Jan Kasprowicz

Jan Kasprowicz

Jan Kasprowicz, wybitny liryk Młodej Polski, żył w latach 1860 – 1926. Był synem chłopskim i mimo swego pochodzenia udało mu się ukończyć najpierw gimnazjum w Inowrocławiu, potem studia. Uważany był za rzecznika skrzywdzonych i poniżonych, zwłaszcza społeczności chłopskiej. W ten sposób próbował spłacić dług wobec klasy, z której sam pochodził.

Pisać zaczął już w szkole, jednak jego pierwsze dojrzałe utwory powstały dopiero podczas studiów. W jego twórczości wyraźne są wpływy naturalizmu. Kierunek ten często łączył się z radykalną postawą społeczną. W czasie studiów uczestniczył w działalności ugrupowań socjalistycznych. Nazywani oni byli „ikaryjczykami” i głosili demokratyzm społeczny i antyklerykalizm.

W twórczości młodzieńczej kontynuował tradycje romantyczne i pozytywistyczne. W dalszej twórczości miał miejsce zwrot ku katolicyzmowi i przejęcie franciszkańskiej afirmacji świata. Nie tylko tworzył dzieła własne, ale także przekładał utwory innych twórców m. in. Ajschylosa, Eurypidesa. Były to przekłady z greki, łaciny, języka angielskiego i francuskiego.
Znany jest jako twórca cyklów sonetów (np. Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach) i hymnów (np. Dies irae, Moja pieśń wieczorna). Zajmował się także publicystyką (objął stanowisko redaktora w Kurierze Lwowskim).

W jego twórczości wyróżnić można etapy, w których powstawały utwory o zróżnicowanej tematyce i oparte na odmiennych przekonaniach i poglądach poety. Pierwszy okres twórczości cechowała postawa prospołeczna, w kolejnym dokonał się przełom modernistyczny, zaś ostatni, trzeci, to przejście do postawy franciszkańskiej.

Liryka

Dies irae
Święty Boże, święty mocny
Rozmiłowała się ma dusza
KRZAK DZIKIEJ RÓŻY W CIEMNYCH SMRECZYNACH
HYMN ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU
Z chałupy
Księga ubogich

Hymny - opracowanie

Hymn - definicja
Hymny Kasprowicza – wiadomości wstępne
Dies irae – analiza i interpretacja

Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach – opracowanie

Sonet – definicja
Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach - analiza i interpretacja

W chałupie - opracowanie

W chałupie – analiza i interpretacja

Cykl sonetów Z chałupy - opracowanie

Z chałupy - wiadomości wstępne
Z chałupy - interpretacja
Z chałupy - problematyka
Z chałupy - analiza

