Ислам үмметінің адасудан құтылу себептері

ب س م ا ل ل ه ا ل ر ح م ن ا ل ر ح ي م

Барлық мақ тау ә лемдердің Раббысы Аллаһ қ а тә н, пайғ амбарымыз Мұ хаммедке r, оның отбасына жә не барлық сахабаларына Аллаһ тың сә лемі мен салауаты болсын!

Аллаһ Тағ ала бү кіл адамзатқ а ө з даналығ ымен сынақ емтиханды жіберуші. Олардың ә уелгісі – адамдардың атасы Адам u. Аллаһ Адамды u жә не оның ә йелі Хауа ананы олардың дұ шпаны, Адамғ а қ ызғ аныш жә не тә каппарлық қ ылғ ан Ібліспен сынады.

Содан соң Аллаһ Тағ ала Адаммен u Хауа анағ а тә убе етуге мү мкіндік берді. Бұ л жайында Аллаһ Қ ұ ранда былай дейді: " (Адам ата мен Хауа анамыз): Раббымыз, біз ө зімізге кесір істедік. Егер Сен бізді жарылқ ап, мә рхемет етпесең, ә лбетте зиянғ а ұ щыраушылардан боламыз деді". (Ә ғ раф. 23)

Сө йтіп Аллаһ олардың тә убелерін қ абыл етіп былай деді: " Сонда Адам Раббысынан сө здер ү йреніп алды да, жалбарынды. Аллаһ оның тә убесін қ адылдады. Ө йткені Ол тә убені ө те Қ абылдаушы, ерекше Мейірімді". (Бақ ара. 37)

Сол сияқ ты Адам баласына заман ө туімен сынақ тар келіп тұ рды. Аллаһ пайғ амбарларды жә не оларғ а ергендерді сынады жә не оларды кә пірлерден, мұ нафық тардан болғ ан дұ шпандармен (жын мен адамдардың шайтандарымен) сынады. Аллаһ Тағ ала Қ ұ ранда былай дейді: " Сол сияқ ты ә р пайғ амбарларғ а адамдардың жә не жынның шайтандарынан дұ шпан қ ылдық ", (Анғ ам. 112)

" Сол сияқ ты ә р пайғ амбар ү шін кү нә һ ә рларды дұ шпан қ ылдық, Раббың жетекшілік жә не кө мекшілікте сағ ан жетіп асады". (Фурқ ан. 31) Бірақ та Аллаһ пайғ амбарларды жә не оғ ан ергендерді қ ұ тқ арды. Аллаһ Тағ ала Қ ұ ранда: " Сонсоң елшілеріміз-ді, иман келтіргендерді қ ұ тқ арамыз. Осылайша иман келтіргендерді қ ұ тқ аруымыз Бізге міндет" - дейді. (Юнус – 103)

Пайғ амбарлардан басқ алары тек Аллаһ қ а иман келтірумен аман қ алады. Бұ л нә рсе Аллаһ тың мына сө здерімен кү шейе тү седі: " Осылайша иман келтірген-дерді қ ұ тқ аруымыз Бізге міндет", " Сондай – ақ мү міндерге жә рдем ету Бізге міндет". (Рум. 47)

Аллаһ иманды фитнадан қ ұ тылу сипатымен сипаттады, сондық тан мү міндер имандарына берік болып, діндерін жақ сы ұ станса, Аллаһ оларды барлық фитналардан қ ұ тқ арады, жә не дү ние ақ іретте жең іске жеткізеді. Ә лбетте бұ л — Аллаһ тың иман келтіргендерді мұ нафиқ тардан ажыратқ анынан кейінгі болатын хикметі. Аллаһ бұ л жайында былай дейді: " Адамдар: " сендім" деумен сыналмай қ ойып қ ойылатындық тарын ойлай ма? Рас олардан бұ рынғ ыларды да сынағ ан едік. Сондай-ақ Аллаһ ә лбетте шыншылдарды да, ө тірікшілерді де біледі", (Анкабут. 1-3) " Егер Аллаһ қ аласа ө ш алар еді. Бірақ бірің ді – бірің сынау ү шін". (Мұ хаммед. 4) " Ә й мү міндер егер Аллаһ қ а (дініне) жә рдем етсең дер, Ол сендерге жә рдем етіп, табандарың ды бекітеді". (Мұ хаммед. 7)

Қ азіргі кезде мұ нафық тар мен кә пірлердің мұ сылмандарғ а ү стем болғ андарына таң қ алма! Ө йткені бұ л Аллаһ тың ө з халқ ына болғ ан сү ннеті, Аллаһ Қ ұ ранда: " Бұ л Аллаһ тың таза мен ласты ажыратып, ластарды бір – бірінің ү стіне қ ойып барлығ ын бір жерге ү йіп тозақ қ а салуы ү шін. Міне солар зиянғ а ұ шырау-шылар" -дейді. (Ә нфал. 37)

