Узнiкн. Бел.: розн. падых.ы i канцэп.

1. Засяленне беларускiх зямель. Прыкл. 1млн г.н. людзі засялілі Міжземнаморе,Кауказ і поудзень Украіны. Тэрмiн зясялення тэрыторыi Беларусi – 40 тыс. г да н. эры. (верхнi палеалiт). Першыя стаянкi – сённяшнiя вёскi Бердыж i Юравiчы (па 25 чал.). Поунае засяленне па меры таяння ледніка – у сярэднiм каменным веке (мезалiт) – 8—5 тыс. до н. эры. Ледніковая эпоха – 16-8 тыс. г. да н.э. Існавала родавая арганізацыя грамадства. Род – уласнік пэуных тэрыторый, вёу калект. гаспад., меу агульн. маемасць. У цяжкіх умовах жыцця чал. вымушаны быу здабываць агонь, будавать жылле, удаскан. спосабы палявання. Умезаліце – 120 стаянак (4-6 тыс. чал.). Радавыя абшчыны аб’ядналіся у плямены.Прылады з крэмню, рыбалоуства, сабака. У неалiце (4-3 тыс. г. да н.э.) пачаўся паступовы пераход да вытворчай гаспадаркi – земляроб. і жывелагад. – неалітычная рэвалюцыя. У Падзвінні і Падняпроуі зявілася фінаугорскае насельн., а на поудні і паудн.-захадзе – групы індаеурап. насельн. Другая цывілізав. рэвлюцыя – прамысловы пераварот, НТР,стварэнне індустр. грамадства (16-19 ст. на Белар.). Трэцяя цыв. рэвал. – інфармацыйна-тэхналагічны пераварот, ствар. постіндустр. грамадства (ап. чв. 15ст. – да н. ч.). Перыяд з 40 тыс. гг. да н.э. па 3-2 тысячагоддзе да н.э. атрымаў назву даiндаеўрапейскага.

3.Узнiкн. Бел.: розн. падых.ы i канцэп.

Адзiнай думкi няма. Iснуе некалькi канц.: вялiкарус. i польская - адмаўлялi iснаванне самаст. беларус. этнасу на той падставе, што ў нас. Бел. быццам не было самаст. славянскай мовы. Адны лiчылi белар. часткай польскага этнасу, а iншыя – часткай велiкарус. этнасу. Памылков. даказана Я.Карскім у рабоце “Беларусы”.

У пач. XX ст. з`яв. крывiцкая канц. (аутары Пагодзін і Ластоускі). Яна заснавана на сцвярджэннi аб тым, што продкамi беларусаў з`яўляюцца крывiчы. Памылковасць канц. ў тым, што крывiчы займалi толькi паўн. i цэнтр. частку Бел., і неадпаведн. знікнення крыв. (да сяр. 12 ст.) і з’яулення бел. народн. (2-я пал. 15 – 1-я пал. 16 ст.).

Пазней была выпрацавана крыв.-дрыгав.-радзiмiчская канц. (аутары Карскі, Пячэта, Запольскі). Аднак гэта канц., як i папяр., не ўлiчвае таго, што крыв., дрыгав. i радзiмiчы знiклi да сяр. XII ст., калi бел. этнас не сфармiравауся.

Асабл. вядомасць мае балцкая канц. (аутар Сядоу). Паводле яе, змяшэнне славян з балтамi прывяло да з`яўлення бел. этнасу. Абгрунтаваннем тэорыi з`яўляецца наяўнасць элементаў балцкай культуры i мовы ў культуры i мове бел.. Аднак гэтыя эл-ты маюць iндаеўрап. паходж., уласцiвыя як славянам, так i балтам.

Частка навукоўцаў прытрымлiваецца думкi аб тым, што агульным продкам рускiх, беларусаў i ўкраiнцаў з`яўлялася старажытнаруская народнасць. Яна сфармiравалася ў вынiку змешвання крывiчоў, дрыгавiчоў, радзiмiчаў, палян, вяцiчаў i iнш. у IX—X ст. У якасцi доказаў iснавання старажытнарускай народнасцi навукоўцы прыводзяць наступныя аргументы: iснаванне агульнай мовы ўсходнiх славян; адзiнства матэрыяльнай культуры; наяўнасць этнiчнай самасвядомасцi насельнiцтва Старажытнай Русi; наяўнасць агульнай тэрыторыi старажытнарускай народнасцi, якая ўспрымалася як «Русь».

Iснуе таксама фiнская канц. (аутар Ласкоу), падставай якой служыць наяўнасць гiдранiмаў фiна-угорскага паходжання ў паўн. частцы Бел.. Т. ч., продкамi бел. маглi быць фiна-угоры. Але фіна-угор. нас. было асіміляв. балтамі і таму з’явілася асновай стар. балтау.

У пач. 90-х гг. М.Пiлiпенка распрацаваў новую канцэпцыю. Новым з`яўлялася тое, што тэрыт. Бел. ўваходзiла ў 2-е дыялектна-этнаграфiч. зоны – палескую i падзвiнска-дняпр-ю. У вынiку ўзаемадзеяння памiж зонамi сфармiравалася новая этн. тэрыт. – «Белая Русь» - цэнтр. і паун. частка (нов. этн. суп. – стараж. бел.). Акрамя агульн. назвы Русь за паудн. част. замацав. назва Палессе (складв. нов. этн. суп. – палешукі). Стар. бел. і палеш. сталі продкамі бел.. Фармiраванне беларускага этнасу завяршылася ў XVI ст. Аформілася новая сістэма новай, усх.слав. мовы, г.зн. узнікла адна з найважн. рыс бел. этнасу.

12 Следующая ⇒