Бәйдібек → Байтоқты → Түргеш (Сарыүйсін) → Мырзақаз → Жақып, Қалша

Жалпы мә лімет[ө ң деу]

Халық жадында сақ талып, атадан балағ а мирас болып келе жатқ ан шежірелерде Сарыү йсін тайпасы Бә йдібек бабаның Сары бә йбішесі Марау анамыздан таратылып, тіркестегі " Сары" сө зін, бір деректе Гү лжамал, бір деректе Марау аталатын, анамыздың тү рімен байланысты шық қ ан дейді. Ал ғ ылыми деректерге сү йенсек, Қ ойшығ ара Салғ ариннің " Династии ханов" деген ең бегінде Сарыү йсіндердің Тү ргеш қ ағ анатын қ ұ рғ андығ ы айтылады. Осы деректі " Таң патшалығ ының жаң а тарихы" атты кітаптағ ы деректер де қ олдайды. Десек те шежіренің негізі ауыз екі айтылатын аң ыз болғ андық тан біз аң ызда айтылып, соң ғ ы ғ асырларда санағ а сің ген деректерді негізге алуды жө н кө рдік. Себебі Бә йдібек бабаның ө зін бір деректер Ақ сақ Темір кө реген (хан тұ қ ымынан қ ыз алғ ан адамғ а берілген атақ ) заманында ғ ұ мыр кешкен десе, бір деректер (шежірелерде айтылатын аталар ө мір сү рген уақ ытына дә лірек келтіру ү шін) XII ғ асырда, ал бір деректер біздің дә уіріміздің VIVII ғ асырларында ө мір сү рді деп дә лелдейді. Осының барлығ ы, біздің ойымызша, ү стірттікген шық қ ан сияқ ты. Бә йдібек бабаның тарихта болғ аны бұ лжымас ақ иқ ат, ә руақ ты бабаның қ ай дә уірде ө мір сү ргендігін дә лелдеп айтуды тарихшылардың ү лесіне қ алдырайық. Бірақ, тү ркі тілдестер ә лемінде " Аталық " деген ұ ғ ым бар.

Осы ұ ғ ымғ а сә йкес Алаша хан туралы аң ызда айтылатын, ханның ала шық ты деген жорамалмен елден шығ арылып жіберген баласын іздеп баратын жү здерді (ұ лы, орта, кіші) айналып ө туге болмайтын сияқ ты. Сол аң ызда алғ ашқ ы жү з жігітті бастап барып, хан баласын қ айтып елге кө шуге ү гіттеген Ақ арыс Бекарыс ө зіне ергендердің, Жанарыс та, солар сияқ ты, қ асына ергендердің атасы болып шығ ады. Осы ү ш адамғ а бө лек-бө лек еріп барғ ан бір қ азақ тың балалары, ү ш батырғ а еріп хан тапсырмасын орындауғ а бө лек-бө лек барғ аны ү шін, ү ш жү зге бө лініп шығ а келеді. Бұ дан шығ атын қ орытынды ой, халқ ымыздың кө шпенді тірлігінде жаугершілік заманда қ ол бастап, бейбіт заманда топ бастап, қ ысыл-таяң да сө з бастай алатын адамдарғ а сол кездегі ел билеушісі " аталық " дә режесін берген.