Бірақ бізге сабырлық қ ылып, Аллаһ тан сауапты ү міт ету міндет болады, ө йткені: " Соң ғ ы табыс тақ уалардікі". (Ағ раф. 128) Аллаһ Тағ ала былай дейді: " Малдарың жә не жандарың жайында ә рине сыналасындар, сондай – ақ сендерден бұ рынғ ы кітап берілгендерден жә не мү шріктерден кө птеген реніш естисің дер. Егер сабыр етсең дер ә рі тақ уалық қ ылсаң дар, шә ксіз бұ л маң ызды істерден" (Али Ғ ымран. 186) жә не " Егер сабыр етсең дер, сақ тық істесең дер, олардың сығ андық тары сендерге ешбір зиян қ ылмайды. Кү діксіз Аллаһ олардың не істегендерін толық біледі". (Али Ғ ымран. 120)

Мұ сылмандар осы шартпен, яғ ни сабырлық пен ә рі діндерінде берік болуларымен жең іске жетеді. Сондай-ақ іс қ андай қ иын жағ дайғ а жетсе де, кә пірлер мен мұ нафық тарды разы қ ылу ү шін діннің бір ісін кемітуге болмайды. Керісінше қ андай жағ дайда да сабырлық қ ылу жә не дінде берік болу міндет болады. Аллаһ Тағ ала бұ л жайында былай дейді: " Олар сабыр етіп, аяттарымыз-ғ а нақ сенген кезде, араларынан бұ йрығ ымызбен тура жол кө рсететін имамдар қ ылғ ан едік". (Сә жде. 24) Шейхул ислам Ибн Таймия осы аят жайында: " Сабыр-лық пен жә не нақ сеніммен діндегі имамдық дә режеге жетеді" - деді. Ал бұ л екеуінсіз имамдық дә режесіне жету қ иын болады.

Ирбад ибн Сария деген сахаба (оғ ан Аллаһ разы болсын) пайғ амбарымыз r адамдарғ а насихат қ ылғ аны туралы былай дейді: " Бір кү ні Аллаһ тың елшісі r бізбен намаз оқ ыды, кейін бізге жү зімен бұ рылып, ө те ә серлі насихат айтты.. Сол кезде адамдардың кө здерінен жас ағ ып, жү ректері жібіді. Сонда бір адам: " Иә Аллаһ тың елшісі!: Бұ л қ оштасушының насихаты сияқ ты ғ ой, бізге не деп ө сиет етесіз? ", - деп сұ рады. Пайғ амбарымыз r: " Аллаһ қ а тақ уалық қ ылуды жә не сендерге хабашийдің [1] қ ұ лы ә мір болса да, оғ ан қ ұ лақ салып, бойұ сынуды ө сиет етемін. Сендерден кімде-кім менен кейін ө мір сү рсе, кө птеген келіспеушіліктерді кө реді. Сондық тан сендерге менің сү ннетімді, ә рі һ идаятқ а бастаушы халифалардың [2] сү ннетін берік ұ стануларың міндет болады. Сондай - ақ дінге жаң алық енгізуден сақ болың дар, ө йткені ә рбір жаң алық бидғ ат, ә р бидғ ат - адасу" — деп жауап берді.

Пайғ амбарымыз r осы насихатында бізге тақ уалық ты ө сиет етті. Бұ л сө з жақ сы мінездің барлығ ын қ амтиды. Тақ уа дегеніміздің мағ ынасы: ө зің мен қ орқ атын нә рсенің арасына сені одан сақ тайтын нә рсені жасау, сол сені қ айтарылғ ан істерден сақ тайды. Мысалы: адам баласы ө зіне суық пен ыстық тан сақ тану ү шін ү й салады, бұ л ү й оны ыстық пен суық тан сақ тайды, сол сияқ ты ө зің ді Аллаһ тың азабынан, ашуынан, тозақ отынан сақ тайтын нә рсе жасауың, бұ л нә рсе Аллаһ тың бұ йырғ анын істеумен жә не қ айтарғ анынан қ айтумен болады, міне тақ уалық деген осы.

Расында сені Аллаһ тың азабынан жә не тозақ отынан биік қ орғ андар, ә скерлер жә не қ ымбат киімдер сақ тамай-ды, сені тек қ ана тақ уалық сақ тайды.

Кейін пайғ амбарымыз r: " Сіздерге егерде қ ұ л басшы болса да оғ ан қ ұ лақ салып бой ұ сының дар" - деді. Бұ л — жең іске жетудің жә не аман болудың себебі. Ә лбетте ү мбетте жамағ аттың, дә улет жә не оларды жауларынан сақ тайтын кү ш-қ уаттарының болуы — олардың басшыларына бойұ сынып қ ұ лақ салуларымен болады. Аллаһ Қ ұ ранда былай дейді: " Барлық тарың Аллаһ тың жібіне (дініне) жабысың дар да бө лінбең -дер! ". (Али Ғ ымран - 103).

Жамағ ат тек қ ана басшымен жә не оның басқ аруымен болады. Ал оның басқ аруы тек қ ана оғ ан бойұ сынумен жү зеге асады.

