Тапсырмасы. Хаттамасы №____

№____Тапсырмасы

___________________________________пєні бойынша курстыќ ж±мыс

Студент _______________________________

(тегі,аты-жµні)

Ж±мыс таќырыбы ______________________________________________

Бастапќы мєліметтер __________________________________________

№	Курстыќ ж±мыстыњ мазм±ны	Орындалу мерзімі	Кµлемі (параќ саны)

¦сынылѓан єдебиеттер: 1.__________________________________________________________

2.__________________________________________________________

3._____________________________________________________________

Тапсырма берілген к‰ні _________ж±мысты ќорѓау к‰ні________________

Ж±мыс жетекшісі _________________________________________________

(ќызметі, тегі,аты – жµні, ќолы)

Тапсырманы орындауѓа ќабылдаѓан_______________________________

( к‰ні, студенттіњ ќолы)

Ф. 7. 04 – 06

Ќазаќстан Республикасы Білім жєне Ѓылым министрлігі

М.Єуезов атындаѓы Оњт‰стік Ќазаќстан мемлекеттік университеті

« _______________________________________» факультеті

«_________________________________________»кафедрасы

«Бекітемін»

Кафедра мењгерушісі

_____________________

(ќолы,аты – жµні)

_______________2013ж.

Курстыќ ж±мысты ќорѓау

Хаттамасы №____

______________________________________________________пєні

студент_____________________________тобы_________________________

Курстыќ ж±мыс таќырыбы _____________________________________

_________________________________________________________________

Ќорѓау кезінде келесі с±раќтарѓа жауап алынды:

1.________________________________________________________________

2.________________________________________________________________

3.________________________________________________________________

Курстыќ ж±мысты орындау кезінде алынѓан балл (60 м‰мкіндіктен) _____, ќорѓау баѓаланды (40 м‰мкіндіктен)_____балл.

Сомалыќ баллы______

Ж±мыстыњ баѓасы____________

Курстыќ ж±мыс жетекшісі____________________________________

Комиссия м‰шелері________________________________________________

Ќорѓау к‰ні__________2013ж.

Аныќтамалар

Конъюнктивит – кµздіњ кілегей ќабыѓыныњ ќабынуы

Панофтальмит – кµз алмасыынњ барлыќ ±лпаларыныњ іріњді ќабынуы

Кератоконъюнктивит – кµздіњ ќасањ жєне кілегей ќабыќтарыныњ ќабынуы

Экссудат – ќабыну кезінде ±саќ ќан тамырлары ќабырѓасынан ±лпаѓа, дене ќуыстарына с‰зіліп шыќќан с±йыќ

Флегмона – май ±лпасыныњ жіті іріњді шектелмей ќабынуы

Склерит – кµз алмасыныњ сыртќы ќабыќшасыныњ ќабынуы (Аќ ќабыќша)

Кератит - кµздіњ ќасањ ќабыѓыныњ єр т‰рлі дењгейдегі ќабынуы

Кіріспе

Таќырыптыњ µзектілігі. Хирургия XX ѓасырда ветеринарияныњ жеке саласына айналды. Ветеринариялыќ хирургияныњ жетістіктері, ¦лы Отан Соѓысы жылдарында жараланѓан жылќыларды емдеуге зор м‰мкіндіктер туѓызды. Осы к‰нгі хирургияныњ - оперативтік, жалпы, ортопедия жєне офтальмология сияќты бµлімдері дамуда. Хирургияныњ маѓынасы гректіњ "Сћeur ergon" деген екі сµзінен алынѓан. «Ќолмен єсер етейін» деп аударуѓа болады.

Д‰ние ж‰зініњ єр т‰рлі аймаѓында т±ратын халыќтар, µзініњ иелігінде жануарларды ±стауына байланысты хирургияныњ кейбір ќарапайым ж±мыстарын істеген. Тіпті алѓашќы дєуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялыќ емдер халыќ арасында кењінен ќолданылады. Мал иелері, баќташылар, ±сталар, таѓы басќалар хирургиялыќ еммен айналысќан. Олар бір - бірінен ‰йреніп, кейінгі ±рпаќтарѓа µз тєжірибесін беріп жалѓастырѓан.

Ќазаќстанныњ ветеринария хирургиясыныњ дамуы, б±рынѓы Кењестер Одаѓы ѓалым - хирургтардыњ ењбектерімен тыѓыз байланысты. Ќазаќ халќыныњ ежелден келе жатќан дєст‰рі - малды к‰ту, баѓу.

Жалпы хирургияныњ дамуына ‰лес ќосќан ѓалымдар - грек ѓалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздіњ эраѓа дейін), атаќты Рим дєрігері Цельс (1- ѓасыр біздіњ эраѓа дейін) жєне Гален (130-200 ж.ж. біздіњ эраѓа дейін) болѓан. Хирургияныњ дамуына кµп ‰лес ќосќан, мал хирургиясы жµнінде кітаптар жазѓан Рим дєрігері Вегеций.

Алѓаш ветеринариялыќ хирургияда топографиялыќ анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мєскеуде А.А.Петров оќыса, кейіннен Петербург Зооветинститутыныњ кафедрасын В.И.Всеволодов басќарды.

Хирургиялыќ операцияларды зерттеп жасау анатомиялыќ деректерге тікелей байланысты.

Хирургиялыќ операция (латынша. орега - єрекет, ж±мыс, ењбек) - малдыњ аѓзаларѓа жєне ±лпаларѓа емдік немесе диагностикалыќ маќсаттармен ќолданылатын механикалыќ єсерлердіњ жиынтыѓы. Кейде шаруашылыќ ќажеттілігімен кейбір операциялар сау малѓа да жасалады, ол: еркек жєне ±рѓашы малды пішу. Операция маќсаты, оны жасаѓаннан кейін малдан алынатын µнімділікті жоѓарылату.

