ итындығ ынжә небұ лауытқ уардың тұ қ ымқ уалайтындығ ынбайқ ады. Г де Фриздің теориясының кейбірмә селелері осы кү нгедейінө змә нінжойғ анжоқ.. Олар: 1. Мутацияның кенеттенпайдаболатындығ ы 2. Жаң аданпайдаболғ анформалардың тұ рақ тыкелетіндігі 3. Мутациялардың сапалық ө згерісболыпсаналатындығ ы 4. Мутацияның ө зіә ртү рлібағ ытта – пайдалы да, зиянды да болатындығ ы 5. бірретболғ анмутацияның қ айтаданқ айталанаалатындығ ы. Бірақ та Г де Фриздің қ ателікжақ тары да жоқ емес. Олтабиғ исұ рыптау мен мутацияныбір-бірінеқ арсық ойды. Яғ ниолмутацияданкейінбірденжаң атү рпайдаболадыдепесептеді. Шынмә нінде мутация тұ қ ымқ уалайтынө згергіштіктің негізіболыпесептеді ал жаң атү рұ зақ уақ ытсұ рыпталудың нә тижесіндепайдаболады. Мутацияларә ртү рлібағ ыттажү зегеасады. Олардың кө пшілігіорганизмнің тіршілікқ абілетінкемітіпжібереді.

Мутагенез — физикалық жә не химиялық мутагендердің кө мегімен мутацияларды жасанды жолмен алу ә дісі.

Бұ л ә діс экспериментті генетикада жиі қ олданылады. Селекцияда мутагенез жануарлардың, ө сімдіктердің жә не микроорганизмдердің болашақ тағ ы мутанттарын алуда пайдаланылады.

Мутагенез (мутациялық процесс) — мутагендік фактормен алғ ашкы кездескеннен бастап мутантты клон қ ұ рылғ анғ а дейін торшада ө тетін кү рделі молекулалық процестердің жинағ ы. Бұ лө текү рделіқ ұ былыс, бірнешежү йеліокиғ алардантұ рады. Олар:

1. генетикалық материалдың мутагенменалғ ашбайланысуы;

2. ДНҚ -да (кейбірвирустардын РНҚ -да) мутацияғ адейінгізақ ымның пайдаболуы;

3. бұ лзақ ымнанайығ у (репарация);

4. мутанттыгеннің кө беюі;

5. мутанттытү рдің пайдаболуы. Бұ лкезең дердің ә ркайсысыө залдынакү рделі, ә ртү рліө згерушіліккебейім. Оның себебі тек қ ана вирус геномының ерекшеліктерінденемесемутагендердің кү ші мен табиғ атындағ анаемес. Бұ ғ анкө птегенішкіжә несыртқ ыжағ дайларараласады.

Мутагенездің ә рсатысындазақ ымданғ ан ген ә ртү рліө згеріскетү суіық тимал, оның бә ріақ ырғ ынә тижедекө рінеді. 3 негізгітү рлінә тижеболуымү мкін:

1. алғ ашқ ымутациясызфенотипке оралу;

2. торшаның ө луі;

3. мутация пайда болу.

, зат алмасу сипатының, физиологиялық процестердің, морфологиялық белгілер мен басқ а н си

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер тізімі:

1. Сә тбай Ә билаев, Молекулярлық биология жә не генетика; Шымкент-2008ж.,

2. Аманжолова Л. Е. Жалпыжә немедициналық генетиканың биологиялық негіздері. 2006,

3. Қ уандық ов Е. Ө. Молекулалық биология негіздері- Алматы: Эверо, 2008.

4. Б. С. Мамбетпаева Жасушаның молекулалық биологиясы. Астана 2017.

5. Жимулев И. Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006