15 Биологиялық мониторинг және оның деңгейлері

Жобаланғ ан немесе жаң аша қ айта қ ұ рылатын кә сіпорын ү шін қ ажетті жобаны дайындағ ан кезде жобалаушылар ұ йымы экологиялық тө лқ ұ жат жасайды. Онда ө зара келісілген негізгі ө ндіріс кө рсеткіштері, ШРШ жобалары, табиғ атты пайдалануғ а рү қ сат етілген қ ұ жаттар, ШРТ нормалары, газды, суды тазалайтын қ ондырғ ылар мен ғ имараттар, қ алдық тарды утилдеу мен қ олдануғ а арналғ ан аспаптар, мемлекеттік статистика мә ліметтері, ластаушы кө здің тізімі жә не нормативтік-техникалық қ ү жаттар туралы мә ліметтерге негізделіп қ ү рылады. Экологиялық тө лқ ұ жат жергілікті ә кімшіліктің жанындағ ы қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жө ніндегі басқ армалар мен келісіледі, сосын кә сіпорын басшысы бекітеді. Ол екі данада толтырылады: біреуі кә сіпорында, ал екіншісі — жергілікті ә кімшілік басқ армасындағ ы табиғ ат қ орғ ау бө лімінде сақ талады. Тө лқ ү жат кү шінің сақ талу мерзімі 5 жыл. Тө лқ ұ жат мынадай бө лімдерден тү рады: мұ қ абалық парағ ы; ө неркә сіп немесе объект туралы жалпы мә ліметтер мен оның реквизиттері; ө неркә сіптің немесе объектінің орналасқ ан жерінің табиғ и-климаттық сипаттамасы; ө ндірістегі немесе объектідегі технологияның қ ысқ аша сипаттамасы жә не шығ арылатын ө німдер, материалдық заттектердің тең дестік жү йесі; пайдаланатын жер туралы мә лімет; қ олданьшатын материалдық жә не энергетикалық ресурстардың, шикізаттардьщ сипаттамасы; ауағ а шығ арылатын заттектер туралы мә лімет; пайдаланатын жә не ластанғ ан су, басқ а қ алдық тар туралы анық тама; бұ зылғ ан жерді ө ң деу, кө лік туралы мә ліметтер; объектінің экологиялық, экономикалық жағ дайы туралы мә лімет.

15 Биологиялық мониторинг жә не оның дең гейлері

Биологиялық мониторинг

- биологиялық орталардағ ы (организмдерде, биоценоздарда) табиғ и жә не антропогендік процестерді бақ ылау (ауыр металдардың, пестицидтердің жинақ талуы). Мұ ндай мониторинг тіршіліктің қ оршағ ан орта компоненттерімен ө зара барлық байланысын қ амтиды.

Соң ғ ы жылдары эколог-болжаушылардың арасында XX ғ асырдың 20-шы жылдарында қ оршағ ан ортағ а байланысты қ олданылғ ан мониторинг ұ ғ ымы кең таралғ ан. Экологиялық мониторинг - антропогендік факторларә серінен қ оршағ ан орта жағ дайының, биосферакомпоненттерінің ө згеруін бақ ылау, бағ а беру жә не болжау жү йесі. Мониторинг ұ ғ ымы кең ұ ғ ымда экономикада, ө неркә сіпте, жә не басқ а да бақ ылаулар жү ргізілетін салаларда қ олданылады. Ғ ылыми оқ улық тарғ а бұ л ұ ғ ым Стокгольмдегі БҰ Ұ -ның ұ йымдастыруымен (маусым, 1972ж. ) ө ткен қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жө ніндегі конференң иядан кейін енді. Қ азіргі таң да мониторинг ұ ғ ымы негізгі ү ш тү рлі жұ мыстардан тұ ратын қ оршағ ан табиғ и ортаны бақ ылау жү йелері ретінде қ арастырылады:

1. қ оршағ ан ортаның жағ дайын жү йелі тү рде бақ ылау.

2. табиғ и жә не антропогендік факторлардың ә серінен табиғ атта болуы мү мкін ө згерістерді болжау.

3. қ оршағ ан орта жағ дайын ретке келтіру шараларын басқ ару. \Бақ ылайтын обьектілердің ерекшелігіне, тү ріне жә не бақ ылау ә дістеріне байланысты мониторингтің бірнеше тү рлерін ажыратады.

Биологиялық мониторинг
- биологиялық орталардағ ы (организмдерде, биоценоздарда) табиғ и жә не антропогендік процестерді бақ ылау (ауыр металдардың, пестицидтердің жинақ талуы). Мұ ндай мониторинг тіршіліктің қ оршағ ан орта компоненттерімен ө зара барлық байланысын қ амтиды.