Жалпы халық саны. Жұмыспен қамтылған адамдар саны. Жұмыспен қамтылмаған адамдар саны. АС ҚОРЫТУ БОЙЫНША ЭКСПЕРИМЕНТ. Сұрақ 35: Ас қорыту бойынша эксперимент. Сұрақ 36: Ас қ
2009 жылдың желтоқсаны мен 2010 жылдың желтоқсаны аралығында барлық аймақтардағы жалпы халық саны артқан.
Иə / Жоқ
2010 жылдың желтоқсанында 1 аймақта жалпы тұрғындардың жартысынан астамы жұмыспен қамтылған.
Иə / Жоқ
Сұрақ 17: Жұмыспен қамтамасыз етілу туралы мәлімет
Төмендегі сұраққа жауап беру үшін аймақтар картасын жəне кестені қолданыңыз.
1, 2, 3 немесе 4 аймақтарының қайсысында 2010 жылдың желтоқсанында халық тығыздығы (ауданға шаққандағы адам саны) ең үлкен болған?
A 1 аймақ
B 2 аймақ
C 3 аймақ
D 4 аймақ
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ САУАТТЫЛЫҒЫ
ҚЫЗУ ЖҰМЫС
Сұрақ 18: ҚЫЗУ ЖҰМЫС
Петр өзінің ескі үйін жөндеп жатыр. Ол көлігінің жүк бөлігінде суы бар бөтелке, бірнеше шегелер мен ағаш кесінділерін қалдырып кетті. Көлік күннің астында 3 сағат тұрған соң, оның ішіндегі температура 40ºC-ге жетті.
Көліктің ішіндегі заттар қандай күйге ұшырайды?
Әрбір пайымдауда «Иә» немесе «Жоқ» жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз.
Көліктегі заттармен келесі жағдайлар болды ма?
Иә немесе Жоқ
Барлық заттардың температурасы бірдей болды
Иә / Жоқ
Біраз уақыттан кейін су қайнай бастады
Иә / Жоқ
Біраз уақыттан кейін шегелер ыстықтан қызара бастады
Иә / Жоқ
Сұрақ 19: ҚЫЗУ ЖҰМЫС
Петр өзіне температурасы 90ºC бір шыны кофе және бір шыны 5ºC мұздай минералды су құйды. Екі шыны мен сусындардың көлемдері бірдей. Петр отырған бөлменің температурасы болса 20ºC шамасында болған.
Кофемен минералды судыңтемпературасы 10 минут өткен соң кандай болуы ықтимал?
A. 70ºC және 10ºC
B. 90ºC және 5ºC
C. 70ºC және 25ºC
D. 20ºC және 20ºC
НАНҒА АРНАЛҒАН ҚАМЫР
Аспазшы нан пісіру үшін қамыр даярлағанда оған ұн, су, тұз және ашытқыны араластырады. Одан кейін қамырды бір ыдысқа салып бірнеше сағатқа ашытуға қояды. Ашу барысында қамырда химиялық процесстер жүреді: ашытқы (дара жасушалы саңырауқұлақ) ұнның құрамындағы крахмал мен қантты көмірқышқыл газ бен спиртке айналдырады.
Сұрақ 20: НАНҒА АРНАЛҒАН ҚАМЫР
Ашыту нәтижесінде қамыр көтеріледі. Қамыр неліктен көтеріледі?
A Өйткені қамырда пайда болған спирт газға айналған күйге ауысады
B Өйткені қамырда дара жасушалы саңырауқұлақтар көбейеді
C Өйткені қамырда көмірқышқыл газы пайда болады
D Өйткені ашу барысында қамырдағы су буға айналады
Бірнеше сағаттан соң аспазшы қамырды өлшеп, оның салмағы біршама азайғанын байқады.
Суретте көрсетілген әрбір 4 тәжірибенің басында қамырдың салмағы бірдей. Аспазшы ашытқыныңқамыр салмағының жеңілдеуіне себепші екенін білу үшін қай екітәжірибенің қорытындыларын салыстыруы қажет?
