Тарихи белешмә

Дунай татарлары (рум. Tă tari) — Румыниядә яшә ү че милли азчылык. Татар диаспорасының бер ө леше буларак, гомум татар дө ньясы белә н тыгыз бә йлә неш тотып, аның аерылгысыз бер ө леше булып тора.

Ә леге вакытта, тө рле мә гълү матлар буенча, Румыниядә 24 мең нә н алып 60 мең гә кадә р татар яши. Саннардагы аерманың шушы кадә р зур булуы шуның белә н бә йле: Тө ркиядә н финанс ярдә ме алу ө чен миллә ттә шлә ребезнең зур гына ө леше ү злә рен “тө рек” дип яздырган. Румыниядә татарлар туган татар телен барлык нечкә леклә ренә кадә р яхшы белә. Румыния татарлары, шулай ук, румын, тө рек, инглиз теллә рендә дә иркен аралаша.

Тарихи белешмә

Рә сми чыганакларда татарларның хә зерге Румыния җ ирлә ренә килү вакыты XIII гасыр дип кү рсә телә. Шул ук вакытта, икенче чыганаклар буенча, тө рки кабилә лә р (һ уннар, кыпчаклар, печенеглар, татарлар) булачак Дунай кенә злеге территориялә рен ә ле урта гасырларда ук, V гасырдан ү з итә башлый. Шулай да, Дунай — Румыния татарларының зур ө лешен, аерым сә яси хә л-шартларга бә йле, XIX гасырда Кырымнан һ ә м Кара диң гез буе тө ньягыннан кү ченеп килгә н миллә ттә шлә ребез тә шкил итә. Кө ньяк Бессарабиядә н һ ә м Буҗ актан кү ченгә н татарлар да биредә кү п кенә.

Румыния татарлары, нигездә, илнең кө нчыгыш ө лешендә ге Добруҗ а ө лкә сендә яши. Бу җ ә һ ә ттә н Добруҗ а ө лкә сендә ге җ ирлә р тө рки кабилә лә рне XV гасырлардан башлап җ ә леп итә.

1877-1878 еллардагы урыс-тө рек сугышы чорында исә биредә татарлар саны — 150 мең гә, тө реклә р саны исә 50 мең кешегә җ итә. Шул ук вакытта, ХХ йө з башына кадә р Румыния татарлары санында һ ич кенә дә тотрыклылык сакланмый. Ә йтик, 1812 елда Русия империясенең Буҗ акны һ ә м Бессарабияне ү зенә буйсындыруы нә тиҗ ә сендә, бирегә кү ченгә н 100 мең мө селман, шул исә птә н татарлар да, урыс-тө рек сугышы тә мамлангач та, мө һ аҗ ирлә р рә вешендә Румынияне калдыралар. Вакыт ү тү белә н бирегә кү ченеп килгә н татарлар бердә м Дунай татар тө ркеме булып оешалар һ ә м тө реклә р, Тө ньяк Кавказдан килгә н черкеслар белә н Румыниянең мө селман җ ә мгыятен тә шкил итә лә р. Бу җ ә һ ә ттә н, 1880 елгы җ анисә п нә тиҗ ә лә ре буенча, Румыниянең Добруҗ а ө лкә сендә 29 мең 476 татар һ ә м 18 мең 624 тө рек яшә гә н. Шушы рә вешле, алар икесе ә леге ө лкә халкының 34 процентын алып торган. Румыннар ү злә ре бу чорда Добруҗ ада фә кать 31 процент, ягъни 43 мең 671 кеше тә шкил иткә н.