16. Өнеркәсіптік тауарларды сатып алу туралы шешім қабылдау процесі.

Ө неркә сіптік тауарларды сатып алу туралы шешім қ абылдау ү рдісінде бірнеше ө згерістер болады жә не бұ л ө згерістер бірнеше сатылардан тұ рады: Қ ажеттіліктерді анық тау, оны сипаттау сатысында компания қ ызметкерлері ө ндіріс мә селесін немесе мұ қ тажын қ андай тауарды сатып алумен қ анағ аттандыруғ а болатынын ұ ғ ынады. Содан кейін сатып алушы қ ажетті тауар санын жә не оның сипаттамаларын анық тайды. Ө німнің қ асиеттерін анық тағ ан кезінде оның ө німділік, тө зімділік, нарқ ы, т. б с. с кө птеген кө рсеткіштерін қ арастырады. Ө ндірісті жабдық таушыларды іздестіру сатысында ө німнің қ асиеттерін анық тағ аннан кейін керекті жабдық таушыны іздеу басталады. Ол ү шін сауда фирмаларының анық тамалық тарын немесе компьютер мә ліметтерін пайдалануғ а, жарнамаларды қ арастыруғ а жә не сауда кө рмелеріне баруғ а тура келеді. Жалпы сұ раныс дең гейін белгілеу сатысында жалпы сұ раныс дең гейін білу ү шін сатып алушы жабдық таушылардан ұ сынысын беруге ө тінеді. Егер де кү рделі жә не қ ымбат сауда жү ргізетін болса, онда ә р жабдық таушыдан ұ сынысын толық жазбаша тү рде алады. Ол ұ сыныстарғ а талдау жү ргізіп, керек еместерін сызып тастап, қ алғ андарымен ресми таныстыру ө ткізуді ө тінеді. Жабдық таушыны таң дау сатысында жабдық таушыны таң даудың алдында сатып алу орталығ ы оның фирмағ а қ ажет сипаттамаларын жә не олардың салыстырмалы маң ыздылық дең гейін анық тайды. Алынғ ан сипаттамалар бойынша рынокта орын алғ ан ә р жабдық таушыны бағ алап, олардың рейтингін есептеп шығ арады. Жабдық таушының жұ мысын бағ алау сатысында жоғ арыда айтылғ ан ү дерістердің бә рін орындағ аннан кейін сатып алушы жабдық таушының жұ мысын бағ алайды. Ол ү шін сатып алушы ө зінің тү пкі тұ тынушыларынан ө нім сапасы туралы пікірін сұ рауы мү мкін, немесе жабдық таушының нашар жұ мысынан шеккен шығ ындарын есептеуі мү мкін. Соғ ан сә йкес қ арым-қ атынасты одан ә рі жалғ астыруы немесе келісім шартқ а тү зетулер енгізуді ұ сынуы, немесе жабдық таушыдан мү лде бас тартуы мү мкін. Сатып алушылар жабдық таушылардың жұ мысын тұ рақ ты қ адағ алап, оларғ а ө з пікірін хабарлап тұ руы керек.

17. Маркетингтегі тауар тү сінігі жә не оның қ ұ рылымы. Тауар дегеніміз рынок жү йесіндегі негізгі ә рекет етуші *тұ лғ а* десек те болады. Ө йткені ол ө ндірушінің экономикалык пә рменділігінің шынайы кө рсеткіші болады. экономика теориясында тауар экономикалык категория ретінде белгіленген, баска да теорияларда тауарды арнайы айырбас жасау ү шін ө ндірілген ең беек ө німі деп аныуктады. Маркетингтің максаты мен аткаратын кызметтері тауар категориясына айрыкша екпін береді. Ө йткені тұ тынушылардың кажеттеріне бағ ытталғ ан тауардың касиеттеріне ерекше кө ң іл бө лінеді. Осыдан келе тауар дегеніміз адам кажеті мен мұ ктажын канағ аттандыруғ а арналғ ан нә рсе, сол нә рсеге адамның назарын аудару, оны сатып алуғ а, колдануғ а, тұ тынуғ а ынталандыру, сол ү шін ол нә рсені рынокка ұ сынады, демек маркетинг ә рекеті жү ргізіледі. Тауар қ асиеттерінің жиынтығ ы мынадай кө рсеткіштерімен аныкталады:

-сапа

-тауардың аткаратын кызметіне діл сә йкестігі

-бағ аның сапағ а жә не тұ тыну қ ұ ндылығ ына сә йкестігі

-тауар қ ұ жаттары: -ассортимент байлығ ы

18. тауардың ө мірлік циклі жә не оның тү рлері. Экономика ғ ылымында кө лемдердің кезең тү ріндегі толқ уын жә не ө нім ө мірінің кезең дерін экономикалық циклі, немесе тауардың ө мір циклі деп аталады. Тауардың ө міршендік кезең і дегеніміз тауардың рыноктағ ы ө мір сү ру мерзімі, ө мір сатылары болады.. Тауардың ө міршендік кезең і:

· Рынокқ а енгізу

· Ө су

· Кемеліне жету

· Қ ұ лдырау

Рынокқ а енгізу фазасында-жаң а тауарғ а рынок қ алыптасады. Сату кө лемі, маркетинг шығ ындары шамалы болады. Бұ л фазада пайда алынбайды, керісінше шығ ын болуы мү мкін. Ө су фазасында тауардың болашағ ына ә сер етеді. Тауарды ө ткізуден тү скен пайда барынша максималды дең гейіне жетеді. Мұ ндағ ы фирманың негізгі мақ саты сату кө лемінің ө суін неғ ұ рлым ұ зақ уақ ытқ а созу керек. Кемеліне жету фазасы жаң а тауар дә стү рлі тауарғ а айналады, сату кө лемі шектеледі. Пайда кө лемі тө мендей бастайды. Алайда тұ тынушылардың кө пшілігі тауарды ә лі де сатып алады. Қ ұ лдырау фазасында сату кө лемі тө мендей тү седі. Бұ л фазада тауардың қ асиеттерін зерттеп, оны жаң арту мү мкіндіктерін немесе оны ө ндірістен шығ аруды қ арастыру қ ажет. Бір фазадан бесқ асына ауысқ ан кезде кү рт ө згерістер ә детте байқ алмайды. Сондық тан маркетинг бағ дарламасына дер кезінде ұ тымды ө згерістер енгізу ү шін сату кө лемінің ө згерісіне зер сала қ адағ алау қ ажет. Тауардың ө міршең дік кезең інің тү рлері: Дә стү рлі ирегі: рынокқ а тауарды енгізу, ө су, кемеліне жету жә не қ ұ лдырау фазалары нақ ты мезгілдерімен қ амтылғ ан. Классикалық ирегі: тауардың тұ рақ ты ө тімі аса тез кө теріліп жә не тез тө мендеуімен сипатталғ ан. Ұ зақ қ а созылғ ан елігу ирегі: бұ л да жоғ арыдағ ыдай тек ө німнің ө тімі тө мендеп барып бір дең гейде сақ талады. Мерзімді немесе сә н ирегі: тауар жақ сы ө тімін тауып, маусым мерзіміне қ арай осы ирек сипатын алады. Жаң ару немесе зарығ у ирегі: белгілі бір уақ ыт ө ткеннен кейін, тауарғ а қ айтадан сұ раныс пайда болғ анын сипаттайды. Сә тсіздікке ұ шырау ирегі: рынокта мү лдем табыс бермейтін тауарды сипаттайды жә не ол тек екі фазамен қ амтылады: рынокқ а енгізу мен қ ұ лдырау фазалары. Рынокқ а бір мезгіл ішінде ө міршең дік кезең іне байланысты келесі тауар топтарын ұ сынғ ан ұ тымды болмақ: негізгі тобы-кә сіпорынғ а негізінен пайда ә келетін жә не ө су фазасындағ ы тауарлар А; қ олдаушы тобы-табысты тұ рақ тандыруғ а ә сері бар жә не кемеліне жету фазасындағ ы тауарлар Б; стратегиялық тобы-болашақ тағ ы пайданы қ амтамасыз етуге арналғ ан тауарлар В; тактикалық тобы-негізгі тобын сатуды кө термелеуге бағ ыттылғ ан жә не ә детте ө су жә не кемеліне жету фазасындағ ы тауарлар Г; зерттелінетін тобы-рынокқ а шығ аруғ а дайындық жобасындағ ы тауарлар Д; ө ндірістен алынатын тауарлар тобы-қ ұ лдырау фазасындағ ы тауарлар Е;

