5.2. Кеш гаструляция

Гаструляцияның екінші фазасы эмбриогенездің 14- 15-ші тә улігінде басталады. Сыртында хорион орналасады. Ол екі қ абаттан тұ рады: трофобласт жә не ұ рық тан тыс мезенхимадан. Ө з кезегінде трофобласт екі жапырақ қ а бө лінген: сыртқ ы симпластотрофобласт жә не ішкі цитотрофобласт. Хорион екінші реттік бү рлерді тү зейді.

Ұ рық қ уысы ұ рық тан тыс мезенхимамен толтырылғ ан. Оның ішінде екі кө піршік болады: ұ рық тан тыс эктодермадан жә не ұ рық тан тыс мезенхимадан қ ұ ралғ ан амниондық кө піршік жә не ұ рық тан тым энтодерма мен ұ рық тан тыс мезенхимадан тұ ратын сарыуыз кө піршігі. Кө піршіктер бір-біріне тығ ыз тү йісе орналасып, ұ рық тан тыс мезенхимадан қ ұ ралғ ан амниондық аяқ шаның кө мегімен хорионғ а бекиді. Ұ рық денесі амниондық кө піршіктің тү бінің жә не сарыуыз кө піршігінің тө бесінің жасушаларынан қ ұ ралғ ан ұ рық қ алқ аншасынан (дискісі) тұ рады. Ол эктодермадан (эпибласт) жә не энтодермадан (гипобласт) қ ұ ралады.

Гаструляцияның екінші фазасы жасушалардың орын ауыстыруы жә не жартылай инвагинациялануы арқ ылы жү реді. Негізгі ү рдістер эпибласт ішінде ө теді. Эпибласттың жасушалары белсенді тү рде кө бейе бастап, ұ рық тың бас бө лігінің оның каудальды бө лігіне қ арай орын ауыстырады. Олардың миграциясы эпибласттың шеткі екі жағ ынан екі ағ ын тү рінде анық талады. Жасушалардың бір бө лігі эпибласттың ортасына ерте қ айта бастайды, қ алғ андары ақ ырына дейін жетіп кері қ айтады. Жасушалар ағ ыны кездескеннен соң, бір-біріне араласпай, қ атарласа ұ рық тың бас бө лігіне кері қ айтады. Осының нә тижесіндеэпибласттың ортасында алғ ашқ ы ұ рық жолағ ы деп аталатын жасушалар жиынтығ ы тү зеледі. Жолақ тың алдың ғ ы бө лігінде алғ ашқ ы немесе Гензен тү йіні пайда болады.

Алғ ашқ ы ұ рық жолағ ында мезодерма, ұ рық тық энтодерма тү зелетін жасушалық материал орналасады, ал алғ ашқ ы тү йінде хордалық ө сіндінің бастамалық материалы болады. Алғ ашқ ы жолақ жасушалары эпибластты жарып шығ ып екі ағ ын тү рінде эпибласт жә не гипобласттың арасына орнығ ады. Осылай ү шінші ұ рық жапырағ ы мезодерма тү зеледі. Ұ рық ү шқ абатталады. Гензен тү йіні де ортағ а бө лініп шығ ып хорданы қ ұ райды. Алғ ашқ ы жолақ тың жасушаларының біраз бө лігі орталық аймақ та гипобласттығ а тү йісе бірігіп кетеді. Одан ішек энтодермасы қ алыптасады, ал алғ ашқ ы энтодерма шетке ығ ысып сарыуыз қ апшығ ының қ абырғ асын қ ұ рауғ а қ атысады. Барлық ұ рық жапырақ шаларынан, ә сіресе мезодермадан, жасушалар бө лініп шығ ып ұ рық жапырақ шаларының арасын толтырады. Мезенхима осылай тү зеледі.