битләренә

Авыр булып китә hава.

Тын юллары кысыла кебек,

Йө рә клә ргә каннар сава.

Сугыш... Нинди тетерә ндергеч сү з. Бу сү зне ишетү белә н янган, җ имерелгә н шә hә р hә м авыллар шартлаган бомбалар тавышы, машиналар, ү лгә н, яраланган солдатлар белә н тулы яу кыры, ачлыктан интеккә н балалар, концлагерларда интеккә н ә сирлә рлә р ө чен дә, ү злә ре ө чен дә ат урынына эшлә гә н хатын-кызлар hә м аларның кара печатьле хат алулары кү з алдына килеп баса.

1941ел 22 июнь. Якшә мбе. Сугышның беренче кө не. Безнең туган илебезгә Фашистик Германия ерткычларча басып керә. Китә лә р... Авыл капкасы янында халык гө ж килә. Картлар да, яшьлә р дә, барысыда улларын, егетлә рен сугышка озатырга җ ыелган.

Мин сугышка керсә м, дошманның

Йө рә генә тө зә п атамын.

Ү зем ү лсә м, балаларым кала,

Минем гомерем –Ватаным!

   Дошман иң башта илебез йө рә ге Мә скә ү гә омтыла. Бу сугышта ике яктан 2 миллион кеше, 1, 8 мең самолет, 25 мең орудия hә м миномет катнаша.

Гитлер 1941 елның 7 ноябрендә Мә скә ү дә немец гә скә рлә ренең хә рби парадын уздырачагы хакында бө тен дө ньяга тарата. Лә кин Гитлер тү гел, бу кө нне Кызыл Армия ә леге майданда парад уздыра.

1942 елда дошман Сталинградны, Кавказны басып алырга телә де. Совет гаскә рлә ре Сталинград янында 200 тө н оборона сугышы алып барды. Йө рә к ө згеч хә ллә р-Лининград янында 900 кө н hә м тө н, ә йтү е генә җ иң ел. Ленинград блокадасы турында ишетү е дә авыр. 1943 елның январендә Ленинград hә м Волхов фронтлары дошманга кө чле hө җ ү м ясадылар hә м Ленинград шә hә ре блокадасының ө лешен ө зделә р.

1944 елның январь ахырында кө чле hө җ ү мнә р нә тиҗ ә сендә Ленинградны камалауда тотучы дошман гаскә рлә ре тулысынча тар-мар ителде.

     1943 елның җ ә ендә Курск дугасында да дошман тар-мар ителде. Бу сугышта җ иң ү фашистларының кө нчыгыш армиясендә ү лем кризисы тудырды. Бө ек Ватан сугышында тамырыннан сыналышны тә мамлады. 1943 елның кө зендә Украинаның баш каласы Киев азат ителде.

   1944 елда данлы Кызыл Армия зур җ иң ү лә ргә иреште Ленинград блокадасы тулысынча алынды. Кө нбатыш Украина, Белоруссия дошманнан азат ителде. Горестта, Одесса hә м Ленинград, Севостополь hә м Киев шә hә рендә Балтик буенда данлыклы Сталинград hә м Смоленск янында Кызыл Армия кү п кан тү гелгә н кө чле алышларда дошманга кире кайтаргысыз югалту китерде. Гитлерның зур планнары ө зелде.

   Гитлер гаскә рлә ренең хыянә тчел тө стә илебезгә басып керү е халкыбызның тыныч тормышын ө зде. Башкортстан 8229 доброволецны фронтка озатты. Сугышның беренче кө ннә реннә н ү к Уфадан 1270 кеше фронтка җ ибә рү не сорап гариза бирде. Безнең авылыбыздан да 700 кеше сугышка киткә н hә м 300 дә н артыгы кайта алмаган. Кайбер гаилә лә рдә н 3 ә р 4 ә р hә м аннан-да кү брә к кеше китеп, шуларның берсе яки 2се генә исә н кайта алды.

Безнең гаилә не дә сугыш читлә теп ү тмә гә н. Минем ике карткартә тием Чакмагыш районы Аблай авылыннан фронтка китә лә р. Карткартә тием Садыков Хә бә бетдин Мө хә мә тьян улы(1918-1942)елгы 1939 елда Фин сугышына алына hә м кулы яраланып 1941 елны кайта. 1942 елны Бө ек Ватан сугышына алына, 1942 елны Сталинград янындагы сугышта hә лак була.

