Номинация «МАЛАЯ ПРОЗА». Подноминация «Для детей». Къартбабанынъ бахшышы

Лейля АЛЯДИНОВА(г. Симферополь, Республика Крым, Россия)

Номинация «МАЛАЯ ПРОЗА»

Подноминация «Для детей»

Къартбабанынъ бахшышы

Бу сене Йылбаш байрамы джумаэртеси кунюне догъру кельди. Шу себептен де, бу сефер манъа кечкен сенелердеки киби иштен сонъ бир тюкяндан экинджи тюкянгъа чапкъаламагъа, яры геджеге къадар ашханеде аш пиширювнен огърашмагъа сыра къалмады. Энвер сабадан тюкянларгъа барды. Мен одаларны джыйыштырдым. Арчаны мусафир одасынынъ бир кошесине ерлештирип, оюнджакъларнен базеттим. Сонъ байрам кобетеси пиширмек ичюн азырламагъа башладым. Шу арадаЭнвер насылдыр бир ишнен къомшугъа чыкъты. Эвде огълум Кямраннен экимиз къалдыкъ. Мен ашханеде озь ишлеримнен огърашам. Кямран исе мусафир одасында ойнай. Бирден эвимизни сакинлик сарды. Бу ал мени сескендирди. Мен сылакъ элимни оглюгиме сюрте-сюрте мусафир одасына кирдим.

Оданынъ ичи яры къаранлыкъ, полда чешит ренкли кягъытлар, макъас, туткъал джайрап ята, Кямран корюнмей. Мен эеджанланып, огълумны къыдырып башладым, шу дакъкъада перде артында тургъан огълума козюм тюшти. О скемле устюне чыкъып, пенджереден тышкъа бакъмакъта эди. Тышта исе япалакъ-япалакъ ягъаяткъан къар истер-истемез мукъайтлыкънен ер ге энмекте. Мен адеттеки киби эв ишлеринен огърашаракъ, биринджи къар ягъып башлагъаныны биле дуймагъаным.

Огълум терен тюшюнджелерге далгъан. Одагъа киргенимни биле дуймады. Мен оны сескендирмейим, фикирини больмейим деп, аякъ уджунда юрип, артыма къайттым. Ашханеге киргенимнен Кямран босагъада пейда олды. О:

- Ана, - деди кескин сеснен, - мен энди эр шейни анъладым, йылбаш бахшышыны манъа сиз кетире экенсинъиз. Къарбаба дегиль. Бахшышны мен юкълагъанда бабамнен экинъиз арча тюбюнде сакълай экенсинъиз. Къапы-пенджере япыкъ тургъанда Къарбаба эвге къайдан киреджек?

Ана санъа бир янъылыкъ даа. Гъалиба, мектеп достлары арасында бу акъта лакъырды олгъан. Мен онынъ аят акъкъындаки саде тюшюнджелерини омюрде олгъаны киби анълатмакънынъ чаресини чокътан арап юре эдим. Чюнки о энди балабан – алты яшында. Оны акъикъий йигит оларакъ анъламакъ керектирим?

- Ойле олгъаныны биле экенсинъ, - дедим мен мукъайтлыкънен, - бу сефер санъа бахшышны не Къарбаба ве не де биз берип оладжакъмыз.

Акъикъатен ойле эди. Чюнки айлыгъымыз Йылбаш байрамындан сонъ бериледжек эди.

Меним эр бирайткъан сёзюмни дикъкъатнен динълеген огълумнынъ чырайы яваш-яваш денъишип башлады. О вакъианынъ бойле олып чыкъаджагъыны беклемеген эди. Кямран ич бир шей айтмайып, мусафир одасына чыкъып кетти, мен исе ишимни девам эттим. Бир къач вакъыттан сонъ кене яныма кельген Кямран манъа элиндеки открытканы косьтерип:

- Ана, бакъыныз, мен догъру яздыммы? – деп сорады.

Мен открытканы алдым. Къырмызы къалемнен ири арифлернен язылгъан языны окъудым. Анда: «Харбаба, бу портакъал менден сана бахшыш. «Ашагъысында исе Кямран», - деп язылгъан эди.

Кямран Къарбабанынъ бахшыш кетирюви уйдурма олгъаныны анълагъан олса да, кене де, ондан бахшыш беклей эди. Эбет, мен оны анъладым. Шунын ичюн де, озюмни кулькюден зорнен тутып, оны къучакъладым, джыллы яначыкъларындан опьтим.

- Огъланым, пек яхшы эткенсинъ, Къарбабаны унутмагъансынъ. Лякин язувынъмартавал. «Къарбаба» сёзю «Х» арифинен дегиль де «Къ» арифинен, «санъа» сёзю исе «нъ» арифинен язылыр.

Эр алда балалыкъ чагъынен сагълыкълашмакъ пек къыйын ола экен. Ойле олса, барсын меним огълум озюни даа азачыкъ масаллар дюнясында ис этсин!

