Курстық жұмыс. Хаттамасы №____

Ф. 7. 04 – 03

Қ азақ стан Республикасы білім жә не ғ ылым министрлігі

М. Ә уезов атындағ ы Оң тү стік Қ азақ стан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________пә ні бойынша

Курстық жұ мыс

Пә ні _______________________________________________________

Ветеринарлық дә ріханалардағ ы дә рілерді есепке алу, сақ тау, есептен шығ ару

Мамандығ ы: _________________________________________________

Орындағ ан Абдумаликов Ерлан

Жетекші _____________________________________________

(Оқ ытушының аты – жө ні, ғ ылыми дә режесі, атағ ы)

Жұ мыс ____________

бағ асы

бағ асына қ орғ алды

«_____»________20__ж

Комиссия:

_______________

қ олы, аты – жө ні

_______________

қ олы, аты – жө ні

Норма бақ ылау:

_______________

қ олы, аты – жө ні

Ф. 7. 04 – 06

Қ азақ стан Республикасы білім жә не ғ ылым министрлігі

М. Ә уезов атындағ ы Оң тү стік Қ азақ стан мемлекеттік университеті

Жоғ ары мектеп « __________________________»

Кафедра «____________________________»

«Бекітемін»

Кафедра мең герушісі

_____________________

(қ олы, аты – жө ні)

_______________20___ж

Курстық жұ мыс қ орғ ау

Хаттамасы №____

______________________________________________________пә ні

студент_____________________________тобы_________________________

Курстық жұ мыс тақ ырыбы ______________________________________

_________________________________________________________________

Қ орғ ау кезінде келесі сұ рақ тарғ а жауап алынды:

1. ________________________________________________________________

2. ________________________________________________________________

3. ________________________________________________________________

Курстық жұ мысты орындау кезінде алынғ ан балл (60

мү мкіндіктен) _____, қ орғ ау бағ аланды (40 мү мкіндіктен)_____балл.

Сомалық баллы______

Курстық жұ мыс бағ асы____________

Курстық жұ мыс жетекшісі____________________________________

Комиссия мү шелері________________________________________________

Қ орғ ау кү ні__________20___

Аннотация

«Ветеринария ісін ұ йымдастыру» пә нінен жазылғ ан «Ветеринарлық дә ріханалардағ ы дә рілерді есепке алу, сақ тау, есептен шығ ару» атты курстық жұ мысым 26 беттен тұ рады. Курстық жұ мыс кіріспе, негізгі бө лім, ө зіндік зерттеу, техника қ ауіпсіздігі, қ орытынды жә не пайдаланылғ ан ә дебиеттер тізімін қ амтиды.

Мазмұ ны

Нормативтік сілтемелер

Анық тамалар

Қ ысқ артулар мен белгілеулер

Кіріспе........................................................................................................................... 9

1 Негізгі бө лім............................................................................................................ 13

1. 1 «Ветеринарлық дә ріханалардағ ы дә рілерді есепке алу, сақ тау, есептен шығ ару»...................................................................................................................... 15

1. 2 Ветеринариялық дә ріханаларда дә рілік заттарды
дайындау қ ауіпсіздігіне қ ойылатын талаптар...................................................... 17

1. 3 Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік препараттарды сақ тау жә не тасымалдау қ ауіпсіздігіне қ ойылатын талаптар................................................. 19

2 Ө зіндік зерттеу........................................................................................................ 20

3 Техникалық қ ауіпсіздік.......................................................................................... 23

Қ орытынды......................................................... ..... ................................................. 24

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер тізімі............................................................................ 26

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұ мыста келесі нормативтік қ ұ жаттарды қ олдануғ а сілтемелер жасалғ ан:

МЖМБС 2. 104-2006 КҚ БЖЭ (ЕСКД)., Негізгі жазбалар.

МЖМБС 2. 301-68 КҚ БЖЭ (ЕСКД). Форматтар.

МЖМБС 2. 601-2006 КҚ БЖЭ (ЕСКД). Пайдалану қ ұ жаттары.

МЖМБС 2. 304-81 КҚ БЖЭ (ЕСКД). Сызбалық шрифттер.

МЖМБС 2. 701-84 КҚ БЖЭ (ЕСКД). Схемалар. Тү рлері мен типтері

МЖМБС 2. 321-84 КҚ БЖЭ (ЕСКД). Ә ріптік белгілеу.

Белгілер жә не қ ысқ артулар

НМ -нанометр

Ә Б -ә сер ету бірлігі

БОМШИ - Бү кілодақ тық мал шаруашылығ ы институты;

ГР - грамм;

Е. COLI - ішек таяқ шасы;

Қ СЛБ - қ ан сары суының лизоцимдік белсенділігі;

Қ СББ - қ ан сары суының бактерицидтік белсенділігі;

НФБ - нейтрофилдердің фагоцитарлық белсенділігі;

НБ - нейтрофилдердің белсенділігі;

МИН. - минут;

МЛ - миллилитр;

МЛН/МКЛ - миллион на микролитр;

МЫҢ /МКЛ - мың микролитрге;

САҒ. - сағ ат;

УДЗ- -ультрадыбыстық зерттеу

ФИ - фагоцитарлық индекс;

ФК - фагоцитарлық кө лем;

% - пайыз

*C -градус

Анық тамалар

биологиялық препараттар - инфекциялық, паразитарлық аурулар мен аллергиялық жағ дайларды емдеуге, арнайы алдын алуғ а арналғ ан, сондай-ақ микроорганизмдер штамдары мен эукариот жасушаларын ө сіру, жануарлар мен ө сімдіктер (аллергендер) биологиялық тіндерінен заттарды алу, рекомбинантты дезоксибо нуклеин қ ышқ ылы технологиясын, гибридомды технологияны енгізу, эмбриондардағ ы тірі агенттерді немесе жануарларды репродукциялау арқ ылы алынатын дә рілік препараттар. Оларғ а аллергендер, антигендер, вакциналар (анатоксиндер), цитокиндер, бактериялық шығ у тегі бар иммуномодуляторлар жә не органдар мен талшық тар негізінде жасалғ андар, қ ан мен плазмадан алынғ ан препараттар, сарысулар, иммуноглобулиндер, пробиотиктер, интерферондар жатады;

бастапқ ы орам - жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттармен тікелей қ атынаста болатын орам;

гомеопатикалық дә рілік заттар - ө сімдіктен, жануарлардан, минералдан алынатын заттардың ө те аз мө лшерін қ амтитын, дә стү рлі емес емдеу ә дістері кезінде гомеопатикалық ережелер бойынша қ олданылатын, арнайы технология бойынша дайындалғ ан немесе шығ арылғ ан бір немесе кө п компонентті дә рілік заттар;

диагностикум - жануарлар ауруларын немесе физиологиялық жай-кү йін диагностикалауғ а, сондай-ақ микроорганизмдерді, олардың тіршілік ету ө німдерін жә не басқ а да биологиялық объектілерді индикациялау мен бірдейлендіруге арналғ ан биологиялық немесе синтетикалық тектес қ ұ ралдар;

дә рілік препарат - белгілі бір дә рілік нысандағ ы дә рілік зат;

балк - дә рілік зат ө німі - тү пкі ораудан басқ а, дә рілік препаратты дайындаудың технологиялық процесінің барлық сатыларынан ө ткен мө лшерленген дә рілік зат;

дә рілік заттардың, биологиялық препараттардың, оларды шығ ару жә не пайдалану процестерінің қ ауіпсіздігі - жануарлар ө міріне, адам денсаулығ ына жә не қ оршағ ан ортағ а зиян келтіру мү мкіндігіне байланысты жол берілмейтін тә уекелдің болмауы;

қ айталама орау - бастапқ ы орам салынатын орам;

дезинфекция- жануарлардың инфекциялық жә не паразитарлық ауруларының қ оздырушыларын жою бойынша кешенді шаралар;

дератизация – кеміргіштерді жою бойынша кешенді шаралар;

дезинсекция - жә ндіктер жә не буынаяқ тыларды жою бойынша кешенді шаралар;

инсектициды (акарициды, инсектоакарицидтер) –жә ндіктер жә не кенелерді жою ү шін қ ұ ралдар (препараттар).