Leopold Staff.
Poeta, dramatopisarz, tłumacz, urodzony 14 września 1878 we Lwowie, zmarł 31 maja 1957 w Skarżysku Kamiennej.
Po zdaniu matury w V Gimnazjum Klasycznym we Lwowie studiował prawo, a następnie filozofię i romanistykę na Uniwersytecie Lwowskim. W okresie studiów należał do Stowarzyszenia Czytelni Akademickiej wraz z W. Kozickim, S. A. Muellerem i O. Ortwinem (z tym ostatnim łączyła go wieloletnia przyjaźń). Był członkiem redakcji wydawanego w Krakowie pisma akademickiego "Młodość" (1898-1899). Od 1900 należał do grupy poetyckiej Płanetnicy (z Ortwinem, Muellerem i Rufferem). Odbywał liczne podróże do Włoch, przez rok przebywał w Paryżu (1902-1903). Współpracował z redakcjami pism "Lamus" (1909-1913) i "Museion" (1911,1913). W latach 1909-14 redagował w Księgarni Biblioteki Polskiej B. Połonieckiego bibliotekę Symposion, zawierającą wybory z pism wielkich pisarzy i filozofów. Lata I wojny (1915-1918) spędził w Charkowie. Od 1918 mieszkał w Warszawie, w latach 1920-21 był współredaktorem (z Berentem i Żeromskim) miesięcznika "Nowy Przegląd Literatury i Sztuki". Publikował na łamach "Masek" (1918), "Tygodnika Ilustrowanego" (1918-1923), "Kuriera Warszawskiego" (1922-1927), "Gazety Polskiej" (1931-1939). Należał do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich, był jego wiceprezesem (1924), a następnie prezesem (1924-1931). Od 1920 zasiadał w Zarządzie Związku Zawodowego Literatów Polskich. Był członkiem Polskiej Akademii Literatury (od 1933), w latach 1934-39 jej wiceprezesem. Okres okupacji i powstania spędził w Warszawie, wykładał w tym czasie na tajnym Uniwersytecie. Po powstaniu przebywał w Pławowicach i Krakowie. W 1949 powrócił do Warszawy, gdzie mieszkał do śmierci. Dwukrotnie został laureatem państwowej nagrody literackiej (1927 i 1951), a także laureatem nagrody Lwowa (1929), Łodzi (1931) i Warszawy (1938). Od 1931 był członkiem honorowym polskiego Pen Clubu oraz laureatem nagrody Pen Clubu za całokształt twórczości przekładowej (1948). Uhonorowany doktoratami honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1939) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (1949).
Jako poeta debiutował w 1901 tomem "Sny o potędze", w okresie rozkwitu poezji i poetyki Młodej Polski. Był on mocno osadzony w tej konwencji i zawierał liczne typowe dla niej wiersze (obfitujące m.in. w motywy tajemniczości i bezsensu bytu, zniechęcenia do rzeczywistości, mizoginizmu i walki płci, z bardzo istotną rolą poezji nastroju - m.in. znany utwór "Deszcz jesienny"). Znajdowały się w nim jednak utwory stanowiące próbę przezwyciężenia panującego w poezji dekadentyzmu (zwłaszcza w otwierającym tomik sonecie "Kowal"), w których głosił postulaty siły i aktywności, woli i chęci życia. Motywy te zostaną wyraźniej zaakcentowane w poemacie "Mistrz Twardowski" (1902) i następnych tomach poezji - "Dzień duszy" (1903), "Ptakom niebieskim" (1905), "Gałąź kwitnąca" (1908). W twórczości tej przejawiała się fascynacja filozofią Nietzschego, zwłaszcza wątkami związanymi z pojęciem "woli mocy" i koncepcją nadczłowieka (Staff pojmował ją w swoisty, niesprzeczny z chrześcijańskimi wartościami współczucia i litości sposób), dzięki której przełamywał prymat wynikającego z koncepcji Schopenhauerowskiej modernistycznego pesymizmu oraz postawy dekadenckiej.
Począwszy od tomów "Gałąź kwitnąca" (1908) i "Uśmiechy godzin" (1910) w jego poezji zaczęły przeważać tendencje klasyczne, wyrażające się w poszukiwaniu spokoju, harmonii i piękna. Staff odwołuje się do świata realiów antycznych, a także stosuje wiele chwytów artystycznych charakterystycznych dla utworów klasycznych. Jak napisała Irena Maciejewska, "Staff uznawany jest za najwybitniejszego w poezji polskiej XX wieku przedstawiciela klasycyzmu, rozumianego zarówno jako poetyka twórczości, jak też filozofia ładu i zgody z życiem, jako dążenie integracji różnych nurtów kultury europejskiej - antycznej i chrześcijańskiej.
Od wydania przez Staffa, opatrzonego jego wstępem, tłumaczenia "Kwiatków świętego Franciszka z Asyżu" (1910) w jego poezji zaczynają się nasilać motywy franciszkańskie (obecne już od tomu "Ptakom niebieskim"), często zlewając się z tendencjami klasycznymi - głoszenie pokory w miejsce potęgi, afirmacji życia, radości i pochwały istnienia. Kolejne tomy są, jak pisał Jerzy Kwiatkowski, "okresem artystycznego regresu, który - z pewnymi przerwami - trwać będzie aż do lat trzydziestych". W tym czasie wydał Staff m.in. tom "Tęcza łez i krwi" (1918) zawierający utwory związane z przeżyciami i problematyką I wojny światowej oraz nagrodzony Państwową Nagroda Literacką tom liryków religijnych "Ucho igielne" (1927).
Równolegle z twórczością liryczną rozwijała się dramaturgia Staffa, skupiona wokół podobnych jak w wierszach tematów i problemów (zwłaszcza stosunku rzeczywistości i marzenia) - stworzył baśniową, alegoryczną tragedię "Skarb" (1904), później opartą na średniowiecznej legendzie "Godiwę" (1906), a także dziejące się w schyłkowym okresie rzymskiego cesarstwa u początków chrześcijaństwa "Igrzysko" (1909) oraz "Wawrzyny" (1912) osnute na tle legendy o dwu braciach-budowniczych kościoła Mariackiego w Krakowie. Stworzył także dwa dramaty zbliżające się do realizmu - "To samo" (1912) oraz "Południcę" (1920), dramat o tematyce chłopskiej.
W tomach "Wysokie drzewa" (1932) i "Barwa miodu" (1936) Staff dąży do coraz większej zwięzłości środków wyrazu, zwraca się ku tematyce życia codziennego, zrywa z patetyczną metaforyką na rzecz codziennego konkretu. Pojawia się specyficzny rodzaj żartobliwego humoru, poeta akcentuje swoją postawę sceptyka. Wynikało to również z wpływu, jaki mieli na Staffa zaprzyjaźnieni z nim Skamandryci, dla których był mistrzem i patronem.

