3.2 Алынған нәтижелерді басқа деректермен салыстыру

Зерттеу нә тижесінде 627 қ азақ ұ лтына жататын ер адамдардан тұ ратын зерттелген жиынтық та У-хромосома бойынша ең жиі кездесетін 11 гаплотоп анық талды: C2 (бұ рынғ ы С3) (49, 23%), R (11, 93%), О (10, 05%), G (9, 37%), N (8, 52%), Q (3, 58%), J (3, 41%), I (2, 04%), L (0, 85%), E (0, 85%) жә не T (0, 17). Тө менде 12-суретте зерттелген қ азақ стандық ү лгідегі анық талғ ан Y-хромосома бойынша гаплотоптардың кездесу деректері кө рсетілген.

Бұ л қ азіргі қ азақ тардың арасында Y-хромосомды гаплотиптердің ә ртү рлігінің ө те жоғ ары дең гейде екендігі анық талды жә не қ азақ тардың миграциялық тарихының ө те бай екендігін кө рсетеді. Осығ ан қ арамастан, біз зерттеген жиынтық тың ішіндегі қ азіргі қ азақ тардың –5 пайыздан жоғ арысы келесі гаплотоптардың тасымалдаушысы болып табылады: С2 (49, 23%), R (11, 93%), О (10, 05%), G (9, 37%) жә не N (8, 52%) (сурет 12).

Сурет 12 - Қ азіргі заманғ ы қ азақ тарда Y-хромосомасының гаплотоптарының кездесу жиілігі

Ары қ арай осы қ азақ ұ лты популяциясында жиі кездесетін гаплотоптарғ а қ ысқ аша сипаттамалар берілді жә не кейбір ұ лт ө кілдеріндегі кездесу жиілігімен салыстырылды.

С гаплотобы.

С мегагаплотобыОң тү стік Азияда 60 жыл бұ рын пайда болғ ан. Бұ л гаплотоптың тасымалдаушылары Африкадан алғ ашқ ы кеткендер жә не жоғ ары концентрацияда тек екі оқ шауланғ ан аймақ та: Монғ олия мен Австралияда сақ талғ ан Азияның байырғ ы тұ рғ ындарының ұ рпақ тары болып келеді. С гаплотобының ең ауқ ымды жә не кө птеген тармағ ы болып С2 саналады (бұ рынғ ы С3)[76]. Ә дебиет деректері бойынша C* гаплотобы бү кіл дү ниежү зі бойынша ә ртү рлі жиілікте таралғ ан. Мысалы: С (M130)Австралия аборигендерінің арасынан (48, 5%), Микронезияда (5, 9%), Папуа Жаң а Гвинеяда (2, 2%), шығ ыс индозейцтерде (40%), малайлық тарда (3, 1%), шриланкалық тарда (3, 3%), ү ндістерде (2, 5%), Оң тү стік Қ ытайдағ ы мяо (1, 7%), яо Гуанси Қ ытай провинциасы популяциясында (20%) қ ытайша сө йлейтін мұ сылмандарда Hui (11%), орталық қ ытай ауданындағ ы Вулинга тауын мекендейтін ұ йғ ырларда (3%), Тужияда (6, 1%), қ ытай тунгус-манчжур нанайларда (6, 1%), эвенктерде (4%) жиілікте кездеседі. C (M216) обнаружена среди жителей Катмандуда (Непал) тұ рғ ындарында 3, 9% жиілікте кездеседі. C1 (M8) Жапонияда ө те сирек кездеседі – префектура Токушима 10%, Окинава 6, 8%, Хонсю 4, 9% (префектура Аомори 7, 7%, Шизуока 4, 9%), Кюсю 3, 8%, Рюкю шамамен 5%.

C2 (M217) гаплотобы - С мегагаплотоптың ішіндегі кең інен таралғ ан. Оның тасымалдаушылары Азия халқ ындағ ы ер адамдардың 8% жә не бү кіл ә лемдегі ер адамдардың 0, 5%-ы осы гаплотаптың тасымалдаушысы болып келеді. 13-суретте кейбір ә лем халық тарының гаплотоптарының таралуы кө рсетілген (сурет 13).

Сурет 13 - Кейбір ә лем халық тарының арасындағ ы С (217) гаплотоптың таралуы

Суретте кө рсетілгендей, С2 (217) гаплотобының Y-хромосома бойынша қ азақ халқ ының этникалық бейнелеуінде белсенділік кө рсетіп тұ р (49, 23%). Неғ ұ рлым сенімді деректер ү шін ірі ү лгілерде жә не Қ азақ станның ә ртү рлі рулардың ұ рпағ ынан зерттеулерді бұ л бағ ытта болашақ та жалғ астыру қ ажет.