Сол себептен де Бә йдібек бабаның аталық болғ андығ ын мойындау керек сияқ ты. " Аталық " дә режесін алғ андардың айналасындағ ы бір-бірімен туыстас халық сол адамның еліміз дегенді бір ауыздан мойындайтын болғ ан. Елдің аты аталғ анда " Аталық " атын алғ ан адамның есіміне қ осылып айтылу дә стү рі болғ ан. Сол дә стү р ақ ыр-аяғ ында бү кіл елді сол адамның баласы деп ататқ ызғ ан сияқ ты. Бұ л мә селе де шешімін болашақ тан кү тіп жатқ ан кү рделі зерттеулерді талап ететін дү ние. Егер Ақ арыс, Беқ арыс, Жанарысқ а ергендердің барлығ ы да қ азақ деген халық тың балалары екендігі, олардың тегі, тілі, генетикалық сә йкестігі бірдей екендігін болашақ дә лелдеп кө рсетсе, қ азіргі қ азақ тардың арасында там-тұ мдап болса да бой кө теріп қ алып жү рген " Мен сенен гө рі қ азағ ырақ пын" деген сасық пікір жоқ қ а шығ арылып, халқ ымыздың ынтымағ ы арта тү сер еді деген ойымыз да жоқ емес. Бұ л мә селенің жауабының ұ штығ ы Н. Аристовтың " 26 поколение тюркоязычных племен" деген ең бегінде жатқ ан сияқ ты. Тү ркі, қ азақ жұ ртын кө п зерттеген ғ алым, қ азақ тың жү з-жү зге бө лініп, ырың -жырың ғ а кіргенін Ұ лы Шың ғ ыс хан мемлекетінің іргесі сө гіле бастағ ан XII-XIII ғ асырларғ а жатқ ызып, дә йектеп дә лелдейді. Бір деректе Бә йдібек бабаның ә кесі Қ араша биАрыстан бидің ару қ ызы Марауды ұ лына айттырып ә переді. Бә йдібек баба бір деректе Марау анамыздан он ү л, бір деректе тоғ ыз ұ л кө рген делінеді. Сол тоғ ыз ұ л ержетіп, дұ шпанына жұ мылғ ан жұ дырық тай ұ йымдасып шабар жасқ а келгенде, еншісі мен жері Бә йдібек бабаның басқ а ә йелдерінен бө лек жатқ ан Сары бә йбішенің ауылын жау шабады. Еркектері жорық та жү рген қ орғ ансыз ауылдың бар малын айдап, жө ң кілтіп жү ріп береді.

Бү л хабар қ ұ лақ тарына жеткен тоғ ыз ұ л (Қ азыбек, Жә нібек, Толыбек, Тайлыбек, Ә лібек, Тастанбек, Сенбек, Қ арабек, Сарыбай) ө здерінің кү шіне сеніп ешкімді кө мекке шақ ырмастан жауды ө здері ғ ана қ уады. Ә ккі жау жалтаң жолмен жү ріп, тоғ ыз батырды ел арасынан ұ зап шығ уғ а мә жбү р етеді. Ақ ыры қ уып жеткендер олармен қ азіргі Шымкент маң ындағ ы Ақ су бойында арпалысады. Сол жерде ү ш ұ л мерт болады. Қ алғ ан алтауы жауды соғ ыса отырып қ уып, қ азіргі Кү йік асуына таяу жерге жеткенде мерт болады. Ол жерлер кү ні бү гінге дейін " Алты сары" деп аталады. Ө сіп, ө ркендеп қ алғ ан ұ лдарынан айырылғ ан Сарыбә йбіше мосқ ал тартқ ан жасында тағ ы бір ұ л кө реді. Туғ аннан аяқ -қ олдарында кемістік бар баланы бай мен бә йбіше алласына шү кірлік айтып, елеусіздеу Сирақ ты деген есіммен атапты. Сап-сары ү лпек шашы мен, сергек мінезі баланы кейінірек ел арасында Сергек сары атандырыпты. Бір деректерде, алланың берген сиы дегенді мең зеп, Сыйлық сары деп те атайды. Ү йсін деген сө здің тү бірі ырыс, байлық дегенге сайғ андық тан, оның байлығ ына сай халық ө з ішінде сары ү йсін атап кетіпті. Ал енді бір деректе Марау ананың кенжесі жау шапқ ан кезде жеті жастарда екен.

Сол Сарыбай ер жетіп, ағ аларының кеткен кегін қ айтару ү шін, жаумен болғ ан бетпе-бет қ ан майданда жекпе-жекке қ арсы шық қ андарды қ ылышпен шауып, қ ауынша айырып, шоқ пармен соғ ып бастарын мылжалап, найзамен бауырсақ ты шиге шаншығ андай іліп тастай беріпті. Жапа-тармағ ай елдің барлығ ы араласқ ан қ оян-қ олтық соғ ыста айналасын балауса қ ұ рақ қ а шалғ ы тү скендей жайпапты. Бұ ны кө рген жау нояны: " Анау жү рген сары ү йсінді жығ а алмасақ, бізге жең іс жоқ " деп айқ ай салыпты. Содан бастап бә йбішенің кенжесі Сарыбай Сарыү йсін аталып кетіпті делінеді. Содан бастап ү йсіндердің басқ ыншыларғ а қ арсы болғ ан сол соғ ысында ерекше ерлік кө рсеткен Сарыбайдың атағ ы Сарыү йсін болып тарап, ө з аты ұ мтыла бастапты. Тағ ы бір деректе ү ш жү здің басы қ осылғ ан ү лкен жиын-тойда Ү ргеніш жақ тан келген тү йе балуанғ а ешкімнің дә ті барып, кү ресуге шық пай қ ойыпты. Тү йе балуан ө зіне тағ ылып ә келінген темір шынжырды бырт-бырт ү зіп, кү ресуге шық пай жатқ ан қ арсыластарының апшысын онан сайын қ уырып, тұ рып алыпты.

