Минералдар және тау жыныстары

Минералдар жә не тау жыныстары

Жер қ ыртысы (жердің сыртқ ы қ абығ ы) бір немесе бірнеше минералдардан тұ ратын ә ртү рлі тау жыныстарынан тұ рады. Минералды шикізаттарды – қ ұ м, қ иыршық тас, қ ұ рылыс тасы, саз балшық жә не каолин, гипс, диатомит жә не трепел, далалық шпатты шикізат, графит, слюда, тальк, волластонит жә не басқ а минералдар мен тау жыныстары, сол сияқ ты ө неркә сіптік қ алдық тар мен ілеспе ө німдер – кү л, шлактар, метал кендерін байыту мен кө мірдің ә ртү рлі қ алдық тары. Кө п қ олданатындарғ а қ ұ рылыс ө неркә сіптері жатады. Жоғ арыда тізілген шикізат материалдарының кө пшілігі тікелей силикат ө неркә сіптерінде қ олданылады.

Минералогия негіздері

Минералогия – минералдар туралы ғ ылым. Табиғ и минералдардың 98% кристалды қ ұ рылысты. Кристалдардың тү зілу заң дары, қ ұ рылымы жә не физикалық қ асиеттері, оларда жү ріп жатқ ан қ ұ былыстар, кристалдардың ортамен ә рекеті – осылардың барлығ ын кристаллография зерттейді.

Кристалдық қ ұ рылымы бар минералдар оларды қ ұ райтын кішкене бө лшектердің – атомдар, иондар жә не молекулалардың реттеліп орналасуымен сипатталады. Кристалдық қ ұ рылымы бар минералдарғ а кварц, кальцит, дала шпаты жә не т. б. мысал болады.

Аморфты қ ұ рылысты минералдар кішкентай бө лшектердің ретсіз орналасуымен сипатталады (мысалы, опал).

Кристалдар ә лемінде симметрия бар. Кристалдық симметрия элементтері симметрия жазық тығ ы, симметрия осьі, симметрия ортасы болып табылады. Кристалдарда симметрия элементтері ө зара байланыста болады. Симметрия элементтерінің ә ртү рлі 32 ү йлесімі мү мкін, олар симметрия кластары немесе тү рлері деп аталады.

Кристаллографиялық кластар 7 ірі топтарғ а біріктіріліп, кристаллографиялық сингониялар деп аталады. Олар ө з кезегінде тө менгі, ортаң ғ ы жә не жоғ арғ ы сингонияларғ а бө лінеді.:

Кубтық жоғ арғ ы

Гексагональды

Тетрагональды ортаң ғ ы

Тригональды

Ромбтық

Моноклинді тө менгі

Триклинді

Қ азіргі уақ ытта 2000 аса минералдар белгілі. Минералдар бір ғ ана химиялық элементтен (кү кірт, алмаз, графит, алтын жә не т. б. ), немесе бірнеше элементтен (кварц, кальцит, дала шпаты жә не т. б. ) тұ руы мү мкін. Кө птеген минералдар қ атты денелер болып табылады. Дегенмен сұ йық (су, сынап) жә не газтә різдес минералдар да бар (метан, кү кіртті газ, кө мірқ ышқ ыл газы).

Минералдардың қ азіргі жіктелуі негізіне екі негізгі белгілер алынғ ан: химиялық қ ұ рамы жә не қ ұ рылымы. Осығ ан байланысты барлық белгілі минералдар бірнеші топтарғ а бө лінеді. Олардың маң ыздылары:

1) Табиғ атта таза қ алпында кездесетін элементтер;

2) сульфидтер (кү кіртті қ осылыстар);

3) галогенидтер (галоидты қ осылыстар);

4) оксидтер жә не гидроксидтер;

5) оттекті қ ышқ ыл тұ здары (нитраттар, карбонаттар, сульфаттар, хроматтар, молибдаттар жә не вольфраматтар, фосфаттар, арсенаттар жә не ванадаттар, бораттар, силикаттар).

⇐ Предыдущая 1 234 Следующая ⇒