АЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

География және табиғатты пайдалану факультеті

География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

СӨЖ

Тақырыбы: Жер және ГАЖ

№	Жұмысты орындау сапасы	Бағалау аралығы
	Орындалған жоқ, сабақта себепсіз болмауы	0 %
	Жұмыстың орындалуы және студенттің белсенділігі	0-50 %
	Жұмысты рәсімдеу	0-20 %
	Анықтамалар мен техникалық әдістемелерді, пәннің оқу-әдістемелік кешенін, лекция конспектілерін қолдана білу	0-5 %
	Жұмысты қорғау	0-20 %
	Қорытынды

Оқытушы : Сарсенова И.Б

Студент:Қожаниязова Ж.Е

Мамандық: ЖО, 3-курс

Алматы 2019

Мазмұны:

I Кіріспе......................……………………………………………….......….......3

II Негізгі бөлім

2.1. ГАЖ туралы түсінік..........................................................................................4

2.2. Жер және ГАЖ..................................................................................................5

III Қорытынды.......................................................................................................6

Пайдаланған әдебиеттер тізімі............................................................................7

Кіріспе

Қазіргі уақытта ғылымдар жүйесінде геоақпараттану өзіне лайықты орнын алуда. Оны географиялық зерттеулерді информатизациялаудың мақсаты мен міндеттерінен көруге болады. Геоақпараттанудың маңызды міңдеттерінің бірі — географиялық ақпараттардың синтезі мен талдаудың көптеген варианттарының орындалуына көмектесетін алгоритмдер мен бағдарламалық құралдарды құрудағы, географиялық зерттеулердің автоматтандырылуы. ГАЖ-ды қолдану аясы бүгінгі күні өте кең, олар: жер комитеті, табиғи ресурстарды бақылау, экология, жергілікті басқару, транспорт, экономика, қоғамдық міндеттер және т.б. бұндай технологияларға қызығушылық күннен-күнге өсіп келеді. ГАЖ-дың әдеттегі қолдану салалары — жер кадастры, табиғи ресурстар кадастры, экология, жылжымайтын мүлік саласы және шешім қабылдау саласында қолданылады. Бүгінгі күнгі ГАЖ жалпы беттік пайдалануға ауысты, оған дәлел қаланың электрондық пландары көлік қозғалысының схемалары жэне т.б. кейбір мәліметтер бойынша барлық ақпараттың 80-90 пайызын ГАЖ бағдарламасында көрініс табады, мысалы ауыл аймақтарындағы телефондар тізімін жерді пайдалану картасында контур ретінде пайдалануға болады жэне т.б. Геоақпараттану - жүйе ретінде географияны, информатиканы, ақпараттық жүйелер теориясьга біріктіре отырып, картография және басқа ғылымдардың тоғысқан жерінде пайда болды. Ол таным әдісі ретінде жүйелік тұрғы негізінде электронды есептеу техникаларының ең жаңа жетістіктерін қолданып қүрылған жүйе. ГАЖ геодезияда қолдану геодезиялық мәселелерді шешудің дәстүрлі әдістерімен салыстырғанда, еңбек өнімділігі мен оның тиімділігін жоғарылатады, өлшеу дәлдігін арттырады. Қазіргі компьютерлік технологиямен бірге қарқынды даму қарсаңындағы геодезия әдістері ГАЖ мүмкіндіктерін пайдаланып, геодезиялық тапсырмаларды, яғни жасалынатын карталарды қажетті дәлдікте, тез әрі тиімді, материалдық және ақшалай шығынсыз шешуге мүмкіндік тудырды.

ГАЖ туралы түсінік

Геоақпарат-Жер туралы басқа ғылымдар сияқты геожүйеде болып жатқан процестер мен құбылыстарды зерттеуге бағыт алған, бірақ ерекшелігі зерттеу барысында өзінің әдістері мен кұралдарын қолданатын ғылым. Геоақпараттың негізі мақсаты зерттеліп отырған геожүйеде жүріп жатқан процестерді бақылауға арналған компютерлік геоақпараттық жүйе (ГАЖ)құру болып табылады. Ол үшін ең бірінші ақпарат кажет, олар мәліметтер базасы мен білім базасында топтастырылады және жүйелендіріледі. Ақпарат әртүрлі болуы мүмкін: картографиялық, нүктелік, статистикалық, жазба текст түрінде. Койылған мақсатқа байланысты жоғарыда айтылған ақпараттарды қолда бар программалық өнімдермен өңдеуге, сақтауға және анализ жасауға белгілі бір мақсатта шешім қабылдауға болады. Сонымен геоақпарат дегеніміз – оның шеңберінде ГАЖ құрылатын және дамитын ғылымның жаңа саласы. Экология ғылымы сияқты геоақпарат картография, қоршаған орта мониторнигі және кадастр, жүйелі динамика, компютерлік индустрия cияқты ғылым салаларының даму нәтижесінде пайда болды. Геоақпарат зерттеліп отырған объектілерді, процестерді, жағдайларды кеңістіктік талдау принциптері негізінде құрылған.

