ФРАНЦАГ ÆВЗАДЖЫ УРОКТÆ. Радзырд. РУДОЛЬФИЯ. Радзырд

РУДОЛЬФИЯ

Радзырд

Фыццаг хатт фембæ лдысты трамвайы. Чызг ын йе уæ хскмæ бавнæ лдта. Лæ ппу йæ цæ стытæ куы байгом кодта, уæ д ын чызг, рудзынгмæ ацамонгæ йæ, загъта:

— Ам хизгæ дын у.

Уæ дмæ трамвай æ рлæ ууыд, æ мæ лæ ппу, йæ рæ мбыныкъæ дзтæ й йæ хицæ н фæ ндаг гæ рдгæ, йæ фæ дыл рагæ пп ласта. Чызг уыди бынтон æ рыгон. Цыдаид ыл фылдæ р-фылдæ р фынддæ с-æ хсæ рдæ с азы. Уый лæ ппу уайтæ ккæ дæ р бафиппайдта, цæ мæ й йын бузныджы ныхас зæ гъа, уый тыххæ й йæ м фæ стæ мæ куы ракаст æ мæ йын йæ тымбыл цæ сгом куы ауыдта, уæ д.

— Бузныг, — загъта лæ ппу. — Ды куы нæ уыдаис, уæ д мæ трамвай дарддæ р аластаид.

Лæ ппу бамбæ рста, йæ ныхæ стæ чызгмæ фаг кæ й нæ фæ кастысты, уый, æ мæ ма сæ м бафтыдта:

— Ацы бон афтæ бафæ лладтæ н æ мæ мæ сæ р æ ппындæ р нал кусы. Аст сахатыл мæ м ахсджиаг хъуыддаджы фæ дыл æ рбадзуринаг сты æ мæ, Хуыцау хорз, æ мæ ды мæ цуры фæ дæ, æ ндæ р байрæ джы кодтаин.

Чызгæ н цыма йæ ныхæ стæ æ хсызгон уыдысты, афтæ йæ м фæ каст æ мæ дыууæ йæ дæ р, сæ рæ зты цы машинæ æ рцæ йтахт, уый разæ й фæ уыныл архайгæ йæ, фæ ндаджы иннæ фарсмæ базгъордтой. Мит уарыд æ мæ машинæ йы раззаг рудзынг сыгъдæ ггæ нæ н куыд дыууæ рдæ м кодта, уый лæ ппу бафиппайдта. Ахæ м фæ лмæ н мит куы фæ уары, уæ д адæ ймагмæ афтæ фæ кæ сы, цыма бæ рзонд арвыл кæ мдæ р цавæ рдæ р æ нахуыр мæ ргътæ сæ пакъуы фезгъалынц, æ мæ лæ джы йæ хæ дзармæ йæ къах нал фæ хæ ссы. «Телефоны дзæ нгæ рæ гмæ банхъæ лмæ кæ сдзынæ н, — скарста лæ ппу йæ хинымæ р, — æ мæ фæ стæ мæ рацæ удзынæ н». Чызгимæ уыйбæ рц рæ стæ г æ нæ дзургæ йæ цæ уын аив кæ й нæ у, уый æ мбæ рста æ мæ йын цы зæ гъа, ууыл хъуыдытыл фæ ци. Уæ вгæ, йемæ цæ уыл дзурæ н ис æ мæ цæ уыл дзурæ н нæ й, уый нæ зыдта æ мæ йæ хи мидæ г стыхсти. Хуыцау хорз, æ мæ йæ чызг уыцы уавæ рæ й йæ хæ дæ г фервæ зын кодта:

— Æ з дæ зонын.

— Æ цæ гæ й? — бадис кодта лæ ппу. — Цæ мæ й?

— Ды цæ рыс сæ дæ дыууадæ сæ м хæ дзары, æ з та сæ дæ цыппæ рдæ сæ мы. Къаддæ р-уæ ддæ р къуыри дыууæ хатты трамвайы сæ мбæ лæ м. Ды мæ, кæ й зæ гъын æ й хъæ уы, никуы бафиппайыс.