О сы кезде ортағ а Ү йсін бабаның ә руағ ына айқ айлап сиынып бір жас жігіт шығ а келіпті. Балуандар қ ол алысып, кү ресе бергенде тү йе балуан қ олын қ ұ рғ ату ү шін ысқ ан топырақ тың алақ анында іркіліп қ алғ анын балаң жігіттің кезіне байқ атпай шашып жіберіпті. Бұ ндай ә ділетсіздікті кү тпеген жас балуан сасып қ алғ анда, тү йе балуан ең кейіп жауырынынан қ апсыра қ ұ шақ тап басынан асырып атып жібермек болып шалт қ имылғ а кө шіпті. Балаң балуан бұ ғ а қ алып, оның екі аяғ ының арасынан ө тіп бара жатып, кетеріп тө ң керіп тү сіпті. Ә не-міне дегенше басынан аттап, жең істі иеленіпті.

Қ олпаштаушылар оны тіл-кө зден сақ тау ү шін басына шапан бү ркеп ел арасына алып кіріп кетіпті. Кү рестің тез біткеніне таң қ алғ ан елі " Кім жық ты? ", " Жық қ ан кім? " деп ду ете тү скенде бір ақ сақ ал: " Ү йсін бабасының ә руағ ын шақ ырып ұ рандап шық қ анына қ арағ анда, Ү йсіннің бір сары баласы жық ты" депті халық қ а. Сол кезден бастап Сарыбай Сарыү йсін аталып кетіпті. Қ алай десек те Сарыбайдың Сарыү йсін аталуына ә келетін осындай аң ыздар кө п. Олардың кейбіреуінде санағ а симайтын, " дә лел-сымақ тар" келтіруге тырысады. Біз жоғ арыда негізге алғ ан деректеріміздің барлығ ы аң ыздардан алынып отыр. Кез келген аң ыз ө зі туғ ан заманның саясатына сү йене отырып дү ниеге келеді. Ө здерің із байқ ағ андай, аң ыздардың негізгі мақ саты ел бірлігі. Ел бірге болуы ү шін тү бі бір болуы керек деген қ ағ иданы негізге алғ ан аң ыздарда кей-кейде қ исынғ а симайтын бұ рмалаулар да аз кездеспейді. Сондық тан да тарихи деректердің орны ә рқ ашан да ерекше болып шығ ады. Осығ ан орай жоғ арыда аталғ ан ең бектерде негізін мақ ұ лдатқ ан, Ә лкей Марғ ұ лан ең бектерінде, жалпы дү ниежү зілік тарихта аты аталатын Тү ргештер хандығ ы жайлы мағ лұ маттардың айтары кө п сияқ ты. Біздің дә уіріміздің 699766 жылдары билік қ ұ рғ ан Тургеш қ ағ анатының қ ұ рамына кірген халық тар ө здерін сарыү йсіндерміз ден атағ аны тарихтан белгілі. Олай болса, Тү ргеш қ ағ анаты тарих сахнасынан кеткен кезде, оның орнында қ алғ ан халық тың Сарыү йсіндер аталуы санағ а қ онатын сияқ ты. (Тү ргештер туралы мақ аланы осы кітаптан оқ исыз).