Бұ л басшы ұ лық бір рудан болмаса да оғ ан бой ұ сынылады. Ө йткені бұ л рулық қ а байланысты емес, керісінше оның атқ ару жұ мысына жә не оның дә режесіне байланысты. Сондық тан мұ сылмандардың басшыларына бой ұ сынылады, осы арқ ылы мұ сылмандардың пайдасы жә не ауызбіршілігі пайда болады. Тек бір нә рседе оларғ а бойұ сынуғ а болмайды. Ол жайында пайғ амбарымыз r былай дейді: " Жаратушығ а кү нә һ ә р болатын істе жаратылғ анғ а бой ұ сынуғ а болмайды" . Сондық тан басшығ а Аллаһ қ а кү нә һ ә р болатын істе бойұ сыныл-майды, бірақ одан басқ асында басшығ а бойұ сынылады. Бұ ның мағ ынасы: егерде ол басшы бір кү нә іске бұ йырса біздің оғ ан қ арсы шығ ып таяқ кө теруіміз емес, керісінше оғ ан осы кү нә істе бойұ сынбауымыз, бірақ одан басқ а кү нә емес істерде оғ ан бой ұ сынуымыз.

Бұ дан кейін пайғ амбарымыз r келешекте ү мбеттің осы ө сиетке мұ қ таж болатындығ ын баяндады. Бұ л ө сиет: мұ сылмандардың басшысының ә міріне қ ұ лақ салып, бой ұ сынулары. " Сендерден кімде-кім менен кейін ө мір сү рсе, кө птеген келіспеушіліктерді кө реді. Сондық тан сендерге менің сү ннетімді, ә рі һ идаятқ а бастаушы халифалардың сү ннетін берік ұ стану міндет болады" .

Ү мбеттің қ ұ тылу жолдары

Біріншісі: Пайғ амбарымыздың r жә не оның һ идаят-қ а бастаушы халифаларының сү ннеттерін берік ұ стану. Бұ л сө зден соң Пайғ амбарымыз r хадистің жалғ асында " Кө птеген келіспеушіліктер кө реді" деді, демек ол аз емес, кө птеген келіспеушіліктер. Бұ л кө птеген келіспеушіліктерден осы ү мбетті тек қ ана пайғ амбарымыздың r сү ннетін берік ұ стану жә не оның һ идаятқ а бастаушы халифаларының, мұ һ ажирлер мен ансарлардың сү ннетінде болу ғ ана қ ұ тқ арады. Бұ л жайында Аллаһ былай дейді: " Мұ һ ажирлер, ансарлардан алғ ашқ ы иман келтіргендер жә не жақ сылық та оларғ а ергендерден Аллаһ разы болды. Ә рі олар да Аллаһ тан разы болды. Сондай-ақ Аллаһ олар ү шін ішінде мә нгі қ алатын, астарынан ө зендер ағ атын жаннаттар ә зірледі.... " (Тә убе - 100).

Пайғ амбарымыз r келіспеушіліктер ә рі кө птеген тармақ тарғ а бө ліну туралы хабар берді: " Яһ удилер жетпіс бір топқ а, Насранилер жетпіс екі топқ а бө лінді, осы ү мбет жетпіс ү ш топқ а бө лінеді, олардың біреуінен басқ асының барлығ ы тозақ та болады" – деді. Сахабалар: " Иә Аллаһ тың елшісі! Сол тозақ та болмайтын біреуі қ айсысы? – деді. Сонда Пайғ амбарымыз r: " Менімен менің сахабаларым болғ ан нә рседе болғ андар", - деп жауап берді.

Сондық тан мұ сылман адам келіспеушілік фитнасынан ә рқ ашан, ә сіресе ақ ыр заманда тек қ ана пайғ амбарымыздың r жә не сахабалардың сү ннеттерін берік ұ стаумен ғ ана аман қ алады. Осы ү шін ә һ лі сү ннә жамағ аты " фитнадан жә не қ иямет кү нінде тозақ отынан қ ұ тылушы" топ деп аталды. Олардан басқ алары қ ұ тылмайды: " Біреуінен басқ асының барлығ ы тозақ та". Ө йткені олар сү ннетке теріс келіп, топтарғ а бө лініп кетті. Олардан тек қ ана ақ иқ атта берік болғ андары ғ ана қ алды. Ақ иқ атта берік болу жә не пайғ амбарымыздың r сү ннетімен сахабалардың жолдарын берік ұ стану тек қ ана пайдалы біліммен болады. Ө йткені ө зің бір нә рсені білмесең, онда қ алай берік боласын? Сондық тан ақ иқ атта болып, оны берік ұ стануымыз ү шін Пайғ амбарымыздың r жә не оның сахабаларының сү ннетін ү йренуіміз парыз.

