2.Адам эмбриогенезінің ерекшеліктері

Сү тқ оректілер мен адамның эмбриональдық дамуында басқ адай омыртқ алылардың дамуына тә н кө птеген ортақ сипат бар, бірақ олардың дамуының тек сү тқ оректілер мен адамғ а ғ ана тә н ерекшеліктері болады. Адам эмбриогенезінің ерекшеліктеріне кө ң іл аударайық.

1. Адамның дамуының басты ерекшелігі ол қ ұ рсақ ішінде жә не ана мен бала арасында тығ ыз байланыс жағ дайында ө туі.

2. Эмбрионалдық кезең нің ұ зақ тығ ы. Адамда ол 280 кү нге (9 ай, 10 акушерлік ай, немесе 40 апта) созылады.

3. Ә йел организімінде жыныс жасушаларының дамуы эмбрионалдық кезең де басталып, туғ аннан кейін жалғ асады. Адамның жұ мыртқ ажасушасы ұ рық тың қ ұ рсақ ішінде дамуына байланысты қ оректік заттары аз болып, екінші реттік олигоизолецитальды болады, оның қ ұ рамындағ ы аздағ ан сарыуыз бү кіл цитоплазмағ а біркелкі жайылғ ан. Толық пісіп жетілген аналық жыныс жасушасы аналық жыныс безінен менструальды циклдің ортасында айына бір рет бө лініп шығ ады. Аталық жыныс жасушалары аталық жыныс безінде ү зіліссіз тү зеледі.

4. Ұ рық тандыру организмнің ішінде полиспермді жолмен ө теді. Ұ рық тану моноспермді: жұ мыртқ ажасушағ а ө зінің геномын тек 1 ғ ана сперматозоид жеткізеді. Ұ рық тану жатыр тү тікшесінде ө тіп бірнеше сағ атқ а созылады.

5. Зиготаның бө лшектенуі толық, біркелкі емес, асинхронды.

6. Эмбриогенездің ерте сатысынан бастап-ақ ұ рық пен ана арасында ө те тығ ыз байланыс пайда болады. Байланыстың қ алыптасуы имплантация (ұ рық тың жатырдың шырышты қ абық шасына енуі) жә не плацентация (ана мен баланы байланыстыратын мү ше ретінде плацентаның тү зелуі) кезінде жү реді. Адамда ө тетін имплантация басқ а сү тқ оректілерден айырмашылығ ы терең жү ріп интерстициалды болып табылады (ұ рық эндометрийге терең дей кіріп қ ан тамырларын бұ зады). Осының нә тижесінде ұ рық тың ерте даму сатыларында қ оректену ә дісі екі рет ө згеріске ұ шырайды: басында ол аутотрофты болып зиготаның ө зінің қ оректік заттарының есебінен жү рсе, кешірек ол гистотрофты жол арқ ылы (жатыр тү тікшесінің, жатыр бездерінің жә не бұ зылғ ан тіндердің ө німдерін қ олдану) гематотрофты ә діске (тікелей қ ан арқ ылы) кө шеді.

7. Гаструляция деламинация, иммиграция жә не жасушалардың жартылай инвагинациясы ә дістерімен екі саты тү рінде ө теді.

8. Гистогенез и органогенез 17—20-шы тә уліктерде жү ріп, пресомиттік, сомиттік жә не дефинитивті гистоорганогенез сатыларынан тұ рады.

9. Сү тқ оректілердің эмбриогенезі басқ а омыртқ алыларғ а тә н ұ рық қ абық шаларының дамуының ерте жү руімен жә не жаң а провизорлы мү шелердің (хорион, плацента, кіндік бау) қ ұ ралуымен сипатталады. Адам плацентасы дискоидальды гемохориальды болады.

10. Адамның бү кіл эмбриогенезін ө зіндік ерекшеліктерімен сипатталатын бастапқ ы, ұ рық тық жә не нә рестелік кезең дерге бө леді.

11. Адамның дамуында гистогенез жә не органогенез кезең дері ұ зақ жү ріп эмбриогенездің кө п мерзімін алады, бірақ нә рестенің тууымен толық аяқ талмайды. Осығ ан байланысты жаң а туғ ан бала басқ а сү тқ оректілердің тө лімен салыстырғ анда дамуы кешеуілдеген, дә рменсіздеу болады.

12. Адамның эмбриогенезіне бас миының қ арқ ынды дамуы тә н, бұ л цефализацияның индексінің (бас миының салмағ ы мен бала денесінің салмағ ының арақ атынасы).