Кіріспе

Дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды шығ ару (дайындау) Қ азақ стан Республикасының ветеринария саласындағ ы заң намасына сә йкес уә кілетті орган ә зірлейтін жә не келісілетін нормативтік-техникалық қ ұ жаттамағ а сә йкес жү зеге асырылады.

Осы Техникалық регламенттің қ олданылу аясына жататын дә рілік заттарды шығ ару процесі Техникалық регламентте белгіленген қ ауіпсіздік талаптарына сә йкес келуі тиіс.

Дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды шығ ару ө зіне шикізат, кө мекші, орайтын жә не таң балайтын материалдарды сатып алудан бастап тү пкі ө німді дайындауғ а, оны таң балауды жә не орауғ а дейінгі бү кіл технологиялық процесті қ амтиды.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды ө ндірушілер олардың ө ндірісін оның қ ауіпсіздігін ө ндірістік ү й-жайлардың ішінде жә не одан тыс қ амтамасыз ететіндей етіп ұ йымдастыруы жә не ық тимал қ ауіпті заттарды, микроорганизмдерді (токсиндерді), олардың генетикалық тү рлендірілген нұ сқ аларын, сондай-ақ ө ндірісте пайдаланылатын материалдар мен заттардың қ оршағ ан ортағ а шығ арылуына жол бермеу ү шін алдын алатын іс-қ имылдарды кө здеуі тиіс.

Тірі микроорганизмдермен немесе олардың генетикалық тү рлендірілген нұ сқ аларымен жұ мыс істеу кезінде олардың жануарлар популяциясында айналыста болу қ абілеті, патогендік қ асиеттердің реверсиясының ық тималдығ ы жә не патогендік микроорганизмдермен генетикалық ақ парат алмасу мү мкіндігі ескерілуі тиіс.

Микроорганизмдер, оның ішінде шетелден алынғ андары, жануарларғ а арналғ ан иммунологиялық дә рілік заттарды шығ ару мен олардың сапасын бақ ылауғ а арналғ андар Ветеринарияда пайдаланылатын микроорганизмдер штамдарының коллекциясына депозитке алынуы тиіс.

Ө ндіру сатысында ластанудың алдын алу жө ніндегі шараларды кө здеу керек. Басқ а дә рілік заттарды шығ ару ү шін пайдаланылатын аймақ тарда микробиологиялық тектес дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды дайындауғ а жол берілмейді. Қ оректік ортаны таң дау кезінде ортаның селекциялығ ы, ашық тығ ы жә не зарарсыздандыруғ а жарамдылығ ы ескерілуі керек. Онда уытты жә не аллергенді қ асиеттері бар заттар болмауы тиіс.

Ө ндірісте пайдаланылатын технологиялық процестер, сондай-ақ шикізатпен, материалдармен, реактивтермен, субстраттармен, жабдық тармен, микроорганизмдердің ө ндірістік штамдарымен, орау материалдарымен айла-амалдар персонал мен қ оршағ ан орта ү шін қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етуі тиіс.

1 Негізгі бө лім

Ветеринария туралы 2002 ж. 10 шілдедегі № 339-ІІ Қ азақ стан Республикасының Заң ы

(2012. 12. 01. берілген ө згерістер мен толық тырулармен)

1-тарау. Жалпы ережелер	(1-3 бап)
2-тарау. Ветеринария саласындағ ы мемлекеттік реттеу	(4-13 бап)
3-тарау. Мемлекеттік ветеринариялық -санитариялық бақ ылау жә не қ адағ алау	(14-24 бап)
3-1-тарау. Адамдар ү шін тағ ам ретінде қ олданылмайтын жануарларғ а арналғ ан ветеринариялық препараттарғ а, жемшө птерге жә не жемшө п қ оспаларына қ ойылатын қ ауіпсіздіктің жалпы талаптары	(24-1-24-6-)
4-тарау. Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамғ а ортақ аурулардың алдын алу жә не оларды жою	(25-32 бап)
5-тарау. Ветеринария саласындағ ы ғ ылыми зерттеулер жә не ветеринария мамандарын даярлау мен олардың біліктілігін арттыру жө ніндегі қ ызмет	(33-34-1-бап)
6-тарау. Ветеринарияны қ аржыландыру жә не қ азақ стан республикасының ветеринария саласындағ ы заң намасын бұ зғ аны yшін жауаптылық	(35-37 бап)

25-бап. Жеке жә не заң ды тұ лғ алардың жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамғ а ортақ аурулардың алдын алу жө ніндегі міндеттері Жеке жә не заң ды тұ лғ алар:

1) Қ азақ стан Республикасының ветеринария саласындағ ы заң дарымен белгіленген жануарлар ауруларының алдын алуды жә не о рны ауыстырылатын (тасымалданатын) объектілердің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін ветеринариялық (ветеринариялық -санитариялық ) ережелерді сақ тай отырып, ветеринариялық жә не ә кімшілік-шаруашылық іс-шараларды жү зеге асыруғ а;

2)зоопарктердегі, цирктердегі, омарталардағ ы, аквариумдардағ ы жануарларды қ оса алғ анда, жануарлардың ветеринариялық (ветеринариялық -санитариялық ) ережелер мен ветеринариялық нормативтерге сә йкес ұ сталуын, ө сірілуін жә не пайдаланылуын жү зеге асыруғ а;

3) аумақ ты, мал шаруашылығ ы қ ора-жайларын, сондай-ақ жемшө пті, жануарлардан алынатын ө німдер мен шикізатты сақ тауғ а жә не ө ң деуге арналғ ан ғ имараттарды ветеринариялық (ветеринариялық -санитариялық ) ережелер мен ветеринариялық нормативтерге сә йкес ұ стауғ а, қ оршағ ан ортаның ластануына жол бермеуге;

4) орны ауыстырылатын (тасымалданатын) объектілерді ұ стауғ а, ө сіруге, пайдалануғ а, ө ндіруге, дайындауғ а (союғ а), сақ тауғ а, ө ң деу мен ө ткізуге байланысты мемлекеттік ветеринариялық -санитариялық бақ ылау жә не қ адағ алау объектілерін орналастыру, салу, қ айта жаң ғ ырту жә не пайдалануғ а беру кезінде, сондай-ақ оларды тасымалдау (орнын ауыстыру) кезінде зоогигиеналық жә не ветеринариялық (ветеринариялық -санитариялық ) талаптарды сақ тауғ а;

5) ауыл шаруашылық жануарларын бірдейлендіруді жә не оларғ а ветеринариялық паспорттарды ресімдеудi қ амтамасыз етуге;

6) мемлекеттік ветеринариялық -санитариялық бақ ылау жә не қ адағ алау органдарына жаң адан сатып алынғ ан жануарлар, туғ ан тө лдер, олардың сойылғ аны мен сатылғ аны туралы хабарлауғ а;

7) ветеринариялық -санитариялық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету ү шін ө з жануарларына уақ тылы вакцина егуге жә не олардың диагностикасын қ амтамасыз етуге;

8) бірнеше жануар кенеттен ө лген, бір мезгілде ауырғ ан немесе олар ә деттен тыс мінез кө рсеткен жағ дайлар туралы ветеринариялық мамандарғ а хабарлауғ а жә не ветеринариялық мамандар келгенге дейін ауру деп кү дік келтірілген жануарларды оқ шаулап ұ стау жө нінде шаралар қ олдануғ а;