Хузайфа ибн Йаман (оғ ан Аллаһ разы болсын) былай дейді: " Адамдар пайғ амбарымыздан r жақ сылық тар жайында сұ райтын еді. Мен жамандық тың мағ ан жетуінен қ орық қ андығ ымнан сол жайында сұ райтын едім. Бірде пайғ амбарымыздан r: " Иә, Аллаһ тың елші-сі! Біз жаманшылық та ә рі надандық та едік, сонда бізге Аллаһ осы жақ сылық ты берді. Бұ л жақ сылық тан кейін жамандық бар ма? " – дедім. Ол: " Иә " – деді. Мен: " Осы жамандық тан кейін жақ сылық бар ма? " дедім. Ол: " Иә, жә не онда тү тін бар" – деді. Мен: " Оның тү тіні не? " - дедім. Сонда пайғ амбарымыз r: " Ол сондай қ ауым, менің кө рсеткен жолымнан басқ а жолмен жү реді, сен олардан жақ сылық жә не жамандық кө ресің " , -деді. Сонда мен: " Бұ л жақ сылық -тан кейін жамандық бар ма? " – дедім. Ол кісі: " Иә, тозақ тың есіктеріне шақ ырушылар болады, кім оларғ а ерсе, олар оны тозақ қ а лақ тырады, " – деп жауап берді. Мен: " Иә Аллаһ тың елшісі! Оларды бізге сипаттап берің із! " – дедім. Сонда ол кісі: " Олар біздің туыс-тарымыздан болғ ан қ ауым, ә рі біздің тілімізде сө йлейді, " – деді. " Сол мағ ан жетсе, мағ ан не істеуді бұ йырасыз? " – деп сұ радым. " Мұ сылмандар жамағ аты мен олардың имамдарына ілес! " – деді. " Егер мұ сылман-дардың жамағ аты да, имамы да болмаса не істеймін? " – деп сұ радым. Пайғ амбарымыз r: " Сол топ-тардың барлығ ынан ұ зақ бол! Талдың тамырынан азу тісің мен ұ стансаң да, ө лім келгенге дейін сол жағ дайда бол! " – деп жауап берді.

Бұ л хадисте егер келешекте жамандық болса оны біліп, ә рі одан аман қ алуы ү шін сахаба пайғ амбарымыздан r не істейтінін сұ рады. Ө йткені адам жаманшылық тардан тек сол нә рсені білуімен аман қ ала-ды. Ал білім — оны сұ рап, іздеумен пайда болады.

Пайғ амбарымыз r ө зінен кейін келіспеушіліктер болғ ан кезде не істеу керек екендігін баяндады. Ә лбетте бұ л нә рсе пайғ амбарымыздың r ү йретулерінен. Сол кезде Хузайфа ибн Йаман (Аллаһ оғ ан разы болсын) пайғ амбарымыздан r: " Егер мен сол уақ ытта болсам не істеуді бұ йырасыз? " -деп сұ рады. Пайғ амбарымыз r оғ ан: " Мұ сылмандардың жамағ атына жә не имамдарына ілес! " —деді. Бұ л пайғ амбарымыздың r: " Аллаһ қ а тақ уалық қ ылың дар жә не басшыларың а қ ұ лақ салып бой ұ сының дар! " — деген сө зіне сә йкес келеді.

Сондық тан адасқ ан топтарғ а ерме! Дінің е берік болып, Аллаһ тың дінін ү йренуге тырыс, ә рі Пайғ ам-барымыз r жә не оның сахабаларының сү ннетіне кө ң іл бө ліп, соғ ан ер! Сондай-ақ мұ сылмандардың басшылары-на қ ұ лақ салып бой ұ сын да, мұ сылмандардың жамағ атымен бірге бол!

Пайғ амбарымыз r: " Мұ сылмандардың жамағ а-тына жә не олардың имамдарына ілес " – деді. Сонда Хузайфа ибн Йаман: " Иә, Аллаһ тың елшісі! Егерде мұ сылмандарда жамағ ат та, имам да болмаса не істеймін? " – дегенде пайғ амбарымыз r: " Сол топтар-дың барлығ ынан ұ зақ бол! " – деп жауап берді.

Қ ашан оларда Аллаһ тың жә не Оның елшісінің r сү ннетімен жү ретін жамағ ат та, имам да болмаса, олардың барлығ ынан ұ зақ бол! Ө йткені олардың барлығ ы адасуда, сондық тан оларғ а қ осылма! Пайғ амбарымыз r: " Егер талдың тамырынан азу тісің мен ұ стансаң да, ө лім келгенге дейін сол жағ дайда бол! " —деді. Егер мұ сылмандарда жамағ ат та, имам да болса, олардан ажырама! Фитнадан қ ұ тылып аман қ алу ү шін солармен бірге бол!

Сол сияқ ты қ ұ тылу жолдарынан: дұ рыс ақ иданы[3] ұ стану жә не Аллаһ ты қ ұ лшылық та бірлеу ә рі ширктің [4] ү лкенінен де, кішісінен де сақ болу. Міне осы ақ иданың негізі, кім осы негізді ұ станса тозақ тан қ ұ тылады. Бұ л жайында Аллаһ Тағ ала былай дейді: " Сондай иман келтіріп, имандарынзұ лымдық пен былғ амағ андар міне солар амандық та ә рі тура жолғ а тү сірілгендер". (Ә нғ ам. 82)

Бұ л аяттағ ы " иман" сө зінің мағ ынасы — таухид. [5] Ол Аллаһ қ а қ ұ лшылық етіп, Одан басқ ағ а қ ұ лшылық етуді тастау.