Конъюнктивиттер кµп таралѓандыќтан кµз ауру саласында бірінші орын алады. Конъюнктивитке кµбінде жиі ит жєне мысыќтар шалдыѓады. Осы дерт кµздіњ ќасана ќабыѓымен конъюнктивасы ісініп, ќызарып, ±заќќа созылып ќабынумен сипатталады. ¦заќ мезгілге созылып кµп жаѓдайда, ќасањ ќабыѓы септикалыќ жараларына айналып, кµз ќ±рѓаќтанып, синдром аѓым пигментозмен шиеленісіп, соќырлыќ тудырады.

Конъюнктивит жиі жаѓдайда ±заќ уаќытќа созылып, жасалѓан емді нєтижесіздіке апарады. Б±л ауру коккер - спаниельдерде, мопстарда, бульдогтерде, шнауцерлерде, мастино неаполитанода жєне персиялыќ т±ќым мысыќтарында жиі кездеседі.

Конъюнктивит иттерде конъюнктива ќуысы патогендыќ хламидия жєне микоплазма микрофлорамен ластанып бір ќатар жаѓдайда инфекциямен µршеніледі.

Конъюнктивиттіњ дамуында арандататын факторларлы ќабаќтыњ фолликулярлыќ конъюктивитты, ‰шінші ќабаќтыњ трихиазисы, ќабаќтыњ д±рыс т‰йілеме‰і (олардыњ сол себептен жасалѓан резекциясы), м±рынжас каналдардыњ стенозы жєне дакриоцистит .

Ірі шаруашылыќтарда малдыњ шаѓын жерге кµп жиналып шоѓырлануына байланысты, оларды аурулардан саќтандыру єрекеттерін жаќсы ±йымдастырып, нєтижелі ем ќолдану ‰шін, жалпы табын бойынша белгілерініњ жиынтыѓын /синдроматика/ аныќтауды ќажет етеді [1,2].

Курстыќ ж±мыстыњ маќсаты - жылќыныњ кµз ауруларына д±рыс диагноз ќойып, оны хирургиялыќ жолмен емдеу.

1 Негізгі бµлім

1.1Кµз аурулары, кµздіњ ќасањ ќабыѓыныњ ќабынуы

Ќасањ ќабыќ ќабынуы, не кератиттіњ, пайда болу себептері ноѓаладаѓыдай.

Белгілері. Мал жарыќќа ќарай алмайды, кµзінен жас аѓады, блефароспазм, ќан тамырларыныњ перикорнеальды иньекциясы ќасаќ ќабыќтыњ бозаруы, оныњ бетініњ жылтыры мен біркелкілігі б±зылады.

Кератиттіњ негізгі т‰рлері: беткей (катаракталы жєне іріњді), паренхиматозды, не терењ (іріњді емес жєне іріњді).

Беткей каратитте ќасањ ќабыќќа дєнекер ќан тамырлары жабысады (олар ќып-ќызыл, аѓаш тєрізді б±таќтанып, бір-біріне ±штасып жатады), ал терењ кератитте склералды тамырлар жабысады (б±лар б±таќтанбайды, бір-біріне ±штаспайды жєне ќасањ ќабыќта ѓана кµрінеді).

Болжау.Мал беткей катаракталы кератиттен айыѓады, ал басќа т‰рлерінен оныњ айыѓуы да, айыќпауы да м‰мкін.

Емі.Малды азыќтандыруды жєне оныњ к‰тімін жаќсартады. Ауырѓан жерге антисептикалыќ ерітінділер мен май ќолданылады. Ауырсынуды кеміту ‰шін ауру басатын дєрі (морфинніњ 1%-тік ерітіндісі не 1%-тік майы) береді не новокаиннен периорбиталды жєне субконъюктивалды блокада жасайды. Жалкаяќты сіњіру ‰шін дионыњ ерітіндісін береді (1-5%-тік-ке дейін), сары т±нба сынап майыныњ 3%-тік майы, ќантќа ќосып каломель береді. Кµз ±лпасы ±заќ уаќыттан бері ќабынѓан жаѓдайда филатов єдісі бойынша ±лпамен емдеу жєне кµздіњ дєнекер ќабыѓы астына ас т±зыныњ 3—5%-тік ерітіндісін (1—3 мл) жіберу жаќсы нєтиже береді. Ал т±зы ерітіндісін тамшы анестезиядан кейін жібереді. Кµз ќарашыѓын кењейту ‰шін атропинніњ 1 проценттік ерітіндісін тамызады [1,2,3].

1.2 Ќабаќтыњ ќабынуы

Ќабаќтыњ ќабынуы, не блефарит, механикалыќ заќымнан (жара, жараќат), химиялыќ заттар мен жылу єсерінен, инвазиялы жєне індетті аурулар, авитаминоз жєне басќа себептерден болады.

Белгілері. ‡стіртін жєне терењ блефарит болады. ‡стіртін блефаритте ќабаќ терісі ѓана, ал терењ блефаритте тері, шел ќабыќ жєне басќа органдар ќабынады.

Болжау.‡стіртін блефарит айыѓады, флегмозды блефарит айыѓуы да айыќпауы да м‰мкін.

