Радиациялық мониторинг. Топырақты ауыр металдар мен пестицидтермен ластану деңгейін бақылау.

19-сұ рақ

Радиациялық мониторинг

Радиациялық мониторинг – қ оршағ ан орта мен территориялардағ ы нысандардың техногендік жә не табиғ и ластануын бақ ылау жү йесі. Радиациялық мониторинг Қ азақ стан Республикасының Қ оршағ ан ортаны министрлгінің «Қ азгидромет» РГБ арқ ылы жү зеге асады. Атмосфераның жерге жақ ын қ абатының радиациялық ластануы ү шін бақ ылау Қ азақ станның 14 облысындағ ы 43 метеорологиялық метеостансасында жазық планшеттармен ауа сынамаларын алу жолымен жү зеге асырылады. Барлық стансаларда бес тә уліктік сынамалар алу жү ргізледі.

Радиациялық мониторингтің бақ ылау желісі мыналарды:

- 43 метеостансада-жиынтық бета –белсенділікті анық тауды;

- 79 метеостансада-гамма-сә улененудің экспозициялық мө лшерінің қ уаттылығ ын ө лшеуді қ амтиды.

Мониторинг барысында табиғ и гамма фонды кү нделікті ө лшеу, атмосфералық ауадан жә не жауатын жауын-шашыннан ай сайын сынама алу жә не сынамаларды радиоактивтілікке зерттеу, тамақ ө німдерін радиоактивтілікке зерттеу шаралары жү ргізіледі. Жалпы республика бойынша 2011 жыл ішінде жауын-шашынның 280 сынамасы, атмосфералық ауаның 140 сынамасы радиоактивтілікке зертелді, радиациялық ластану тіркелген жоқ.

20-сұ рақ

Топырақ ты ауыр металдар мен пестицидтермен ластану дең гейін бақ ылау.

Ауыр металдардан топырақ тың химиялық ластануының зардабы тұ рақ ты болып келеді. Мысалы, Семей қ аласының ө ң дірістік орындарына жақ ын маң дағ ы топырақ қ ұ рамындағ ы кейбір ауыр металдардың жинақ талуы қ алыпты мө лшермен салыстырғ анда мырыш-7, 4, қ орғ асын-9, 9, мыс-3, 8, кадмий-13, 3, марганец-1, 3, кобальт-2, 4 есеге артық. Ауыр металдардың топырақ тағ ы мө лшері, таяу маң дағ ы ө сірілетін ауыл шаруашылық ө сімдіктері мен бау-бақ ша дақ ылдарында 2-3, 5 есеге дейін жоғ арылағ ан. Осығ ан байланысты қ оршағ ан ортаны қ орғ ау мамандардың алдына қ ойылып отырғ ан басты мә селе – ауыр металдардың қ оршағ ан ортадағ ы жалпы жә не белсенді мө лшерін анық тау.

Пестицидтер дегеніміз – ауылшаруашылдық зиянкестерін, арам шө пті ө сімдіктерді жоюғ а арналғ ан химиялық заттар.

Бастапқ ыда пестицидтердің ә рекеті оларды қ олдану аясымен шектеледі деп жорамалданғ ан. Бірақ топырақ та олардыцң қ алдық тары салыстырмалы тү рде ұ зақ уақ ыт сақ тала алады. Дә л осы қ алдық тар ө здерін ластаушы заттар ретінде кө рсетеді. Топырақ тарда сақ тала отырып, олар қ оректік тізбек бойынша азық -тү лік ө німдеріне тү суі мү мкін. Пестицидтер топырақ – азық – жануарлар – ө нім – адам жү йесінің барлық тізбектеріне ә сер етеді. Тікелей ә сер етуден бө лек, олар барлық тіршілік ү шін маң ызы ә лі анық талмағ ан метаболиттерді қ ұ рай алады.