Сұрақ 21
A
Аспазшы 1 мен 2 тәжірибені салыстыруы керек
B
Аспазшы 1 мен 3 тәжірибені салыстыруы керек
C
Аспазшы 2 мен 4 тәжірибені салыстыруы керек
D
Аспазшы 3 мен 4 тәжірибені салыстыруы керек
Химиялық реакция нәтижесінде қамырдағы ашытқы крахмал мен қантты көмірқышқыл газ бен спиртке айналдырады.
Көмірқышқыл газ бен спирттің құрамындағы көміртек атомықайдан пайда болады?
Төменде келтірілген мүмкін пайымдауларды әр қатардан «Иә» немесе
«Жоқ» деп айналдыра сызыңыз.
Сұрақ 22
Көміртек атомының пайда болуына келесі пайымдаулар дұрыс па?
Иә немесе Жоқ
Кейбір көміртек атомдары қанттан шығады.
Иә / Жоқ
Кейбір көміртек атомдары тұз молекулаларының құрамына кіреді.
Иә / Жоқ
Кейбір көміртек атомдары судан шығады
Иә / Жоқ
Сұрақ 23: НАНҒА АРНАЛҒАН ҚАМЫР
Ашытқан қамырды пешке салғанда, газ және бу көпіршіктері қамырда ұлғая бастайды.
Неліктен жылытқанда газ бен бу ұлғаяды?
A Олардың молекулалары көбейеді
B Олардың молекулалары жылдамырақ қозғалады
C C Молекулалар саны көбейеді
D Олардың молекулалары сирек соқтығысады
КАТАЛИТОРЛЫҚ КОНВЕРТЕР
Айрықша замандас көлік маркалары пайдаланылған газды адам мен қоршаған орта үшін зияны аз болуы үшін каталиторлық конвертерлермен жабдықталған..
90%-ға жуық зиянды пайдаланылған газдар одан әлдеқайда зияны кем газға айналады. Төменде конвертерге түсетін және одан шығатын бірнеше газдың түрлері келтірілген.
Сұрақ 24: КАТАЛИТОРЛЫҚ КОНВЕРТЕР
Берілген суреттегі ақпаратты қолданып, конвертердегі пайдаланылған газдың зиянын қалай азайтатынына мысал келтіріңіз.
Каталиторлық конвертерден бөлінетін газдарды талдаңыз. Каталиторлық конвертермен жұмыс жасайтын инженерлер мен ғалымдар зиянсыз пайдаланылған газдарды алу үшін кандай мәселенің шешімін табу керек?
Төмендегі берілген суретте Кариатидами деп аталатын, Афинадағы Акрополда 2500 жыл бұрын тұрғызылған мүсіндер келтірілген. Бұл мүсіндер мрамор деп аталатын тау жынысынан сымбатталған. Мрамор карбонат пен кальцийден тұрады
1890 жылы мүсіндердің түпнұсқасы Акропольдың музейіне ауыстырылып, ал оның орнына көшірмесі тұрғызылды. Мүсіндердің түпнұсқасын қышқыл жауындар жеп қойған.
Қышқыл жауындардың мраморға әсерін үлгілеп білу үшін, мраморды бір түнге сірке суына салып қойса болады. Сірке суы мен қышқыл жауынның қышқылдық деңгейі шамамен бірдей. Бір кесек мраморды сірке суына салғанда газдың көпіршіктері пайда болғанын бақылауға болады. Құрғақ мрамордың массасын тәжірибенің басы және аяғында өлшейді.
Сұрақ 30: ҚЫШҚЫЛ ЖАУЫНДАР
Осы тәжірибені өткізген оқушылар түнде бір кесек мраморды сірке суына, ал екіншісін жай (тазартылған) суға салды.
Оқушылар бұл сынауды өздерінің тәжірибесіне неліктен қосқанын түсіндіріп жазыңыз
Сіз əр түрлі сортты, құрамындағы майлар мен белоктардың мөлшері əр түрлі сүт сатып алуыңызға болады.
Жанар «Айналайын» сүтінің ақ жəне көгілдір пакеттердегі екі сортын сатып алады. Сүттің пакеттеріндегі жазуларда оның екі сортының да құрамындағы майлар мен белоктардың мөлшері туралы келесі мəліметтер бар.
