45. Мониторингтің автоматтандырылған ақпарттық жүйесі.

45. Мониторингтің автоматтандырылғ ан ақ парттық жү йесі.

Санитарлы-токсикологиялық нормативтер топырақ қ ұ рамындағ ы заттардың адам ағ засына бір мезетте бірнеше жолдармен, яғ ни, шаң -тозаң, атмосфералық ауа, ауыз суды тұ тыну, тамақ ө німдері жә не т. б жолдармен тү су мү мкіншіліктерін ескереді. Топырақ тағ ы ластағ ыш заттар ү ш бағ ытта нормаланады:

- ауыл шаруашылығ ында пайдаланатын жердің егістік қ абатындағ ы улы химикаттардың мө лшері;

- кә сіпорынның территориясындағ ы улы заттардың жинақ талуы;

- елді мекендердің, кө бінесе тұ рмыстық қ алдық тарды сақ тайтын жерлер топырағ ының ластануы.

Пестицидтер улылық дә режелерінің ә ртү рлі болуымен ерекшеленеді. Топырақ жамылғ ысын қ орғ ау жә не оны тиімді пайдалану топырақ та оғ ан тә н емес физикалық, химиялық немесе биологиялық агенттердін болуын немесе ол агенттердің қ ажетті орташа жылдық дең гейден асып тү суін топырақ, ластануы дейді. Топырақ ластануының мынадай тү рлері бар: минералды техногенді қ алдық тармен ластану; улы органикалық жә не бейорганикалык, қ осылыстармен ластану; радиоактивті заттармен ластану. Топырақ тың ластануы қ оршағ ан ортағ а қ ауіпті, ө йткені улы заттар қ оректік тізбек арқ ылы топырақ тан ө сімдікке, ө сімдіктен жануарғ а, жануардан адам организміне тү седі. Қ алыпты табиғ и жағ дайда топырақ та болып жатқ ан процестердің бә рі тепе-тең дікте болып, онда ө здігінен тазару процестері жү ріп жатады.

46. Атмосфералық ауаның ластануын бақ ылаудың постарының тү рлері. Бақ ылаудың бағ дарламалары

Атмосфераның ластануын қ адағ алау стационарлы, маршрутты жә не қ озғ алысты (факель асты) постарда жү ргізіледі.

Стационарлы постар жү йелік қ адағ алауларды жү ргізу ү шін қ ызмет атқ арады. Олар ауаның кескінің талдау ү шін қ ажетті қ ұ рал-жабдық пен қ амтылғ ан арнайы павильондармен жә не метеорологиялық параметрлер ү шін қ ұ рылғ ылармен жабдық талғ ан.

Маршрутты постар. Маршрутты бақ ылау бекеттерінде жү йелі тү рде ауаның ластануын бақ ылау жұ мыстары жү ргізіледі. Ол жылжымалы аппараттардың кө мегімен белгілі нү ктелерден алынғ ан ауа байқ алымдары ү немі бақ ыланады. Мұ ндай жылжымалы зертханалар жылына бес мың ғ а жуық ауа байқ алымын іріктейді, яғ ни кү ніне 8-ден 10-ғ а дейін ауа байқ алым жинайды.

Қ озғ алысты (факель асты) постар ө неркә сіптік тастаулардың тікелей ә сер ету аймағ ында бір ретті қ адағ алаулар ү шін қ ызмет етеді. Бұ л ө неркә сіп қ алдық тарының ү здіксіз ә сері бар аймақ тарда ауа байқ алымын, тү тінді, газдарды алау астында алуғ а арналғ ан. Мұ ндай жолмен бақ ылау ә рбір ө неркә сіптің ластаушы заттарына байланысты арнайы жасалғ ан бағ дарлама негізінде жү зеге асады.

Бақ ылау постар 3 бағ дарлама бойынша жұ мыс істейді. Толық бағ дарлама, жартылай бағ дарлама, қ ысқ артылғ ан бағ дарлама.

Толық бағ дарлама бойынша бақ ылау кү н сайын сенбі жә не жексенбіден басқ а кү ндері жү ргізіледі. Бұ л бағ дарлама бойынша ауаның қ ұ рамындағ ы негізгі ластаушы заттарды ө лшейді.

Жартылай бағ дарлама кү н сайын, белгілі бір уақ ыт аралығ ында жү ргізіледі. Мысалы: таң ертең гі сағ ат 7-00-де, кү ндізгі 13-00-де, кешкі 19-00-де.

Қ ысқ артылғ ан бағ дарлама бойынша бақ ылау жексенбіден басқ а кү ндерде жергілікті уақ ыт бойынша 7-00-де, 19-00-де. Ал қ олайсыз метеорологиялық жағ дайлар туындағ анда(тұ ман, температураның кенеттен ө згеруі жә не т. б. ) барлық тіректерде ауа байқ алымын іріктеу ә рбір 3 сағ ат сайын жү ргізіледі. Ал атмосфераның радиоактивті заттармен ластануын бақ ылау мө лшері шағ ын, металл торлармен қ апталғ ан, қ ұ рылымы мемлекеттік стандарттарғ а сә йкес жабдық талғ ан арнайы ү йшіктер(павильон) арқ ылы жү ргізіледі. Онда радиусы 4м қ ашық тық қ а дейінгі радиоактивті қ алдық тарды жинайтын сү згіден (марлі) жасалғ ан планшет пен термолюминесцентті дозиметр орнатылғ ан.