9) мемлекеттік ветеринариялық -санитариялық инспекторларғ а о рны ауыстырылатын (тасымалданатын) объектілерді ветеринариялық тексеру ү шін кедергісіз беруге;

10) мемлекеттік ветеринариялық -санитариялық инспекторлардың жануарлардың жә не адамның денсаулығ ына қ ауіп тө ндіретін о рны ауыстырылатын (тасымалданатын) объектілерді залалсыздандыру (зарарсыздандыру), ө ң деу жө ніндегі талаптарын орындауғ а;

11) союдың алдында ветеринариялық тексеру жү ргізбей жануарларды ө ткізу ү шін союғ а жә не сойғ аннан кейін ұ шалары мен мү шелеріне ветеринариялық -санитариялық сараптама жасамай ө ткізуге жол бермеуге;

11-1) кейіннен ө ткізуге арналғ ан ауыл шаруашылығ ы жануарларын ет ө ң дейтін кә сіпорындарда, сою пункттерінде немесе ауыл шаруашылығ ы жануарларын сою алаң дарында союды Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі белгілеген тә ртіппен жү зеге асыруғ а;

12) ветеринариялық мамандарғ а ө здерінің қ ызметтік міндеттерін орындауына жә рдем кө рсетуге;

12-1) диагностикалық зерттеу жә не ветеринариялық ө ң деу жү ргізу мақ сатында жаң адан келіп тү скен, ә келінген, сатып алынғ ан жануарларды кү нтізбелік отыз кү н бойы оқ шаулап ұ стауғ а;

13) жаң а, жетілдірілген ветеринариялық препараттарғ а, тамақ ө німін, жемшө п, жемшө п қ оспаларын ө ндіруге арналғ ан нормативтік-техникалық қ ұ жаттаманы уә кілетті органмен келісуге міндетті.

1. 1 «Ветеринарлық дә ріханалардағ ы дә рілерді есепке алу, сақ тау, есептен шығ ару»

«Ветеринария туралы заң да» кө рсетілгендей Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды республиканың нарығ ында орналастыруды жә не сатуды жү зеге асыратын адамдарда осы қ ызмет тү ріне лицензиясы, тиісті ү й-жайлары жә не ө німнің нақ ты тү рлеріне арналғ ан нормативтік қ ұ жаттарғ а сә йкес ө німді сақ тау мү мкіндігін қ амтамасыз ететін жағ дайлары болуы тиіс.

Сату мерзімін дайындаушы кә сіпорындар ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттардың нақ ты тү рлеріне арналғ ан нормативтік қ ұ жаттарғ а сә йкес белгілейді.

Сату мерзімін сатушы белгілей алмайды жә не ө німнің сақ талу немесе жарамдылық мерзімінен аспайды.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар, егер:

1) сақ талу немесе жарамдылық мерзімі бітсе;

2) бү лінуінің анық белгілері болса;

3) олардың шық қ ан жерін растайтын ө ндірушінің қ ұ жаттары жоқ жә не оларғ а қ атысты ақ параты жоқ болса;

4) ұ сынылғ ан ақ паратқ а сә йкес келмейтін жә не олардың шық қ ан жерін растайтын қ ұ жаттардың жасандылығ ына негізді кү мә н бар болса;

5) Техникалық регламенттерде кө зделген мә ліметтері бар таң балануы жоқ не оларғ а қ атысты мұ ндай ақ параты жоқ болса;

6) бұ зылғ ан жә не герметикалық емес орамда болса, сатуғ а жіберілмейді.

Айналымдағ ы жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттар мен биологиялық препараттар, сондай-ақ оларды шығ ару (дайындау), сату, қ олдану, сақ тау, тасымалдау, Қ азақ стан Республикасына/нан ә келу/ә кету осы Техникалық регламентте белгіленген талаптарғ а сә йкес болуы тиіс.

Қ ұ рамында есірткі қ ұ ралдары, психотроптық жә не кү ші ә сер ететін заттары бар дә рілік заттардың айналымы Қ азақ стан Республикасының есірткі қ ұ ралдары мен психотроптық заттардың айналымы саласындағ ы қ олданыстағ ы заң намасымен реттеледі.

1. 2 Ветеринариялық дә ріханаларда дә рілік заттарды
дайындау қ ауіпсіздігіне қ ойылатын талаптар

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды дайындау Қ азақ стан Республикасында тіркелген дә рілік заттар негізінде жекелеген жануарлар ү шін ветеринариялық дә рігерлердің рецептері бойынша ветеринариялық дә ріханада жү зеге асырылады.

Ветеринариялық дә ріханада жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды дайындау кезінде есірткі заттары, психотроптық, кү ші ә сер ететін жә не улы заттар пайдаланылмайды.

Ветеринариялық дә ріханаларда биологиялық препараттарды дайындауғ а жол берілмейді.

Ветеринариялық дә ріханада осы Техникалық регламенттің талаптарына сә йкес жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды дайындауды қ амтамасыз ететін қ ажетті ү й-жайлар, жабдық тар жә не мү кә ммал болуы тиіс.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды шығ ару кезінде пайдаланылатын ө лшеуіш аспаптар мен жабдық тарда бү кіл пайдалану уақ ыты ішінде сақ талатын техникалық паспорттары болуы тиіс. Оларды калибрлеу (салыстырып тексеру) кезең і белгіленуі, қ ұ жатталуы жә не жоспарлы тә ртіппен жү ргізілуі тиіс.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды дайындаудың барлық процестері нақ ты регламенттелуі жә не нормативтік қ ұ жаттардың, нұ сқ аулық тардың талаптарына сә йкес жү ргізілуі тиіс.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттардың қ ауіпсіздігін бақ ылау нә тижелері журналдарда тіркеледі. Барлық журналдар тігілуі, ондағ ы беттер нө мірленуі, басшының қ олымен жә не дә ріхананың мө рімен куә ландырылуы тиіс.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен
биологиялық препараттарды орау, таң балау жә не ө лшеп
орау қ ауіпсіздігіне қ ойылатын талаптар

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды орау жә не таң балау " Орауғ а, таң балауғ а, заттаң балауғ а жә не оларды дұ рыс басуғ а қ ойылатын талаптар" техникалық регламентінің талаптарына сә йкес жү ргізіледі.

Кө зге арналғ ан тамшылар тү рінде ішке қ абылдауғ а арналғ ан препараттарды ампулалармен шығ аруғ а тыйым салынады.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарғ а арналғ ан міндетті ақ паратқ а қ осымша мыналарды:

1) мемлекеттік тіркеу нө мірін;

2) " ветеринариялық мақ саттар ү шін" деген жазуды;

3) дә рілік зат талаптарына сә йкес келетін нормативтік қ ұ жаттың атауы мен нө мірін кө рсетеді.

Гомеопатикалық ретінде тіркелген дә рілік заттарда " Гомеопатикалық " деген жазуы болады.

Ө сімдік шикізатынан алынғ ан дә рілік заттарда " Ө нім радиациялық бақ ылаудан ө ткен" деген жазуы болады.

Стерильді дә рілік заттардың " Стерильді" деген жазуы болады. Инъекциялық дә рілік заттар мен биологиялық препараттар ү шін егу тә сілін кө рсету керек: " қ ан тамырдан", " бұ лшық етке", " тері астына". Егер инъекциялық дә рілік зат барлық тә сілмен салына алатын болса, онда " инъекция ү шін" деп кө рсетіледі.

" Балк-ө нім" дә рілік заттарын ө лшеп орау кезінде орамда қ осымша ө ндіруші ұ йымның атауын жә не оның мекен-жайын жә не ө лшеп орауды жү зеге асыратын ө ндіруші ұ йымның атауын, оның мекен-жайын жә не " ө лшеп оралғ ан" деген жазуды кө рсетеді. Ө лшеп оралғ ан дә рілік зат сериясының нө мірін ө лшеп орауды жү зеге асырғ ан кә сіпорын береді. Дайындау кү ні мен жарамдылық мерзімі " балк-ө німді" дайындау кү нінен бастап есептеледі.