19. Тауарлық ассортимент –кә сіпорын ө ндіретін белгілі тауарлардың барлык тү рі жиынтығ ы. Оғ ан іртү рлі тауарлар кіреді. Тауар тү рі функционалды айырмашылыктарына, сапасына, ьағ асына карай ассортиментік топатарғ а бө лінеді. Ө ндіруші –кә сіпорын рынокка ұ сынғ ан белгілі тауардың тү рлі жиынтығ ы-ассортимент деп. Аталады. Тауар ассортименті мына кө рсеткіштермен сипатталады: ассортимент ені, тереідә гә жә не салыстырмалығ ы. Ассортимент кұ рудың алдында фирма ассортимент қ ағ идасын ө ң дейді, ол оң тайлы ассортиментік қ ұ рылымы мен тұ тынушылардың талабан ескеріп, шикізат, каржы, техника корлары тиімді колдануғ а бағ ытталады. Ассортименттік қ ағ иданң максаты фирманы накты тұ тынушылар сұ раныстарының тү рлері мен курылымына сә ййкеес тауарды ө ндіруге бағ ыттау болады. Ассортиментті жоспарлау жұ мысы каретті аныктаудан немесе рынокты зерттеу нә тижесінде ө нім туралы негізгі ұ ғ ым калыптасканнан кейін басталады.

20. Жаң а тауарды жоспарлау кезең дері – Жаң а тауар деп, ол қ олда бар тауарларғ а қ арағ анда жаң а тұ тыну қ асиеттерімен ерекшеленіп рынокқ а ұ сынылғ ан тауар. Жаң а тауарды жоспарлау ісі келесі кезең дерден тұ рады: а) идея жинау сатысы, жаң а тауар шығ ару мү мкіндіктерін ү здіксіз ізденуден тұ рады. Ол идеяларды фирманың қ ызметкерлерінен, ү кімет органдарынан, бә секелес\ң тауар\ы салыстыру арқ ылы жинауғ а болады. б) ө нім бағ алау сатысында іріктеу арқ ылы жарамсыз идеяларды талдаудан тыс шығ арады. Ол ү шін «іріктеу тізімі» қ олданылады. в) тұ жырымдаманы тексеру сатысында тұ тынушығ а ө ндірілетін тауар ұ сынылады, сол арқ ылы оның затқ а деген ниеті мен алуғ а деген ынтысы жоғ арылайды. г) экономикалық талдау сат\а сұ раны болжалданылады, шығ ын мен пайда есептелінеді. д) ө німді шығ ару сатысында идеяны нақ ты іс қ имылғ а айналдыру деген ұ ғ ым е) байқ ау маркетингісі сатысы дегеніміз ө німді бір, н\е бірнеше таң дағ ан аймақ қ а ө ткізіп кө ру ж) коммерцияғ а енгізу сатысы тауар ө міршең дік кезең інің енгізу фазасына сә йкс келеді. Жаң а тауардың маң ызыдылығ ын мына факторлар аркылы бейнелеуге болады: -пайданы ө сруге кө мектеседі; -калыптаскан тауар жә не ассортимент топтарына карағ анда ерекше касиеттері бар; -ө ндіріс калдыктарын пайдалануғ а мү мкіндік жасауы мү мкін; -тұ тынушылардың демографиялык ө згеріс сипаттамаларына ө ндірісті сә йкестендіруге жағ дай жасауы мү мкін.