" Имандарын зұ лымдық пен былғ амағ андар" дегені: таухидтарын ширкпен былғ амағ андар деген сө з. Ө йткені ширк таухидқ а араласса оны бұ зады. Ө йткені таухидпен ширк бір-біріне қ арама-қ айшы нә рсе, олар ешқ ашан бірге болмайды. (Таухидпен ү лкен ширк бірге болмайды, бірақ таухидпен кіші ширк бірге болуы мү мкін. ) Бұ л жердегі " зұ лым" сө зі пайғ амбарымыз r айтқ анындай ширк. Осы аят сахабаларғ а тү сініксіз болғ ан кезде, олар: " Иә, Аллаһ тың елшісі! Кім ө з - ө зіне зұ лым қ ылмағ ан? " - деп сұ рады. Сонда Пайғ амбарымыз r: " Ол сендер ойлағ ан зұ лымдық емес, ол — Аллаһ қ а ортақ қ осу. Сендер ізгі адаммның : " Ә й, ұ лым! Аллаһ қ а ортақ қ оспа! Кү діксіз ортақ қ осу — ү лкен зұ лымдық " -деген сө зін есітімедің дер ме? " – деді. Осы аяттағ ы " зұ лым" сө зінің мағ ынасы — Аллаһ қ а ортақ қ осу. Кімде-кім осыдан аман қ алса, дү ние-ақ ыретте тыныштық пен амандық та болады. Аллаһ Тағ ала бұ л жайында: " Аллаһ сендерден иман келтіріп, ізгі іс істегендерге ө здерінен бұ рынғ ы ө ткендердей жер жү зіне мұ рагер қ ылуды уә де етті. Сондай-ақ олар ү шін дінін нығ айтып, қ ауіп–қ атерден кейін амандық қ а айландырады. Олар мағ ан қ ұ лшылық қ ылады, мағ ан еш нә рсені серік қ оспайды " - дейді. (Нұ р - 55)

Міне, осы шарттармен ұ лы жең істіктерге жетеді. Бұ л шарт: " Олар мағ ан қ ұ лшылық қ ылады, мағ ан еш нә рсені серік қ оспайды ". Егер осы шарт орындалса (Аллаһ қ а қ ұ лшылық қ ылып, одан басқ ағ а қ ұ лшылық қ ылуды тастау), ү ммет Аллаһ тан болғ ан ұ лық уә делерге жетеді. Аллаһ олар ү шін ө зі разы болғ ан дінін нығ айтып, оларғ а қ ауіп-қ атерден кейін амандық береді. Осы ұ лық мақ саттар тек таухидпен ғ ана жү зеге асады. Ол — жалғ ыз Аллаһ қ а қ ұ лшылық қ ылып, одан басқ ағ а ғ ибадат қ ылуды тастаумен жә не бидғ аттан ұ зақ таумен жү зеге асады. Ө йкені бидғ ат адамды ширкке алып барады. Сол ү шін Пайғ амбарымыз r: " Дінге бір жаң алық енгізуден сақ таның дар. Ө йткені ә рбір жаң а іс— бидғ ат, ә рбір бидғ ат—адасу" - деген. Басқ а бір риуаятта: " ә рбір адасу—тозақ та" деген. Сондық тан ширктен ұ зақ болғ анымыздай бидғ аттан да ұ зақ боламыз. Ширктен ұ зақ тау—Аллаһ ты ғ ибадатта жалғ ыздау, міне осы " Лә илә һ ә иллә ллаһ тың " мағ ынасы. Ал " Мұ хаммед r Аллаһ тың елшісі" дегеннің мағ ынасы—бидғ атты тастау. Ө йткені Пайғ амбарымыз r хақ ты жә не дінді баяндау ү шін келген жә не де біз Аллаһ қ а Пайғ амбардың r кө рсеткен жолымен қ ұ лшылық қ ыламыз. Ө йткені пайғ амбарымыз r жақ сылық ты да жамандық ты да баяндап кеткен. Ү мметтің таухидты ұ стануы, ширктен жә не бидғ аттан ұ зақ тануы, ә лбетте осы нә рселер оның амандық та болуының себептеріне жатады. Ү мбетті фитнадан амандық та алып қ алатын негізгі себеп—таухид жә не ширк пен бидғ аттан, дінге жаң алық енгізуден ұ зақ болу.

Ү мметтің амандық та болуының себептерінің бірі: жақ сылық қ а бұ йырып жамандық тан қ айтару. Осы екі нә рсе болса, ә лбетте ү мбет амандық та болады. Егер ол жақ сылық қ а бұ йыруды, жамандық тан қ айтаруды тастаса, Исраил ұ рпақ тары сияқ ты апатқ а ұ шырайды. Аллаһ Қ ұ ранда: (Мұ хаммед r! ) " Олардан тең із жағ асында болғ ан кенттің жағ дайын сұ ра. Сол уақ ытта олар сенбіде (балық аулап) шектен шығ атын еді. Сонда олардың сінбіні қ ұ ттық тағ ан кү ндерінде балық тар оларғ а қ аптап келіп, сенбісіз кү ндерде оларғ а келмейтін еді. Олардың зұ лымдық тары себепті ө здерін осылайша ә уреге салдық " (Ағ раф - 163) жә не " Жаманшылық тан тосқ андарды қ ұ тқ ардық. Сондай зұ лымдық қ ылғ андарды бұ зақ ылық істеулері себепті қ атты қ инауғ а ұ шыраттық " - деді. (Ағ раф - 165)

