24.Мұнай өндіретін аймақтар мониторингі.

Қ азақ стан дү ние жү зі бойынша мұ най державасы болып саналатын елдердің қ атарынды. Мұ най қ оры бойынша дү ние жү зінде 13-ші орынды иеленсе, ал мұ най шикізатын ө ндіру кө лемі бойынша 18-ші орынды алады. Европа жә не Азия елдері ішінде Қ азақ стан Ресей, Ұ лыбритания, Норвегиядан кейінгі тө ртінші орында тұ р. Территориямыздың 1 млн 700 мың шаршы шақ ырымын мұ най жә не газ қ оры алып жатыр. Қ азіргі таң да 208-ден астам мұ най газ кен орындары ашылғ ан. Басым кө пшілігі Батыс Қ азақ стан облысы аумағ ында шоғ ырланғ ан. Атырау қ аласында орналасқ ан Тең ісшевройл кә сіпорны ө неркә сіптік ө ндірістің қ оршағ ан ортағ а тигізетін ә серін барынша тө мендету мақ сатымен аймақ қ а тұ рақ ты тү рде қ оршағ ан ортаның кү йін бақ ылау жү йесін пайдаланып келеді. Кә сіпорын қ ызметі, қ оршағ ан орта мен қ ызметкерлері немесе жақ ын жердегі елді-мекен (95 шақ ырым қ ашық тық та) тұ рғ ындары денсаулығ ына зиян келтірмеуіне сенімді болу ү шін табиғ ат ортасын қ ұ райтын - ауа, су, топырақ тың кү йі бақ ыланып отырады.

Қ оршағ ан ортаның кү йін бақ ылау жө ніндегі кешенді бағ дарлама ТШО жә не лицензиясы бар мердігер ұ йымдар арқ ылы жү зеге асырылады. ТШО-ның ө ндірістік мониторинг бағ дарламасы мемлекеттік органдардың, соның ішінде Қ Р Қ оршағ ан ортаны қ орғ ау министрлігінің, Атырау облысы санитарлық -эпидемиологиялық станциясы қ арауынан ө тіп, бекітілді.

Атмосфералық ауа. Қ оршағ ан ортаны бақ ылайтын 12 автоматты станция Тең іздегі санитарлық қ орғ аныс аймағ ында (9 станция) жә не санитарлық қ орғ аныс аймақ тан тыс (3 станция) жерде орналасқ ан. Сонымен бірге, ең таяу елді мекен - Жаң а Қ аратон (Тең ізден 95 шақ ырым қ ашық тық та) мен ең жақ ын орналасқ ан вахталық қ алашық тарда (ө ндірістен 20 шақ ырым қ ашық тық та) стационарлық бақ ылау станциялары орнатылғ ан. Аталғ ан бақ ылау станциялары ауа сапасына қ атысты мемлекет бекіткен нормативтен ешқ андай ауытқ уды тіркеген емес. Бұ ларғ а қ осымша, жылжымалы лабораториялар алауастына кү нделікті мониторинг жү ргізеді. Зауыттың желсіз жағ ынан, 16 шақ ырым қ ашық тық та зерттелетін компоненттер концентрациясының фондық кө рсеткішін білу ү шін сынама алынады. Одан ә рі сынама 1, 2, 4, 8, 10, 16 шақ ырым қ ашық тық тан жә не санитарлық қ орғ аныс аймағ ы шекарасындағ ы нү ктеден алынады.

Аталмыш атмосфераны ө лшеу бекітілген жылдық экологиялық мониторинг бағ дарламасына сә йкес жү ргізіледі. Барлық мә ліметтер Тең іздегі орталық диспетчерлік бекетке жіберіліп, операторлар нормадан тыс кез-келген ауытқ уларды бақ ылауғ а мү мкіндік алады. 2014 жылы ТШО қ олданыстағ ы барлық 12 станцияны жетілдіру жобасын аяқ тады. Аталмыш жоба шең берінде газ анық тағ ыштар жаң артылып, станциялар метеорогиялық қ ұ рылғ ылармен жабдық талды. Осылайша мониторинг жү йесінің сенімділігін айтарлық тай арттыруғ а жә не жергілікті қ оршағ ан орта туралы нақ ты ақ парат алуғ а мү мкіндік пайда болды.

Топырақ

ТШО Тең із санитарлық -қ орғ аныс аймағ ында орналасқ ан (85 нү кте) жә не аймақ тан тыс жерде орналасқ ан (10 нү кте) - барлығ ы 95 нү ктеден топырақ тың ластанбағ андығ ына кө з жеткізу ү шін екі терең дік дең гейінен сынама алады.

Жануарлар ә лемі жә не биоә ртү рлілік

ТШО-ның лицензиялық аймағ ында жә не оғ ан таяу жерлерде тұ рақ ты мекен ететін қ ұ стың 266 тү рі анық талғ ан. Олардың бірқ атары аса сирек немесе жойылып бара жатқ ан тү р ретінде Қ азақ станның Қ ызыл кітабына енгізілген. Сондай-ақ, ТШО аумағ ында сү тқ оректілердің, бауырымен жорғ алаушылардың жә не қ ос мекенділердің кө птеген тү рлері кездеседі.