Ендеше тарих сахнасында ө з кезімен шығ ып, батысындағ ы, терістігіндегі байтақ ө лкені билеген тү ргештердің басынан билік кеткенде, сол қ ағ анаттағ ы халық тың бытырауы заң ды қ ұ былыс. Осының нә тижесің де сонау ішкі Қ ытайғ а сің іп кеткен сарыү йсіндер туралы деректер біздерге орыс тарихшыларының, қ ытай жылнамашыларының жазбаларында, Казбек бек Тауасарұ лының " Тү п-тұ қ ияннан ө зіме шейін" кітабында айтылады. Аң ыздағ ы ұ рпақ сыз қ алды деген тоғ ыз ұ лдың жер-жерге тарап кеткен ұ рпақ тарының он тармақ тан бір ғ ана бұ тағ ы қ алуынан бү гінгі сарыү йсің дердің таралуы сонау, алыстан басталса да, сан жағ ынан кенжелеп қ алуына ә келіп соқ тырғ ан. Ө зімен бірге ө скен аталар арасында осы себептерден саны жағ ынан бірнеше есе кем болуы заң ды. Мұ ндай мысалдарды Қ оң ырат тайпасының таралуынан да кө руге болады. Олардың шежіресінде 34 атаның аты аталып, осы кү ні тө ртеуінен ғ ана тарағ ан ұ рпақ тар туралы деректер бар. Қ алғ андары кө ршілес халық тарғ а сің іп кеткен дейді аң ыз. Мү ндай жайт ескіден келе жатқ ан қ азақ тайпаларының барлығ ына да сай қ ү былыс.

Осы орайда Ү лы жү здегі Тө бейдің тө рт баласы Майқ ы, Қ оғ ам, Мекірейіл, Қ ұ йылдыр туралы да айта кеткен жө н сияқ ты. Ү йсін тарихында Мекірейілден тарайтын Мың жү зден тоқ сан баулы қ ыпшақ тар Қ ара Қ ыпшақ Қ обыландының елі тарайды делінеді. Ал, Қ ұ йылдырдың балалары Қ ырық жү з аталып Қ оқ андық сарттарғ а сің іп кетті делінеді. Жалпы, тарих терең іне кө з салар болсақ сонау заманнан аты белгілі тайпалардың қ азіргі саны тым аз болатындарын кө птеп кө руге болады. Мысалғ а, тарихта ерте аталатын Чігілдің тікелей ұ рпақ тары Шапыраштыдағ ы Шыбыл мен Албан, Арғ ындар ішіндегі шыбыл тармақ тары деп айтар болсақ, бұ л ү шеуінің де қ азіргі ү рпақ тары басқ а тайпалармен салыстырғ анда, аз. Ал, бұ дан 1012 ғ асыр бұ рын ө мір сү рген айтулы ұ рттың ұ рпақ тары осы он ғ асыр ішінде кө бейіп-кө бейә п барып, қ анша болатынын елестету қ иын. Алайда, тарихтың дө ң гелегі небір дү рілдеген мемлекеттердің ө здерін шаң ына жұ тып кетті емес пе? Сол секілді біздің заманымыздан бұ рынғ ы 15 ғ асырларда белгілі болғ ан қ аң лы, ү йсін одақ тарының кейінгі тағ дырын кө ріп отыр емеспіз бе? Тарап бө лшектеніп, бө лініп сайын сахара тө сінде қ аншама елге айналып кетті. Міне солардың бір бө лігі Сарыү йсін. Ө йткені Сақ тар мен Ү йсіндер бір заманда ғ ұ мыр сү ріп, кейінгісі дә уірлеп бел алғ анда Сақ тардың бір бө лігі Ү йсін қ ұ рамына сің ген соң, сол алдың ғ ысының ішінде жү рген бірлі-жарым топтар Ү йсін қ ұ рамында ө з ә тнонимдерін ө з аттарын сақ тап қ алды.

Сондай этнонимнің бірі Сақ яғ ни, сары. Міне, сол Сақ тайпасы Ү йсін тобында жү ріп, Ү йсіннің Сақ ысымыз яғ ни Сарыү йсінбіз (Сары) деп ө здерін атап кетті. Осының нә тижесінде казақ -қ ырғ ыз шежіресінде Сарыү йсін есімі пайда болды. Сонымен, Ұ лы жү здегі Бә йдібек бабаның Бә йбішесі Марау анамыздан тарайтын Сарыү йсіндер шежіресін бастамас бұ рын, жоғ арыда айтылғ ан жайларғ а сү йене отырып, тө мендегідей қ орытындығ а келуіміз керек. Сарыү йсіндер Бә йдібек бабаның бә йбішесі Марау анамыздан тарайтын ұ рпақ тар. Олардың қ азақ тарихында алатын ө з орыны бар. Сарыү йсіндерден Сары би, Алтай шешен, Қ ұ рақ, Қ ошқ ар, Жандосай, Елемес, Тұ рды, Жартыбай сияқ ты батырлар, Тоқ аш Бокин, Сә бит Оразбаев сияқ ты елге танымал ел ағ алары шық қ ан. Ел арасында " Дә у Қ али", Сарыү йсін Қ али аталғ ан атақ ты ел ағ асы Ордабайдың Қ алиы сияқ ты, ардалар шық қ ан. Сарыү йсіндердің қ азіргі мекендері Алматы облысы Іле, Талғ ар, Ең бекшіқ азақ, Балқ аш, Жамбыл, Қ арасай батыр аудандары, Жамбыл облысының Шу, Талас, Қ ұ лан аудандары, Оң тү стік Қ азақ стан облысының Сайрам, Қ азығ ү рт, Сарыағ аш, Келес аудандары. Ұ раны Байтоқ ты, таң басы Абақ.