R гаплотобы.

Ә дебиет деректеріне сү йенсек, R гаплотобы шамамен 31, 9 мың жыл бұ рын Орталық Азияда пайда болуы мү мкін (Karafet 2008). Байырғ ы танымал R* гаплотобы 24 мың жыл бұ рын ө мір сү рген, оң тү стік-сібір Мальта тұ рағ ында MA-1 ұ л бала сү йек қ алдық тарында табылғ ан[77]. Қ азіргі таң да R гаплотобының ә ртү рлі тармағ ының басым кө пшілігі Орта Азияда, Сібір жә не Ү нді субконтинентінде табылғ ан. R1 кіші тобы жә не оның екі R1a (M17), R1b (M343) субклады барлық Еуропа мен батыс Еуразияда кең інен таралғ ан депсаналады. Бұ л соң ғ ы мұ з дә уірінен кейін кө шіп-қ онуғ а байланысты Бұ л соң ғ ы мұ з дә уірінен кейін кө шіп-қ онуғ а байланысты. Y-DNA деректері бойынша қ азіргі таң дағ ы қ ырғ ыздар арасында R1a гаплотобы- шамамен 68% дейін кездеседі, алқ азіргі қ азақ тарда - шамамен 18% ғ ана анық талғ ан.

Сурет 14 - R гаплотобының кейбір халық тар арасындағ ы таралуы

O гаплотобы.

О гаплотобының тасымалдаушыларының жоғ ары концентрациясы Шығ ыс жә не Оң тү стік-Шығ ыс Азияда кездеседі. Ол кө бінесе қ ытай, кә ріс, жапон, филиппин, малай жә не т. б. [78]. Шығ ыс жә не Оң тү стік-Шығ ыс Азия халық тарында басым. О гаплотобы Еуропада, Африкада, Америка жә не Таяу Шығ ыс елдерінде ө те сирек жиілікте кездеседі. О гаплотобы 36800 жыл бұ рын пайда болғ ан. Зерттеулердің нә тижесі бойынша, бұ л гаплотоп 44, 3% кездесу жиілікте Шығ ыс Азияда басым таралғ ан. Сібірге қ арағ анда Орталық -Шығ ыс Азия халық тарының арасында кіші топтың алуан тү рлілігі байқ алады. Жә не бұ л О3 гаплотобының шығ у тегі оң тү стікке жақ ын екендігіне дә лел болады.

Сонымен қ атар, О3 гаплотобы Орталық Азияда (дұ нғ андар - 40%, моң ғ олдар - 23%, ұ йғ ырлар - 12%, қ азақ тар - 9%, алтайлық тар - 6%, ө збектер- 4%) табылды. Бір қ ызығ ы, «таза» O3* гаплотобы Орталық жә не Шығ ыс Азияда қ ытайлардан қ арағ анда жоғ ары жиілікте кездескен. Бұ л олардың ата-бабаларының ортақ екендігін жә не бір-біріне ә серін кө ретеді (сурет 15).

Сурет 15 - О гаплотобының кейбір халық тар арасындағ ы таралуы

Жалпы алғ анда, О3 гаплотобы 50% жә не одан да жоғ ары таралу жиілігімен мяо-яо, қ ытай жә не тибет-бирмандық тілдердің ө кілдеріне (соң ғ ы екеуі ә деттегі сино-тибеттік тілдер отбасына тиесілі) тә н болып табылады.

Дегенмен, тибеттер арасында Шығ ыс жә не Орталық Азиядағ ы басқ а этникалық топтарда ө те сирек кездесетін D гаплотобы жоғ ары жиілікте тарағ ан. Салыстырмалы зерттеулерде қ азақ популяциясы арасында O гаплотобы кө пшілік жағ дайда Орта жү з қ ұ рамында болатын Найман руында жиі кездесетіндігі анық талды.

G гаплотобы.

G гаплотобы Таяу Шығ ыста Палеолит дә уірінің соң ында немесе одан да ерте 30 000 жыл бұ рын пайда болғ ан. Сол кезде барлық адамдар аң шы-жинаушылар болғ ан жә не кө п жағ дайда шағ ын кө шпенді немесе жартылай кө шпелі тайпаларда ө мір сү рген. Бұ л гаплотоптың мү шелері ерте Левантта басталғ ан ауыл шаруашылығ ының дамуы мен 11 500 жыл бұ рын жә не осы уақ атқ а дейін қ ұ нарлы айдың бұ л бө лігімен тығ ыз байланысты болуы мү мкін.