«Айналайын», ақ пакет
(100 г-ға)
«Айналайын», көгілдір пакет (100 г-ға)
Майлар
Белоктар
Майлар
Белоктар
3,9 г
3,4 г
0,0 г
3,4 г
Сұрақ 33: Сүт
Сүтті бөлме температурасында қалдырған жағдайда (мысалы 20 oC-де) ол біраз уақыттан соң ашып, боржып кетеді. Бұған қоса сүтте қатты тығыздықтар пайда болады (негізінен түйір, кесек-кесек түрінде).
Дана осы қатты тығыздықтың құрамында ненің бар екендігін білгісі келеді.
Ол ақ пакеттегі 100 г сүтті және көгілдір пакеттегі 100 г сүтті 20 oC температурасында ұстап тұрады. 4 күннен соң екі сүт те боржиды. Ол екі сүттің құрамындағы қатты тығыздықтардың бірдей екендігіне көз жеткізеді.
Сүттің пакетінде жазылған ақпаратты қолданып, төмендегі айтылғандардың қайсысы аталған сараптаманың шешімі бола алатындығын көрсетіңіз.
A Қатты тығыздықтар тек майлардан ғана тұрады
B Қатты тығыздықтар тек ақуыздардан ғана тұрады
С Қатты тығыздықтар майлардан және ақуыздардан тұрады
D Қатты тығыздықтардың майлардан немесе ақуыздардан тұратындығын анықтай алмаймыз.
Сұрақ 34: Сүт
Майлар адам үшін қуат көзі ретінде қолданылатын сүттің құрамындағы заттардың бірі.
Сүттің құрамына кіретін басқа заттар – көмірсулар, минералдар жəне су.
Осы сүттің құрамына кіретін заттардың қайсысын адам үшін қуат көзі ретінде пайдалануға болады?
Осылардың əрқайсысы үшін «Иə» немесе «Жоқ» жауаптарының бірін қоршаңыз.
Заттар
Қуат көзі?
Көмірсулар
Иə / Жоқ
Минералдар
Иə / Жоқ
Су
Иə / Жоқ
АС ҚОРЫТУ БОЙЫНША ЭКСПЕРИМЕНТ
Лаззаро Спалланцани тамақ бұлшық еттің күш салуынан емес, ас қорыту сөлінің көмегімен қорытылатыны туралы пікірді 18 ғасырда айтты. Мұны көрсету үшін, ол іші қуыс ұзындығы 2 см жəне диаметрі 0,5 см ағаш түтікшені жұтты. Түтікшенің ішінде кішкене ет болды. Түтікшенің екі жағы да жабулы, ал қабырғаларында көп кішкене тесіктер жасалған еді. Екі күннен кейін ағаш түтікше оның бойынан шықты. Бұл кезде ағаш цилиндр бос болды.
Сұрақ 35: Ас қорыту бойынша эксперимент
Өз экспериментінде Спалланцани қабырғаларында тесіктері бар ағаш цилиндрді қолданды.
Ол мұны не үшін жасады? Әрбір пайымдау үшін «Иə» немесе «Жоқ» сөзін қоршаңыз.
Мына пайымдау Спалланцани қабырғасында тесіктері бар ағаш цилиндрді не үшін қолданғанын түсіндіруінің бірі бола ала ма?
Иә немесе Жоқ?
Ағаш цилиндр қатты болды, сондықтан ас қорыту жолы бұлшық еттерінің цилиндрдің ішіндегі етке əсер етуіне кедергі жасады.
Иə / Жоқ
Ағаш цилиндр тамақты қорытуға көмектесетін талшықтардан тұрды.
Иə / Жоқ
Ағаш цилиндрдегі тесіктер ас қорыту сөліне цилиндрдің ішіне кіріп, етке əсер тигізуіне мүмкіндік берді.
Иə / Жоқ
Сұрақ 36: Ас қорыту бойынша эксперимент
Сол кездегі ғалымдар Спалланцанидің экспериментін қатты сынады. Олар цилиндр қуысындағы ет ас қорыту сөлінің химиялық əсерінсіз өзі ыдырады деп ойлады.
Бұл сынға жауап беру ретінде Спалланцани өз экспериментінің нəтижелерін басқа эксперимент нəтижелерімен саластыруына болар еді.
Етті ас қорыту сөлі қорытқанын көрсету үшін, ол мына эксперименттердің қайсысын қосымша жүргізуіне болатын еді?