Бұ л ү ммет бірін-бірі жақ сылық қ а бұ йырып, жаманшылық тан қ айтарумен фитнадан қ ұ тылады. Пайғ амбарымыз r хадисінде айтқ анындай: " Аллаһ Тағ аланың қ ойғ ан шегінде тоқ тайтын адамдар — жақ сылық қ а бұ йырып, жаманшылық тан қ айтарушы-лар. Ал оның шегінде тоқ тамайтындар — Аллаһ қ айтарғ ан істерді істеушілер. Бұ лар кеменің ү стінде тұ рып қ ұ ра (жебе) тастағ ан қ ауым сияқ ты. Сонда олардың кейбіреулеріне кеменің ү стінде, ал кейбіреулеріне тө менінде болуына нә сіп етті. Тө мендегілер жоғ арыдан су алатын еді. Кейін олар: " Жоғ арыдағ ыларғ а азар беріп қ айтеміз, ө йткенше тө меннен тесіп, суды ала бермеймізбе? " -деді. Егер олар тө меннен тескенде, кеме барлығ ымен бірге батып кететін еді. Егер жоғ арыдағ ылар тө мендегілер-ді кемені тесуден қ айтарса, барлығ ы аман қ алады. Ал егер қ айтармаса, барлығ ы бірге суғ а батып ө лер еді. " Ә лбетте бұ л — мұ сылмандар ү шін анық мысал ә рі ғ ибрат.

Осығ ан орай егерде біз кү нә һ ә рларды жә не жаманшылық істеушілерді жақ сылық қ а бұ йырып, жаманшылық тан қ айтармасақ, олар ү мбетті апатқ а ұ шыратады. Сол апаттың зияны жақ сығ а да, жаманғ а да тиеді. Аллаһ Тағ ала былай дейді: " Жә не сендерден жеке залым болғ андарғ а ғ ана кесірі тиіп қ алмайтын фитнадан сақ таның дар. Сондай-ақ Аллаһ тың қ атты азап иесі екенін білің дер. " (Ә нфә л - 25). Егер кү нә һ ә рларғ а Аллаһ тың азабы тү ссе, жақ сығ а да жаманғ а да ә сері тиеді, бірақ бұ л азаптан жаманшылық тан қ айтарғ андар аман қ алады. Ал егер жақ сы адам болып жаманшылық тан қ айтармаса, жоғ арыда айтып ө ткен Исраил ұ рпақ тары сияқ ты солармен бірге азапталынады. Пайғ амбарымыз r мына аятты оқ ыды: " Сондай Исраил ұ рпақ тарынан қ арсы болғ андарғ а, Дауыт u жә не Мә риям ұ лы Ғ айсаның u тілі арқ ылы лағ ынет етілген. Ол қ арсы келулері, шектен шығ уларының салдарынан. Олар бір – бірлерін істеген жамандық -тарынан тыймайтын болғ ан. Расында олардың істегендері нендей жаман". (Мә ида. 78-79)

Олардың лағ ынеттелулерінің себебі олар бір–бірлерін істеген жамандық тарынан тыймайтын болғ ан. Сосын Аллаһ барлығ ын бірдей лағ ынеттеді. Кө птеген адамдар жақ сылық қ а бұ йыруды, жаманшылық тан қ айтаруды имам жә не молдалардың міндеті деп тү сінеді, керісінше бұ л ә р бір мұ сылманның міндеті. Пайғ ам-барымыз r: " Сіздерден кім мү нкә р[6] істі кө рсе, оны қ олымен тү зесін, ал егер қ олымен тү зей алмаса, тілімен тү зесін, ал егер оғ ан да шамасы келмесе, сол істі жү регімен қ айтарсын! (жү регімен жек кө рсін), расында бұ л иманның ә лсіздігінен", -деген..

Жақ сылық қ а бұ йырып жаманшылық тан қ айтару жә не Аллаһ тың дініне шақ ыру молда, имамдардың ғ ана міндеті деу қ ате тү сінік.

Ә рбір адам ө з отбасы ү шін жауап береді. Аллаһ Қ ұ ранда: " Ә й мү міндер! Ө здерің ді ә рі ү й-іштерің ді отыны адамдар мен тастар болғ ан оттан қ орғ аң дар. Оның ү стіндегі періштелер: жуан, қ атал. Олар Аллаһ тың ө здеріне берген ә мірлеріне қ арсы келмейді. Не бұ йрылса соны істейді", -деген. (Тахрим. 6)

Молда немесе имам сенің ү й ішің дегі нә рсені білмейді, керісінше сен ә йелің е, бала-шағ аң а жауаптысың. Пайғ амбарымыз r хадисінде: " Ә рқ айсы-ларың ыз ө з от басына жауапты, бастық жұ мысшыларына жауапты, ер адам от басына, ә йел адам ерінің ү йіне жә не балаларына жауапты, ә р- қ айсыларың ызда жауапкершілік бар, жә не ә рбірің із сол жауапкершіліктерің ізден сұ рақ қ а тартыласыздар", - деді.

Сондық тан жақ сылық қ а бұ йыру, жамандық тан қ айтару ә р адамның міндеті. Бірақ бұ л ә р адамның шамасына қ арай болады. Ә р мұ сылманғ а Аллаһ жү ктеген жауапкершіліктерін орындауы керек. Ө йткені бұ л — ү мметтің амандық та қ алуының себептерінен.