Сурет 16 - G гаплотобының кейбір халық тар арасында таралуы

G гаплотобы ә деби кө здерге сә йкес Кавказ аймағ ында, ә сіресе осетиндерде 60%, грузиндер арасында 30%, Ә зірбайжан 18% жә не армяндарда 11%-ғ а кеің нен таралғ ан. G гаплотобы ежелгі Таяу Шығ ыстағ ы неолиттік замандағ ы халық тың маң ызды тармақ тарының бірі болып табылады жә не бү гінгі таң да ол: Израильдік еврейлерде (9, 8%) жә не Тү ркия халқ ында (9, 2%) таралғ ан.

Қ азақ тардың ішінде G1 гаплотобы кө бінесе Арғ ын руында кө п кездеседі. М. Жабағ иннің жә не басқ алардың жұ мысында 11 кластерден G1 (M285) деп аталатын ең ү лкен маркер ерекшеленді; бұ л гаплотоп Арғ ындар руының генофондарының 67%-ын қ ұ райды. Авторлар қ азақ тар мен моң ғ олдардың G1 кластерінің жалпы жасы 3 мың жыл екендігін кө рсетеді; бұ л G1 гаплотоптары Еуразия даласында ерте темір дә уірінен бері бар екендігін кө рсетеді. Қ азақ халығ ының генофондында оның У-хромосоманы толық секвенирленуіне қ арай таралудың басталуы 750-470 жыл бұ рын пайда болады жә не арғ ындардың генеалогиялық ата-бабасының ө мір сү руіне сә йкес келеді[79]. Біздің зерттеу ү лгілерімізде G1 гаплотобы тек Орта Жү зде Арғ ын руында ғ ана кездесті.

N гаплотобы.

N гаплотобы Балтық та, Финляндияда, Оралда жә не Сібірде кең інен таралғ ан. Ал славяндар арасында, сондай-ақ, Корея мен Жапонияда тө мен жиіікте таралғ ан. Еуропада N гаплотобы қ азіргі финдерде (68%), литвалық тарда (45%), латыштарда (42%), эстондық тарда (38%) жә не солтү стік ресейліктерде (35%) ө те жоғ ары жиілікте кездеседі. Шведтер, поляктар, белорустар жә не украиндер арасында қ алыпты жиіліктерде 5-тен 15% -ғ а дейін ғ ана таралғ ан.

Ә келік N популяциясы Оң тү стік-Шығ ыс Азияда шамамен 15000-нан 20 000 жыл бұ рын пайда болғ ан деп саналады, бірақ Еуропадағ ы жалпы N1c1 субклады шамамен 10 000 жыл бұ рын Оң тү стік Сібірде пайда болды жә не шамамен 7000 жыл бұ рын Солтү стік-Шығ ыс Еуропа жақ қ а қ арай таралғ ан.

Сурет17 - Nгаплотобының кейбір халық тардың арасындағ ы таралуы

Біздің зерттеуде N гаплотобы қ азақ тар популяциясының арасында Ұ лы жү здің Сіргелі руында жоғ ары жиілікте кездеседі. Осы деректер бойынша бұ л гаплотоп Уақ руында (64%), Сіргелі (65, 6%) жә не Жалайыр (46%) руында ө те жоғ ары жиілікте кездеседі[80].

Осылайша, қ азақ халқ ының арасында таралғ ан Y-хромосомасының гаплотоптарының таралуын талдау нә тижесінде негізгі 5 гаплотопты (C2, R, O, G жә не N) бө ліп кө рсетуге болады.

3. 2 Алынғ ан нә тижелерді басқ а деректермен салыстыру

FamilyTreeDNA (АҚ Ш) коммерциялық компания базасында Қ азақ стан популяциясының зерттелген ү лгілері барлығ ы 919 ү лгі болды (Alash DNA-project: 817 ү лгі жә не Kazakhstan: 102 ү лгі) (сурет 18).

Сурет 18 - Family Tree DNA (АҚ Ш) базасындағ ы Қ азақ стан популяциясы

Бұ л базада ә ртү рлі ұ лттың ү лгілері кездесті жә не оны ары қ арай ө ң деу кезең інде бұ л ү лгілер алынып тасталды. Нә тижесінде FamilyTreeDNA (АҚ Ш) деректер базасында қ азақ тардың 427 ү лгілері ғ ана іріктеліп алынды. Тө мендегі 19-суретте осы ү лгілердің Y-хромосома бойынша гаплотоптардың таралуы пайыздық дең гейде кө рсетілген (сурет 19).