A Етті тура сондай, бірақ тесіктері жоқ ағаш түтікшеге салу.
B Етті тура сондай тесіктері бар, бірақ металдан жасалған түтікшеге салу.
C Тура сондай, тесіктері бар ағаш түтікшені қолдану, бірақ еттің орнына картоп салу.
D Кішкене бір тілім етті жұмсақ, су жəне ауа өтпейтін, қапшыққа салу.
Сұрақ 37: Ас қорыту бойынша эксперимент
Спалланцани өзін сынаушыларға басқа жолмен жауап берді. Ол құстың (үкінің) асқазанынан ас қорыту сөлін жинап алды да, төменде сипатталған экспериментті жүргізді. Ол экспериментті бірнеше рет қайталады жəне əр жолы нəтижелер бірдей болды.
Тәжірибенің басы 10 сағат өткен соң
Енді сіз ас қорыту сөлі тамаққа əсерін тигізгеннен қорыту процесі жүретіні туралы қорытынды жасай аласыз ба?
ИӘ
ЖОҚ
Екі шыны түтіктегі нəтижелерді салыстырып, өз жауабыңызды түсіндіріңіз.
Мен де алмасу оқушысы бола аламын ба? Бұл ой мені қорқытады, бірақ, сонымен бірге өте қызығарлық. Егер мүлде қорықпасаңыз, бұл таңданарлық болар еді. Ең бастысы - сіз мұны қалайтыныңыз және сіздің күтулеріңіз толық орындалуы.
Үміткерден не талап етіледі? Оқушылар алмасумен шұғылданатын әр түрлі ұйымдардың талаптарының айырмашылығы аз ғана, бірақ олардың барлығы үміткердің жасына, бітірген сынып санына, үлгеріміне және жеке басының қасиеттеріне нақты талаптар қояды. Әдетте жас шамасы15-тен 18-ге дейін. Оқушы негізгі мектепті(9 сынып) немесе 10 сыныпты бітіруі талап етіледі.
Оқушылар алмасу жұмысының алғашқы жылдарымен салыстырғанда, қазіргі кезде, үлгерімшешуші фактор емес. Көптеген жағдайларда, «орташа үлгерім» жеткілікті болады. Үлгерімнің біршама төмен деңгейінің есесі әңгіме өткізу кезінде оқушының жақсы әсер қалдыруымен қайтарылуы мүмкін. Көп жағдайларда мектептен немесе мұғалімнен мінездеме қажет болады. Бұдан басқа, өтінішіңізге сіздің мектептегі бағаларыңыз бар көшірмені қосу керек.
Тілді білужиі жазба жұмыс (тест) арқылы және өте сирек ауызша экзамен арқылы бағаланады. Сірә, үміткерден шет тілінде жүгіртіп сөйлей білу талап етілмеуі тиіс, өйткені тіл біліктілігі мен дағдысын дамыту оның шетелге оқуға баруға әзірлену себептерінің ішінде бірінші орында тұр. Әңгімелескенде үміткерлер күнделікті өмірдегі қатынаста ең болмағанда өздерінің пікірі мен қалауын қарапайым сөздермен білдіруі және қысқаша, жеңіл-желпі сөйлесе алуы ескеріледі.
Жақсы денсаулықміндетті шарт. Бірақ сізге өз еліңізде мектепке баруға ештеңе кедергі жасамаса, онда сіздің алмасу оқушысы болмайтыныңыздың себебі де жоқ. Кейбір созылмалы аурулар, мысалы, қатты аллергия, сіз бірге тұратын, лайықты отбасын іздеу уақытын көбейтуі мүмкін. Бірақ бұл сізді тоқтатпауы тиіс.
Барлық ұйымдар оқушының жеке басының қасиеттерінеерекше көңіл аударады. Әсіресе ісі мен әрекеттеріндегі сенімділік, жақсы әдеттер, көңілді мінез, қарым-қатынас жасай білу, бейімделе алу, ұжымда жұмыс істей білу, кемелдену, оқуға ынтығу және ой өрісінің кең болуы маңызды деп есептеледі. Бұл қасиеттердің барлығы үміткермен жеке әңгімелесу барысында және мұғалім немесе мектеп әкімшілігі берген мінездеменің негізінде бағаланады.
