12-дәрістің тақырыбы:Электр қауіпсіздігі.

Дә рістің жоспары:

1. Электр тоғ ының адамғ а ә сері.

2. Ә сер ету дә режесі бойынша бө лінуі.

Электр қ ауіпсіздігі – электр тоғ ының, электр доғ асының, электр магнитті алаң ның жә не тұ рақ ты электрліктің қ ауіпті жә не зиянды ә серінен адамдарды қ орғ ауды қ амтамасыз ететін, қ ұ ралдар мен техникалық жә не ұ йымдық шаралар жү йесі. Электр тоғ ының тірі денеге ә серінің ә р жақ ты немесе ө зіндік сипаты бар. Адам организімінен ө ткен электр тоғ ының термиялық, электромагниттік, механикалық жә не биологиялық ә сері болады. Электр тоғ ының адамғ а ә сері Тоқ тың ә сері термиялық, электролиттік жә не биологиялық болады.

Зақ ымдау тү рі бойынша ә серлер келесілерге бө лінеді:

- электро жарақ аттар- ұ лпаларды жергілікті зақ ымдау (кү йік, электр белгісі, терінің металлдануы);

- электр соқ қ ылары- адамның салмағ ына тоқ тың ә сер етуі;

Ә сер ету дә режесі бойынша келесілерге бө лінеді:

I дә режесі- есінен танбайды, бірақ бұ лшық еттері жиырылып қ алады;

II дә режесі – есінен танады, бұ лшық еттері жиырылып қ алады;

III дә режесі – есінен танады, жү рек немесе тыныс алу ә рекеттері бұ зылады;

IV дә режесі- клиниклық ө лім, тыныс алмайды жә не қ ан айналымы тоқ тайды.

Электр тоғ ынан зақ ымданудың алғ ашқ ы себептерін анық тайтын факторлар:

1. I тоқ мә ні (негізгі зақ ымдаушы фактор). Адам ү шін ө те қ ауіпті, ө лімге алып келетін ө ндірістік тоқ тың жиілігі 50Гц I = 100 мА.

Адам арқ ылы ө тетін (U=220B, t = 50Γ ц) ө ндірісітік тоқ тың жиілігінің сипатты мә ні 3-ке бө лінеді:

- алғ ашқ ы сезімдері пайда болғ ан, алғ ашқ ы сезілу 0, 6-1, 5 мА.

- кернеудегі (бұ лшық еттердің тырысып қ алуының салдарынан) тоқ ө тетін бө лігінен ажырай алмайтын адамдардың, жіберілмейтін 10-15 мА, алғ ашқ ы сезілуі;

- жү рек бұ лшық еттерінің талшық тарының (фибрилл) қ ысқ ауы нә тижесінде адамды ө лімге алып келеді, кіре берістік фибирлляциялы 100 мА.

- 5. Адам денесі арқ ылы тоқ тың ө ту жолы (тоқ арқ андары). Ө те қ ауіпті тоқ жолы, қ ол-қ ол жолы бойынша, ө мірге қ ажетті мү шелер арқ ылы, аяқ -аяқ арқ ылы ө теді.

- 6. Тоқ тың тү рі (пайда болуы). Тұ рақ ты тоқ, ауыспалы тоқ қ а қ арағ анда қ ауіптілігі аз, мұ нда бұ лар кіре беріс тоқ тардың мә ні бойынша кө рініп тұ р, бірақ бұ л 250-300 В –тан аз кернеу ү шін ә діл болады. Гармониктің болу себебінен тура тоқ, аккумлятордан, тұ рақ ты тоқ тан қ ауіптірек болады.