12.Тауардың өмірлік циклінің мәні мен мазмұнын және оның түрлері ашып көрсетіңіз

Экономика ғ ылымында кө лемдердің кезең тү ріндегі толқ уын жә не ө нім ө мірінің кезең дерін экономикалық циклі, немесе тауардың ө мір циклі деп аталады. Тауардың ө міршендік кезең і дегеніміз - тауардың рыноктағ ы ө мір сү ру мерзімі, ө мір сатылары болады.. Тауардың ө міршендік кезең і:

· Рынокқ а енгізу

· Ө су

· Кемеліне жету

· Қ ұ лдырау

Рынокқ а енгізу фазасында-жаң а тауарғ а рынок қ алыптасады. Сату кө лемі, маркетинг шығ ындары шамалы болады. Бұ л фазада пайда алынбайды, керісінше шығ ын болуы мү мкін. Ө су фазасында тауардың болашағ ына ә сер етеді. Тауарды ө ткізуден тү скен пайда барынша максималды дең гейіне жетеді. Мұ ндағ ы фирманың негізгі мақ саты сату кө лемінің ө суін неғ ұ рлым ұ зақ уақ ытқ а созу керек. Кемеліне жету фазасы жаң а тауар дә стү рлі тауарғ а айналады, сату кө лемі шектеледі. Пайда кө лемі тө мендей бастайды. Алайда тұ тынушылардың кө пшілігі тауарды ә лі де сатып алады. Қ ұ лдырау фазасында сату кө лемі тө мендей тү седі. Бұ л фазада тауардың қ асиеттерін зерттеп, оны жаң арту мү мкіндіктерін немесе оны ө ндірістен шығ аруды қ арастыру қ ажет. Бір фазадан бесқ асына ауысқ ан кезде кү рт ө згерістер ә детте байқ алмайды. Сондық тан маркетинг бағ дарламасына дер кезінде ұ тымды ө згерістер енгізу ү шін сату кө лемінің ө згерісіне зер сала қ адағ алау қ ажет.

Тауардың ө міршең дік кезең інің тү рлері:

1. Дә стү рлі ирегі: рынокқ а тауарды енгізу, ө су, кемеліне жету жә не қ ұ лдырау фазалары нақ ты мезгілдерімен қ амтылғ ан.

2. Классикалық ирегі: ұ зақ уақ ыт мерзімінде тұ рақ ты ө тетін ерекше танымал тауарды сипаттайды.

3. Елігу ирегі: жылдам шарық тап ө се алатын жә не тез қ ұ лдырауғ а тә н тауардың ө мірлік циклін кө рсетеді.

4. Ұ зақ қ а созылғ ан елігу ирегі: бұ л ә уестік қ исығ ына ұ қ сас болады, бірақ ақ ырғ ы ө ткізу кө лемі бұ рынғ ы ө ткізу кө лемінің кішігірім бө лігін ғ ана қ ұ райды.

5. Мерзімді немесе сә н ирегі: тауар жақ сы ө тімін тауып, маусым мерзіміне қ арай осы ирек сипатын алады.

6. Жаң ару немесе зарығ у ирегі: белгілі бір уақ ыт ө ткеннен кейін, тауарғ а қ айтадан сұ раныс пайда болғ анын сипаттайды.

7. Сә тсіздікке ұ шырау ирегі: рынокта мү лдем табыс бермейтін тауарды сипаттайды жә не ол тек екі фазамен қ амтылады: рынокқ а енгізу мен қ ұ лдырау фазалары.

13. Тауар ассортименті – функционалды жә не тұ тынушылық сипаттамасы, сондай-ақ бө лу арналары бойынша ұ қ сас тауарлардың тобы.

Тауар ассортиментінің негізгі кө рсеткіштері:

Тауар ассортиментінің ені – ассортименттік топтар саны

Тауар ассортиментінің терең дігі – ә р ассортименттік топтағ ы жайғ асым саны

Тауар ассортиментінің салыстырмалылығ ы – тұ тынушылар кө з қ арасынан, тү пкі қ олдануғ а, тарату арналарына жә не бағ ағ а байланысты ұ сынғ ан ассортименттік топтардың арақ атынасы.

Тауар ассортиментінің кең дігі фирманың мақ саттары мен міндеттеріне байланысты. Нарық тың кө п бө лігін қ амтуды мақ сат ететін фирма ауқ ымды тауар ассортиментіне ие болуы қ ажет, ал егер фирма тек пайда табуды кө здесе, онда ол пайдалы тауардың санаулы ассортиментімен ғ ана шектеледі. Уақ ыт ө ткен сайын фирманың тауар ассортименті ә детте кең ейе тү седі, ол ө су жә не толық тыру арқ ылы жү зеге асырылады.

Тауар ассортиментінің ө суі тө менге, жоғ арығ а жә не екі бағ ытқ а да бірдей жылжуы мү мкін.

Тауар ассортиментінің жоғ ары қ арай ө суі. Екінші дең гейде, яғ ни нарық тың тө менгі эшелонында ә рекет жасаушы фирмалар оның жоғ ары сатысына қ арай ұ мтылады.

Тауар ассортиментінің тө менге қ арай ө суі. Кө птеген фирмалар нарық тың алдың ғ ы қ атарында, яғ ни жоғ арғ ы эшелонында орналасқ ысы келеді. Алайда, фирма ө зінің ө ндірісі мен тауарлық ассортиментін кең ейту ү шін басқ а нарық эшелонын қ амтуғ а тырысады. фирмалар тө менге қ арай ө суді нарық тың жылдам дамушы сегментіне ұ мтылатын бә секелестерді тежеу ү шін қ олдануы мү мкін. Бірқ атар американдық фирмалар («Форд», «Дженерал Моторс») 70-жылдардың басында ассортименттерін тө менге қ арай ұ лғ айтпағ аны ү лкен қ ателік болды. Мұ ны жапон фирмалары тиімді пайдаланып, АҚ Ш автомобиль нарығ ының айтарлық тай бө лігін қ амтып алды.

Тауар ассортиментінің жоғ ары жә не тө мен ө суі. Нарық тың орта эшелонында ә рекет ететінифирмалар ө з тауар ассортиментін бір мезгілде жоғ ары қ арай, тө менге қ арай да ө сіруге шешім қ абылдауы мү мкін. Ол ү шін фирма айтарлық тай жетілген тауарлар шығ арып, оларды тө менгі нарық эшелонындағ ы бағ амен сатуы керек. Фирма жоғ арығ а қ арай ө суі ү шін жоғ ары сапалы тауарлар шығ арып, оны нарық тың жоғ арғ ы бө лігіндегі бағ адан тө менірек сатуы керек. Осындай амал қ олдану арқ ылы «Сони» корпорациясы дербес аудиоплеерлердің ә лемдік нарығ ында алдың ғ ы қ атарғ а шық ты.