Кейбір кездерде адамның жаманшылық ты қ олымен жә не тілімен қ айтаруына шамасы келмеуі мү мкін. Бірақ сол жаманшылық ты жү регімен жек кө руге ә ркімнің шамасы келеді. Сол ү шін Пайғ амбарымыз r: " Бұ ның артында дә ннің салмағ ындай да иман жоқ ", – деді. Сондық тан жамандық ты жү регімен қ айтармайтын адам мү мін емес, ә рі оның жү регінде дә ннің салмағ ындай да иман жоқ. Егер ол кү нә ғ а разы болып, оны қ айтармаса жә не жү рекпен жек кө рмесе онда оның жү регінде иман жоқ.

Міне осылар – ү мметтің тозақ тан қ ұ тылуының себептері:

Біріншіден: басшығ а жақ сылық та бой ұ сынып, оғ ан қ ұ лақ салу.

Екіншіден: Қ ұ ранмен сү ннетті берік ұ стану: " Барлық тарың Аллаһ тың жібіне (дініне) жабысың дар, бө лінбең дер ", (Ә ли Ғ ымран. 103)

" Кү діксіз Менің тура жолым осы. Енді соғ ан ерің дер де, басқ а жолдарғ а тү спең дер, (егер тү ссең дер) сендерді Аллаһ тың жолынан айырады. Аллаһ тың сендерге деген ө сиеті осы. Ә рине сақ танарсың дар". (Ә ли Ғ ымран. 153)

Ү шіншіден: ә ркімнің шамасына қ арай жақ сылық қ а бұ йыруы, жамандық тан қ айтаруы: " Жақ сылық қ а, тақ уалық қ а жә рдемдесің дер, кү нә ғ а жә не дұ шпандық -қ а жә рдемдеспең дер". (Мә йдә. 2)

Сондай-ақ ү мметтің қ ұ тылуының себептерінің бірі: мұ сылмандар арасындағ ы махаббат пен туысқ андық сезімдері. Пайғ абарымыз r былай дейді: " Мү міндер бірін – бірі тіреп тұ рғ ан дуалдар сияқ ты" [7], басқ а хадисте:

" Мү міндердің ө зара сү йіспеншілігіндегі, мейірім-ділігіндегі, бауырмашылдығ ындағ ы мысалы дене секіл-ді. Егер дененің бір мү шесі ауырса, оны дененің барлық мү шелері сезінеді" , [8] - дейді.

Сондық тан мұ сылмандар бірін-бірі насихаттаулары уә жіп болады. Пайғ амбарымыз r: " Дін – насихат" - деді. Сонда сахабалар: кім ү шін? дегенде: " Аллаһ ү шін, оның кітабы жә не елшісі ү шін, ә рі барлық мұ сылман-дар мен олардың имамдары ү шін", – деді. Сол сияқ ты мұ сылмандардың бірін бірі жақ сы кө рулері уә жіп. Ө йткені Пайғ амбарымыз r: " Иман келтірмейінше жаннатқ а кірмейсің дер, сондай – ақ бірің ді-бірің жақ -сы кө рмейінше иман келтірмейсің дер. Сендерге оны істесең дер бірің ді-бірің жақ сы кө ретін нә рсені ү йретейін бе? Араларың да сә лем тарқ атың дар! " – деді. (Муслим)

Сондай-ақ мұ сылмандардың арасын жарастыру уә жіп. Аллаһ Тағ ала былай дейді: " Олардың ө зара кү нкілдерінің кө бінде хайыр (жақ сылық ) жоқ. Бірақ кім бір садақ аны, не бір игілікті немесе адамдардың арасын жарастыруды ә мір етсе, ол хайырлы. Жә не біреу осыны Аллаһ тың разылығ ын іздеп істесе, сонда оғ ан жедел ірі сауап береміз". (Ниса. 114)

" Егер мү міндерден екі топ соғ ысса, дереу оларды жарастырың дар. Мубада екі жақ тың бірі екіншісіне ө ктемдік жасаса, бас тартқ ан жақ пен Аллаһ тың ә міріне қ айтқ андарына дейін соғ ысың дар, егер қ айтса, араларын ә ділдікпен жарастырың дар, туралық істең дер. Расында Аллаһ туралық істеушілерді жақ сы кө реді". (Хужурат. 9)

Ө кініште қ алмаудың себептеріне мұ сылмандар арасындағ ы жеккө рінішті жә не бірін-бірі тә лкек қ ылмау жатады. Бұ л жайында Раббымыз Аллаһ Қ ұ ранда былай дейді: " Ә й мү міндер! Бір ел бір елді тә лкек қ ылмасын. Бә лкім олар ө здерінен жақ сы шығ ар. Сондай-ақ ә йелдер ә йелдерді келемеждемесін, бә лкім олар ө здерінен жақ сы шығ ар. Бір-бірің ді міндемең дер; жаман ат тағ ыспаң дар. Иман келтіргеннен кейін сү ркей ат нендей жаман. Ал кім тә убе қ ылмаса міне солар залымдар". (Хужурат. 11)

Міне қ ұ тылудың себептері — жамағ аттың ө зара шыншыл болып, бірін-бірі жақ сы кө рулері. Мұ сылман-ның ө з бауырымен қ арым-қ атынас істеуінде оны алдамауы, саудасында қ улық істемеуі жә не бауырының хитбасының [9] ү стіне хитба қ ылмауы, саудасының ү стіне сауда қ ылмауы, мұ сылманның ө з бауырының ақ ысын қ ұ рметтеуі. Бұ л жайында Пайғ амбарымыз r: " Мұ сылман мұ сылманның бауыры, оғ ан зұ лымдық қ ылмайды, оны кө мексіз тастамайды жә не оны кемсітпейді" – деді де " тақ уа мұ нда" – деп кеудесіне ү ш рет ишара қ ылды. Кейін: " Адамның жамандығ ына ө зінің мұ сылман бауырын қ орлауының ө зі жеткілікті, ә рбір мұ сылманғ а мұ сылманның қ аны, оның жаны жә не абыройы харам" – деді.