Қазіргі кезде ГАЖ көбнесе инженерлік, әлеуметтік, қаржылық мәселелерді шешуге қолданылады, бірақ табиғи-антропогендік геожүйеде ГАЖ-нің ролі зор. ГАЖ 5 құрамдас бөліктерден тұрады:

• Мәліметтер;

• Аппараттық құрал;

• Программалық өнім;

• Орындаушы немесе тұтынушы;

• Əдістер.

ГАЖ үлкен көлемді деректерді дұрыс, тез басқара алады. Геоақпараттық жүйелердің ерекшеліктері:

1. пайдаланушыға қолайлы кеңістіктік деректердің бейнеленуікеңістіктік деректерді, сонымен қатар қабылдауға аса қолайлы үшөлшемді өлшеудегі деректерді картографиялау (картаға түсіру); ол сұраныстардың құрылымы мен олардың кезекті талдамасын жеңілдетеді;

2. деректерді мекеме ішінде интеграциялау- геоақпараттық жүйелер компанияның әртүрлі бөлімдерінде немесе тіпті бір аймақтағы мекеменің түрлі қызмет салаларында жинақталған деректерді біріктіреді. Жинақталған деректер мен олардың бірыңғай ақпараттық массивке интеграциясын ұжымды түрде пайдаланудың едәуір 5 бәсекелестік артықшылығы бар. Олгеоақпараттықжүйелердіпайданаутиімділігінжоғарылатады;

3. дәлелді шешімдерді қабылдау- кеңістіктік деректермен байланысты кез келген құбылыс туралы есеп беруді талдау және құру процесін автоматтандыру, шешімді қабылдау тәртібін жеделдету мен оның тиімділігін жоғарылатуға мүмкіндік береді;

4. картаны құрудың қолайлы құралы- геоақпараттық жүйелер, ғарыштық және аэрофототүсірім деректерінің мағынасын түсіндіруге (расшифровка) тиімді және белгілі бір жердің құрылып қойған жоспарларын, сызбанұсқаларын (схема), сызбаларын (чертеж) пайдаланады. ГАЖ картамен жұмыс істеу процесін автоматтандыра отырып, уақытша ресурстарды үнемдеп, жердің үшөлшемді моделін құрады.

Ғалымдардың пікірінше, адамдар өмір бойы алатын ақпараттың негізгі бөлігі нақты аумақтық бағдарға ие. Сондықтан кез-келген объектінің жергілікті жерге байланыстырылуын барынша дәл қамтамасыз етуге қабілетті геоақпараттық жүйелердің маңызы зор

ГАЖ қолдану аясы өте кең. Олар демография мен медицинадан бастап басқару қызметіне, қауіпсіздікті қамтамасыз етуге және жылжымайтын мүлік саудасына дейінгі түрлі салаларды қамтиды.

ГАЖ өте вариативті және шектеулі кеңістіктің мониторингі үшін, мысалы, сауда залы немесе казино үшін, сондай-ақ үлкен аумақтарды (қала, аймақ немесе тіпті ел) қарау үшін де пайдаланылуы мүмкін.

ГАЖ жүйелері жол жағдайы туралы өзекті және үнемі жаңартылып отыратын мәліметтердің көмегімен жеке көлік құралы үшін де, барлық логистикалық тізбек үшін де оңтайлы қозғалыс маршрутын құруға мүмкіндік береді.