Сурет 19 - Family Tree DNA (АҚ Ш) деректері бойынша қ азақ популяциясындағ ы Y-хромосома бойынша гаплотоптардың таралуы

Осы жұ мыста зерттелген негізгі бірнуклеотидті полиморфизмдер: C2 (C-BY18743, C-F3830, C-L1373, C-M130, C-M216, C-M217, C-M48); R (R-L23, R-M124, R-M173, R-M198, R-M207, R-M269, R-M512, R-M73, R-P278, R-Z283, R-Z93); G (G-L1259, G-L1323, G-GG095, G-BY2125, G-M201, G-M285); J (J-L192, J-M172, J-M267, J-ZS5645, J-Y136265, J-Y12386); N (N-F4205, N-L1034, N-L839, N-M178, N-M231); O (O-F238, O-M122, O-M134, O-M175); Q (Q-L53, Q-M242, Q-M346, Q-Y12449); E (E-L117, E-M35); D (D-M174, D-PH344, D-BY12914, D-BY12975, D-BY15199); I (I-M253, I-P37); L (L-M20).

2017 жылдың аяғ ында Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық ғ ылым академиясы баяндамалары журналында Е. Ә шірбеков жә не т. б. мақ алалары шық ты[81]. Оң тү стік Қ азақ стан, Жамбыл жә не Алматы облыстары қ азақ тарындағ ы Y-хромосомасы гаплотоптарының таралуы жә не 1296қ азақ ұ лтына жататын ер адамдардың ү лгілері зерттелген. Нә тижесінде 29 гаплотоп анық талғ ан. Олардың ішінде C2 гаплотобы жоғ ары жиілікте (жиілігі 50, 85%) кездесті. Ары қ арай зерттелген 1296 ү лгілердегі барлық гаплотоптардың таралу жиілігі тө мендегі графикалық суретте анық кө рсетілген (сурет 20).

Сурет 20 -Қ азақ популяциясындағ ы Е. Ә шірбеков жә не т. б. мә ліметтеріне сә йкес Y-хромосомасы бойынша гаплотоптардың таралуы

Ү шінші ү лкен зерттеу Қ Р БҒ М Ғ К «Жалпы генетика жә не цитология институты» популяциялық генетика лабораториясында 2014-2018 жж. жиналғ ан материалдарғ а жү ргізілді. Зерттелген ү лгілердің жалпы саны Қ азақ стан Республикасының барлық аймақ тарынан қ азақ ұ лтына жататын 627 ер адамдарды қ ұ райды. Аталғ ан бағ ыт қ азіргі сә ттерде де жалғ асын табуда. 21-суретте осы зерттелген ү лгілердегі гаплотоптардың Y-хромосомасы бойынша таралу нә тижелерi кө рсетілген (сурет 21).

Сурет 21 - Популяциялық генетика лабораториясы қ орындағ ы қ азақ ұ лты ө кілдерінің Y-хромосома бойынша гаплотоптардың таралуы

Барлық зерттеулерде қ азақ халқ ының ү лгілерінде кө бінесе 6 гаплотоп (C2, R, O, J, G жә не N) ү стемдік ететіндігі анық талды (19, 20 жә не 21-суреттер). Зерттеу жұ мыстарының нә тижелерінің дә лдік кө рсеткіштері жоғ ары болуы ү шін болашақ та кө п ү лгілер негізінде зерттеулерді жалғ астыру қ ажет.

Бұ л зерттеулердегі қ олданылғ ан бірнуклеотидті полиморфизмдер мынадай болды: С2 (М217), N (M231), E1b1b (M215), R1a1 (M17), Q (M242), G2a (P15), I1 (M253), I2 (P37), I2a1a2 (M423), J2 (M172), L (M61), R1b (M343), J1 (Page08), J1a (M62), О2а (М324), R1b1a1a1 (M478). Тө мендегі кестеде зерттеудегі кейбір ү лгілердің 17 STR локустары бойынша жү ргізілген аллельдік профильдері кө рсетілген.