— Диссагæ й цы кæ ныс!

— Уым диссагæ й ницы ис. Сымах, хистæ ртæ, хистæ рты йеддæ мæ никæ й уынут. Стæ й иууылдæ р тынг хиуарзон стут. Раст нæ зæ гъын?

Чызг йæ сæ р рахизæ рдæ м разылдта æ мæ йæ м галиуæ рдыгæ й бынæ й хæ рдмæ скаст. Лæ ппу ницы сдзырдта, уымæ н æ мæ, чызгимæ йæ хи куыд дарын хъæ уы, уый нæ ма зыдта.

Иуцасдæ р хъусæ й фæ цыдысты. Чызг размæ комкоммæ кæ сгæ йæ йе ’мбæ лццонæ н загъта:

— Дæ ном дæ р мын нæ ма загътай...

— Æ мæ дæ уый зонын æ нæ мæ нг хъæ уы?

— О. Æ мæ уым диссагæ й цы ис? Иуæ й-иуты, сæ ном цы хуыйны, уымæ й куы бафæ рсай, уæ д сæ м цæ мæ дæ р гæ сгæ афтæ фæ кæ сы, цыма фæ рсæ г йæ размæ цыдæ р нысантæ февæ ры.

— Хорз, — загъта лæ ппу. — Бамбæ рстон дæ. Кæ д дæ æ цæ г истæ мæ н хъæ уы, уæ д дын мæ ном зæ гъдзынæ н: Рудольф.

— Куыд?

— Рудольф.

— Рудольф. — Чызг ныппыррыкк кодта.

— Цæ уыл худыс?

Чызг ноджы хъæ рдæ рæ й ныххудти. Лæ ппу æ рлæ ууыд æ мæ йæ м кæ сынтыл фæ ци.

— Ру-дольф. — Чызг йæ былтæ фæ цъупп кодта æ мæ та йыл худæ г бахæ цыд. — Ру-дольф. Æ з æ нхъæ лдтон, сырддоны пылты йеддæ мæ афтæ никæ й хонынц.

— Цы загътай?!

— Мæ сты ма кæ н, — чызг ын йæ дысыл фæ хæ цыд. — Фæ лæ дын, раст куы зæ гъон, уæ д мæ м тынг худæ джы ном кæ сы.

— Сывæ ллон дæ нырма, — тæ ргайхуызæ й загъта лæ ппу.

— Сывæ ллон дæ н, уæ дæ цы дæ н! Ды та ас адæ ймаг.

— Цал азы дыл цæ уы?

— Æ хсæ рдæ с.

— Мæ ныл та аст æ мæ ссæ дз.

— Омæ дын нæ загътон, ас адæ ймаг дæ, зæ гъгæ? Рудольф дæ хуымæ тæ джы хонынц?!

Чызг та ныххудти, галиуæ рдыгæ й йæ м бынæ й уæ лæ мæ кæ сгæ йæ.

— Дæ ном та цы хуыйны?

— Мæ ном? Ницы хуызы йæ базондзынæ.

— Æ з базон-базонтæ й нæ хъазын.

— Куы хъазай, уæ ддæ р æ й нæ базондзынæ. Мæ ном хуыйны Ия.

— Куыд?

— Ия.

— Нæ дæ ’мбарын.

— Ия. Æ ндæ р æ взагмæ йæ куы раивай, уæ д амоны «æ мæ æ з».

Маст исыны рæ стæ г æ гæ р тагъд дæ р ма ралæ ууыд. Лæ ппу афтæ тынг хъæ рæ й ныххудти, æ мæ йæ уромæ г уромын нал фæ рæ зта. Куы-иу æ м бакаст, уæ д та-иу дæ лгæ мттæ кæ нынмæ фæ ци.

Ия, зæ гъгæ -иу, йæ бон тыххæ й-фыдæ й сдзурын баци æ мæ та-иу ноджы хъæ рдæ рæ й ныххудт.