Емі.Жемшµпті жаќсартады, рационѓа витаминдер мен минералдыќ заттар ќосады. ‡стіртін блефариттіњ алѓашќы сатысында ќабыѓын антибиотиктер мен антисептикалыќ дєрілер жаѓып, сылайды. Кейінгі сатыларында ќабыршаќтар мен ќайызды ж±мсартады жєне алып тастайды, уытты жараны азот ќышќыл к‰містіњ 3—5%-тік ерітіндісімен к‰йдіреді, ќабаќ шеттеріне т‰рлі майлар жаѓады, ол майлар: 5%-тік йодоформ, 5 %-тік норсульфазол 30%-тік альбуцид, 1—2%-тік сары не аќ сынап т±нбасы не 1 %-тік синтомицин эмульсиясы. Организм ќызметін к‰шейту ‰шін антибиотиктер мен денсаулыќты жаќсартатын ем ќолданылады. Терењ блефарит болса, жылы компресс ќолданылады, венаѓа новокаин (малдыњ 1 кг салмаѓына 0,25%-тік ерітіндініњ 1 мл), жібереді, піскен жараны кеседі [1,3,4].

1.3 Кµздіњ дєнекер ќабыѓыныњ ќабынуы

Кµздіњ дєнекер ќабыѓыныњ ќабынуы, не ноѓала ауруы механикалыќ тітіркенуден (жараќаттану, бµгде дене т‰су, кабаќтыњ ќитар болуы, паразиттер), химиялыќ заттар єсерінен (сілтілер, ќышќылдар, тітіркендіретін ерітінділер, бу мен газдар), ауру тудыратын микробтардан, (ірі ќараныњ ќатерлі катаракталы ќызбасы, жылќыныњ кењірдегі ќабынуы, ит обасы т.б.), улы заттар мен сєуле єсерінен пайда болады.

Белгілері.Ноѓаланыњ мынадай т‰рлері болады: катаракталы, іріњді, паренхиматозды (флегмонозды), фибринді (крупозды жєне дифтериодты) жєне фолликулярлі.

Катаракталы ноѓала кезінде кµзден жас аѓады, мал жарыќќа ќарай алмайды, кµздіњ дєнекер ќабыѓы ќызарады жєне ісінеді, ќабаќ ауырады жєне сол жердіњ ќызуы артады.

Іріњді ноѓаланыњ клиникалыќ мынадай белгілері бар: ќас ісінеді жєне ысиды, кµз жанары кішірейеді. Кµздіњ іш жаѓынан іріњ шыѓады. Ќабаќтар кейде бір-біріне жабысады, Кµздіњ дєнекер ќабыѓы ќызарады жєне ісінеді. Кейде ісік ‰лкен болѓандыќтан кµздіњ дєнекер ќабыѓы кµз шарасынан белдеуленіп шыѓып т±рады (хемоз).

Паренхиматозды ноѓала кезінде ќабаќ ќатты ісінеді, серозды-кілегейлі не кілегейлі-іріњді жалќаяќ кµп шыѓады, жарыќќа ќарай алмайды. Кµздіњ дєнекер ќабыѓы кµз сарайынан саќина тєрізденіп шыѓып т±рады (хемоз). Кейде оныњ бет жаѓы µлі еттенеді, онда ќабыршаќ пайда болады.

Фибринді (крупозды жєне дифтеройдты) ноѓала кезінде жарыќќа ќарай алмайды, ќабаѓы іседі, ауырсынады. Ісінген жєне ќанталаѓан дєнекер ќабыќќа сары не сарѓылт ќызыл шел пайда болады. Крупозды ноѓала кезінде б±л шелді сылып алып тастау оњай, дифтериодты ноѓала кезінде сылып алып тастау ќиын. Бірінші жаѓдайда кµздіњ дєнекер ќабыѓында шамалы ќанайтын, ал екінші жаѓдайда — ќанайтын бітеу жара пайда болады.

Фолликулды ноѓала итте болады, созылмалы т‰рде µтеді, кµбіне ‰шінші ќабыќ дєнекер ќабыѓы ауруѓа шалдыѓады. Б±л ноѓала кезінде ‰шінші ќабыќтыњ ішкі бетінде тары дєніндей ќоњыр ќызѓылт ноќат пайда болады. Ауру ±заќќа созылу салдарынан ‰шінші ќабыќ деформацияѓа ±шырайды, кейде ќабыќ айналып кетеді.

Болжау.Катаракталы ноѓала — айыѓады, іріњді паренхиматозды фибринді жєне фолликулярлы ноѓаланыњ айыѓуы да айыќпауы да м‰мкін.

Емі.Ноѓала т‰рлерін мынадай єдіспен емдейді. Ќатаракталы ноѓала кезінде ауру тудырѓан себептерді жояды, ауырѓан кµзді бор ќышќылыныњ 3 %-тік ерітіндісімен не калий перманганаты ерітіндісімен (1:5000), риванолдыњ (1 : 1000) не фурацилинніњ (1 : 5000) ерітіндісімен жуады. Кµз сањылауына альбуцидтіњ 10—30%-тік ерітіндісін, колларголдыњ 3%-тік ерітіндісін тамызады не май салады (5%-тік ксероформ, 5%-тік йодоформ, 15—30%-тік альбуцид не 2%-тік сары сынап майы). Ќабыну ќ±былысы бєсењдеген кезде т±тќыр ерітінді дєрілер (0,25—0,5%-тік к‰кірт ќышќылды мырыш, 1%-тік резорцин, 0,5%-тік ашудастар), ал ауру созылмалы т‰рде µтсе, азотќышќылды к‰міс ерітіндісін (тамызу ‰шін 1—2%-тік дєнекер ќабыќты сылау ‰шін 5—10%-тік ерітіндісі) ќолданылады. Сылау алдында кµздіњ дєнекер ќабыѓын дикаинніњ 1 проценттік ерітіндісімен, не новокаинніњ 2%-тік ерітіндісімен жансыздандырады, содан кейін азот ќышќылды к‰містіњ артыќ мµлшерін бейтараптау ‰шін физиологиялыќ ерітіндімен жуады.