Алаша (Алаш) хан — халық аң ызы бойынша “Алты алашты” қ ұ рағ ан тайпалардың тү п атасы. ^[1]

Қ азақ шежіресінде Алаша ханның шық қ ан тегі қ арапайым кісі болғ ан делінеді. ^[2]

Оның есімі қ азақ тың шығ у тегін баяндайтын ең кө не аң ыздарда кездеседі. Сондық тан кейбір ежелгі деректерде “Алаш” этнонимінің шығ уы осы Алаша хан атымен байланыстырылады. Оның есімі 9 ғ -дың туындысы “Қ орқ ыт” дастанында айтылады. Орта ғ. мұ раларындағ ы Алаша хан — 14 ғ -дың 2 жартысы мен 15 ғ -дың 1 жартысында ө мір сү рген ә рі батыр, ә рі би, ә рі ұ лыс билеушісі. Алаша хан ел жадында жауынгер тайпалар — кө шпелі тү ркілерді біріктіріп, тұ ң ғ ыш алаш (қ азақ ) мемл-тін қ ұ рғ ан ұ лы қ айраткер ретінде қ астерленеді. Ә білғ азы шежіресінде Алаша ханның ә кесі Кө к хан болғ андығ ы, ұ рпақ тарының бірінің есімі Қ ара хан, ал немересі — оғ ыздардың тү п атасы — Оғ ыз ханаталғ андығ ы жазылады. Рашид ә д-Дин мен Ә білғ азы Алаша ханның ө мір сү рген жері — Дешті Қ ыпшақ тың орталық бө лігі деп кө рсетеді. Бұ л тарихи деректер ел аузындағ ы Алаша хан ордасы Ұ лытау тө ң ірегінде болғ ан деген тұ жырыммен ұ штасады.

Ұ лытау ө ң іріндегі “Алаша хан ордасы” аталатын ү лкен сарай-қ амалдың қ алдығ ы (Жаң ғ абыл ө з-нің бойында) жә не Қ аракең гір ө зенінің жағ асындағ ы “Алаша хан кү мбезі” аталатын 10-11 ғ асырларда салынғ ан ғ имарат ә лі кү нге дейін сақ талғ ан. ^[3] ^[4]

Қ ыпшақ даласы немесе Дешті Қ ыпшақ (парсыша: د ش ت ق پ چ ا ق ‎ ) — Алтай тауларынан Дунай ө зеніне дейін, Балқ аш кө лінен Қ аратең іздің батыс жағ асына дейін кең жайылғ ан, бір жағ ынан славяндармен, бір жағ ынан қ ытайлық тармен, бір жағ ынан сібір тайпаларымен, бір жағ ынан Кавказ халық тарымен, бір жағ ынан тілдес оғ ыз жә не қ арлұ қ мемлекеттерімен шектесетін дала аумағ ындағ ы жерлерін атауы.

Бұ л қ азіргі Қ азақ станның территориясына (негізінде Сарыарқ а даласына), Еділ мен Донның арасындағ ы, Солтү стік Кавказдағ ы, оң тү стік Ресейдегі территориясына, Украинаның далаларына, Каспий менен Қ ара тең із маң ындағ ы жерлеріне, славяндармен шектесетін Днепр, Днестр, Дунай ө зендерінің тө менгі ағ ымдағ ы жағ алауына, тіпті Венгрия (Мажарстан) даласына сә йкес жерлер. ^[1]