Егер адам ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды орауды ғ ана жү зеге асыратын болса, орамда қ осымша ө ндіріс объектісінің атауын, оның мекен-жайын жә не орауды жү зеге асыратын заң ды немесе жеке тұ лғ аның атауын, оның мекен-жайын жә не " Оралғ ан" деген жазуды кө рсетеді.

1 миллилитрге дейін (қ ұ лылар) жә не 5 миллилитрге дейінгі (ампула) қ ұ райтын бастапқ ы орамдарғ а дә рілік заттың атауын, сериясының нө мірін жә не жарамдылық мерзімін ғ ана кө рсетуге жол беріледі. Осындай бастапқ ы орамда міндетті тү рде қ айталама орамғ а салынуы тиіс.

1. 3 Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен
биологиялық препараттарды сақ тау жә не тасымалдау
қ ауіпсіздігіне қ ойылатын талаптар

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар олардың қ ауіпсіздігі мен сапалы кө рсеткіштерінің сақ талуын қ амтамасыз ететін Техникалық регламенттерде кө зделген жағ дайларда мамандандырылғ ан қ оймалық ү й-жайларда сақ талуы тиіс.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды сақ тау, босату (ө ткізу) жә не тасымалдау физикалық -химиялық, биологиялық, фармакологиялық, токсикологиялық қ асиеттерін ескере отырып, сондай-ақ кө ліктің осы тү рінде қ олданылатын талаптарды ескере отырып, олардың сақ талуын қ амтамасыз етуі тиіс, жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттардың белгіленген жарамдылық мерзімі ішінде препаратқ а арналғ ан нормативтік қ ұ жаттаманың талаптарына сә йкес орындалуы тиіс.

Дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды шығ аруды жү зеге асыратын кә сіпорындарда жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды сақ тау мен босату кезінде олардың қ ауіпсіздігі мен қ асиеттерінің сақ талуын қ амтамасыз ететін ү й-жайлар, жабдық тар жә не мү кә ммал болуы тиіс.

Мыналар:

1) дә рілік заттарды сақ таудың температуралық режимдерінің сақ талмауы;

2) ө німнің тү рінің бұ зылуы;

3) тасымалдау кезінде ө німнің зақ ымдануы;

4) препараттарды қ олдануда дайындау, тағ айындау ережелерінің бұ зылуы;

5) дә рілік заттарды жою кезіндегі қ ауіпсіздікке қ ойылатын талаптардың бұ зылуы дә рілік заттарды қ олданғ ан жануарлар, адамдар жә не қ оршағ ан орта ү шін қ ауіптің туындау мү мкіндігін анық тайтын негізгі факторлар болуы мү мкін.

Дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды шығ аруды жү зеге асыратын кә сіпорындардың ғ имараттарында тә уекел факторларын болдырмау ү шін бір қ ұ рылысқ а біріктірілген немесе белгіленген талаптар мен нормаларғ а жауап беретін бірнеше ғ имаратта орналасқ ан қ оймалық, сауда жә не ә кімшілік-тұ рмыстық ү й-жайлар кө зделуі тиіс.
Қ оймалық ү й-жайлар мынадай учаскелерге:

1) ө німді қ абылдау жә не босату аймағ ына;

2) жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды негізгі сақ тауғ а арналғ ан аймақ қ а;

3) ерекше сақ тау шарттарын талап ететін жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттар, биологиялық препараттар аймағ ына; карантиндік аймақ қ а бө лінуі тиіс.

Есірткі қ ұ ралдарын, психотроптық жә не кү ші ә сер ететін заттарды сақ тау Қ азақ стан Республикасының заң намасында белгіленген тә ртіппен жү зеге асырылады.

Жарылыс қ аупі бар жә не тез тұ танатын заттар белгіленген ө ртке қ арсы қ ауіпсіздік талаптарына сә йкес жеке ү й-жайда сақ талуы тиіс.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды қ абылдауғ а, сұ рыптауғ а, сақ тауғ а, жинақ тауғ а, босатуғ а жә не тиеп тү сіруге арналғ ан ү й-жайларғ а бө где адамдардың кіру мү мкіндігі болмауы тиіс.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттар, биологиялық препараттар сақ талатын қ оймалық ү й-жайларда термометрлер, гигрометрлер немесе псирометрлер болуы тиіс, оларды ү й-жайдың ішкі қ абырғ асының ортасына, жылытатын аспаптар мен есіктерден алыс орналастырады. Осы аспаптардың кө рсеткіштерін кү н сайын жауапты адам арнайы журналда тіркеп отыруы тиіс. Бақ ылаушы аспаптар белгіленген тә ртіппен сертификатталуы жә не калибрленуі тиіс.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттар дә рілік препараттың атауын, сериясын, мерзімін кө рсете отырып, стеллаждарда, табандық тарда, серелерде, қ ыстырылғ ан стеллаждық картасы бар шкафтарда сақ талуы тиіс.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттардың, биологиялық препараттардың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету ү шін ү немі кә сіпорын қ ызметінің осы Техникалық регламенттің талаптарына сә йкестігіне ішкі тексерулер жү ргізілуі тиіс.

Тексерулер жү ргізу кезінде кә сіпорында ү й-жайлар мен жабдық тарғ а тиісті қ ұ жаттардың, қ ызметкерлердің лауазымдық нұ сқ аулық тарының, стандарттардың жә не ө зге де қ ажетті қ ұ жаттардың болуына назар аудару керек.

Персонал арнайы киімді жә не жеке қ орғ ану қ ұ ралдарын пайдалануды қ оса алғ анда, жеке гигиена ережелерін сақ тауы тиіс.

Ауру белгілері, ашық жарақ аттары бар, денсаулық жағ дайы ә зірге жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттар контаминациясының бастапқ ы тә уекелі болуы мү мкін адамдар жұ мысқ а жіберілмейді.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды қ оймада барлық кө шіру қ ұ жатты тү рде тіркеледі.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды бірінші кезекте жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттың жарамдылық мерзімі аз сериясы босатылуы ү шін жарамдылық мерзімі бойынша есепке алу жү ргізілуі тиіс.

Жарамдылық мерзімі ө ткен, сапасына қ ойылатын талаптарғ а сә йкес келмейтін жә не олардың сапасын куә ландыратын қ ұ жаттары жоқ жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттар, биологиялық препараттар жә не басқ а да тауарлар қ абылдауғ а жатпайды.

Ерекше сақ тау шарттарын талап ететін жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды (мә селен, есірткі қ ұ ралдары, психотроптық, кү шті ә сер ететін жә не улы заттары бар, сақ тау ү шін ерекше температуралық шарттар қ ажет дә рілік препараттарды) белгіленген тә ртіппен сақ тау қ ажет.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттардың қ ауіпсіздігін бағ алау мынадай тә уекелдерді кө здеуі тиіс:

1) жануарларғ а арналғ ан дә рілік зат қ ұ рамының, жекелеген қ ұ рамдастарының жә не (немесе) ө зге де ингредиенттерінің сә йкес келмеуі;

2) жануарларғ а арналғ ан дә рілік затты қ олдану жө ніндегі нұ сқ аулық та кө рсетілген оны пайдалану ережесінің сақ талмауы;

3) жануарларғ а арналғ ан дә рілік затты ұ сынылатын мө лшерде тағ айындауы бойынша пайдалануғ а қ арамастан, асқ ынулар мен жанама ә серлердің пайда болуы;

4) жануарлар, сондай-ақ жануарлармен байланыста болғ ан адамдар ү шін токсикологиялық қ ауіптің туындауы;

