9 – дәріс тақырыбы: Шу және діріл, олардан қорғану бойынша негізғі іс – шаралары.

Дә рістің жоспары:

1. Дірілдің адамғ а ә сері.

2. Шудың адам ағ засына тигізетін зияндары.

Діріл. Діріл – акустикалық факторлар – шу, ультра дыбыс, инфро дыбыс, діріл, олардың табиғ аттағ ы бірдей жә не толқ ын тә різді, серппелі ортада механикалық тербелістегі қ озғ алыста таратылады. Діріл деп – материялдық денелер мен маашиналардың жұ мысы кезінде пайда болатын

тербелісі айтамыз. Дірілдің себебі – бір қ алыпты емес кү штің ә сері. Дірілді сипаттайтың негізгі кө рсеткіштер: жиілік (Гц), бірігу амплитудасы (м),

жылдамдық (м - с), жылдамдату (м-с2). Дірілдің адамғ а ә серін, адамның физиологиялық қ асиетімен, жиілік спекторымен анық тайды. Ө те қ ауіпті діріл, 6... 9Гц диапозонында жатыр, ол адамның ө зінің ішкі мү мкіншіліктерінің тербеліс жиілігімен сә йкес келетіндіктен, ә сіресе бас миының а – ырғ ағ ымен сә йкес келеді, соның салдарынан психологиялық жә не органикалық бұ зылуларғ а алып келетін қ абілеті бар, резонанс пайда болуы мү мкін. Кө ру кү штілігінің бұ зылуы 10... 25Гц жиілікті диапозондағ ы діріл ә сері кезінде бақ ыланады.

Сонымен қ атар діріл технологиялық қ ондырғ ыларғ а жә не бақ ылау ө лшегіш аспаптарғ а жә не қ ұ рылыстық конструкцияларғ а ө те қ ауіпті, ол қ ондырғ ы бө ліктерінің тозуына, конструкциялардың деформацияғ а ұ шырауына, аспаптардың қ ызмет ету мерзімін қ ысқ артуғ а жә не олардың дә л ө лшемін тө ментетуге, ө з кезінде авариялық жағ дайларғ а алып келеді.

Шу. Шу деп - ә ртү рлі кү штер мен жиіліктері бар дыбыстардың кездейсоқ тоғ ысуын айтады. Шудың ұ зақ уақ ыт ә сер етуі орталық жү йке жү йесі мен есту катализаторын зақ ымдайды, ендогендік жү йенің қ ызметіне ө згерістер енгізеді, сонымен қ атар адамның ең бек қ абілеттерін тө мендетіп, жарақ аттар мен кә сіби аурудың себептерінің бірі болып есептелінеді. Шудың адам ағ засына тигізетін зияндарының дә режесіне тө мендегі негізгі факторлармен анық талынады:

1. Шудың дең гейі мен дыбыстың кү ші немесе қ арқ ындылығ ы

2. Шудың жиілік спекторы

3. Шудың ә серінің жиілігінің ұ зақ тығ ы

Шудың дең гейі деп белгілі бір сырқ ы беттің ауданы арқ ылы бір секундты дыбыс ағ ыны арқ ылы ө тетін энергия мө лшерін айтады.

Адамның есту аппаратының ажырата алатын энергия диапазоны болады. Оның тө менгі шекарасы “есту табалдырығ ы ”, ал жоғ арғ ы “ауырту табалдырығ ы” деп атайды.

Шектік дең гейіне байланысты барлық шулар 3 топқ а бө лінеді:

1- класс 90-100дБ

2- класс 85-90дБ

3- класс 75-85дБ

Адамның есту мү шелері 20-20000 Гц арасындағ ы дыбыс толқ ындарының тербелістерін қ абылдай алады. Бұ л интервал дыбыс диапозоны деп аталады. 20Гц –тен тө менгі тербелістегі толқ ындарды “инфро дыбыс”, 20Гц-тен жоғ ары тербелістерді “ультра дыбыс ” деп атайды. Барлық шулар санитарлық норма бойынша жиілік қ ұ рамына – шу спекторына байланысты 3 топқ а бө лінеді:

1-ші класс –тө менгі жиілікті шулар, 400Гц. Соғ ылатын бө лшектері жоқ, жә й жү рісті агрегаттар мен механизмдердің шулары.

2-ші класс – орташа жиілікті шулар, 400-1000Гц, дө ң геленіп қ озғ алатын агрегаттар мен машиналардың шулары.

3-ші класс – орташа жиілікті шулар – 1000Гц-тен жоғ ары шулар.

Шулар шығ у тегіне байланысты екі топқ а бө лінеді:

1) Аэродинамикалық

2) Механикалық.