5-дәрістің тақырыбы :Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар. Олардың жіктелуі.

4-дә рістің тақ ырыбы: " Ең бекті қ орғ аудың " нормативті-қ ұ қ ық тық жә не ұ йымдық негіздері.

Дә рістің жоспары:

1. Заң ды актілермен мен нормативтік қ ұ жаттар.

Қ ұ қ ық тық жә не ұ йымдық сұ рақ тары Қ Р конституциясы мен " Ең бекті қ орғ ау" бойынша Қ азақ стан Республикасының заң шығ арушылық актілері негізінде қ алыптасады, Қ Р заң дарының ішіндегі негізгілері:

- 28. 02. 04 жыл " Ең бекті қ орғ ау мен қ ауіпсіздік" туралы;

- 19. 05. 97 жылы ө згерген Қ Р " Денсаулық ты қ орғ ау туралы" заң ы, 13. 01. 04 жылы толық тырылғ ан;

- 10. 12. 99 жылғ ы " Қ Р ең бек қ орғ ау туралы";

- 03. 04. 02 жылғ ы " Қ ауіпті ө ндірістік объектілердегі, ө ндірістік қ ауіпсіздік туралы ";

- 27. 03. 97 жылы ө згерген " Табиғ и жә не техногенді сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар туралы", 21. 12. 04 жылы толық тырылғ ан,

- " Қ Р Азаматтық кодексі";

- " Ө рт қ ауіпсіздігі туралы".

Сонымен қ атар " Ең бекті қ орғ аудың " қ ұ қ ық тық негіздерін, актілер сияқ ты ә ртү рлі юристік кү ші бар актілерден тұ рады;

- Қ Р Президентінің бұ йрығ ы; Қ Р басқ армасының бұ йрығ ы; Сот шешімдері жә не абстактілі сот шешімі, министрліктер мен ведомствалық бекітулер, ө зінің компентенциясында шегіндегі орындаушы органдармен орындалғ ан нормативті актілері.

Ең бекті қ орғ ау бойынша осы актілер, негізгі нормативті-қ ұ қ ық тық актілерге жататындары:

- МЕСТ-тер

-" Ең бек қ ауіпсіздігінің стандарттар жү йесінің мемлекеттік стандарттары" (ЕҚ СЖС);

- мемлекеттік санитарлы – эпидеммиологиялық ережелер мен нормалар (санитарлы ережелер, гигеналық нормативтер, санитарлы ережелер мен нормалар, СанЕмН, санитарлы нормалар);

- Қ ұ рылыстық нормалар мен ережелер (Қ НмИ), қ ұ рылыс жә не жобалау бойынша ережелер жиыны;

- Ең бекті қ орғ ау бойынша сала аралық ережелер, " Ең бекті қ орғ ау" бойынша сала арлық типтік нұ сқ аулама;

5-дә рістің тақ ырыбы: Қ ауіпті жә не зиянды ө ндірістік факторлар. Олардың жіктелуі.

Дә рістің жоспары:

1. Қ ауіпті жә не зиянды ө ндірістік факторларлардың сипаттамасы.

2. Ө ндіріс жағ дайларында адам денсаулығ ына ә сер етуші зиянды жә не қ аупты факторлар.

Зиянды заттар адам организміне тигізетін ә серіне байланысты МемСТ 12. 1. 007-76 тағ айындалып, тө мендегідей кластарғ а бө лінеді:

1. Тө тенше қ ауіпті (сынап, қ орғ асын).

2. Жоғ ары қ ауіпті (кү кірт қ ышқ ылы, хлор).

3. Қ ауіптілігі орташа (темекі, шай).

4. Қ ауіптілігі тө мен (аммяк, ацетон).

Жұ мыс орындарында ауаны қ ауіпті жағ дайғ а келтіруге арналғ ан шаралар арасындағ ы маң ыздысы Қ ШШ(қ ауіпсіз шоғ ырлану шегі) деп аталады. Адамның тыныс алу жолдары арқ ылы ө те зиянды газдар мен булардан бү кіл организм уланады, немесе организмнің жеке бө лігі улануы мү мкін. Сондық тан, зиянды газдардың ә серінен тө мендетілетін шараларды жете зерттеуден бұ рын, сол газдардың жә не зянды булардың тү су жолдары мен оюлығ ын анық тау қ ажет. Жұ мыс аймағ ында газдар мен булардың қ оюлығ ын тө мендететін шараларғ а мыналар жатады: механикаландыру, автоматтар қ олдану, технологиялық процестерді герметизациялау(технологиялық жабдық тардың ауамен қ атынасы болмауы), жергілікті жайларда ауаны сорып шығ ытын жабдық тар қ олдану жә не жалпы желдеткішті тиімді пайдалану(ө ндіріс процестерінің рационализациялау).