Чызг йæ алыварсмæ тарстхуызæ й кæ сгæ йæ æ нхъæ лмæ каст, лæ ппу йæ худынæ й кæ д банцайдзæ н, уымæ, стæ й иу заман куы фæ сабырдæ р, уæ д бустæ хуызæ й загъта:

— Худæ г дæ м кæ сы, нæ? Уæ дæ уым æ ппындæ р худæ гæ й ницы ис. Ия у хуымæ тæ джы ном. Иннæ тæ й ницæ мæ й хицæ н кæ ны.

— Ма мæ м фæ хæ рам у, — йæ мидбылты худгæ йæ чызгмæ æ ргуыбыр кæ нгæ йæ, загъта лæ ппу. — Æ цæ гæ йдæ р мæ м худæ джы ном фæ каст. Кæ рæ дзийæ н фаг фестæ м: ды мæ ныл ахудтæ, æ з — дæ уыл. Ныр кæ рæ дзийæ ницыуал дарæ м. Афтæ нæ у?

Чызг йæ сæ р батылдта, разы дæ н, зæ гъгæ.

Раздæ р бахæ ццæ сты чызджы хæ дзармæ. Уый сæ фатермæ схизæ ны дуармæ æ рлæ ууыд æ мæ лæ ппуйы бафарста:

— Дæ телефоны номыртæ -ма мын зæ гъ...

— Ницæ мæ н дæ хъæ уынц, — загъта лæ ппу.

— Тæ рсыс, нæ?

— Æ з æ ндæ р цæ уылдæ р хъуыды кæ нын.

— Хистæ ртæ зæ ххы цъарыл цæ мæ й нæ тæ рсынц, ахæ м нæ й.

— Уымæ й раст зæ гъыс.

Чызг йе ’рмкъух раласта æ мæ йæ къух лæ ппумæ бадаргъ кодта. Къух уыди ихы къæ ртты хуызæ н уазал. Лæ ппу йæ нылхъывта.

— Ныр уæ химæ згъоргæ, Ия.

Лæ ппу та ныххудти.

Чызг къæ сæ ргæ рон фæ лæ ууыди:

— Ацы хатт мæ трамвайы базондзынæ?

— Куыннæ ма?!

— Уæ дæ уал фембæ лдмæ... трамвайы... — Чызг йæ къух йæ сæ рмæ бæ рзонд систа.

—... иумæ кæ м цæ удзыстæ м, — йæ ныхæ стыл ма йын бафтыдта лæ ппу.

***

Дыууæ боны фæ стæ лæ ппу цæ гатмæ командировкæ йы ацыд. Фæ стæ мæ æ рбаздæ хт дыууæ къуырийы фæ стæ. Ам, горæ ты, уалдзæ г кæ й æ рбахæ ццæ кæ ны, уый бæ рæ г дардта. Цæ гатаг мигъты фæ стæ алцыдæ р зынди дзæ вгар ирддæ рæ й, суанг ма трамвайтæ дæ р.

Сæ химæ куы бацыд, уæ д ын йæ ус загъта:

— Алы бон дæ р дæ м цавæ рдæ р æ рыгон чызг телефонæ й дзырдта.

— Цавæ р чызг?

— Нæ зонын. Æ нхъæ лдтон, ды йæ зоныс.

— Ницы йæ зонын.

— Стыхстæ н дзы.

— Цымæ чи уыдаид? — загъта лæ г æ мæ æ нæ бары худт бакодта. Телефоны дзæ нгæ рæ г райхъуыст, лæ г ваннæ йы йæ хи куы ’хсадта, уæ д. Мидæ мæ йæ м хъуыст, ус цы дзырдта, уый: æ рцыд, йæ хи ’хсы, фæ стæ дæ р-иу æ рбадзур. Лæ г йæ хуыссæ н бацагурынмæ хъавыд, афтæ та телефоны дзæ нгæ рæ г райхъуыст.

— Хъусын дæ м, — дзуапп радта лæ г.

— Рудик, де ’зæ р хорз. Фæ зындтæ? — райхъуыст телефоны хæ тæ лы кæ йдæ р хъæ лдзæ г хъæ лæ с.