Міне осы қ ұ тылудың себептері. Мұ сылмандардың арасындағ ы ө зара махаббатты басшылық қ а қ ою, жақ сылық қ а бұ йыруды, жамандық тан қ айтаруды насихат ету жә не жақ сылық қ а ә рі тақ уалық қ а кө мектесу.

Имам Малик (Аллаһ оны рахым етсін) былай дейді: " Бұ л ү мбеттің ақ ыры тек қ ана оның алдың ғ ылары тү зелген нә рсемен ғ ана тү зеледі". Алдың ғ ылар исламмен жә не дінде берік болуларымен тү зелді. Сол сияқ ты ақ ыры да тек қ ана алдың ғ ылар тү зелген нә рсемен тү зеледі. Егер ү мбеттің ақ ырғ ылары алдың ғ ылардан ажыраса, қ ұ рып кетеді. Ал кә зіргі кездегі адасқ андар: бұ л бұ йрық тармен тыйымдар тек бұ рынғ ылар ү шін, біздің заманғ а бұ лар жарамайды - дейді. Аллаһ ү шін дос болу немесе дұ шпан тұ ту бұ л заман ү шін тура келмейді. Бұ л дегені сол шектен шық қ ан ақ ымық тардың ойлауынша Қ ұ ранғ а амал қ ылу аяқ талды, оғ ан амал қ ылынбайды, қ азір біз жаң а дінге, жаң а тә ртіпке мұ қ тажбыз дегені. Ә рі Пайғ амбар r бү кіл ә лем ү шін елші емес жә не пайғ амбарлығ ы қ иямет кү ніне дейін емес, діні де қ ияметке дейін қ алушы, ә р заманғ а да мекенге де жарайтын толық дін емес дегені.

Расында сол істердің барлығ ы алдың ғ ылардың ө туімен бітті, біз қ азір жаң а ғ асырдамыз, жаң а нә рсеге мұ қ тажбыз деген сө здер - ө тірікшілердің сө здері. Сырттай Исламды кө рсетіп іштерінде кү пірлікті жасырғ ан мұ нафық тардың жә не қ азіргі кездегі исламның атын жамылып жү ргендердің сө здері.

Егер фитна келсе олардың жасырғ ан екі жү здіктері кө рінеді. Сондық тан оларғ а қ аралмайды да, оларғ а кө ң іл де бө лінбейді жә не оларғ а қ ұ лақ та салынбайды. Егер адамдар біздің ү стімізден сө йлесе де, бізді мазақ таса да, оғ ан кө ң іл бө лместен анық болғ ан ақ иқ аттың жолында жү руіміз керек. Ол жол — Аллаһ тың кітабы жә не пайғ амбарымыздың r сү ннеті кө рсеткен жол. Пайғ амбарымыз r былай дейді: " Сендерге екі нә рсе қ алдырдым, егер ол екеуін берік ұ стансаң дар, ешқ ашан адаспайсың дар, олар — Аллаһ тың кітабы жә не пайғ амбарының сү ннеті" . (Муатта) Аллаһ Тағ ала былай дейді: " Кү діксіз менің тура жолым осы, енді соғ ан ерің дер! Басқ а жолдарғ а ермең дер. Егер ерсең дер Аллаһ тың жолынан адастырады, Аллаһ сендерге осыларды ө сиет етті, мү мкін сақ танарсың дар!? ". (Ә нғ ам, 153)

Осы аз болса да жазғ ан насихатымызды Аллаһ Тағ ала қ абыл етіп, барлығ ымызды Аллаһ тың кітабы жә не пайғ амбарымыздың r сү ннетімен жү ріп, барлық бидғ аттар мен адасулардан сақ тасын!

[1]Эфиопия

[2]Һ идаятқ а бастаушы халифалар: Ә бу Бакр, Омар, Осман жә не Ә ли (барлығ ына Аллаһ тың разылығ ы болсын)

[3]Ақ ида: сенім

[4]Ширк: Аллаһ қ а серік келтіру

[5]Таухид: араб тілінде " уаххада-юаххиду" етістігінен алынғ ан, ол бір нә рсені бірлеу деген мағ ынаны білдіреді, ал шариғ атта: " Аллаһ ты қ ұ лшылық та бірлеу (яғ ни: Оғ ан ешбір серік келтірмеу) деген мағ ынаны білдіреді.

[6]Мү нкә р: шариғ атта тыйым салынғ ан іс.

[7]Муслим

[8] Муслим

[9]Хитба: қ ұ да тү су, сө з салу.