Іріњді ноѓаланы емдеу ‰шін малды азыќтандыруды, баѓым-к‰тімін жаќсартады. Антисептикалыќ дєрілер (катаракталы ноѓаланы ќара) жєне мынадай антибиотиктер ќолданылады: синтомицин — 3%-тік ерітінді, 1 %-тік эмульсия, не 5%-тік май, стрептомицин — 1 миллилитрден 25 000 µлшем, террамицин 1 %-тік ерітінді не 1%-тік май; биомицин—1%-тік май; тетрациклин — 1%-тік ерітінді не 1 проценттік эмульсия. Катарактала ноѓала кезіндегідей кµздіњ дєнекер ќабыѓын т‰гел сылу жєне Филатов єдісімен ±лпаны емдеу жаќсы нєтиже береді. Кµзге тањѓыш тањуѓа, єсіресе, жылы компресс салуѓа болмайды, µйткені б±лай, істегенде микрофлора тез дамиды.

Паренхиматозды ноѓалада, іріњді ноѓаладаѓы тєрізді, антисептикалыќ дєрілер, антибиотиктер, сульфаниламид препараттары ќоданылады, новокаин жіберіледі, ±лпаны емдейді. Тањѓыш тартуѓа болмайды.

Фибринозды ноѓаланы антисептикалыќ ерітінділермен жєне маймен емдейді (катаракталы ноѓаланы ќара). Шелді сылып алѓаннан кейін оныњ орнына жараѓа протарголдыњ 10%-тік ерітіндісін не азот ќышќыл к‰містіњ 1—2%-тік ерітіндісін жаѓады.

Фолликулярлы ноѓала кезінде жоѓарѓы жєне тµменгі ќабаќ дєнекер ќабыѓын, ‰шінші ќабаќтыњ екі жаѓын да сылайды (катаракталы ноѓаланы ќара). Пішіні µзгерген ‰шінші ќабаќты сылып алып тастайды [1,2,5,6].

1.4 Ќасањ ќабыќ жарасы

Ќасањ ќабыќтыњ беткей, терењ жєне тесіп µткен жаралары болады.

Белгілері.Кµзден жас аѓады, мал жарыќќа ќарай алмайды, блефароспазм болады. Жай кµзбен не ‰лкейткіш єйнекпен ќараѓанда ќасањ ќабыќ жарасы кµрінеді.

Болжау.Мал беткей жарадан айыѓады, терењ жарадан айыѓуы да, айыќпауы да м‰мкін, ал тесіп µткен жара айыќпайды.

Емі.Антисептикалыќ ерітінділер не кокаин, морфин не новокаин ќосылѓан майлар, ќолданылады. Терењ жара болса, кµздіњ дєнекер ќабыѓы ќапшыѓына эзеринніњ 1%-тік не ерітіндісін не пилокарпинніњ 1%-тік ерітіндісін жібереді. ¤скен тор ќабыќты ќайтадан орнына салады не кесіп тастайды. Ќасањ ќабыќ ауруѓа шалдыќќанда, металл т±здарын (мырыш, ќорѓасын, сынап, к‰міс) ќолданбаѓан жаќсы, µйткені олардан кµзге даќ т‰седі [1,3,6,7,8].

1.5Ќасањ ќабыќтыњ уытты жарасы

Б±л ауру жараќаттанудан, химиялыќ заттар мен жылу єсерінен, іріњді кератит, індетті аурулардан авитаминоздан жєне т. б. болады.

Белгілері.Мал жарыќќа ќарай алмайды, кµзінен жас аѓады, блефароспазм болады, ќасањ ќабыќ бозарады, оныњ ортасында не шет жаѓында уытты жара шыѓады, б±л жараныњ пішіні мµлшері, терењдігі єр т‰рлі келеді.

Болжау.Терењ жатќан жєне µршіп келе жатќан жараныњ айыѓуы да, айыќ-ауы да м‰мкін, ал тесіп µткен жарадан мал айыќпайды.

Емі.Уытты жара этилогиялыќ байланысты болып келетін ауруды жоюѓа шаралар ќолданады. Малды к‰ту жєне азыќтандыру жаѓдайын жаќсартады. Антисептикалыќ ерітінділер мен май, антибиотиктер жєне сульфаниламидті препараттар ќолданылады. Беткей уытты жара болса кµздіњ дєнекер ќабыѓыныњ ќапшыѓына атропинніњ 1%-тік ерітіндісін, ал µрши т‰скен жєне терењ жара болса, эзеринніњ 1%-тік ерітіндісін не пилокарпинніњ 1%-тік ерітіндісін жібереді. Сол сияќты ауырсынуды кемітетін майлар пайдаланылады, новокаин блокадасын жасау, єсіресе, филатов єдісі бойынша ±лпа кµмегімен емдеу µте пайдалы. Мырыш, ќорѓасын, сынап т±здарын сирек ќолданѓан д±рыс, µйткені одан кµзге даќ т‰суі м‰мкін [3,6,7,9].

Кератит - ноѓала

Кµздіњ дєнекер ќабыѓы мен ќасањ ќабыѓыныњ бір мезгілде ауруѓа ±шырауы телязиоз жєне риккетсиоз кезінде байќалады.

Телязиозѓа кµбіне ірі ќара (єсіресе тµлі), ал жылќы сиректеу, шошќа одан да сирек ±шырайды.

Телязиоз ќоздырѓыштары Тћ. rhodesi, Тћ. skrjabini жєне Тћ. gualosa.

Рикетсиоз. Ірі ќарада болады, єсіресе олардыњ 2—3 айлыќ — 2 жасар тµлі б±л ауруѓа жиі шалдыѓады.

Ауру ќоздырѓышы Rikketsia conjunctivae bovis — майда полиморфты микроорганизм; кµздіњ дєнекер ќабыѓы мен ќасањ ќабыѓыныњ эпителий клеткаларында паразиттік тіршілік етеді.