Егер жұ мыс аймағ ында ауа зиянды газдармен, булармен ластанса, оның мө лшері Қ ШШ-сынан асып кетсе, қ орғ ану амалдарын қ олданғ ан жө н. Мысалы, универсалды респираторларды, противогаздарды, арнайы киімдерді пайдалана білу керек. Ауа кең істігіне бағ а беру ә дістерінің кең тарағ андары тек экспрестік жә не лабораториялық. Лабораториялық ә діс ө те дә л, бірақ ө те кө п ең бек жұ мсауды талап етеді.

Экспрестіік ә діс ө те жылдамдық пен зиянды газдар мен булардың қ оюлығ ын (концентрация) анық тайды. Ол ү шін тексеруге арналғ ан ауаны индикаторлық порошогы бар тү тікшеден сорып ө ткізеді. Зиянды ауаның ә серінен тү тікшедегі индикаторлық порошок ө з тү сін басқ а бояуғ а ө згертеді. Тү сі басқ а бояуғ а ө згерген индикаторлық порошок, тү тікшенің ұ зындығ ы сол зиянды ауның қ оюлығ ына жә не ауа сору уақ ытына тікелей қ атынаста болып табылады.

Бұ л зиянды газдардың қ оюлығ ын экспрес ә діспен анық тау ү шін УГ-2 деп аталатын газоанализатор қ олданылады.

Адамның психофизиологиалық мұ мкіндігін іске асыру.

Адамның жұ мыс қ абілеті жұ мыс кү нінде бірнеше рет ө згеріскеұ шырайды, атап айтқ анда –фазалық.

Фазалар

1. Жұ мысқ а ү йрену (қ алыптасу)

2. Жұ м ыс қ абілеттілігінің тұ рақ тылығ ы

3. Жұ мыс қ абілетінің тө мендеуі

1. Бұ л жұ мыс басталғ андағ ы фаза яғ ни ұ зақ тығ ы – 1, 5 сағ ат

2. Ең бек ө німділігінің жоғ арылауы ұ зақ тығ ы 2, 25 сағ ат

3. Шаршағ анда пайда болатын фаза.

Жұ мыс қ абілетінің ө згеруі жұ мыс тү ріне тікелей байланысты. Жұ мыс қ абілетінің тұ рақ тылығ ын тек қ ана адам-машина-ортаны ү йлестіру, жұ мыс,

демалыс режимдерін сақ тау. Оның ең бірден-бір жолы коллективтегі ішкі жағ дайлардың дұ рыс болуы. Аталғ ан жағ дайдың дұ рыс болмауы стресс, жарақ атқ а жә не аварияғ а ә келіп соғ уы мү мкін.

Жұ мыс қ ауіпсіздігіне ә сер ететін психологиялық фактор: ық ылас (назар аудару), сезіну, еске сақ тау, ойлау, жұ мыс қ абілеттілігі, қ абылдау, шаршау (қ ажу).

Зиянды газдар кө бінесе адамның демалыс органдары арқ ылы тү сіп қ ана тарайды. Сондық тан да ауа бассейнінің барлық уақ ытта таза ұ стауғ а арналғ ан дер кезіндегі шаралар ең бек қ орғ аудың негізгі мақ саты болып табылады.

Таза да кебу ауа бірнеше газдардың қ осындыларынан тұ рады, мысалы: азот (70%), кислород (21%), кө мірқ ышқ ыл газы жә не басқ а активті (1%) жә не кү кірт (1%) газдардың қ осындылары.

Ал, ө ндіріс жағ дайларында кө біне ауа адам денсаулығ ына зиянды булар жә не газдармен ластайды. Мысалы, малшылар жү ріп-тұ ратын жерлерінде ауа аммякпен, кү кіртті сутегі жә не басқ а да зиянды газдармен ластайды. Сонымен қ атар кейбір зиянды булар мен

газдар қ опарылыс беретін қ оспа қ ұ руы да мү мкін. Мысалы, аммяк, бензин жә не басқ алар.

Қ ауіпті жә не зиянды ө ндірістік факторлардың кері ә серлері томендегідей салдарғ а ә келіп соқ тырады:

- Қ ауіпті факторлар сә тсіз оқ иғ аларғ а, ал зиянды кә сіби ауруларғ а.