Эр сефер Йылбаш арфесинде огълум арча тюбюнде Къарбаба ичюн портакъал сакълай эди. Бу адет аилемизде аньане олып къалды. Шимди де онынъ элинде бир дане портакъал бар. Кямран оны озю ашамайып Къарбаба ичюн сакълагъан. Открыткадаки джумлени исе даа былтыр мен язгъан эдим, бу сене огълум язды.

Кямраннынъ муджизевий тылсымгъа эп инанаджагъы келе. Айды инанса инансын!

Бу сене Йылбаш бахшышы алув меселеси бир чокъ къыйынлыкълар догъурды. Себеби, огълум мектеп талебеси эди. Онъа джиддий бир бахшыш эдие этмек истедим. Байрам огюнден огълум амунасип бахшыш араштырып, тюкянларгъа бардым, лякин тапып оламадым. Сонъ чокъ тюшюнип отурмадым. Ишханемнинъ башлыгъы тарафындан даа якъында манъа багъышлангъан чет эль къалемини огълума эдие этмеге къарар бердим. Оны алмалар, конфетлер ве джевизлернен толдурылгъан торба ичине къойдым. Бу бахшыш долапта сакълы тура эди.

Огълум Къарбаба ичюн азырлангъан бахшышны арча тюбюне сакълап, яныма кельди. О озь ишинден мемнюн эди. Мени эп ашыкътырып башлады:

- Ана, сиз манъа саат докъузда софраны донатып башлайджакъмыз деген эдинъиз де. Бакъынъыз, саат энди докъуз олды.

- Я сен оюнджакъларынъны джыйыштырдынъмы?

- Шимди джыйыштыраджагъым, - деди Кямран къуваннып, - бабам кельгендже эр шей азыр оладжакъ!

Кямран байрам куньлери софра донатмагъа пек севе эди. Бугунь де о манъа къашыкъ, санчкъы ве салатларнен толдурылгъан савутларны муссафир одасындаки софрагъа ташымагъа ярдым этти. Мен одагъа киргенде эр шей ерли-еринде эди. Мен тек пычакъларнынъ ерлерини денъиштирдим. Шу арада огълумны макътап да алдым:

- Аферин, санъа огълум, Меним екяне ярдымджым.

- Мен эр вакъыт пычакъларнынъ анги бир тарафта турмакъ кереклигини унутам, - деди бир къабаат ишлегенкиби огълум.

- Зарары ёк, - дедим оны тынчландырып, - эр шей пек гузель. Шорба ве кобетини софрагъа бабанъ кельген сонъ къоярмыз.

Акъшам саат ондаэпимиз кийинип-къушанып байрам софрасы этрафына отурдыкъ. Огълум тантаналы суретте отькерильген тедбирлерни: догъгъан куньлерни, байрамларны къуванчнен къабул эте, эвге мусафир кельсе пек мемнюн ола. Бугунь о, де бабасындан, де менден: «Бизге ким келеджек?» - деп бир къач кере сорады. Мен онъа Йылбаш байрамы аилевий байрам олгъаныны ве эр кес оны озь эвинде къаршыламагъа тырышкъаныны айттым. О тек бундан сонъ, тынчланды. Кямран софра башында пек низамлы отурды. О эеджанлы эди. Озюни буюк яштаки адамлар киби тутмагъа тырышты. Огълум арды-сыра биркъач мультфильм бакъты. Сонъ пек ёрулды гъалиба, саат он эки къарарларында козьлери юмулып башлады Къарбабаны озь козюнен корьмек ниетинен дивангъа барып ятты. Кямранны озь тёшегине яткъызаджакъ олдым амма, о эп бир озь дегенинден къайтмады. Мен исе онъа:

-Къарбаба пенджередеки ярыкъны корьмесе эвимизге кирмез, - деп анълаттым. – Бираздан биз де ятаджакъмыз…

Меним лафыма зорнен къангъан Кямран тёшегине барып ятты ве бираздан къатты юкъугъа далды. Саба огълум пек эрте уянда. Меним юкъумны больмеге истемесе керек, тёшегинден мукъайтлыкънен турды. Мен акъшам телевизорда бир сыра косьтерювлерни бакъкъан сонъ, сабагъа якъын яткъан олсам да, юкъум пек сергек олгъанындан себеп, оглум тёшегинден тураяткъанда уяндым ве не япаджакъ экен деп, оны яекъан еримден козеттим. Кямран башта кроваты янында тургъан долапчыкънынъ устюни бакъып чыкъты. Андан ич бир шей тапмагъан сонъ, аякъларына папучлерини кийип мусафир одасына кетти. Бираздан насыл кеткен олса, ойле де къайтып кельди ве ич бир тюрлю сес чыкъармайып, тёшигине ятты. Устюни ёргъаннен орьтти. Мен онъа тараф чевирильдим. Кямраннынъ чырайы куськюн эди. Мына-мына агълайджакъю Кямран меним онъа таба айлангъанымны корип:

- Анна, къайда сизинъ бахшышынъыз? – деп сорады.

Мен тааджиплендим. Чюнки геджеси Кямран т1шегине яткъан сонъ,бабасынен огълумыз ичюн азырлагъан бахшышымызны арча тюбюне сакълагъан эдик.