— Де ’зæ р дæ р хорз! — хъавгæ йæ загъта лæ г. — Чи дæ?

— Нæ мæ базыдтай? Рудик, Рудик... Æ з дæ н, Ия.

— Ия, — чи йæ м дзырдта, уый базонгæ йæ загъта лæ г æ мæ æ нæ бары бахудт. — Салам, салам. Диссаджы ном мын æ рхъуыды кодтай.

— Дæ зæ рдæ мæ фæ цыд?

— Афтæ мæ хуыдтой, дæ карæ н куы уыдтæ н, уæ д.

— Дæ хицæ й ма ’ппæ л.

— Цæ мæ н дæ м афтæ кæ сы?

Дыууæ йæ дæ р ныхъхъус сты. Æ рæ джиау лæ ппу бафарста:

— Уæ ддæ р дæ цы хъуыди?

— Уый дæ ус уыди?

— О.

— Бинонтæ дын ис, уый мын цæ уылнæ загътай?

— Хатыр дæ курын, — хъазгæ мхасæ н загъта лæ г, — нæ йæ зыдтон, уымæ н исты ахадындзинад ис, уый.

— Куыннæ ма йын ис ахадындзинад! Æ мæ йæ уарзыс?

— Уæ дæ! — дзуапп радта лæ г. — Ия, байхъус-ма мæ м, дæ хорзæ хæ й: мауал мæ м æ рбадзур.

— Фæ -тарс-тæ? — йæ ныхас айвазгæ йæ, бафарста чызг. — Рудик, мацæ мæ йæ бамбар. Кæ д дæ фæ нды, уæ д йемæ цæ р. Мæ нæ н хъыг нæ уыдзæ н. Фæ лæ дæ ныхæ стæ мæ зæ рдæ мæ нæ цæ уынц: мауал, дам-иу æ рбадзур. Уæ д та мæ исты хъуыддаджы тыххæ й бахъуыдтæ.

— Цавæ р хъуыддаджы тыххæ й? — худгæ йæ бафарста лæ г.

— Куыд цавæ р хъуыддаджы тыххæ й? Зæ гъæ м... зæ гъæ м, иу резервуарæ й иннæ мæ мæ бон тæ нгъæ д рауадзын нæ у, — фæ царæ хст чызг, — уæ д дæ р дæ м нæ й дзурæ н?

— Нæ зонын.

— Мæ нмæ гæ сгæ, ис. Ма дзы тæ рс, Рудик, мах дыууæ стæ м, уый та — иу.

— Кæ мæ й? — нæ йæ бамбæ рста лæ г.

— Дæ усæ й, æ ндæ р кæ мæ й?

— Хæ рзæ хсæ в, Ия.

— Бафæ лладтæ, нæ?

— О.

— Омæ хорз. Мæ дзæ мбы мын нылхъив æ мæ мын хæ рзæ хсæ в зæ гъ.

— Æ лхъивын дын дæ дзæ мбы.

— Дæ усимæ дзургæ дæ р ма кæ н.

— Хорз. — Æ мæ ныххудти. — Иунæ г ныхас дæ р æ м нал скæ ндзынæ н. Йæ мидбылхудт нæ фехæ лд, афтæ мæ й йæ усы цурмæ бацыд.

— Уый Ия уыди, — загъта лæ г. — Уыцы æ взонг чызджы афтæ хонынц. Æ нæ хуыр ном дæ м нæ кæ сы?

— Кæ сы, — иуцасдæ р æ дзæ мæ й алæ ууыны фæ стæ загъта ус.

— Йæ хынцинаг скæ нын йæ бон нæ уыди. Æ хсæ зæ м кæ нæ æ вдæ м къласы ахуыр кæ ны, æ нхъæ лдæ н.

— Æ мæ йын баххуыс кодтай?

— Нæ гъ! Ферох мæ сты. Ахæ м хынцинæ гтæ зын кæ нын сты.