Белгілері.Телязиоз кезінде мал жарыќќа ќарай алмайды, кµзінен жас аѓады не кµзінен кілегейлі жєне кілегейлі-іріњді жалќаяќ аѓады, кµз дєнекер ќабыѓы ќызарады жєне ісінеді, ќасањ ќабыќ бозарады, оныњ ортасында уытты жара, ал шет жаѓында жањадан ќан тамырлары пайда болады.

Риккетсиоз кезінде мынадай клиникалыќ белгілер білінеді. Алѓашќы екі к‰нде кµзден жас аѓады, мал жарыќќа ќарай алмайды, кµздіњ дєнекер ќабыѓы ќызарады жєне ісінеді. Аурудыњ 5—6 к‰ндері ќабыќта жергілікті жалќаяќ жєне жања ќан тамырлары пайда бола бастайды. Кейінірек ќасањ ќабыќта уытты жара пайда болады. Ќасањ ќабыќтыњ пішіні µзгереді. Жара ќасањ ќабыќты тесіп панофтальмитќа айналуы м‰мкін.

Болжау. Егер уаќтылы емделсе мал телязиоз бен риккетсиоздан айыѓады, терењ уытты жара болса айыќпайды.

Емі.Телязиозѓа ±шыраѓан малды емдеудегі негізгі маќсат паразитті кµзден шыѓару. Оны шыѓару ‰шін дымќыл маќта антисептикалыќ с±йыќ ќолданылады не м±рын каналын жуады. Паразиттерден арылтќан cоњ заќымданѓан ќасањ ќабыќты емдейді.

Риккетсиозбен ауырѓанда рационѓа минералдыќ заттар мен витаминдер косылады. Антисептикалыќ ерітінділер мен майлар, сульфаниламид препараттар жєне антибиотиктер (єсіресе, тетрациклин мен биомицин) ќолданылады.

Аурудан саќтау. Шаруашылыќќа басќа жаќтан єкелінген малды карантинге ќояды жєне мезгіл-мезгіл тексереді. Ауру білінсе, ауру малды бµлек ±стап, емдейді

1.6Торлы ќабыќтыњ ажырауы (ќабатталуы)

Торлы ќабыќтыњ ажырауы ќору рецепторларыныњ ќысылуына єкеліп соѓады. Егер м±ны тез емдеп ќан айналымын орнына келтірмесе, соњы соќырлыќќа єкеліп соѓады. Ажыраудыњ (ќабаталу) 3 т‰рі болады: 1) Сероздыќ ажырау (ќабатталу) торлы ќабыќтыњ астына с±йыќтыќтыњ жиналуынан болады;

2)Ревматогенді ажырау (ќабатталу) торлы ќабыќтыњ астына с±йыќ шыны тєрізді дененіњ µтуі; 3)Тракционды ажырау (ќабатталу), м±ныњ себебі торлы ќабыќты хороидтен к‰шпен шыѓаратын ќысым. Б±л ќысым шыны тєрізді дененіњ алѓа жылжуынан немесе фибринва созылѓанда болады.

Cебептері.Ревматагон ажырауы (ќабатталу) ќартаюѓа байланысты µзгерістерге, жараќат алѓанда, суыќтаѓанда болуы м‰мкін. Тракциондыќ ажырау суыќтаудан (ќабыну), кµз жанарыныњ (роговица) шыѓып кетуінен болуы м‰мкін. ¦йыма (серозное) ажырау суыќтау жєне ќан кетуге байланысты болады.

¦йыма (серозное) экссудативті ажыраудыњ себептері: суыќтаудан болатын торлы ќабыќтыњ ажырауы хориоид пен торлы ќабыќтыќ ажырауына єкеледі(хориоретинг немесе ретинохориоидит).

Хориоретинг б±л инфекциялыќ ќоздырѓыш туѓызатын суыќтау. Б±л вирусты инфекция (мысалы ит чумасы), риккетсиоз (Ehrlichia canis), протозой аурулары (Leishmania, Toxoplasma) немесе грибок инфекциялары.

Геморрагиялыќ (серозное) ажырау (ќабаттау) себептері. Ќанайналымындаѓы кез келген себеп геморрагиялыќ ажырауѓа алып келеді. Жалпы себептері: системалыќ гипертензия, тромбоцитопения (Ehrlichia canis), коагулопатия ќанныњ шектен тыс жабысќаќтыѓы, анемия жєне жараќат алу.

Белгілері.Соќыр кµз (кµзде реакцияныњ жоќтыѓы; кµз алмасыныњ (зрачок) ±лѓаюы.

Емдеу. Ажыраудыњ басты себебін аныќтап соныњ салдарын емдеу. Алдымен системалыќ дайындыќ жасау керек. Ажыраудыњ (ќабатталу) т‰ріне байланысты ж‰рек-ќантамырлары немесе инфекциялыќ ауруларѓа диагностика жасау керек. Ажырау (ќабатталу) кµз алмасы (хрусталик) µз орнынан жылжыѓанда, кµз алмасын алып тастауѓа тура келеді. Фибринніњ талшыќтары мен ќоюланѓан жерлерін кµзге плазминогенніњ (ТРА) растврын жіберу арќылы ертуге болады. Б±л тракционды ажыраудыњ алдын алады. Сероз (±йыма) ажыраудыњ емі. Торлы ќабыќтыњ (сетчатка) астындаѓыс±йыќтыќты дренаждау. Б±л гиперосмотикалыќ жаѓдайды пайдаланѓанда іске асуы м‰мкін. Системалыќ карбоангидразды есепке ала отырып. Егер аурудыњ (экссудат) себебі суыќтау (ќабыну) болса системді стероидтар ќолданылады.

