Дәріс 5. Деректердің желілік моделі. Навигациялық амалдар.

Дә ріс 5. Деректердің желілік моделі. Навигациялық амалдар.

5. 1 DBTG деректер моделі. Негізгі тү сініктер жә не анық тамалар. Деректерді ң қ ұ рылым диаграммасы

Бұ л стандартты қ ұ руғ а кө п ә сер еткен американ ғ алымы Ч. Бахман. Деректердің желілік моделінің негізгі принциптері 60-жылдардың ортасында қ ұ рылғ ан, деректердің желілік моделнің эталонды варианты деректер қ орының тілі (COnference on DAta SYstem Languages) CODASYL (1971 ж. ) бойынша жұ мыс топтарының есебінде сипатталды. Деректердің желілік моделі иерархиялық сияқ ты терминдерде анық талынады. Ол кө птеген жазбалардан тұ рады, олар топтық қ атынастың иесі немесе мү шесі бола алады. Жазба-иесі жә не жазба-мү шесі арасындағ ы байланыс 1: N тү рінде.

Бұ л модельдердің жалпы ерекшелігі желілік модельде жазба бір топтық қ атынастың мү шесі бола алады. Осы модельге сә йкес ә р топтық қ атынасқ а ат беріледі жә не оның типі мен экземпляры арасында айырмашылық жү ргізіледі. Топтық қ атынас типі оның атымен аталады жә не осы типтің барлық экземпляры ү шін жалпы қ асиеті анық талынады. Топтық қ атынас экземпляры жазба-иесі жә не бағ ың ынқ ы жазба кө пмү шесімен (бос болуы мү мкін) ұ сынылады. Осы кезде келесі шектеулер болады: жазба экземпляры топтық қ атынастың екі экземплярының мү шесі бола алмайды.

Иерархиялық қ ұ рылым желелік қ ұ рылымғ а келесі тү рде тү рленеді:

· Суретте кө рсетілген (a) жә не (b) ағ аштары бір желілік қ ұ рылымғ а ауыстырылады, онда Қ ЫЗМЕТКЕР жазбасы екі топтық қ атынасқ а кіреді;

· M: N типін кескіндеу ү шін Қ ЫЗМЕТКЕР_КЕЛІСІМ жазбасы енгізіледі, онда ө рістер бар жә не ол тек КЕЛІСІМ жә не Қ ЫЗМЕТКЕР жазбаларының байланысы ү шін керек, 8 суретті қ араң ыз (Ескеріп кетеміз, осы жазбада қ ажетті ақ парат сақ талынады. )

Сурет 7 - Желілік модель.

Топтық қ атынастың ә рбір моделі келесі белгілермен сипатталады:

· бағ ының қ ы жазбаның реттелу тә сілі:

o еркін;

o хронологиялық /кезек/;

o кері хронологиялық /стек/;

o реттелген.

Егер жазба бірнеше топтық қ атынаста бағ ың ынқ ы болып жарияланса, онда олардың ә рқ айсысында реттелудің ө з тә сілі бекітіледі.

· Бағ ың ынқ ы жазбаларды қ осу режимі:

o автоматты тү рде – бірден иесіне бекітілетін жазбаны ДҚ енгізу мү мкін емес;

o қ олмен – бағ ың ынқ ы жазбаны ДҚ сақ тауғ а мү мкіндік береді жә не оны топтық қ атынас экземплярына қ оспау. Бұ л операция пайдалнушымен инициализацияланады.

· сыртқ а шығ ару режимінде топтық қ атынастарда бағ ың ынқ ы жазбалардың ү ш класс мү шесін ерекшелеу қ абылданғ ан:

1. Жылжымалы.. Бағ ың ынқ ы жазба жазба - иесімен байланысты жә не оны топтық қ атынастан тек жою арқ ылы шығ аруғ а болады. Жазба-иесін жою кезінде барлық бағ ың ынқ ы жазбалар автоматты тү рде жойылады. Жоғ арыда қ арастырылғ ан мысалда жылжымалы мү шесі " КЕЛІСІМ" жә не " СҰ РАНЫС БЕРУШІ" жазбалары арасында " Қ ОРЫТЫНДЫЛАЙДЫ" топтық қ атынасын ұ сынады, бірақ келісім сұ раныс берушісіз бола алмайды.

2. Міндетті. Бағ ың ынқ ы жазбаны басқ а иесі бар жазбағ а ауыстыруғ а болады, бірақ оны иессіз қ алдыруғ а болмйды. Жазба-иесін жою ү шін міндетті мү шесі бар бағ ың ынқ ы жазбасы болу керек. Мұ ндай қ атынаспен " Қ ЫЗМЕТКЕР" жә не " БӨ ЛІМ" жазбалары байланысты. Егер бө ліп таратылып жатса, онда оның барлық қ ызметкерлері басқ а бө лімге ауыстырылуы, болмаса жұ мыстан шығ арылуы керек.

3. Міндетті емес. Жазбаны топтық қ атынастан шығ аруғ а болады, бірақ оны басқ ағ а тіркемей деректер қ орында сақ тауғ а болады. Жазба-иесін жою кезінде оның бағ ың ынқ ы жазбалары - міндетті емес мү шелері топтық қ атынасқ а қ атыспай-ақ деректер қ орында сақ талынады. Мұ ндай топтық қ атынастың мысалы " Қ ЫЗМЕТКЕР" жә не " КЕЛІСІМ" арасындағ ы " ОРЫНДАЙДЫ" қ атынасы болады, соншалық ты ұ йымда сұ раушы алдында келісім міндетін орындаумен байланысты қ ызметтегі жұ мысшылар болады.