***

Бон цъæ хтæ кæ нын райдыдта, афтæ райхъуыст телефоны дзæ нгæ рæ г. Цæ й цъæ хтæ æ мæ цæ й цыдæ р — иу цъæ х дæ р дзы нæ уыд æ мæ иннæ дæ р: горæ ты цæ рджытæ сæ хъарм фынтæ уынгæ йæ уыдысты. Йæ хуыссæ нæ й стгæ йæ Рудольф, сæ бакомкоммæ цы хæ дзар уыд, уый рудзгуытæ м фæ комкоммæ, фæ лæ дзы иуæ й дæ р рухс нæ калд. Æ рмæ стдæ р хæ дзармæ бацæ уæ нтæ дзыхæ йцæ гъдгæ фæ ндыртау цыппар æ мхуызон рæ гъæ й æ рттывдтытæ калдтой. Телефоны дзæ нгæ рæ г цагъта æ мæ цагъта. Рудольф йæ цурмæ куы бахæ ццæ, уæ д сахатмæ æ ркаст: уыди æ хсæ зæ м æ рдæ г.

— Хъусын! — мæ сты дзуапп радта лæ г.

— Рудик, Рудик...

Лæ гæ н йæ маст пихылæ йттæ скалдта:

— Ия, цы ми кæ ныс, уый æ мбарыс?

— Рудик, — йæ ныхас ын æ рдæ гыл фескъуыдæ уыд, — ма мæ сты кæ н. Ды хъуыддæ гтæ н ницыма ’мбарыс.

— Цы ’рцыди, зæ гъ-ма йæ, — йæ маст тыххæ й уромгæ йæ, бафарста Рудольф.

— Рудик, ды Рудольф кæ й нал дæ, уый зоныс? Ардыгæ й фæ стæ мæ хуыйндзынæ Рудольфия, — стыр æ хсызгондзинад фехъусынгæ нæ гау фæ уæ лахизуæ вæ джы хъæ лæ сæ й загъдæ уыд фалæ рдыгæ й. — Рудольф-ия! Дæ зæ рдæ мæ нæ цæ уы? Ныртæ ккæ йæ æ рхъуыды кодтон. Рудольф æ мæ Ияйæ рауади Рудольфия. Итайлæ гтæ н дæ р ахæ м нæ мттæ ис. Зæ гъ-ма йæ, кæ ддæ ра дæ дзыхы та куыд фидауы.

— Рудольфия!

— Тынг у. Ныр нын дыууæ йæ иу ном уыдзæ н — ничиуал нæ фæ хицæ н кæ ндзæ н. Ромео æ мæ Джульеттæ йы хуызæ н. Ды дæ р Рудольфия, æ з дæ р Рудольфия.

— Æ рбайхъус-ма мæ м, — иуцасдæ р йе ’муд æ рцæ угæ йæ загъта лæ г. — Ацы хатт ма мын ног ном куы ’рхъуыды кæ най, уæ д-иу йæ фехъусын кæ нынæ н хуыздæ р рæ стæ г ссар.

— Куыннæ йæ ’мбарыс, йæ фехъусын кæ нынмæ æ рхъæ цмæ кæ й нал хъæ цыдтæ н, уый? Стæ й дæ уæ н дæ р стын афон у. Рудольфия, æ стæ м æ рдæ гыл дæ м трамвайы æ рлæ ууæ ны æ нхъæ лмæ кæ й кæ сдзынæ н, уый дæ ма ферох уæ д.

— Абон æ з трамвайы нæ цæ удзынæ н.

— Цæ уылнæ?

— Улæ фæ н бон мын у.

— Къуырийы астæ у?

— О, уымæ й размæ иу бон уæ лдай бакуыстон.

— А-а, — загъта, фыдæ нхъæ лы мыртæ кæ мæ й хъуыст, уыцы хъæ лæ с. — Æ мæ уæ д æ з та?

— Нæ зонын. Комкоммæ скъоламæ ацу. Мæ нмæ ма ’нхъæ лмæ кæ с.

— Дæ усæ н дæ р улæ фгæ бон у?

— Нæ у.

— Уæ дæ уæ д хорз. Æ рмæ ст дæ ма ферох уæ д, нæ ном Рудольфия кæ й хуыйны, уый.

