1. Мийяр-Гублер (алмасушы) айқасушы синдромы.

Ми бағ анында бет нервінің ядросымен қ оса пирамида жолы зақ ымданғ андық тан зақ ымданғ ан жақ та бет бұ лшық еттері сал болып қ алады да, қ арама-қ арсы жағ ында сіреспелі гемиплегия немесегемипарез болады

2. Кө пір-мишық бұ рышының зақ ымдануы.

Ү шкіл нерв, бет немесе есту нервтері қ осарлана зақ ымдануына байланысты зақ ымданғ ан жақ та беттің сезімділігі жойылады жә не оның бұ лшық еттері сал болып қ алады, есту қ абілеті тө мендейді (гипакузия) немесе естімей қ алады (анакузия), дененің тепе-тендігі жойылады (атаксия).

3. Егер кө пір-мишық бұ рышын зақ ымдандыратын ошақ ми бағ анын жаныша ә сер ететін

болса, онда зақ ымданғ ан жақ та мишық атаксиясы, ал қ арама-қ арсы жағ ында сіреспелі гемиплегия немесе гемипарез болады.

4. Фаллопий каналында бет нервінен ү лкен тастық нерв бө лінгенге дейін зақ ымданса бет бұ лшық еттері сал болып қ алуымен қ атар кө з жанары қ ұ рғ айды, тілдің алдың ғ ы 2/3 бө лігінде дә м сезу қ абілеті кү шейеді (гипергевзия) немесе тө мендейді (гипогевзия).

5. Фаллопий каналында бет нерві ү лкен тастық нерв бө лінетін жерінен тө мен, бірақ ү зең гілік нерв бө лінетін тұ сынан жоғ ары за-қ ымданса, жоғ арыда келтірілген симптомдар қ айталанады да, бірақ кө з қ ұ рғ амайды, керісінше кезден жас ағ атын болады.

6. Фаллопий каналында бет нерві ү зең гілік нерв бө лінетін тұ сынан тө мен, бірақ дабыл шегінің шығ атын тұ сынан жоғ ары зақ ымданса, бет бұ лшық еттері солып сал болуымен қ оса тілдің алдың ғ ы 2/3 бө лігінде дә м сезінуі бұ зылады, кө зден жас ағ ады.

7. Бет нерві істік тә різді ө сіктің тесігі тұ сында зақ ымданса бет бұ лшық еттері солып сал болуымен қ оса кө зден жас парлайды.

Бет нервінің орталық неврондары бір жағ ынан зақ ымданса, зақ ымданғ ан жағ ына қ арсы бет қ ұ былысын атқ аратын бұ лшық еттердің тө менгі бө лігінің қ ызметі ә лсірейді, ерінаймағ ындағ ы ә жім ұ лғ аяды, езуі тө мендеп босайды (Шарконың «лепбелгісі» симптомы).

§ IX жұ п тіл-жұ тқ ыншақ жә не X жұ п — кезбе нервтер аралас нервтерге жататындық тан, олардың қ ұ рамында қ имылдатқ ыш, сезгіш жә не вегетативтік талшық тар бар.

§ Аталғ ан нервтердің ядролары сопақ ша мидың қ ақ пағ ында ор-наласқ ан. Олар: екі нервке ортақ қ имылдатқ ыш екі жақ тылық ядро жә не ссзімділік — сұ р аймақ ядросы; тіл-жұ тқ ыншақ нервіне қ атысты сілекей шығ аратын жә недә м сездіретінядролар; кезбе нервіне қ атысты сыртқ ы вегетативтік парасимпатикалық ядро

§ Бұ л нервтердің екеуі де тө менгі олива мен жіп тә різді дененің арасындағ ы ө зекте бірнеше тү біршелерімен сопақ ша мидың сыртына шығ ады. Олар бас сү йек қ уысынан артқ ы бас сү йек шұ ң қ ырындағ ы мойындырық тық тесіктен (мойындырық тық венамен бірге) шығ ады.

§ Екеуінің де сезімділік бө лігі жалпы сезімділік анализаторы сияқ ты ү ш неврондық қ ұ рылымнан тұ рады. Бірінші сезімділік неврондардың клеткалары арнаулы тө рт тү йінде. Олар мой-ындырық тық тесіктің маң айында орналасқ ан.

§ қ имылдатқ ыш бө лігі ми қ ыртысы-бұ лшық ет жолына ұ қ сап, екі невроннан қ ұ растырылады. Орталық неврондары сопақ ша мидағ ы ядроларынан жоғ ары екі жағ ынан жартылай айқ асады. Сол себепті екі жақ тылық ядро ми қ ыртысымен екі жақ ты байланысады.

§ Тіл-жұ тқ ыншақ жә не кезбе нервтер соматикалық жә не

§ вегетативтік қ ызметтерді ү йлестіреді.

§ Соматикалық функциялары:

§ а) екеуі де жұ мсақ таң дай, жұ тқ ыншақ жә не кө мей бұ лшық еттерінің жиырылуын, жұ тыну жә не дыбыс шығ ару актысын ү йлестіреді;

§ б) екеуі де тіл тү бірі, жұ тқ ыншақ, кө мей жә не ортаң ғ ы қ ұ лақ сезімділігін қ амтамасыз етеді, ал тіл-жұ тқ ыншақ нерві бұ ғ ан қ осымша тіл тү біріндегі дә м сезу қ абілетіне ә сер етеді;

§ в) екеуі де сопақ ша мида тұ йық талатын жұ тқ ыншақ рефлексінің доғ асын қ ұ растырады.

§ Вегетативтік функциялары:

§ 1) тіл-жү тқ ыншақ нерві шық шыт безінен сілекей шығ уын реттейді;

§ 2) кезбе нерв кіші жамбас куысы ағ заларынан басқ а ішкі ағ за-ларды тегіс парасимпатикалық иннервациямен қ амтамасыз етеді.

44 Сопақ ша мидан шығ атын ми нервтерінің зақ ымдану симптомдары

Тіл-жұ тқ ыншақ жә не кезбе нервтерінің жартылай зақ ымдану белгілері:

- маң қ аланып сө йлеу (назолалия);

- дыбысы шық пай қ алуы (афония) немесе оның бә сендеуі (гипофония);

- жұ тынудың қ иындауы - дисфагия (сұ йық ты жұ та алмайды, егер жұ тпақ шы болса шашалып қ алады, сұ йық мү рнынан қ айта шығ ады);

- жұ тыну рефлексінің тә мендеуі немесе жоғ алып кетуі;

- таң дайдың салбырап кетуі, оның қ имылының шектелуі немесе жоғ алуы;

- тіл тү бірінде дә м сезу баяулайды (гапогейзия) немесе мү лде сезілмейді (агейзия).

Бұ л нервтердің ми бағ анындағ ы ядролары жартылай зақ ымданса жоғ арыда аталғ ан белгілермен қ оса жү рек соғ уы нашарлайды, тыныс алу жиілігі қ алпынан тыс ауытқ иды, ал егер осы ядролар толығ ынан зақ ымданатын болса, сырқ ат тынысы тарылып, демін ала алмай ө ліп кетуі мү мкін.

Тіл-жұ тқ ыншақ жә не кезбе нервтің орталық неврондарының бір жағ ынан зақ ымдануы олардың қ ызметіне соншалық ты ә сер етпейді. Ядролар ү стіндегі байланыстар екі жағ ынан бірдей зақ ым-данса псевдобульбтар (жалғ ан сопақ ша ми) синдромы пайда болады.

46Кезбе нерв (X)