Кесте 5. Y-хромосомасы бойынша анық талғ ан STR аллельдік профильдері

№

Жеке коды

DYS456

DYS389-I

DYS390

DYS389-II

DYS458

DYS19

DYS385-a, b

DYS393

DYS391

DYS439

DYS635

DYS392

GATA_H4

DYS437

DYS438

DYS448

SNP

Гапло топ

П-6

13, 17

M-285

П-23

11, 12

M231

П-32

12, 13

M-217

П-45

12, 13

M-217

П-56

12, 13

M-217

П-61

12, 13

M-217

П-62

12, 13

M-217

П-64

12, 13

M-217

П-77

12, 13

M-217

П-82

12, 13

M-217

П-85

12, 13

M-217

П-87

12, 13

M-217

П-89

12, 13

M-217

П-93

12, 13

M-217

П-99

12, 13

M-217

П-110

11, 12

M231

П-112

11, 12

M231

П-139

13, 14

М17

R1a

П-154

12, 13

M-217

П-155

11, 2

M-217

П-161

12, 13

M-217

П-162

11, 14

М17

R1a

П-172

11, 12

M-217

П-196

12, 13

M-217

П-210

12, 13

M-217

П-215

11, 19

M-217

П-239

11, 12

M-217

П-254

12, 13

M-217

П-307

12, 13

M-217

П-326

11, 13

М231

П-334

12, 13

M-217

П-347

13, 13

M-217

П-371

12, 12

M-217

П-412

12, 13

M-217

П-442

12, 12

M-217

Жоғ арыдағ ы кестедегі аллельдік профильдер негізінде жә не интернет сайтын пайдалана отырып зерттеудегі барлық ү лгілердің қ айсы гаплотоптарғ а жататыны анық талды. Кестенің соң ғ ы бағ анасында осы анық талғ ан гаплотоптар кө рсетілген. Бұ л гаплотоптарды анық тау ү шін генетикалық анализаторда AmpFlSTR Yfiler(ThermoScientific, АҚ Ш) коммерциялық реагенттер жиынтығ ын қ олдана отырып фрагментті талдаулар жү ргізілді. Фрагментті талдаулардың кейбір нә тижелері тө мендегі суретте кө рсетілген (22 сурет). Аллельдер халық аралық номенклатурада қ абылданғ ан цифрларғ а сә йкес белгіленген. Аллельдерді нө мірлеу осы аллельдегі тандемдік қ айталауларда болатын санды кө рсетеді.

Сурет 22 – Микросателлитті маркерлер кө мегімен жү ргізілген фрагментті талдау

2002 жылы Y-хромосома консорциумы (Y Chromosome Consortium) аталғ ан хромосома гаплотоптарының бірегей жіктелуін бекітті. Олар латынның А ə ріпінен басталып R ə ріпінен аяқ талатын 18 негізгі кластерлерден тұ рады жə не ары қ арай олардың жіктелуі ə ріптермен жə не сандармен белгіленген гаплотиптерді қ ұ райды. Бұ л классификация 160 кластерлерге бө лінген шамамен 250 маркерден тұ рады[82-83].

Y-хромосоманың қ ұ рылымын заманауи жә не ата-бабаларымыздың популяцияларында зерделеу, сондай-ақ Африка қ ұ рлығ ының шегінде жә не одан тысқ ары кластерлердің заманауи қ оныстануы қ ағ идаларын генетикалық белгілермен (мутация) алдын-ала анық тайтын ежелгі қ оныс аудару жолдарын қ айта айқ ындауғ а жә не ә р тү рлі ә лемнің ө ң ірлерінде генетикалық ә ртү рліліктің қ ұ рылымы мен шығ уын сипаттауғ а мү мкіндік берді. Осылайша, осы хромосомадағ ы тарихи дамуы барысында жинақ талғ ан ә р тү рлі мутацияны зерттеу адам популяцияларының тарихын зерделеу ү шін ө те маң ызды ақ парат кө зі бола алады.

Тағ ы бірY-хромосомасына байланысты қ ызық ты жұ мыстардың бірі венгер генетиктерінің Торғ айда тұ ратын 45 қ азақ маджарлары туралы жинағ ан деректері[84]. Бұ л жұ мыста гаплотопты анық тауда 12 маркер қ олданылғ ан (DYS19, DYS385a, DYS385b, DYS389-1, DYS389-2, DYS390, DYS391, DYS392, DYS393, DYS437, DYS438, DYS439). Зерттеудің маң ыздылығ ы венгер-мадярлары мен қ азақ -мадярларының туыстығ ын анық тауғ а бағ ытталғ ан жә не осы зерттеу негізінде тарихи гипотеза, яғ ни венгер-мадярлары мен қ азақ -мадярларының арасында туыстық туралы болатын. Зерттеу нә тижесінде венгер-мадярлары мен қ азақ -мадярларының арасында туыстық байланыстардың болатындығ ы анық талды. Сонымен бірге, қ азақ -мадярлары шежіре бойынша арғ ын руына жатады жә не олардың гаплотипі осы рудың гаплотиптеріне жақ ын болды.