1 «Алмасу оқушысы» біраз уақыт бойы, әдетте бір жыл бойы басқа елдегі қандай да бір отбасында тұрып оқиды.
Келесі сұрақтарға жауап беру үшін алдыңғы беттегі «Мен «алмасу оқушысы» бола аламын ба?» мақаласын қараңдар.
Сұрақ 38: МЕН «АЛМАСУ ОҚУШЫСЫ» БОЛА АЛАМЫН БА?
Бұл мақаланың басты ойы неде?
A Оқушылар алмасатын жеке бағдарламаны жарнамалау
B Алмасу бағдарламаларға қатысу қандай мүмкіндіктер беретінін түсіндіру
C C Алмасу бағдарламасының мақсаттарын атап шығу
D Алмасу бағдарламасына қатысу талаптарын сипаттау
Сұрақ 39: МЕН «АЛМАСУ ОҚУШЫСЫ» БОЛА АЛАМЫН БА?
Мақалада нежазылғаны туралы айтуға болады (оның мазмұны туралы). Мақала қалай жазылғанытуралы айтуға болады (оның стилі туралы).
Мақаланың авторы келешекте алмасуға қатыса алатын оқушылардың назарын аудару үшін, оны осындай мәнердежазуға тырысты.
Қалай ойлайсыңдар, бұл оның қолынан келді ме? Жауаптарыңызды растайтын мысалдар келтіріңіз.
Түркия аудандарының кодтары (сыртқы байланыс желісіне шығу қажет)
Айсел
Сакарья
Анкара
Самсун
Бурса
Санлиурфа
Измир
Стамбул
Карабук
Тарс
Маниса
Элациг
Кейбір халықаралық кодтар (сыртқы байланыс жолына шығу қажет)
Австралия
Люксембург
Австрия
Марокко
Аргентина
Мексика
Бельгия
Нидерланды
Бразилия
Никарагуа
Ұлыбритания
Жаңа Зеландия
Венгрия
Норвегия
Венесуэла
Польша
Гватемала
Португалия
Германия
Ресей
Греция
Румыния
Дания
Саудов Аравиясы
Доминикан Республикасы809 Словения 386
Үндістан
АҚШ
Индонезия
Филиппины
Ирландия
Финляндия
Исландия
Франция
Испания
Чех Республикасы
Италия
Чили
Канада
Швейцария
Колумбия
Швеция
Корея
Эквадор
Коста-Рика
Жапония
Кувейт
ТЕЛЕФОН НӨМІРЛЕРІН ТІКЕЛЕЙ ТЕРУ (сыртқы байланыс жолына шығудың қажеті жоқ)
ТҮРІК ӘУЕ ЖОЛДАРЫ 700 теру ТҮРІК ӘУЕ ЖОЛДАРЫ (БИЛЕТТЕРДІ
БРОНЬДАУ) ................... 701 теру ТЕМІРЖОЛ АҚПАРАТЫ ЖӘНЕ
БИЛЕТТЕРДІ ТАҒАЙЫНДАУ 702 теру
КЕҢ ТАС ЖОЛ ТУРАЛЫ АҚПАРАТ 703 теру КЕҢ ТАС ЖОЛ ТУРАЛЫ АҚПАРАТ (Стамбул) 704 теру
Телефонды қалай пайдалану керек
v Қонақ үйде болғанда, нөмірден нөмірге телефон соғу үшін бөлменің нөмірін, егер ол төрт цифрдан тұрса, тікелей теріңіз. Егер бөлменің нөмірі үш цифрдан тұрса, басында «0» -ді, содан кейін бөлменің нөмірін теріңдер.
v Кез-келген қонақ үйден тыс нөмірге байланыс жасау үшін (сыртқы байланыс жолы) «8»-ді теріңіз.
v Түркияның ішінде қалааралық телефон соғу үшін, жергілікті кодты және абоненттің нөмірін теріңіз.
v Түркиядан басқа елге халықаралық телефон соғу үшін, ең алдымен
«07»-ні теріңдер де, халықаралық байланыс желісімен байланыстың сигналы – ұзақ гудок болғанша, бір секунд күтіңдер. Содан кейін телефон соғып отырған елдің халықаралық кодын, ары қарай ондағы қаланың кодын (бірінші «0»-сіз) және ақырында, абоненттің нөмірін теріңдер.
v Түркияның кез-келген ауданы бойынша ақпарат алу үшін «0»-ді, содан соң қажет ауданның жергілікті кодын теріңіз.