Сол даласында тек қ ыпшақ тар ғ ана тұ рмағ ан, қ ыпшақ тарғ а жақ ын басқ а тү ркі тайпалары тұ рғ ан (негізінде кө шпенділер болғ ан, бірақ аз-кем отырақ ты мә дениеті, ө ркениеті де дамығ ан еді), бірақ қ ыпшақ тар ең кү шті жә не ең ү лкен тайпасы болғ андық тан сол далаларын «Қ ыпшақ даласы» деп атағ ан. Парсы жазбаларында «Қ ыпшақ даласын» — «Дешті Қ ыпшақ » деп атағ ан, Ресей жә не Қ азақ стан тарихшылары бұ л терминді ә лі де пайдаланады. Кө не орыс жазбаларында «Қ ыпшақ даласын» — «Половецкое поле» деп атағ ан, ал қ ыпшақ тарды да оларғ а жақ ын тайпаларын да «половцы» деп атағ ан. Тағ ы бір тайпасын «печенегтер» деп атағ ан. Печенегтер де Қ ыпшақ даласында тұ рғ ан, оғ ыздардың бір тармағ ы еді. ^[2]

Қ ыпшақ хандығ ы – шамамен 11 – 13-ғ асырларда қ азіргі қ азақ жерінде ө мір сү рген мемлекеттік бірлестік. Қ имақ (кимек) қ ағ андығ ы ыдырағ аннан кейін ә скери-саяси билік қ ыпшақ ақ сү йектерінің қ олына кө шті. Олар 11-ғ асырдың 2-ширегінен бастап Арал менКаспий ө ң ірлерін жайлағ ан оғ ыз тайпаларын ығ ыстырды. “Оғ ыздар даласының ” (Мафадат ә л-ғ ұ з) орнына Дешті Қ ыпшақ атауы орнық ты. 11-ғ асырдың ортасынан бастап қ ыпшақ тар Еділден ө тіп, батысқ а қ арай жылжиды. Кейіннен олар Византия империясымен Болгария жеріне ә лсін-ә лсін шабуыл жасап, 1071 – 80 ж. Дунай ө зеніне келіп жетті. Кейбір рулары басқ а тү ркі тайпаларымен бірлесе отырып, Кіші Азияғ а тарай бастады. 11 – 12-ғ асырларда Алтай мен Ертістен бастап Карпат пен Дунайғ а дейін созылғ ан даланы мекендеген халық тардың бә рі қ ыпшақ тар деп аталды. 12-ғ асырдың ортасынан олар Сырдария бойындағ ы қ алалар ү шінХорезммен соғ ысты. Қ ыпшақ ақ сү йектерінің бір бө лігі Хорезм шаһ ына қ ызмет етті, сондық тан 13-ғ асырдың басында хорезмдіктер Сыр бойына толық иелік етіп, Торғ ай, Ырғ ыз, Есіл, Нұ ра ө зендерін жайлағ ан қ ыпшақ тарғ а жорық жасай бастады. Шың ғ ыс ханшапқ ыншылығ ы қ арсаң ында қ ыпшақ тар ыдырау алдында тұ рды. Тақ қ а тек бө рілі руынан шық қ андар мұ рагерлік жолмен сайланды. Олар ежелгі тү ркі дә стү рі бойынша 2 қ анатқ а бө лінді. Кейіннен Шың ғ ыс хан ә скерлері ретінде Дешті Қ ыпшақ қ а Орталық Азиядан келіп сің ген тү ркі-моң ғ ол тайпалары (керей, меркіт, найман, уақ, жалайыр, қ оң ырат, т. б. ) менЖошы хан ұ рпақ тары жергілікті қ ыпшақ тармен араласып, біртұ тас халық қ а айналды. Сондық тан кө п ұ замай Алтын Орда халық тары “Қ ыпшақ ұ лысы”, “Қ ыпшақ тілдес халық тар” деген жалпылама атаумен аталып кетті. 13-ғ асырдың аяғ ында Алтын Орданың қ ұ рамындағ ы қ ыпшақ тайпаларының этникалық негізінде қ ұ рылғ ан автономиялық бірлестік – Ақ Ордакү шейе бастады. 14-ғ асырдың аяқ кезінен бастап Ақ Орданы мекендеген қ ыпшақ тайпалары “ө збек” деген жалпылама атаумен аталды. 15-ғ асырдың орта тұ сынан бастап “ө збек” терминін “қ азақ ” атауы ығ ыстырып шығ арды. ^[1]^[2]