— Мæ хи тынг амондджын хонын уымæ й.

Телефоны хæ тæ л æ рæ вæ рдта æ мæ хъуырхъуыргæ нгæ йæ хицæ н цайæ н дон æ вæ рынмæ ацыд. Фынæ йы кой кæ нгæ дæ р нал кодта, уымæ н æ мæ зыдта, хуыссæ г æ й кæ й нал æ рцахсдзæ н, уый. Ноджы сæ бакомкоммæ хæ дзары æ ртæ рудзынгæ й рухс кæ лын дæ р райдыдта.

***

Æ мбисбон дуары хойын ссыд. Лæ г уыцы рæ стæ г уыд йæ тæ ккæ пъолтæ æ хсгæ йæ. Йæ къухы цы хуылыдз хæ цъил уыд, уый фæ свæ д æ рæ вæ рынмæ дæ р нал фæ царæ хст, афтæ мæ й йæ чызг æ рбаййæ фта.

— Дæ бон хорз, Рудольфия.

— Ды? — дисхуызæ й загъта лæ ппу. — Цы ’рцыди?

— Мæ нæ н дæ р абон улæ фты бон у.

Чызджы цæ сгомыл амонд æ рттывдтытæ калдта. Æ фсæ рмæ н дзы йæ кой дæ р нæ уыд.

— Æ цæ г зæ гъыс? — ныфсджынæ й фæ хъæ р кодта лæ ппу. — Уæ дæ, зæ гъыс, улæ фыс, и? Гъемæ мидæ мæ рахиз. Иугæ р æ рбацыдтæ, уæ д ам цы лæ ууыс?! Æ з ныртæ ккæ фæ уыдзынæ н.

Чызг йæ дзаумæ ттæ нæ раласта, афтæ мæ й, рудзынджы цур цы къæ лæ тджын уыд, ууыл æ рбадти æ мæ, лæ ппу хæ цъилимæ куыд архайдта, уымæ каст.

— Рудольфия, мæ нмæ гæ сгæ, дæ бинонтæ й амонд нæ фæ ци, — загъта чызг иу уысм хъусæ й алæ ууыны фæ стæ.

Лæ ппу йæ астæ у сраст кодта.

— Бирæ ма дзур, — йæ мидбылты худгæ йæ, загъта лæ ппу.

— Æ ви, зæ гъыс, раст нæ дæ н?

— Æ з ницы зæ гъын.

— Уæ дæ дзы уый ис.

— Уый бæ сты дæ дзаумæ ттæ ралас.

— Тæ рсгæ дæ кæ нын, — рудзынгæ й акæ сгæ йæ загъта чызг.

— Цы загътай?

— Ды та уæ ддæ р нæ лгоймаг дæ.

— Мæ нæ цæ уылты хъуыды кæ ны! — ныххудти лæ ппу. — Уыцы хуызæ нæ й ардæ м цæ уын куыд æ рбауæ ндыдтæ?

— Омæ мах дыууæ йæ иумæ не стæ м, Рудольфия?

— Уымæ й раст зæ гъыс. Мæ нæ й уый æ рбайрох и. Уыцы хъуыддаг мыл цыдæ р хæ стæ æ вæ ры.

— Дæ уæ н уый загъдæ уа.

Чызг иуцасдæ р хъусæ й лæ ууыд. Лæ ппу цалынмæ бедраимæ архайдта, уæ дмæ æ нцад бадт. Лæ ппу куы ’рбацыд, уæ д чызджы пъалто къæ лæ тджыны уæ хскыл ауыгъдæ й æ рбаййæ фта. Ияйы цæ сгом уыд æ нкъард æ мæ сагъæ схуыз.

— Рудольфия, абон æ з бирæ фæ куыдтон, — йæ мидхъуыдытæ æ нæ нхъæ лæ джы æ ргомæ й загъта чызг.

— Уагæ ры цæ уыл, Ия?

— Ия нæ, фæ лæ Рудольфия.

— Уагæ ры цæ уыл, Рудольфия?