5) иммунологиялық дә рілік заттарды пайдалану кезінде жануарлар ү шін биологиялық қ ауіптің туындауы;

6) жануарлар ағ засында дә рілік заттар мен биологиялық препараттар қ ұ рамының қ алдық тары нормаларының асып кетуі.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар жануарлардан жә не мал шаруашылығ ы ө німдерінен жеке сақ талуы тиіс. Дә рілік заттарды қ абылдау мен босатудың есебі жү ргізілуі тиіс.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен
биологиялық препараттарды пайдалану кезінде туындайтын
тә уекелдер

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар, сондай-ақ шығ ару жә не пайдалану (қ олдану) процесіндегі шикізаттың жануарлардың, ветеринариялық кө мек кө рсететін немесе мал шаруашылығ ы ө німдерін қ олданатын адамдардың денсаулығ ы мен ө міріне зиян келтіру тә уекелі болады, олар мынадай тә уекелдерді қ амтиды:

1) дә рілік заттар мен биологиялық препараттар конструкциясының жетілмеуіне байланысты;

2) дә рілік заттар мен биологиялық препараттардың қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін технологиялық процестердің, сапа кө рсеткіштерін бақ ылау жү йелерінің жетілмеуіне байланысты;

3) қ олданылатын шикізатқ а, қ ұ рамдастарғ а, химиялық заттарғ а, субстанцияларғ а байланысты дә рілік заттар қ ауіпсіздігінің тә уекелі;

4) дайындау сатысында бө где қ осылулармен, микроорганизмдермен ө німнің ластануына, контаминациясына байланысты;

5) қ оршағ ан ортаның ластануына жә не жануарлар мен адамдардың шығ ару кезінде, дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды кә деге жарату мен жою процесінде ө ндірістік қ алдық тардың шығ арындыларын ық тимал жұ қ тыруына байланысты;

6) дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды арнайы білімі, жұ мыс тә жірибесі жоқ, асептика мен антисептика нормаларын сақ тамайтын адамдардың пайдалану тә уекелі;

7) дә рілік заттарды қ олдануда (кө зге, қ оршағ ан ортағ а шашу, тү су) абайсыз болу тә уекелі;

8) сақ тау процесінде ө згерген қ асиеттері бар дә рілік заттарды қ олдану тә уекелі (температуралық режимдерді сақ тамау, физикалық, химиялық факторлардың ә сер етуі);

9) биологиялық препараттар салынғ ан жануарларда инфекцияның латенттік ө ршу нысаны болғ анда асқ ыну жә не ауыр салдарлар тудыратын;

10) табиғ и жә не климаттық факторларғ а ұ шырағ ан жануарларғ а биологиялық препараттарды қ олданғ аннан кейін туындайтын;

11) тасымалдаудың бұ зылуы кезінде дә рілік заттар қ асиеттерінің ө згеруіне байланысты;

12) жасанды жә не химиялық жә не биологиялық қ ұ рамдастардың сапасына сә йкес келмейтін дә рілік заттарды пайдаланумен байланысты;

13) қ ұ рамында дә рілік заттар мен биологиялық препараттардың қ алдық мө лшері бар мал шаруашылығ ы ө німдерін тамақ қ а қ олданатын адамдардың ө мірі мен денсаулығ ына зиян келтіру тә уекелі.

Жоғ арыда санамаланғ ан тә уекелдерді ең тө мен дең гейге дейін тө мендету жә не олардың алдын алу былайша жү зеге асырылуы тиіс:

1) препараттардың ө зіне тә н қ асиеттері мен тұ рақ тылығ ын жақ сартуғ а мү мкіндік беретін препараттардың конструктивті ерекшеліктерін, жетілдіру арқ ылы ә зірлеу мен шығ ару сатысында;

2) шығ ару шарттарына жә не техникалық қ ұ ралдарына қ олданылатын ө німнің сапасын бақ ылаудың белгіленген ә дістерін, ө німнің қ ауіпсіздігі мен сапасын арттыруғ а мү мкіндік беретін ө німнің сапасын зерттеу мен бақ ылаудың технологиялық, санитарлық -гигиеналық, микробиологиялық, биохимиялық ә дістерін, сақ тау жә не жаң аларын ә зірлеу жолымен;

3) ө німнің тұ рақ тылығ ымен жә не қ ауіпсіздігімен, сапа кө рсеткіштері бойынша қ ауіпсіз жә не сертификатталғ ан шикізатты, қ ұ рамдастарды, химиялық заттарды қ олдану есебінен алып тастауғ а болатын қ ұ рамғ а жә не қ олданылатын қ ұ ралдарғ а байланысты тә уекелдерді болдырмау;

4) санитарлық -эпидемиологиялық ережелер мен нормаларды, технологиялық ә дістерді, алдын алу шараларын жә не ө німді қ орғ ау қ ұ ралдарын сақ тау бө где қ осындылармен ө німнің контаминациясын болдырмауғ а жә не оның қ ауіпсіздігін арттыруғ а мү мкіндік береді;

5) ө ндірістік процесс есебінен, оны ө ндірістік ү й-жайлардың ішінде жә не олардан тысқ ары жерде оның қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететіндей тү рде ұ йымдастыру жә не қ оршағ ан ортағ а ық тимал қ ауіпті микроорганизмдердің (улардың ) шығ арылуына жол бермеу ү шін алдын алатын іс-ә рекеттерді, олардың генетикалық тү рлендірілген нұ сқ аларын, сондай-ақ ө німдерді шығ аруда жә не жою кезінде пайдаланылатын материалдар мен заттарды кө здеу қ ажет;

6) арнайы білімі жоқ адамдардың дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды қ олданғ аннан кейін ық тимал салдарларын болдырмау ү шін кү шті ә сер ететін дә рілік заттар мен биопрепараттарды сату дә рігердің рецепті бойынша жү зеге асырылады. Қ олдану жө ніндегі нұ сқ аулық талаптарды сақ тау дә рілік заттар мен биопрепараттарды пайдалану тә сілдері мен ә дістеріне байланысты ық тимал тә уекелдерді болдырмайды;

7) дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды сақ тау шарттарын сақ тау препараттардың тиімділігі мен зиянсыздығ ын тө мендетуге байланысты ық тимал тә уекелдерді тө мендетуге мү мкіндік береді;

8) клиникалық жә не зертханалық мұ қ ият зерттеулерден кейін дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды тағ айындау жасырын инфекцияның болуы аясындағ ы асқ ынуғ а байланысты ық тимал тә уекелдерді тө мендетуге мү мкіндік береді;

9) жануарлардың ағ засына ә сер ететін ық тимал факторларды ескере отырып, дә рілік заттарды жә не биологиялық препараттарды қ олдану жө ніндегі нұ сқ аулық талаптарды сақ тау ағ заның ысып кетуі, салқ ындауы, денеге салмақ тү суі нә тижесінде туындайтын асқ ынулар тә уекелдерін тө мендетеді;

10) тиісті ережелерді, температуралық нормаларды жә не кө лікке жә не қ олданылатын ө німге қ ойылатын талаптарды сақ таумен тасымалдау сатысындағ ы тә уекелдерді болдырмауғ а болады;

11) жасанды дә рілік заттарды уақ тылы табумен, бұ л дә рілік заттардың реактогендік жә не тиімсіздік тә уекелдерін тө мендетуге мү мкіндік береді.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттар мен биологиялық
препараттарды қ олдану қ ауіпсіздігіне қ ойылатын талаптар

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды қ олдану кезінде мынадай тә уекелдерге байланысты негізгі қ ауіпсіздік талаптарын назарғ а алу қ ажет:

1) жануарлардың қ ырылуына ә кеп соқ тыратын асқ ынулардың туындауы;

2) дә рілік заттардың сапасына немесе дұ рыс тағ айындалмауына (диагнозына) байланысты тиімсіздігі.

Дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды қ олданғ аннан кейін жануарларда, сондай-ақ байланыста болатын жануарларда, мал шаруашылығ ы ө німін қ олданғ ан адамдарда жә не қ оршағ ан ортада асқ ынулардың болуын анық тайтын негізгі факторлар: жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттардың, биологиялық препараттардың қ ауіпсіздігі мен қ олданылу тиімділігі оларды ұ тымды тағ айындаумен қ амтамасыз етіледі. Тағ айындау кезінде аурудың диагнозын, жануардың тү рі мен жасын, қ олда бар дә рілік нысандарды, мө лшерлемені, қ олдану ретін жә не емдеу курсының ұ зақ тығ ын, жаң а реакциялардың дамуын болдырмау жө ніндегі ық тимал шараларды жә не жануарларғ а арналғ ан басқ а да дә рілік заттармен ө зара ә рекеттесуін ескеру керек.

Дә рілік затты қ олдану жө ніндегі нұ сқ амада кө рсетілген талаптарғ а сә йкес дә рілік затты, биологиялық препаратты қ олданғ аннан кейін жануарларды сою алдында ұ стау жә не мал шаруашылығ ы ө німін пайдалану мерзімін сақ тау керек.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік затты, биологиялық препаратты кез келген қ олдану жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттың атауын (заттаң бада жазылғ ан), серия нө мірін, мө лшерін, салу жолын; жануарларғ а арналғ ан дә рілік затты қ абылдағ ан жануарды (ларды) сә йкестендіруді; дә рілік затты, биологиялық препаратты тағ айындау себептерін жә не дә рілік затты, биологиялық препаратты тағ айындағ ан жә не қ олданғ ан адамның (дардың ) қ олдарын, сондай-ақ ауыл шаруашылығ ы жануарлары ү шін сою алдында ұ стау жә не (немесе) мал шаруашылығ ы ө німін пайдалану мерзімін кө рсете отырып, қ ұ жатталуы тиіс.

Қ абылданғ ан жә не босатылғ ан жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды қ ұ жатты тү рде есепке алу жү ргізілуі тиіс.

2 Ө зіндік зерттеу

Ветеринария жә не медицина қ ызметтерінің халық ты зооантропаноздардан қ орғ ау жө ніндегі міндеттері Қ Р «Ветеринария туралы» заң ында белгіленген. Осығ ан орай, олар тиісті ақ парат алмасуғ а, шаралар белгілеуге жә не бірлесіп зооантрапоноздарғ а жү ргізілген шараларды ұ йымдастыруғ а міндетті.

Малды кү тіп-бағ уғ а ветеринариялық -санитариялық бақ ылау ұ йымдастыру

Мал шаруашылығ ының жоғ ары кө рсеткіштерге жетуге, санитарлық сапасы жоғ ары ө нім беруге малды кү тіп-бағ удың ветеринарлық -санитарлық ережелеріне негізделген ө ндіріс технологиясын қ атаң сақ тау арқ ылы ғ ана қ ол жетеді. Бұ л тұ жырымның меншік тегіне қ арамастан мал фермаларын барлық тү ріне де қ атысы бар.

Осы мақ сатпен мал фермалары қ ұ рылысын салғ анда тиісті санитарлық гигиеналық нормативтерді орындау қ ажет. Сонымен қ атар, малды бағ ып-кү ту, азық тандыру, суару гигиенасын жә не ө нім алудың санитарлық ережелерін, шаруашылық тардың жеке гигиена сақ тауын, микроклиматты қ алыптастыратын ө ндіріс қ ұ рал-жабдық тың (ауа алмастыру, қ и шығ ару жә не т. б. ) ү немі сай қ алуын қ амтамасыз ету қ ажет.

1. Қ азақ стан Республикасында ветеринариялық препараттарды тіркеу сынақ тарын жү ргізу ү шін қ ажетті кө лемде ө ндіру, ә келу жағ дайларын қ оспағ анда, оларды мемлекеттік тіркеуден ө ткеннен кейін ғ ана ө ндіруге, ә келуге, ө ткізу мен қ олдануғ а рұ қ сат беріледі.

2. Ветеринариялық препараттарды, жемшө п пен жемшө птік қ оспаларды ө ндіруді, ә келуді, тасымалдауды, ө ткізуді, қ олдануды қ оса алғ анда, олардың айналасы міндетті мемлекеттік ветеринариялық қ адағ алауғ а жатады.

3. Ветеринариялық препараттардың мемлекеттік тізіміне енгізілген ветеринариялық препараттар серияларын Қ азақ стан Республикасында қ олдануғ а олардың ветеринария саласындағ ы уә кілетті мемлекеттік орган белгілеген тә ртіппен ветеринариялық нормативтерге сә йкестіг анық талғ аннан кейін жол беріледі.

4. Ветеринариялық препаратттар, жемшө п пен жемшө птік қ оспалар ө ндіру жө ніндегі ұ йымдар ветеринариялық препараттардың, жемшө п пен жемшө птік қ оспалардың ветеринариялық нормативтердің талаптарына сә йкестігін анық тау жө ніндегі ө ндірістік бақ ылау бө лімшелерін қ ұ руғ а міндетті.

5. Антибиотиктері, гормондары жә не биологиялық стимуляторы бар ветеринариялық препараттардың, жемшө п пен жемшө птік қ оспалардың ветеринариялық нормативтер талаптарына сә йкестігін анық тау тә ртібін азаматтардың денсаулығ ын сақ тау саласындағ ы басшылық ты жү зеге асыратын Қ азақ стан Республикасының уә кілетті орталық атқ арушы органмен келісе отырып, ветеринария саласындағ ы уә кілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Ветеринарлық – санитарлық талаптарды бұ зушылық салдарын жойып, олардың орындалуын жолғ а қ ою ү шін тиісті ветеринарлық -санитарлық шаралар жү ргізу қ ажеттігі туады. Оларғ а жататындар, шаруашылық тарда: малдарды, ө німдерін, шикізаттарын, азық -жемдерін шаруашылық қ а тыстан келуге немесе шығ аруғ а малды, ө німдерін, шикізаттарын қ абылдау-жинауғ а тиым салу; белгілі мерзімге жайылымдарды, суаттарды жабу, малды кү тіп-бағ у кемшіліктерін жою, қ ораларды, аумағ ын тазалау, дезинфекциялау; қ аулы алдын алу немесе ветеринарлық -санитарлық шараларды жү ргізу; карантин енгізу; қ оршағ ан ортаны қ орғ ау шараларын жү ргізу. Кө лікте: малды, мал ө німдерін шикізаттарын тасымалдауғ а тиым салу: жол ү стінде ауырғ ан малды оқ шаулап, тиісті шаралар қ олдану; кө лік жабдық тарын тазалау; дезинфекциялау; кө лік тү тіндерін уақ ытша жабу; ауру ошағ ын айналып ө тетін жолдар белгілеу.

Мемлекеттік бақ ылау нә тижесі бойынша, шешім ауызша немесе жазбаша нарық, нұ сқ ау, акт, хаттама тү рінде беріледі. Қ ажет болса, лауазымды мемлекеттік ветеринария инспекторы айыпты тұ лғ ағ а ережелерді орындамағ аны немесе бұ зғ аны ү шін, ө з кү шіне енген Қ Р заң дарына сә йкес, айып салады. Оның шешімдерін орындау баршағ а міндет, тек жоғ ары дә режелі ветеринария органдары ғ ана бұ л шешімдердің кү шін жоя алады.

Шаруашылық тар мен кә сіпорындардың мамандарына келсек, олар кү нделікті ө ндірістік санитарлық бақ ылау жү ргізеді, қ ажет болғ анда, акт жасауғ а, нұ сқ ау беруге, ө ндірістік ү рдістерді тоқ татуғ а қ ұ қ ық ты. Олардың жойғ ан талаптарын бас-шылар, мамандар, жеке азаматтар орындауғ а міндетті.