2¤зіндік зерттеу - ауру тарихы

Мен µзіндік зерттеуде курстыќ ж±мысымныњ таќырыбына сай М. Єуезов атындаѓы ОЌМУ-діњ «Агроµнеркєсіп» факультетініњ «Ветеринариялыќ медицина» кафедрасыныњ клиникасында жылќы кµзініњ ‰стіртін блефаритті емдедім.

Жылќыныњ кµзін емдеу барысында ветеринария ѓылымыныњ докторы, профессор Ілиясов Б.К. жетекшілік жасады.

2.1 Ргоапаmnеsіs

1.Амбулаторлыќ журналындаѓы тіркеу нµмірі - 44

2.Емдік мекеме мекен-жайы: Шымкент ќаласы,

3.Емдік мекеме аты: М.Єуезов атындаѓы ОЌМУ-дыњ «Агроµнеркєсіп» факультетініњ «Ветеринариялыќ медицина» кафедрасыныњ клиникасы

4.Малдыњ т‰рі – жылќы

5.Малдыњ жынысы - ±рѓашы

6.Малдыњ жасы – 1,5 жас

7.Малдыњ т‰сі – аќ

8.Малдыњ т±ќымы - аралас

9.Малдыњ салмаѓы - 250 кг

10.Малдыњ иесі – Абділдаев М±рат

11.Ауырѓан к‰ні – 01.04.2013ж.

12.Сауыѓу к‰ні – 10.04.2013ж.

13.Иесініњ мекен - жайы: Достыќ елді мекені, Теріскей кµшесі, 22-‰й

2.2 Anamnesis vitae

Жылќыны иесі µз ‰йінде асыраѓан. Азыќтандыруы зоотехникалыќ нормаѓа сай болмаѓанѓан, яѓни азыќтыњ ќ±рамында ќоректік заттар, витаминдер, минералды заттардыњ ќоры аз болѓан. Жылќыны азыќпен (жем) к‰ніне екі рет (азанда, кешке) азыќтандырѓан, жайылымда дала шµбімен ќоректенген, судан м±ќтаждыќ кµрмеген. Тек ќана, жылќыны ќорадан шыѓарып жатќанда, механикалыќ жараќат алып ќалѓан. Осы уаќытќа дейін ешќандай аурумен ауырмаѓан.

2.3 Anamnesis morbi

Жылќыныњ ќоњдылыѓы орташа, дене бітімі ќалыпты жаѓдайда. Кµзге кµрінетін кілегейлі ќабыќтары с±рѓылт т‰сті, сєл дымќыл.

Ж‰рек ќан тамыр ж‰йесі. Ж‰рек т‰рткісі ќалыпты, ауырсыну жоќ, бір н‰ктеден білінеді. Тамыр соѓысы ќалыпты, тамырдыњ ќанѓа толуы толыќ. Ж‰ректіњ екі сазы жаќсы естіледі. Анатомиялыќ шекарасы саќталѓан. Ж‰ректі тыњдаѓан кезде бµтен шулар естілген жоќ. Ж‰рек соѓу ырѓаѓы бірќалыпты.

2.4 Status praesens communis

Дене ќызуы – 39°С

Тамыр соѓуы - 63

Тыныс алуы – 42

Ас ќорыту ж‰йесі. Ауырѓан жылќыныњ азыќ ќабылдау жєне су ішу ќабілетін тексердім. Сол ‰шін малѓа жем-шµп су беріп, жылќыныњ тєбеті аныќтадым. Ауыз ќуысын мына тєсілдермен: кµру, сипау, ќосымша иіс сезетін м‰шелер арќылы шыќќан иісті аныќтап зерттедім. Тєбеті аздап жоќ, кµзі кµрмегендіктен жатып ќала береді.

Ж‰рек ќан тамырлар ж‰йесі. Ќатты соќќыдан шок алып, ќозѓан
жаѓдайда. Жараќатанѓан аяѓына ине шаншып кµргенде шартты рефлекс бар. Сезімталдыѓы саќталѓан.

Зєр жєне жыныс ж‰йесін зерттеу. Жылќы зєрініњ иісі µткір, шіріген шµп иісіне ‰ќсас келеді. Зєрдіњ т‰сі сарѓыш, себебі оныњ ќ±рамындаѓы урохром жєне уробилин сияќты бояѓыш заттарѓа бар. Жылќы мазасызданѓаннан соњ зєр бµлуі аз. Зєрдіњ єрекетшіл ортасы организмніњ ќоректену ерекшелігіне байланысты. Шµп ќоректілерде- сілтілік.

Ж‰йке ж‰йесін зерттеу. Мал дєрігерлік тєжірибеде вегетативтік ж‰йке тамыр ж‰йесініњ ахуалын аныќтау ‰шін ќолданылады. Б±л маќсатты кµз-ж‰рек рефлексін ќолдандым. Ол ‰шін ењ алдымен малдардыњ ж‰рек соѓуыныњ 30 секунд уаќыт аралыѓындаѓы санын аныќтадым. Содан соњ Шаптала аспабымен зерттедім. Ќ±лаќ-ж‰рек рефлексімен аныќтаѓан кезде ќ±лаќ т‰біне И.П.Шаптала диномометрін ќойдым. Зерттеу нєтижесінде жылќы ќозѓалѓыш типке жататын болды. Содан соњ ж‰рек соѓуыныњ 1 минутта тµрттен кем болды, яѓни зерттелген жылќы ваготопиялыќ ќалдаѓы малѓа жататын болды. Жылќыныњ жалпы ж‰йке ж‰йесінде µзгерістер жоќ, бірќалыпты.

Тыныс алу ж‰йесі. Танау ќуысында ешќандай аќпа жоќ. М±рын ќуысыныњ кілегей ќабаты тегіс, жылтыр, ќызѓылт. Кµмейдіњ анотомиялыќ шекарасы саќталѓан. Сипау кезінде ешбір ауырсыну белгілері байќалѓан жоќ.