— Мæ хистæ р хо мæ фæ кæ уын кодта ацы улæ фты боны тыххæ й. Нæ мын æ й уагъта исын.

— Мæ нмæ гæ сгæ, дæ хо раст уыд.

— Нæ уыди, Рудольфия, нæ. — Чызг фестади æ мæ рудзынджы цурмæ бацыд. — Иу хатт улæ фты бон райсын æ мбæ лы. Куыннæ йæ ’мбарут? Мæ нæ ныртæ ккæ демæ кæ й ныхæ стæ кæ нын, уымæ й куыд тынг амондджын дæ н, уый куы зонис, уæ д афтæ нæ зæ гъис...

Чызг та ныхъхъус. Лæ ппу йæ м кæ сыныл фæ ци. Йæ тæ нæ г къабайæ, æ нахуыр цъиутæ лæ ппынтæ кæ м рауадзынц, дыууæ ахæ м чысыл ахстонау къуыпп дардтой йæ риутæ. Лæ ппуйы цæ стытыл ауад, афæ дзы фæ стæ чызджы цæ сгом куыд фендæ рхуызон, фæ рæ сугъддæ р уыдзæ н, уый. Йæ фарсмæ йæ хи хуызæ н æ рыгон лæ ппу кæ й фæ зындзæ н, ууыл куы ахъуыды кодта, уæ д цæ мæ ндæ р фенкъардхуыз. Лæ ппу чызджы цурмæ бацыд, йе уæ хсчытæ йын кæ рæ дзимæ æ рбалхъывта æ мæ йæ мидбылты бахудгæ йæ загъта:

— Тыхсгæ ма кæ н, алцыдæ р хорз уыдзæ н.

— Æ цæ г зæ гъыс, Рудольфия?

— О.

— Æ ууæ ндын дыл, — загъта чызг.

— Æ ууæ нд мыл.

Лæ ппу йæ цурæ й ацæ уынмæ хъавыд, фæ лæ йæ м чызг фæ дзырдта:

— Рудольфия!

— Уæ й.

— Ус курыныл цæ мæ н батагъд кодтай? Дыууæ азы ма куы банхъæ лмæ кастаис, уæ д дын æ з бакуымдтаин.

— Тагъд ма кæ н. Ды æ нæ уи дæ р ацæ удзынæ чындзы... иу дзæ бæ х лæ ппумæ.

— Мæ н чындзы дæ умæ ацæ уын фæ ндыди.

— Уый мæ нæ й хуыздæ р уыдзæ н.

— Куыннæ стæ й, — дызæ рдыггæ нгæ йæ загъта чызг. — Дæ умæ гæ сгæ, хуыздæ ртæ вæ ййы?

— Мин хатты хуыздæ ртæ дæ р.

— Фæ лæ уый ды нæ уыдзынæ... — æ мæ арф ныуулæ фыд.

— Нæ фæ лæ ма уый бæ сты цай бацымæ м.

— Бацымæ м.

Лæ ппу цæ лгæ нæ нмæ ацыди æ мæ цайæ н дон сæ вæ рдта.

— Рудольфия!

Чызг лæ ууыди чингуыты тæ рхæ джы раз.

— Рудольфия, нæ дыууæ йы хуызæ н рæ сугъд ном никæ уыл ис. Суанг ма фысджытыл дæ р. — Чызг иуцъус хъусæ й алæ ууыд. — Чи зоны, æ рмæ ст мæ нæ ауыл. Эк-зю-пе-ри. Æ цæ г, æ цæ г, рæ сугъд дæ м нæ кæ сы?

— Кæ сы, — загъта лæ ппу. — Йæ фыстытæ й йын исты кастæ?

— Ницы.

— Бакæ с-ма сæ. Æ рмæ ст, дæ хицæ н улæ фты бонтæ куыд нал скæ най, афтæ мæ й. Баныхас кодтам?

— О.

Чызг йæ пъалто кæ нынмæ фæ ци.

— Цай та? — йæ зæ рдыл æ рбалæ ууыд лæ ппуйæ н.