Ветеринарлық бақ ылаудың санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметпен байланысы. Ветеринарлық бақ ылау барысында ветеринария қ ызметі эпидемиологиялық қ ызметпен тығ ыз байланысып, кө птеген тексерістерді бірге тигізеді. Адам денсау-лығ ына ық палы бар ветеринарлық -санитарлық ережелер, нұ сқ аулар, шешімдер денсаулық сақ тау органдарымен келісіп қ абылданады.

Шаруашылық тағ ы ветеринарлық -санитарлық бақ ылауды сол шаруашылық -тардың дә рігерлері кү нделікті жү ргізеді. Шын мә нісінде, бұ л бақ ылау, сақ тандырушы веддомствалық бақ ылау немесе шаруашылық тың ө з ұ рпақ тарынан жасалатын іс, бірақ мұ ндағ ы бақ ылаудағ ы ветеринарияны мемлекет тарапынан басқ арушы жергілікті органдардың жеке мекемелердің қ ызметкерлері де жү ргізіп отырады.

Шаруашылық тағ ы малды кү тіп-бағ уғ а ветеринарлық -санитарлық бақ ылау жү ргізгенде, мамандар, малды талапқ а сай кү тіп-бағ у, азық тандыру, суару, пайдалануғ а қ ажетті объектілердің барлығ ына санитарлық -гигиеналық сарапқ а алынып, жарамдылығ ына бағ а береді. Мұ ндай сарап ауа, су, топырақ, азық -жем, қ оражай жә не т. с. с. объектілерге беріледі. Бақ ылау нә тежиесінде тиісті ветеринарлық -санитарлық шаралар тағ айындалады. Олар беті ашылғ ан қ оршағ ан орта объектілерінің малдың жай-кү йіне кері ә сер етуін тоқ татуғ а бағ ытталады.

Шаруашылық тарда мал фермаларының, т. б. объектілерінің қ ұ рылысын ұ лғ айтуғ а да бақ ылау жү ргізіледі. Оны қ ұ рылыс алаң ына жер бө лінгеннен бастап, қ ұ рылыс аяқ талып, пайдалануғ а берілгенше жү ргізеді. Бақ ылау барысында санитарлық қ оршау, дезинфекциялаушы бө геттер жә не ветеринарлық -санитарлық бө гет пункті кө ң іл аударады.

Малғ а, мал азығ ына, суғ а ветеринарлық -санитарлық бақ ылау ұ йымдастыру.

Жұ қ палы аурулардан алдын ала сақ тандыру мен ондай ауру туғ ан кү нде індет ошақ тарында тө тенше шаралар қ олдану ү шін барлық ауыл шаруашылық тардағ ы қ олда бар мал (меншік тегіне қ арамастан) ұ дайы мемлекеттік, ведомоствалық жә не жекеменшік- кә сіптік ветеринария мамандарының бақ ылауында болуғ а тиісті. Бұ л бақ ылау кү нделікті клиникалық тә сілдермен, ал кү дікті жағ дайда арнайы диагностикалық зерттеулер арқ ылы жү ргізіледі.

Ферманың ветеринарлық -санитарлық ортасының ойдағ ыдай болуы жә не мал денсаулығ ы мен ө німдерінің санитарлық сапасы ондағ ы санитарлық қ а байланысты. Бұ л ү шін тиісті ветеринарлық -санитарлық шаралар да, оны қ оршағ ан ауқ ымда жү ргізілетіні белгілі. Міндетті тү рде жү ргізетін шараларғ а мал тұ ратын, серуендейтін орындарды тазалау, дезинфекциялау, дезинфекциялаушы бө геттер қ ою, айына 1-2 рет ветеринарлық -санитарлық (тазалық ) кү н ұ йымдастыру жә не т. б. жатады.

Мал азығ ына санитарлық бағ а беру оларды дайындау маусымында, сақ тау жә не қ олданар алдында ө ң деу, малғ а беру кезінде берілуі тиіс. Сапасы жарамсыз азық тарды қ олдануғ а тиым салынады жә не бұ л туралы фермерлерге, шаруа қ ожалығ ы иелеріне, ірі шаруашылық басшыларына да жедел тұ жырым беріледі.

Шаруашылық дә рігері малдың меншік тегіне қ арамастан, барлық сойыс малдарына сояр алдындағ ы тексеріс жасап, ұ шасына, сойыс ө німдеріне ветсансарап жасайды. Ауырғ ан малды лажсыз союғ а дә рігердің немесе фельдшердің рұ қ саты қ ажет, ондай мал етін, ө німдерін тағ амдық мақ сатқ а немесе малғ а азық -жем ретінде қ олдануғ а тиым салынады. Бұ л ө німдерді қ олдану ү шін бактериологиялық зерттеуден ө ткізіп (сальманоллез, топалаң т. б. ) нә тижесіне орай ветсансарап ережелері бойынша ет жарамды, жарамдылығ ы шартты немесе жарамсыз деп танылады. Жарамды ет пайдалануғ а, жарамдылығ ы шартты ет залалсыздандыруғ а, жарамсыз ет ө телдеуге немесе жоюғ а жіберіледі.

Осы мақ саттарымен мал сатып алынғ анда бақ ылаудың міндеті малдың ветеринарлық тиімділігін қ амтамасыз ету. Бұ л талап сатушы шаруашылық қ а да қ олданылады. Ауру бар жерден тұ қ ымдық мал алуғ а рұ қ сат берілмейді. Егер мұ ндай жағ дай кезіксе, бақ ылауды ветеринарияны басқ арушы облыстық немесе республикалық мемлекеттік органдардың мамандары жү ргізеді.

3 Техника қ ауіпсіздігі

Мал шаруашылығ ында ең бек шарты қ ора-ауасының зиянды газдармен, шаң тозаң мен жә не микроорганизмдермен ластануына, температураның тез ө згеруіне, шуғ а жә не физикалық ауыртпашылық қ а байланысты болады. Малшылардың ең бегі бұ лшық ет кү шін қ ажет ететін физикалық жұ мыстар. Мұ ндай шаруашылық та кейбір қ олайсыз факторлар сақ талады, Мысалы: ұ зақ уақ ыт бойы қ оражайларда жү ру, малдың тығ ыз орналасуы, ауаның бактериялармен ластануы жұ мысшылар денсаулығ ына зиянды ә сер етеді. Сондық тан да мал қ ора-жайларында оптимальды микроклиматты сақ тау қ ызмет кө ресутішілерді аурудан сақ таудың маң ызды факторы болып табылады.

Мал щаруашылығ ындағ ы жұ мысшылар арнайы жә не санитарлық киімдермен қ амтамасыз етіледі. Арнайы киім – бұ л жұ мысшыларды физикалық, химиялық жә не биологиялық факторлардың ә серінен қ орғ айтын қ ұ рал. Арнайы киімге кеудкше, камбинезон, алжапқ ыш, қ олғ ап, етік, резең ке шұ лық тар жатады. Химиялық дезинфектанттардың зиянды ә серінен қ орғ ану ү шін жұ мысшыларғ а алжапқ ыш, қ алпақ, резең ке етік, қ олғ ап беріледі.

Санитарлық киім ет ө німдерінің, сү ттің жұ мысшылар киімі арқ ылы микробпен ластану мү мкіндігінің алдын алушы қ ұ ралдың бірі. Санитарлық киімге ақ, тегіс мақ та-матадан тігілген халат, қ алпақ, орамал жатады. Ауру малмен, ө лексемен, қ имен жанасу нә тижесінде жұ мысшыларғ а кейбір антропогонозды аурулардың жұ ғ у қ аупі тө неді. Аса қ ауіпті ауруларғ а топалаң, маң қ а, туберкулез, бруцеллез, қ ұ тырық, бұ заутаз жә не т. б. аурулар жатады.