2009-2010 жылдары статья авторларымен Қ азақ станның 10 облысы бойынша 13 ауылдық аймақ тардан 1400 ДНҚ ү лгісі жиналды. Қ азіргі таң да тек ү ш аудан бойынша қ азақ арғ ындарының басым бө лігі тұ ратын (қ аракесек арғ ындар тұ ратын Қ арағ анды облысы Қ арқ аралы ауданы), наймандар басым тұ ратын (Шығ ыс Қ азақ стан облысы Жарма жә не Катон-Қ арағ ай аудандары) аймақ тардан нә тижелер алынды.

Алдын-ала деректер бойынша: наймандардан Шығ ыс-Қ азақ стан облысында шежіре бойынша екі генеологиялық тізбек ө кілдері тұ рады: 1. Ү креш ұ рпақ тары[85] жә не 2. Қ аратай-наймандар жә не Бура-наймандар. Қ аратай жә не Бура ата-тегі Ү крештің ұ лы Сарыжомарттың мал айлары болуы мү мкін немесе асыранды болуы мү мкін[86]. Бұ л жерде шежіре деректері осы ДНҚ зерттеу деректерімен сә йкес келіп отыр. Алынғ ан нә тижелер бойынша екі топтағ ы басым гаплотоптар сә йкес келмейді: Ү креш-наймандардың 74%-ы (85 зерттелген ү лгінің 63-і) О гаплотобына жатады, ал Қ аратай жә не Бура-наймандардың 68%-ы(78 зерттелген ү лгінің 53-і) С2 (бұ рынғ ы С3 гаплотобы) гаплотобына жатады. Сонымен, ү креш-наймандар ә келік тізбек бойынша Қ аратай-Бурат наймандарғ а туыс емес.

Қ олданбалы тарихи деректер сияқ ты популяциялық генетика туралы айтқ анда да оның ө з кемшіліктері бар екенін айта кеткен дұ рыс: мұ нда биологиялық гаплотоп ө зінің тарихи тегімен сә йкес келмеу ық тималдық тары болуы да мү мкін. Оларды салыстырмалы тү рде ү ш деректермен тү сіндіруге болады:

1. Асырап алу. Мұ нда жанұ ядағ ы ә ке бір типті гаплотопқ а жатады жә не ө зінің баласын асырап алғ андық тан, ол басқ а гаплотопқ а жатуы мү мкін (егер де ә кесі асырап алғ ан бала ө зінің туыстарынан болмаса). Осығ ан байланысты баланың руы сол асырап алғ ан адамның руына (тегіне) жазылады жә не сол адамның ұ лы болып саналады, бірақ мұ нда жоғ арыда айтқ андай гаплотобі басқ а болуы мү мкін.

2. Шежірені қ ұ руда жасанды деректерді пайдалану жә не жалғ ан мә ліметтерге сү йену. Бұ л жағ дай да шежірені қ ұ ратын адамның еркінсіз жү зеге асуы мү мкін. Сондық тан-да, шежіре қ ұ ру немесе талдау кезінде ө те кө птеген деректер негізіне сү йене отырып жә не кө птеген материалдар арқ ылы қ ұ растырғ ан жө н. Сонда ғ ана ақ параттардың дә лдігі артады.

3. Y-хромосомасы бойынша гаплотоптарды анық тағ анда кететін қ ателіктер. Бұ л мә селені де біз оны жоқ қ а шығ ара алмаймыз. Зерттеу кезінде 2-3 ұ рпақ кө лемінде бұ л білінбейді, ал егер де 20-30 ұ рпақ нә тижелерін салыстыратын болсақ, онда ұ рпақ тың Y-хромосомасы ө зінің заң ды ата-тегімен сә йкес келмей жатады жә не бұ л статистикалық кө лемге дейін кө бейеді. Мұ ндай жағ дай Рюриковтар жанұ ясында орын алғ ан. Оларда ү лкен екі тармақ бар: Ольгович жә не Мономахович. Ольгович R1a1 гаплотобының тасымалдаушысы болса, Мономахович мү лде бө лек, N гаплотобының тасымалдаушысы.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 6 7 8 91011 Следующая ⇒