![]()
|
|||||||
1. Пайда болу тарихы.. 2. Линзалар туралы мәлімет. 3. Линзаға байланысты формулалар. 4. Линзалардың негізі кемшіліктері. 5. Қолданылуы. 6. ӘдебиеттерСтр 1 из 2Следующая ⇒
Солтү стік-Қ азақ стан облысы, Есіл ауданы А. Шә жімбаев атындағ ы Явленка №3 орта мектебі
Реферат: Линзалар. Жалпы мә лімет.
Орындағ ан: Тү менбаев Ә ділбек Тексерген: Шакенов Қ анат Серікұ лы
Кіріспе: 1. Пайда болу тарихы. 2. Линзалар туралы мә лімет 3. Линзағ а байланысты формулалар 4. Линзалардың негізі кемшіліктері 5. Қ олданылуы 6. Ә дебиеттер
Пайда болу тарихы: Алғ аш рет линзалар туралы мә ліметтерді ежелгі грек “ Бұ лттар ” атты пьесасында табуғ а болады, пьесада шыны мен кү ннің жарығ ы арқ ылы от алынады. Ү лкен Плинийдің ең бектеріне қ арасақ, отты жандырудың тә сілі бірінші рет Рим империясында пайда болды деп айтылады, мысалғ а линзаны бірінші рет кө зге байланысты Римде, гладиаторлар ұ рысында қ олданылды деген ойлар бар, ө йткені олар алыстан кө ре алмағ ан кезде изумруд қ олданғ ан, изумруд линзаның ролін атқ арды. Рим философы Луций Сенека, линзаны ү лкейтетін эффектісі бар, суғ а толы шыны шар деп сипаттады. Араб математикі Альхазен (965-1038), оптикағ а байланысты алғ ашқ ы жә не ө те маң ызды трактатында, кө здiң кө з жанарысы қ алай торлылық та суреттi қ ұ ратынын сипаттады. Линзалар Италияда 1280-ші жылдары кө зілдіріктің шығ уының арқ асында, кең қ олданылысқ а ие болды.
Линзалар туралы мә лімет: Линза дегеніміз - екі жақ ы сфералық беттермен шектелген мө лдір дене. Олар шашыратқ ыш жә не жинағ ыш болып келеді. Линзаның сфералық беттерінің қ исық тық центрлері арқ ылы ө тетін тү зуді линзаның бас оптикалық осі деп атайды. Линзаның оптикалық осінің центріндегі нү ктені оптикалық центр дейміз. Линзаның қ алың дығ ы сфералық беттердің қ исық тық радиусына шамалас тең болғ ан жағ дайда, бұ л қ алың линза болып табылады, ал ә лдеқ айда кішірек болса, онда бұ л жұ қ а линза болып табылады. Жинағ ыш линзалардың тобына ортасы жуан линзалар кіреді, олардың ортасы жиектеріне қ арағ анда жуан болып келеді, ал шашыратқ ыш линзалардың кері болады. Бірақ кейбір кезде шашыратқ ыш линзаларда жуан болып келуі мү мкін, мысалғ а судың астындағ ы ауа кө піршігі, шашыратқ ыш линзағ а жатады. Линзалардың тү рлері: 1-3 суреттердегі линзалар, жинағ ыш линзалар қ атарына жатады. 1. Екі жақ ты дө ң ес линза 2. Жазық дө ң ес линза 3. Дө ң ес ойыс линза 4-6 суреттердегі линзалар, шашыратқ ыш линзалар қ атарына жатады. 4. Екіжақ ты ойыс линза 5. Жазық ойыс линза 6. Дө ң ес ойыс линза
Линзағ а байланысты формулалар:
H – Кескін биіктігі, h – нә рсе биіктігі
Линзалардың негізгі кемшіліктері: Сфералық аберрация (лат. aberratio — ауытку) — жалпақ параллелъ сә улелер шоғ ын қ олданғ анда линзада бір фокустың орнына бірнеше фокустың пайда болуы. Сфералық аберрацияны жою ү шін арнайы линзалар, диафрагма жә не линзалар жү йесі қ олданылады. Хроматтық аберрация дегеніміз — линзалар жарық сә улелерін фокусқ а жинағ анда тү ске боялган дақ тардың пайда болуы. Жарық толкындарының сынуы олардың ұ зындық тарына тә уелді (толқ ынның ү зындығ ы ү лкен болғ ан сайын оның сынуы кіші) болғ андық тан аталғ ан кемшілік байқ алады. Хроматтық аберрацияны арнайы лиызалар жү йелерінің (ахроматтар мен анахроматтар) кө мегімен тү зетеді. Астигматизм — линзаның ұ зын жә не кө лденең ө лшемдеріне, яғ ни линзаның қ исық тығ ына тә уелді болатын ақ ау. Егер дө ң гелек линзалар қ олдансақ, онда астигматизм жойылады. Дисторсия (лат. distorsio — қ исаю) дегеніміз — кескінніц қ исаюы. Бұ л қ исаю кө ру аймағ ы шегінде линзаның кө лденең ү лғ аюының бірдей болмауынан туады. Осы жағ дайда нә рсе мен оның кескінінің геометриялық ұ қ састығ ы бұ зылады. Мысалы, линза берген квадраттың кескіні кө пшік немесе бө шке тә різдес болып шығ уы мү мкін. Геодезия мен ұ шақ тан суретке тү сірген кезде дисторсияны болдырмауғ а ерекше назар аударылады.
Линзалардың қ олданылуы: Линзалар оптикалық системалардың басты элементі болып саналады. Линзаларды бинокль, телескоп, оптикалық кө здеу қ ұ ралдары, микроскоптар, фотоапарат, видеокамераларда қ олданылады. Жалғ ыз жинағ ыш линзаларды ү лкейткіш шыны ретінде қ олданылады. Линзалардың екінші басты қ олданылатын жері, бұ л офтальмология. Офтальмология – медицинанын саласының бірі, бұ л анатомия мен физиологияны зерттейді. Басты рө лі кө з ауруларын емдеу. Офтальмологияда, линзаларсыз жұ мыс жү рмейді. Линзаларды, кө здің кө ру жұ мысын емдеумен айналысады, мысалғ а алыстан кө рмеу немесе жақ ыннан кө рмеуді емдеуге линзаларды қ олданады. Линзаларды, кө зілдірік жә не контакт линзаларында қ олданады. Радиоастрономиямен радарларда, кө п жағ дайда диэлектрлік линзаларды қ олданады, линзалар радиотолқ ын ағ ынын антенага жинайды. Плутоний ядролық бомбасының қ ұ рылуында линзалық системалар қ олданды, линзалық системаның мақ саты сфералық шашырап жатқ ан толқ ынды реттеу болды. Ә дебиеттер: Интернет библиотека: Ru. Wikipedia. Org/ Физика кітабы, 11 сынып. Физика, теория. (Қ. Ақ қ ошқ арова, Н. Қ ойшыбаев) Суреттер іздеуге: Google. kz/imghp/ жә не Images. Yandex. kz/ Скачано с www. testent. ru
|
|||||||
|