Малмен жұ мыс істеуге 18-ге толмағ андар, жү кті жә не бала емізетін ә йелдер жіберілмейді. Қ ызмет кө рсетушілерге арнайы киімнің сыртынан басқ а киім киуге, мал қ ора –жайларында тамақ жеуге жә не ауру малдан алынғ ан шикі сү тті ішуге болмайды.

Қ ызмет кө рсетушілер ауру малды кү ту барысында міндетті тү рде киім киу керек, бұ л киім жұ мыс біткен соң зарарсыздандырылады. Жұ мыс аяқ талғ ан соң, қ ызмет кө рсетушілер душқ а тү сіп, ө з киімдерін киеді. Жұ мысшылар қ ұ рамында 100-150 мг\л белсенді хлоры бар ерітіндімен зарарсыздандырады. Зарарданғ ан қ и мен ө лекселерді резең ке етік, қ олғ ап, камбинезон киіп жинайды. Бұ л жұ мыстан кейін арнайы киімдерді ә бден зарарсыздандырады. Халат, алжапқ ыш, орамалдарды аптасына 1 рет 1 пайыз сілтілі ерітіндіге немесе 2 пайыз сода ерітіндісіне салып қ ояды, соң ынан 30 минут қ айнатып, сабынмен жуады.

Қ ызмет кө рсетушілер толық медициналық тексеруден ө ткен соң ғ ана жұ мысқ а жіберіледі. Жұ мысшылар 3 айда 1 рет, сауыншылар айына 1 рет профилактикалық тексеруден ө теді жә не 6 айда 1 рет бруцеллез бен туберкулезге тексеріледі.

Қ орытынды

Қ орытындылай келгенде, мен курстық жұ мысымның тақ ырыбына сә йкес зерттеу барысында тө мендегідей мә ліметтерді білдім.

Мал шаруашылығ ын дамыта отырып жоғ ары ө німді мал алу – мал шаруашылығ ының негізі. Асыл тұ қ ымды мал ө сіру, мал шаруашылығ ы ө німдерін молайту ғ ана емес, сонымен бірге қ ыруар мал азығ ын ү немдеуге, ауылшаруашылығ ында ең бек пен материалдық шығ ындарды нақ ты қ ысқ артудың тиімді жолы.

Бұ л тапсырманы орындау жә не зерттеу барысында жоғ арғ ы білімді, ә рі білікті, тә жірибелі маман қ алыптастыруында маң ызы зор деуге болады.

Жарамдылық мерзімі ө ткен жә не жасанды, зертханалық зерттеулердің нә тижелері бойынша жануарлар ү шін қ ауіпті деп танылғ ан ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар жойылуғ а тиіс.

Одан ә рі пайдалану туралы шешім қ абылдағ анғ а дейін дә рілік заттар мен биологиялық препараттар уақ ытша айналымнан алынады жә не олар қ ол жетпейтін орындарда сақ талады.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттарды, биологиялық препараттарды жою нормативтік-техникалық қ ұ жаттамағ а сә йкес жү зеге асырылады.

Жануарларғ а арналғ ан дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды жоюды тиісті рұ қ саты бар кә сіпорындар арнайы жабдық талғ ан алаң қ айларда, полигондар мен ү й-жайларда осы Техникалық регламенттің талаптарына жә не Қ азақ стан Республикасының заң намасында кө зделген ө зге де талаптарғ а сә йкес жү ргізеді.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды жою рә сімі адамдардың, жануарлардың қ ауіпсіздігіне ә сер етпеуі жә не қ оршағ ан ортаны ластамауы тиіс.

Жануарлар мен адамның денсаулығ ына қ ауіп тудыратын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды міндетті тү рде залалсыздандыру (зарарсыздандыру) жө ніндегі іс-шаралар тиісті аумақ тың мемлекеттік ветеринарлық инспекторының міндетті тү рде қ атысуымен жү ргізіледі.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар жә не олардың қ ұ рауыштары, егер ә рбір сипаттаманың жә не конструктивті қ асиеттердің, сондай-ақ оның ә рбір қ ұ рамдасының қ ауіпсіздік талаптарына сә йкестігі анық талса, оларғ а қ атысты осы талаптар осы Техникалық регламентте белгіленген, ветеринариялық препараттар серияларының (партияларының ) нормативтер талаптарына сә йкестігін анық тау стандарттарымен жә не ережелерімен ү йлестірілген болса, қ ауіпсіздік талаптарына сә йкес келеді деп саналады.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды айналымғ а шығ ару осы Техникалық регламентте белгіленген барлық талаптарғ а олар сә йкес келген жағ дайда жү зеге асырылады.

Ө німнің партиясын (сериясын) дайындауды аяқ тау кү ні айналымғ а шығ ару кү ні болып саналады.

Сә йкестікті растау - осы Техникалық регламентте белгіленген талаптарғ а ө німнің сә йкестігін растау жү зеге асырылатын рә сім.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар міндетті тү рде сертификаттауғ а сә йкестігін растауғ а жә не мемлекеттік тіркеуге жатады.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттарды тіркеу жә не сә йкестігін анық тау тә ртібін ветеринария саласындағ ы уә кілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттардың Техникалық регламенттің талаптарына сә йкестігі ө тініш берушіге сә йкестікті растау жө ніндегі орган берген сә йкестік сертификатымен расталады. Сә йкестік сертификатының қ олданылу мерзімі 3 жылдан аспайды.

Сә йкестігі Техникалық регламенттің талаптарымен расталғ ан ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар тауарлық белгілермен немесе сә йкестік белгілерімен таң баланады. Тауарлық белгімен (егер болса) таң балауды ө тініш беруші ө зіне ың ғ айлы кез келген тә сілмен дербес жү зеге асырады.

Сә йкестікті міндетті тү рде растау жө ніндегі тізбеге тү скен ветеринарияда пайдаланылатын дә рілік заттар мен биологиялық препараттар ө тініш берушінің қ алауы бойынша ерікті тү рде сертификаттауғ а жіберілетінін білдім.

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер тізімі

1. Қ азақ стан Республикасының Ветеринария заң ы Астана, 2005. Том 1, 2, 3.

2. «Ветеринария» туралы заң Қ азақ стан Республикасы. 'Астана, 2002 ж.

3. Положения и другие нормативные акты по ветеринарии, утвержденные Кабинетом Министров Республики Казахстан и Республиканским органом государственного управления ветеринарией.

4. Бияшев К. Б., Мынжанов М. Т., Бияшев Б. К. Организация ветеринарного дела. Учебное пособие. Алматы, 2003 г.

5. Бияшев Б. К. Организация и экономика ветеринарного дела. Учебное пособие. Алматы, 2003

6. Основы ветеринарного дела Б. С. Майканов, С. К. Абдрахманов, Ж. Ш. Адильбеков. - Астана: Фолиант, 2004. - 216 с

7. Организация и экономика ветеринарного дела: практикум: учебное пособие для студ. вузов, обуч. по спец. " Ветеринарная медицина"; МО Республики Беларусь / В. В. Максимович [и др. ]. - Минск: ИВЦ Минфина, 2007. - 192 с.

8. Основы ветеринарии: учебное пособие для студ. учреж., по спец. " Зоотехния"; МО РБ / под ред. А. И. Ятусевича, В. В. Малашко. - Минск: ИВЦ Минфина, 2007. - 344 с. : ил.

9. Современный справочник ветеринарной медицины: учебное пособие для студ. селхоз. вузов по спец. " Ветеринария"; УМО вузов Мин. сел. хоз. РФ / под общ. ред. В. Г. Гавриша, В. А. Сидоркина. - 8-е изд., испр. и доп. - Ростов н/Д: " Феникс", 2007. - 608 с. - (Подворье)