- Адий бахшыш, - деди олафыны девам этип.

- Ничюн адий?

- Алмалар, конфетлер, джевизлет…

- Башкъа шей ёкъмы?

- Бар, бир дане къалем. Мен биллем, о бабамнынъ къалеми.

Мен меселени анъладым. Вазиетни тюзетмек ичюн ондан:

- Еди ренклими? – деп сорадым.

Кямран:

- Ёкъ, - деп джевап берд иве бир дакъикъа тюшюнген сонъ еринден сычрап турды, мусафир одасына догъру кетти. Бираздан къайтып кельди:

- Мына, - деп манъа къалемни косьтерди.

- Эгер санъа керек олмаса, манъа багъышла, - деп теклиф этим мен.

- Керек!

- Я ойле олса, сен неге разы дегильсинъ?

- Бу бабамнынъ къалеми.

О кене мусюр киби къабарды, амма бахшышкъа меракънен бакъып башлад

Босагъада Энвер пейда олды. О, бизим лафларымызны эшитсе керек, меселени айдынлатмакъ ичюн:

- Догъру, огълум, керчектен де, конфетлер, алмалар, джевизлер толдурылгъан торбаны арча тюбюне мен къойдым, лякин къалем менимки дегиль, - дед иве джебинден къалемлернинъ де бирине, де дигерине бакъар экен, чырайы кулип башлады.

Къарбаба сени энди балабан огълан сая, шу себептен де, санъа буюклернинъ бахшышыны багъышлай, - деп къошты бабасы.

Огълум бабасынынъ лафларындан къанаатленди, гъалиба, онынъ кейфи котерилип башлады.

Мен Къарбаба акъкъындаки масалнынъ аля даа огълумнынъ тасавурында яшагъанындан мемнюн къалдым. Чюнки бойле тасавурсыз онынъ аяты муджизевий дюльберликтен марум олур эди.

Бираздан чанъ къакъылды. Огълум къапыны ачмагъа ашыкъты. Мен де халатымны кийип, онынъ артындан аяткъа чыкътым. Аятта Кямраннынъ досту Эмиль тура эди. Эмиль меним огълумдан бир яш кичик. О мени корьгенинен:

- Селям алейкум, Алиме-апте! – деди кескин сеснен. – Йылбаш байрамынъыз хайырлы олсун!

Онынъ буюк яштаки адам кибиджиддийликнен айткъан хайырлав сёзлери меним ошума кетти. Мен:

- Алейкум селям, - дедим кулюмсиреп. – Сени де байрамнен хайырлайым! – Шу арада балагъа Йылбаш байрамындан сонъ берильген адетий суальни бермек кереклигим акълыма тюшти ве ондан:

- Къарбаба санъа не быгъышлады? – деп сорадым.

- Паровозчыкъ, - деди Эмиль къуванчнен, элиндеки пластмассадан ясалгъан уфачыкъ паровозчыкъны косьтерип.

- Манъя исе еди ренкли къалем багъышлады, - гъурурнен илян этти меним огълум.

Онынъ сесинден арамызда олгъан лакъырдыларнынъ бутюни унутылгъаны ве о алгъан бахшышындан мемнюн къалгъаны дуюла эди.

- Я бахшышны сенъа анги къарбаба багъышлады? – деп сорады Кямрандан шу ерде рушен юзьлю Эмильчик. Сонъра о якъ, бу якъ бакъынып, аяттан чыкъып кетти ве къапы артына айланды. Анда кимнендир фысылдашты. Бираздан ачыкъ къапынынъ янына келип: - Къарбаба, кельди мында, - деп эллерини шапылдатты.

- Шу аньде бизим козюмиз огюнде узун беяз сакъаллы ве мыйыклы, башында беем-беяз къалпагъы, устюнде къырмызы тоны, акъкъий Къарбаба пейда олды. Онынъ бир элинде – таягъы, дигеринде – торбасы.

- Бу Къарбабамы? – деп кене сорады Эмиль.

- Ё-ё-о-къ… - деди шашып къалгъан Кямран тылсымлы Къарбабадан козьлерини алмайып.

- Мына селям алейкум, мен де кельдим, Йылбаш байрамынъыз хайырлы олсун! Къана, Кямран, сен де озь бахшышынъы ал! Эмильчик энди оны алды, - деп, лакъырдыны башлады тылсымлы Къарбаба. – Сен манъа насыл шиирлер азырладынъ, сёйлечи, бакъайым. – Торбасындан пластмассадан япылгъан автомобиль чыкъарды ве Кямрангъа узатты.

Тылсымлы Къарбабанен олып кечкен корюшювге даа козьлеримиз инанмагъан алда тургъанымызны бирден эслеп, мен Къарбабаны ве балаларны ичериге давет этим.

Кямран досту ве Къарбабанынъ къолундан тутып, мусафир одасына кетти. Мен исе къалемни де бир, де диггер къолуна алып, бири-бирине нелердир анълатмагъа тырышкъан бу кичкене адамчыкъларнынъ артындан тюшюджели бакъып къалдым.