Kolejny przełom w twórczości następuje w zbiorach "Wiklina" (1954) i "Dziewięć muz" (wyd. pośmiertne 1958), gdzie poeta przełamał tradycyjne systemy metryczne, unowocześnił sposób obrazowania, stworzył mniej dbałą o harmonię, autoironiczną wizję świata. Pierwszy z nich, z perspektywy współczesnego czytelnika, można uznać za najwybitniejszy i najdojrzalszy tom w twórczości Lepolda Staffa.
Jak napisał Jerzy Kwiatkowski: "Poezja Leopolda Staffa stanowi - w tej skali jedyny w polskiej literaturze - przykład zdumiewającej długowieczności i zdumiewających zdolności regeneracyjnych. (...) Staff jest współtwórcą paru okresów literackich, chętnie przez historyków literatury zwanych epokami. W każdej z nich - odgrywa rolę pierwszorzędną."
Staff prowadził także bogatą i różnorodną twórczość przekładową - zajmuje jedno z najwybitniejszych miejsc pośród tłumaczy polskich. Tłumaczył z języków antycznych, francuskiego, włoskiego, niemieckiego i angielskiego. Przełożył m.in. elegie i fraszki łacińskie Jana Kochanowskiego, "Księgę psalmów", francuskie utwory Zygmunta Krasińskiego, dzieła twórców starożytnych ("Myśli" Epikura, Demokryta, Heraklita, "Ucztę trymalchiona" z "Satyrikonu" Petroniusza), średniowiecznych ("Kwiatki św. Franciszka z Asyżu" i "Złotą legendę" Jakuba de Voragine) i renesansu (pisma Leonarda da Vinci, poezje Michała Anioła), a także nowożytnych - utwory Diderota, Goethego ("Cierpienia młodego Wertera", "Elegie rzymskie", "Lis przechera"), Nietzschego ("Z genealogii moralności", "Wiedza radosna", "Antychryst", "Narodziny tragedii", "Ecce homo", "Niewczesne rozważania"), nowele Tomasza Manna, powieści pisarzy włoskich (d'Annuzia i Delledy), francuskich (Rolland) i skandynawskich (Hamsun, Lagerlöf i in.). Wiele ze swoich przekładów opatrywał komentarzami i wstępami.
W opracowaniu Staffa ukazały się ponadto: zbiór "Lirycy francuscy"1924, "Poezje" Liberta (1934), "Wiersze wybrane"Kasprowicza (1938) i "Wybór poezji" Leśmiana (1946).
Twórczość:

· Sny o potędze, Warszawa 1901

· Mistrz Twardowski. Pięć śpiewów o czynie, Lwów 1902

· Dzień duszy, Lwów 1903

· Skarb. Tragedia w 3 aktach, Lwów 1904

· Ptakom niebieskim, Lwów 1905

· Godiwa. Dramat w 3 aktach, Lwów 1906

· Gałąź kwitnąca, Lwów 1908

· Igrzysko. Dramat w 3 aktach, Lwów 1909

· Uśmiechy godzin, Lwów 1910

· W cieniu miecza, Lwów 1911

· To samo. Dramat w 3 aktach, Lwów 1912

· Wawrzyny. Dramat w 3 aktach, Lwów 1912

· Łabędź i lira, Lwów 1914

· Siew doli. Poezje, Charków

· Tęcza łez i krwi, Charków 1918

· Oczy otchłani, Warszawa 1919

· Pieśń o skowronku, Warszawa 1919

· Sady, Warszawa, Kraków 1919

· Wino miłości, Warszawa 1919

· Południca. Dramat w 3 aktach, Warszawa 1921

· Szumiąca muszla, Warszawa 1921

· Ucho igielne, Warszawa 1927

· Wysokie drzewa, Warszawa 1932

· Michał Anioł, Lwów 1934

· Barwa miodu, Warszawa 1936

· Martwa pogoda, Warszawa, J. Mortkowicz 1946

· Wiklina, Warszawa, PIW 1954

· Dziewięć muz, Warszawa, PIW 1957

Edycje całościowe pism Staffa:

· "Pisma", Warszawa, Kraków, J. Mortkowicz 1931-1934

· "Wiersze zebrane", Warszawa, PIW 1955

Niektóre powojenne wybory wierszy:

· "Wiersze wybrane", Warszawa, Czytelnik 1946 (wybór autora)

· "Poezje", Warszawa, KiW 1949 (wybór M. Jastruna)

· "Wybór poezji", Warszawa, PIW 1960 (wybór: A. Sandauer)

· "Wybór poezji", Wrocław, BN 1961, seria I nr. 181 (wybór i wstęp: M. Jastrun)

· "Kto to jest ten dziwny nieznajomy. Wybór poezji", Warszawa, PIW 1964 (wybór, układ i posłowie: T. Różewicz)

· "Poezje wybrane", Warszawa, LSW 1969 (wybór i wstęp: J.Z. Jakubowski)

· "Poezje wybrane", Warszawa, PIW 1978 (wybór i posłowie: R. Matuszewski)

· "Poezje", Wydawnictwo Lubelskie 1985 (wybór i wstęp: B. Zadura

1."Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny. Tom I", wyd. PIW, Warszawa 1984, ISBN 83-01-05368-2

2.http://staff.klp.pl/

⇐ Предыдущая 1 23