   Картә ниемнең ә тисе Усманов Гали Усман улы(1903-1942) 1941 елны сугышка алына hә м 1942 елны гаилә гә кара кә газь китерә лә р. ”Мин кайтырмын, кайтмый калмам. Ялган хә бә рлә р килсә ышанмагыз! Балаларга да ә йт, кө тегез, ө метсезлеккә бирелмә гез! ”-дип китсә лә рдә яу яланнарында, чит җ ирлә рдә ятып калалар. Мин аларның батырлыгы белә н горурланып яшим.

                                             Ул белмә де газиз ә тисен,

Кү ргә не юк аны гомергә.

    Ул бә хетле булып ү ссен ө чен,

                                            Кызганмаган ә тисе гомерен дә!

Йө злә рч ә  мең шә фкать туташлары сугыш кырында, госпитальлә рдә гаять авыр киеренке хезмә т иткә ннә р. Апалар яшь, нә фис кызлар ут астыннан кү пме яралыларны ү з җ илкә лә рендә алып чыгып, икенче гомер бү лә к иттелә р!

Җ иң ү изге сугыш кырларында гына бармады. Сугышның hә рвакыт ике ягы була. Аның берсе тылда, ү тә дә авыр хезмә т.

Ә билә ребезнең, ә нилә ребезнең ул еллардагы хезмә тен баhалап бетергесез. Без яшь буын сезнең алда мә ң ге бурычлы. Бу сугышта 27 миллион Совет кешесе hә лак булган бит. Сугышны исә н-сау ү теп, иленә җ иң ү белә н кайтканнар арабызда бик сирә к калды. Республика буенча бу сан 4834 кеше тә шкил итә. Безнең авылыбызда да аларның саны кө ннә н-кө н кими. Без Аблай мә ктә бе укучылары тылда хезмә т иткә н hә м сугыш ветераннарына ярдә м итә без.

Совет халкының hә м Кызыл Армиянең бу җ иң ү дә ге ролен барыбыз да ишетеп, кинолардан карап, ә дә би китаплардан укып белә без. Мин ә дә би китаплар укырга бик яратам, һ ә м узем укыган китапларымны дусларыма, классташларыма да такъдим итә м. Авыл китапханә сенә алты яшемнә н йө ри башладым. Башта ә кият китаплары укысам, сонгы вакытта гел патриотик, сугыш темасы чагылдырганнарны укыйм. Мә сә лә н: Л. Еркеев ”От сталинграда до Одера”, Мингазетдинов А. ”О войне, товарищах... ”, Советлар Союзы Герое исеме алган якташларыбыз турында язылган В. С. Казыхановнын”Мы помним Вас”, татар халкынын улы, патриот – шагыйр Муса Җ ә лил һ ә м Башкортостан җ ә лилчелә ре, аларнын батырлыклары, тө рмә лә рдә, сө ргеннә рдә газап чиккә н якташларыбыз турында яган Хайдар абый һ ә м Айдар абый  Басыровлаларның китапларын бик яратып укыдым.

   Бө ек Ватан сугышыннан соң, Ә фган, Чечен сугышлары... Кү пме яшь егетлә рнең гомерлә рен ө зде. Ә фганистанда безнең авылдан 30га якын егетебез, ә чечен сугышында 4 егетебез ү злә ренең изге бурычларын ү тә п исә н-имин урап кайттылар.

Озын да ул, авыр да ул,

Сез ү ткә н юллар.

Онытмаслар мә ң ге сезне,

Килер буыннар!

Быел Бө ек Ватан сугышында җ иң еү ебезгә 70 ел тулса да, тынычлык урнашып бетми ә ле. Шулай да Җ иң ү кө не халкыбызның иң тантаналы hә м кадерле бә йрә ме.

Туган илем имин булса,

Ал чә чә клә р ү сә рлә р.

Бакчаларда алмалар

Кызарышып пешә рлә р.

Шундый матур илебезне

Саклаучылар булырбыз.

Кирә к икә н, аны яуда

Яклаучылар булырбыз.