Танауынан еш нєрсе аѓып т±рѓан жоќ. Тыныс алуы мен дем алуында аздап ауытќулар бар.

2.5 Status prаesens localis

Жылќыныњ жаѓдайы орташа. Жергілікті жєне жалпы температурасы кµтерілмеген. Ќабаќтыњ терісі ќабынып, кµзі жабылѓан, бір кµзі іріњдеген, ќатты ауырсынады, ісінген, капиллярлары ќанталаѓан. Осы клиникалыќ белгілері мен анамнез мєліметтеріне с‰йене отырып ќабаќтыњ ќабынуын аныќтадым.

2.6 Diagnosis

Анамнез мєліметтеріне жєне клиникалыќ белгілеріне ќарап, ќабаќтыњ ќабынуы екенін аныќтадыќ. Аурудыњ шыѓу себебін ќабаќтыњ ќапшыѓынан ж±ѓынды алып, бактериологиялыќ зерттеу ж‰ргізу арќылы аныќтаймыз.

2.7 Decursus morbi et therapia

К‰ні	Дене ќызуы	Тыныс алуы	Тамыр соѓуы	Decursis morbi	Decursis therapia
1.04.13	38,5С			Жылќыныњ жаѓдайы орташа. Жергілікті жєне жалпы температурасы кµтерілмеген. Ќабаќтыњ терісі ќабынып, кµзі жабылѓан, бір кµзі іріњдеген, ќатты ауырсынады, ісінген, капиллярлары ќанталаѓан Азыќќа тєбеті аздап тµмендеген, ќоњдылыѓы орташа	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттым, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ерітінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B_1,антибиотиктер D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 %5%-тік йодоформ, 5 %-тік норсульфазол 30%-тік альбуцид, D.s. кµзге жаѓу
02.04.2013	38,4С			Жылќыныњ жалпы к‰йі орташа, азыќќа тєбеті µткен к‰нге ќараѓанда µзгерген жоќ. Ж‰ріс – т±рысы ќалыпта. Іріњді экссудат аѓуы аздап бєсењдеген. Кµздіњ капиллярлары ќызарѓаны аздап ќана бєсењдеген.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттым, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ерітінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B_1,антибиотиктер D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 %5%-тік йодоформ, 5 %-тік норсульфазол 30%-тік альбуцид, D.s. кµзге жаѓу
03.04.2013	38,4С			Жылќыныњ жалпы жаѓдайы алдыњѓы к‰ндерге ќараѓанда жаќсарѓан. Азыќќа тєбеті жаќсара бастады. Ж‰ріс – т±рысы ќалыпта. Іріњді экссудат аѓуы бєсењдеді. Кµздіњ капиллярлары ќызарѓаны азайды.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттым, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ерітінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B_1,антибиотиктер D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 %5%-тік йодоформ, 5 %-тік норсульфазол 30%-тік альбуцид, D.s. кµзге жаѓу
04.04.2013	38,4С			К‰ннен к‰нге жылќыныњ жалпы жаѓдайы ќалыпќа келе бастады. Азыќќа деген тєбеті єлдеќайда жаќсарды. Іріњді экссудат аѓуы бєсењдеді. Капиллярлардыњ ќызаруы басылды.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттым, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ерітінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B_1,антибиотиктер D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 %5%-тік йодоформ, 5%-тік норсульфазол 30%-тік альбуцид, D.s. кµзге жаѓу
5.04.2013	38,2С			Жылќыныњ халі ќалыпты, тєбеті жаќсы жєне µзін жаќсы сезінеді.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттым, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ерітінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B_1,антибиотиктер D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 %5%-тік йодоформ, 5%-тік норсульфазол 30%-тік альбуцид, D.s. кµзге жаѓу
08.04.2013	38,2С			Жылќыныњ жаѓдайы ќалыпты, кµздерініњ ісінгені, ауырсынуы басылѓан.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттым, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ерітінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B_1,антибиотиктер D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 %5%-тікйодоформ, 5%-тік норсульфазол 30%-тік альбуцид, D.s. кµзге жаѓу
09.04.2013	38,1			Жылќыныњ жаѓдайы жаќсарды, тєбеті жаќсы. Кµздерініњ ісінгені басылѓан, ауырсынбайды.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттыќ, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ертінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B₁ D.s. б±лшыќ етке # Rp: Unngventum tetraciklini 0,5 % D.s. кµзге жаѓу
10.04.2013	38,0С			Жылќыныњ жаѓдайы жаќсарды, тєбеті жаќсы. Кµздерініњ ісінгені басылѓан, ауырсынбайды. Кµру рефлексі толыѓымен ќалпына келді.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттыќ, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ертінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B₁ D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 % D.s. кµзге жаѓу
16.03.2013	37,5С			Жылќыныњ жалпы к‰йі орташа, азыќќа тєбеті µткен к‰нге ќараѓанда µзгерген жоќ. Ж‰ріс – т±рысы ќалыпта. Іріњді экссудат аѓуы аздап бєсењдеген. Кµздіњ капиллярлары ќызарѓаны аздап ќана бєсењдеген.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттыќ, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ертінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B₁ D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 % D.s. кµзге жаѓу
17.03.2013	36,9С			Жылќыныњ жалпы жаѓдайы алдыњѓы к‰ндерге ќараѓанда жаќсарѓан. Азыќќа тєбеті жаќсара бастады. Ж‰ріс – т±рысы ќалыпта. Іріњді экссудат аѓуы бєсењдеді. Кµздіњ капиллярлары ќызарѓаны азайды.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттыќ, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ертінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B₁ D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 % D.s. кµзге жаѓу
17.03.2013	36,5			К‰ннен к‰нге жылќыныњ жалпы жаѓдайы ќалыпќа келе бастады. Азыќќа деген тєбеті єлдеќайда жаќсарды. Іріњді экссудат аѓуы бєсењдеді. Капиллярлардыњ ќызаруы басылды.	Азыќтандыруды, к‰тімін жаќсарттыќ, витаминді азыќтар бердік, іріњнен тазалап, дезинфекциялаѓыш ерітінділермен жєне физиологиялыќ ертінділермен шайдыќ. Rp: Sol.аcidi borum 0,5 % D.s. кµзді жуып шаюѓа # Rp: Vit C, B₁ D.s. б±лшыќ етке # Rp: Ungventum tetraciklini 0,5 % D.s. кµзге жаѓу

2.8 Epicrisis

Болжау.‡стіртін блефарит айыѓады, флегмозды блефарит айыѓуы да айыќпауы да м‰мкін.