Болат пен Қайрат Түркияда демалуда. Олар Стамбулда бір апта болып, сонан кейін Болаттың апасының хал-жайын білу үшін Сакарияға баруды жоспарлады.
Осының алдындағы екі бетте және осы беттің төменгі жағында Болат
«Стамбулдың халықаралық отелі» қонақ үйіндегі телефонның жанынан тауып алған мәлімет берілген. Осы мәліметті келесі беттердегі сұрақтарға жауап беру үшін пайдаланыңдар.
Сұрақ 42: ТЕЛЕФОН
Болат сөмкеден бар заттарын шығарып болған соң, Қайрат онымен тамақтануға баруға дайын екеніне көз жеткізу үшін, оған телефон соқты. Қайрат 328-ші нөмірде орналасты.
Тістеріңізді ұзағырақ және күш салып тазалағаннан олар тазарақ бола ма?
Британ зерттеушілері олай емес дейді. Іс жүзінде тіс тазалаудың көптеген әр түрлі әдістерін байқап көріп, олар ақыр аяғында, ең тиімді нәтиже беретін жолын тапты. Артық күш салмай, кәдімгі мәсуекпен екі минуттық тазалау ең жақсы нәтиже беретінін анықтады. Егер мәсуекке қатты күш салса, онда тісті тамақтың қалдықтары мен тіс қонуларынан арылта алмай, тістің эмалі мен қызыл иекке зақым келтіруге болады.
Тіс тазалау маманы Бенте Хансен: «Қарындашты қалай ұстасаңыздар, тіс мәсуегін де солай ұстаған дұрыс», – дейді. Ол: «Бір жағынан бастаңыздар да, тістің бүкіл қатары бойы мәсуекпен тазалап шығыңыздар», - деп кеңес береді. «Тілдеріңізді де тазалауды ұмытпаңыздар! Онда ауыздан жаман иіс шығаратын көптеген бактериялар болуы мүмкін».
«Сіздер тістеріңізді қалай тазалайсыздар» – бұл норвегиялық журналдан алынған мақала. Мына сұрақтарға жауап беру үшін, мақаланың мәтінін пайдаланыңдар.
Сұрақ 47: СІЗДЕР ТІСТЕРІҢІЗДІ ҚАЛАЙ ТАЗАЛАЙСЫЗДАР?
Бенте Хансен кеңес бергендей, неге тілді де тазалау керек?
Адам қанша тілде сөйлейді?
Картаға қарап, кейбір бағалаулар бойынша біздің планетамызда 6800-ге жуық тілдер бар екені туралы ойланып көріңдер. Барлық тілдердің тоқсан алты пайызында жер халқының 4% ғана сөйлейді. Әлемдегі сөйлеу тілдерінің нақты санын іс жүзінде анықтау мүмкін емес.
Бұл тілдерде қай жерде сөйлейді?
Этнологке1 сəйкес, Азияда шамамен
2200, Африкада – 2060, Австралия мен Мұхит өңірінде – 1300 тілде сөйлейді, Солтүстік жəне Оңтүстік Америкада – 1000, жəне Еуропада – 230 тіл қолданылып жүр.
Әлем тілдерінің қолданылуы диаграммада көрсетілген.
Әлем тілдерінің алуан түрлілігі
Еуропа 3%
Қолданылатын тілдердің ең көбі қай елдерде?
Әлемде белгілі тілдердің жартысын небəрі сегіз елдің халқы пайдаланады.
Біздің денсаулығымызға жүйелі, бірақ қалыпты денешынықтыру жаттығулары пайдалы.
Төмендегі берілген суретте Кариатидами деп аталатын, Афинадағы Акрополда 2500 жыл бұрын тұрғызылған мүсіндер келтірілген. Бұл мүсіндер мрамор деп аталатын тау жынысынан сымбатталған. Мрамор карбонат пен кальцийден тұрады
ИӘ
ЖОҚ
Посылкаларға және осал сынғыш заттарға арналған 
Посылкалар мен осал сынғыш заттарды қолайлы, оңай және сенімді жеткізу