ГАЖ құру мен енгізудің арқасында жергілікті жердің экологиялық мониторингі едәуір жеңілдетіледі және табиғи ресурстарды есепке алуды ретке келтіріп жүргізуге айналады. Модельдеу функциясының негізінде проблемалық жерлерді анықтауға және болашақта олардың ұлғаюын алдын алуға болады. Геоақпараттық жүйелер қызығушылық тудыратын параметрлердің (мысалы, климат және топырақ) өзара байланысын анықтауға және жергілікті жердің жай-күйі туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

ГИС риэлторлардың көмегімен кез келген аумақта қызықты нысанды оңай таба алады, содан кейін оның егжей-тегжейлі сипаттамасын ала алады. Жүйе қосымша іздеу параметрлерін, мысалы, жылжымайтын мүлік құнын енгізуге мүмкіндік береді. Сондай — ақ, барлық үйлерді белгіленген белгі бойынша орнатуға болады-шосседен алыс немесе орман алқабына жақын. Инженерлік коммуникацияларды салумен айналысатын компанияларға ГАЖ картографиялық материалы алдағы жұмыстардың жоспарын жасауға және тұрғындарды су мен электр энергиясының алдағы өшірілуі туралы хабардар етуге көмектеседі.

Геонформациялық жүйелер халықтың санын, құрылымын және орналасуын нақты анықтай отырып, олардың есебін жүргізуге мүмкіндік береді. Осының арқасында жергілікті және өңірлік билік жерлерде өмірлік маңызды нысандарды дұрыс бөле отырып, әлеуметтік инфрақұрылымды неғұрлым тиімді дамытуға мүмкіндік туады.

ГАЖ объектілердің орналасқан жері мен ауданын егжей-тегжейлі ескереді. Бірнеше факторлар негізінде бір мезгілде жүйемен жүргізілетін кешенді талдау берілген параметрлер тұрғысынан аумақтың неғұрлым дәл және объективті бағасын алуға мүмкіндік береді.

Бұдан басқа, геоақпараттық жүйелер объектінің орналасу орнын анықтау үшін өте тиімді, олар аумақтық дауларды реттеуге көмектеседі және төтенше жағдайлар кезінде жедел қызметтердің қызметін үйлестіруде нақты көмек көрсетуге қабілетті. Сұратылған ақпарат мәтіндер, схемалар, графиктер мен диаграммалар нысанында қосымша егжей-тегжейлі карталар түрінде ұсынылады.

Қорытынды

Қорытындылай келе, ХХ ғасырдың аяғында Жер туралы ғылымдар арасында ақпараттық технологиялар негізінде кеңістікті-байланысқан мәліметтерді жинау, өңдеу, бейнелеу және таратуын қамтамасыздандыратын ерекше аппаратты-бағдарламалық кешендер ГАЖ пайда болды. ГАЖ негізгі функциялардың бірі – компьютерлік (электрондық) карталарды, атластарды т.б. картографиялық шығармаларды жасап шығу және пайдалану. ГАЖ жасауда көптеген халықаралық ұйымдар қатысады, мысалы: БҰУ, ЮНЕСКО, т.б.Əлемдік тәжірибе табиғи ресурстарды, инфрақұрылымдарды, қоршаған ортаның ахуалын, жалпы аумақты тиімді басқару ГАЖ-дың ықпалына қатысты екенін көрсетіп отыр. ГАЖ өз бағытын дамыта отырып, ақпараттық технологиялармен шешілетін көптұрғыдағы мәселелерді шешуде қолданылуда.Карталардың көмегімен ғылыми-зерттеу жұмыстарын, қоршаған ортаны қорғау мен қалпына келтіру іс-шараларын, табиғи ресурстарды тиімді пайдалануды жобалайды. Карта әскери өмірде де қолданылады, әрі ел қауіпсіздігін қамтамасыз етуде де маңызға ие. Картографиялау үдерісінің өзінде де карталар жаңа өнім жасаудың негізі мен бастауы болып табылады. Картографияның міндеті ретінде осыған дейін тек картаны құрастыру қарастырылып келсе, ХХ ғасырдың ортасынан бастап, оны пайдалану маңыздылыққа ие болып отыр. Мемлекеттік стандарттар мен энциклопедиялық басылымдарда, оқулықтар мен сөздіктерде «Картография – карта жасау мен пайдаланудың өндірісі мен ғылыми саласы»,-деген ұғыммен түсіндіріледі. Ғылым мен тәжірибеде картографиялық зерттеу әдістері алуан түрлі. Ол көптеген теориялық ізденістердің ажырамас бөлігі. Тіпті карталар Жер мен қоғам туралы ілімдердің тірек негізіне айналып үлгерді. Картографиялық әдістер физикалық география, геология, геофизика, әлеуметтану, экономика және тарих ғылымдарында кеңінен қолданыс табуда.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1.https://www.wikipedia.kz

2. Қ. Б. Рысбеков, С.Т. Солтабаева “Геоақпараттық жүйе негіздері. Оқу құралы. – Алматы: ҚазҰТУ

3. www.esri-cis.ru