Адам ағзасы - біртұтас құрылым

3-билет

Берілген мә тін бойынша тү сінігің ізді жеткізіп берің із.

Адам ағ засы - біртұ тас қ ұ рылым

Қ азақ халқ ы адам денесіндегі он екі мү шенің сау болуына, олардың дұ рыс калыптасып ө суіне кө п кө ң іл бө лгендігі бұ рыннан белгілі. Адам мү шелері атқ аратын қ ызметіне қ арай бірнеше мү шелерден бірігіп, он екі мү ше кұ райды.

Бірінші топқ а - бас жә не оның бө ліктері (маң дай, тө бе, шү йде, самай, шық шыт жә не жақ сү йектері), сондай-ақ алдың ғ ы ми сың арлары, ортаң ғ ы, аралық, сопақ ша ми жә не мишық жатады;

Екінші топқ а- кө з жә не оның қ осалқ ы мү шелері;

Ү шінші топқ а- мұ рын (танау тесіктері, иірімдері, кең сірік, тү ктері)

Тө ртінші топқ а- ауыз (тіс, тіл, таң дай, кө мей, бө бешік, сілекей бездері) т. б.

Бесінші топқ а- қ ұ лақ (қ ұ лақ тың қ алқ андары жә не ішкі мү шелері);

Алтыншы топқ а- кеуде, омыртқ а жотасы, қ абырғ алар (жү рек, ө кпе жә не бұ лардың қ осалқ ы мү шелері);

Жетінші топқ а- бауыр жә не талақ немесе кө кбауыр;

Сегізінші топқ а- бү йрек жә не зә р шығ ару мү шелері;

Тоғ ызыншы топқ а- асқ орыту мү шелері жатады;

Оныншы топқ а- жыныс мү шелері;

Он бірінші топқ а- иық белдеуі;

Он екінші топқ а- жамбас белдеуі.

4-билет

Берілген мә тін бойынша тү сінігің ізді жеткізіп берің із.

Дә румендер жә не олардың тамақ та сақ талуы

Дә румендерді ағ за, негізінен, тағ амның қ ұ рамында сің іреді. Ә сіресе, дә руменнің бай кө зі - ө сімдіктер. Сонымен қ атар, кейбір дә румендер адам ағ засында жаң адан да пайда болады. Бірақ жануарлармен салыстырғ анда адам ағ засы дә руменді синтездеу қ асиеті ө те нашар дамығ ан. Ө йткені адам эволюциялық даму жолында дайын дә румені бар тағ амдарды жиі қ олданғ андық тан, бұ л қ асиетінен біртіндеп айрыла бастағ ан.

С дә румені солтү стік жақ та ө сірілген картоп пен помидорда кө бірек болатыны белгілі. Жас кө кө ністер мен жемістер піскенде дә румендер біртіндеп кө бейіп, ә бден піскен соң қ айтадан азаятыны анық талғ ан. Ә ріресе, кө кө ністер мен жемістерді жинап, оларды ұ зақ сақ тау кезінде дә румендер азая тү седі екен. Белгілі бір ылғ ал мен температураны, ауаны сақ тамаса жә не арнаулы ыдыс болмаса мұ ндай азаю процесі ө те тез жү реді. Сол сияқ ты, тағ ам дайындау кезінде де жоғ ары температураның ә серінен дә румендердің кө бі жойылып немесе азайып кететінін білеміз. Ө те кү рделі органикалық қ осылыстар болғ андық тан, дә румендер тез тотығ ады. Бұ л процестерді мыс, темір жә не т. б. ауыр металдардың тұ здары тездете тү седі. 25-40 градустың арасындағ ы жылылық та оттегінің мол қ атысуымен немесе кү н сә улесінің ә серінен бұ л процесс ө те тез жү реді. Тағ амның қ ұ рамындағ ы кейбір ферменттерде тотығ у процесін жылдамдатуғ а себеп болады. Ә сіресе, А, В1 жә не С дә румендері ете тотық қ ыш келеді. Бұ ларғ а қ арағ анда В2, РР, Е жә не Р дә румендері тотығ уғ а тө зімдірек.

Сонымен, тағ амның қ ұ рамындағ ы дә румендерді тотығ удан сақ тау ү шін, негізінен, мынадай шаралар колдану керек: ауадағ ы оттегінің, жоғ ары температураның, ылғ алдың, кү н сә улесінің ә серін барынша азайту қ ажет;

Кө кө ніс тағ амдарының қ ұ рамындағ ы тез тотық қ ыш ферменттерді азайту ү шін, оларды аздағ ан уақ ыт жоғ ары темпратурада кептіріп буғ а ұ стау немесе қ айнағ ан суғ а батырып алу керек. Бірақ мұ ны А жә не С дә румендеріне қ олдануғ а болмайды: себебі олар жойылып кетуі мү мкін;