Ќасањ ќабыќтыњ ќабынуы жануарларда жиі кездесетін ауру. Ќасањ ќабыќтыњ ќабынуы механикалыќ, химиялыќ, биологиялыќ факторлардыњ кері ыќбалдарынан, жоѓарѓы жєне тµменгі температуралар, инфекция жєне инвазиялыќ аурулар, к‰лгін жєне ренген сєулелерініњ єсері, гиповитаминоздар, ќоршаѓан ортаныњ кері єсері таѓы басќалардан болады. Жараќаттардан болатын конъюнктивит. Кµбінесе ќабаќ ±лпасыныњ заќымданулары кездеседі жєне заќымданулар конъюнктивалды ќапшыќќа бµгде заттардыњ т‰сіуінен болады. Ќасањ ќабыќтыњ ж±мсаќтыѓы мен субконцентивті ±лпаныњ арќасында жануарларда жабыќ жараќаттар сирек кездеседі. Заќымданулар кµбінесе ќан ±ю мен субконъюнктивальды гемотома т‰рінде кездеседі.

Кµздіњ сілемейлі ќабыѓыныњ ќабынуы «конъюнктивит» деп аталады. Аурудыњ себептеріне жєне клиникалыќ кµріністеріне ќарай экзогенді конъюнктивитгер: жедел жєне созылмалы ж±ќпалы конъюнктивиттер (ви-рустыќ, бактериялыќ, зењдік, паразиттік, хламидиялы т.б.); зиянды физикалыќ жєне химиялыќ факторлардыњ єсерінен дамитын конъюнктивиттер; аллергиялыќ конъюнктивиттер, сондай-аќ шыѓу тегі эндогендік конъюнктивиттер деп бµлінеді.

Егер т‰йеге ќолайлы жаѓдай жасап, оны баѓып-к‰тімін µзгертсе, азыќтандыру рационын к‰шейтсе, яѓни, витаминдер, минералды ќоспалар берілсе, онда толыѓымен жазылып кетеді. Алдымен ќабыну процесі басылып, кейіннен толыќ жазылады.

Емі: Себептерін жою, азыќтандыруды, к‰туді жаќсарту, витаминді азыќты к‰шейту, кµзді дезинфекциялау, ерітінділермен шаю, симптоматикалыќ ем ќолдану. Єр т‰рлі бактериоцидті дєрілер ќолданылады, майлар, тамшылар, антибиотиктер, сулъфаниламидтер т.б. ±заќ емдеу кезінде В.П. Филатовтыњ ±лпалыќ препараттары ќолданылады, б±лардан тимдісі ‰шінші ќабаќтыњ ішін 24 рет к‰міс нитратымен к‰йдіру, к‰йдіргеннен кейін ќабыну µршіп 23 к‰ннен соњ ќалпына келеді. Ќажет болса 57 к‰ннен соњ ќайталайды. К‰йдіру аралыѓында майлар ќолданады.

Малды жалпы клиникалыќ зерттеу дене температурасын µлшеумен, ж‰рек соѓысы мен дем алуын есептеумен ж‰ргізіледі.

Малдыњ кµру ќабілетін аныќтау.Жанама т‰рде кµру ќабілетін малдыњ ‰йірдегі єрекетіне ќарай аныќтайды. Соќыр немесе кµзі нашар кµретін малдар барлыќ ‰йір жайлауѓа бара жатќанда немесе ќайтќанда ‰йірден ќалып ќояды, малдардыњ жалпы бµлігінен шетке кетіп ќалады, абайлап ќозѓалады, жолда кездесетін т‰рлі бµгеттерге шалынып ќалады. Сонымен ќатар, кµру ќабілетініњ жоќтыѓын оларды ќандай да бір бµгеттерден µтткізу кезінде аныќтайды (горизонталь тартылѓан жіп, горизонталь ќойылѓан таяќ немесе сырѓауыл жєне т.б.). жануарлардыњ кµру ќабілетін объективті жєне тура єдіспен де аныќтауѓа болады. Ол ‰шін малдыњ бір б‰йірінен т±рып, ќамшымен немесе таяќпен сермеп, аздап оны ±ру керек. Б±л ќозѓалыстарды жануарда б±л манипуляцияларѓа шартты рефлекс пайда болу ‰шін 4-5 рет жасау керек. Осыдан кейін бірден ќамшыны немесе таяќты тек сермеу керек. Б±л жаѓдайларда кµру ќабілеті жоќ малдар м±ндай сермеуге єсер етпейтін болады, ал кµретіндер – толыѓымен єсер етеді. Ќабаќтар жараќаттары м±ќият хирургиялыќ µњделуден жєне ќаны тоќтатылѓаннан кейін антибиотик ±нтаќтардыњ бірімен немесе к‰рделі ±нтаќпен опалайды, одан кейін т‰йінді жіптерді тігеді. Ќабаќтардыњ терењ жараќаттары кезінде тігісті 2 ќабат ет

⇐ Предыдущая 12