— Рудольфия, цæ й, æ з ацæ уон, хорз? — йæ цæ сгомыл фæ зынд æ нкъард мидбылхудт. — Æ рмæ ст, æ з ам уыдтæ н, уый дæ усæ н ма схъæ р кæ н. Хорз, Рудольфия?

— Хорз, — зæ рдæ йын бавæ рдта лæ ппу.

Чызджы ацыды фæ стæ лæ ппу æ рæ нкъард. Йæ сагъæ с цæ уыл уыд, уый бæ лвырд йæ хæ дæ г дæ р нæ зыдта, фæ лæ йын цыдæ р кæ й нал фаг кодта, уый кæ цыдæ р æ нкъарæ нæ й хатыдта. Йæ дзаумæ ттæ скодта æ мæ уынгмæ рацыд.

***

Уалдзæ г куыд ралæ ууыд, уый бирæ тæ нæ бамбæ рстой. Адæ м цалдæ р бонмæ дзæ вгар фæ хæ ларзæ рдæ дæ р сты. Уыцы цалдæ р боны зымæ гæ й уалдзæ гмæ уыдысты хиды хуызæ н. Уалдзыгон фынтæ къамæ йфæ рсæ джы зæ рдæ вæ рæ н ныхæ стау горæ ты цæ рджытæ н басгуыхтысты амонд æ мæ уарзондзинады хос.

Иу ахæ м бон, дыууæ изæ растæ у Рудольф куыстæ й куы ’рбацæ йцыд, уæ д æ й иу ацæ ргæ сылгоймаг фæ урæ дта.

— Æ з Ияйы мад дæ н, — загъта сылгоймаг. — Бахатыр кæ н, фæ лæ, мæ нмæ гæ сгæ, дæ ном Рудольф хуыйны.

— Афтæ мæ хонынц, — йæ мидбылты бахудгæ йæ загъта лæ ппу.

— Æ з дæ зонын мæ чызджы ныхæ стæ м гæ сгæ. Фæ стаг рæ стæ г дæ кой тынг арæ х кæ ны. Фæ лæ æ з...

Сылгоймаг дарддæ р дзурын нал фæ рæ зта. Рудольф ын йæ уавæ р бамбæ рста æ мæ загъта:

— Дæ зæ рдæ мацæ мæ ’хсайæ д. Æ з æ мæ Ияйы ’хсæ н ис æ рмæ стдæ р хæ лар ахастдзинæ дтæ.

— Æ мбарын æ й, — æ фсæ рмыгæ нгæ йæ загъта сылгоймаг. — Фæ лæ Ия тынг хивæ нд чызг у, æ ппындæ р нæ м нæ хъусы. Дæ ныхасæ н, чи зоны, аргъ скæ нид... Тæ рсгæ йын кæ нын. Нырма бынтон æ рыгон у æ мæ куы фæ рæ дийа, уымæ й ме уæ нджы мигъ бады. Стæ й ма дын уый дæ р зæ гъдзынæ н: йе ’мгæ ртты ’хсæ н ын иу хæ лар нæ й. Æ мæ мæ уый дæ р тасы æ фтауы.

— Уый, æ цæ гæ йдæ р, æ взæ р у.

— Бæ ргæ йæ ’мбарын. Цыма дæ умæ байхъусдзæ н, афтæ мæ м кæ сы.

— Æ з йемæ аныхас кæ ндзынæ н, — зæ рдæ йын бавæ рдта лæ ппу. — Фæ лæ, мæ нмæ гæ сгæ, Ия хорз чызг у. Дзæ гъæ лы йæ м дæ зæ рдæ ’хсайы.

— Нæ зонын, нæ зонын...

— Хорзæ й баззай. Æ з йемæ аныхас кæ ндзынæ н. Ма тыхс.

***

Лæ ппу хъуыддаг дарддæ рмæ æ ргъæ вынмæ нæ хъавыд. Хъуамæ йæ м телефонæ й бадзырдтаид. Ноджы йæ ус сæ химæ нæ уыд.

— Рудольфия! — бæ рæ г уыд, лæ ппуйы хъæ лæ с фехъусын ын æ хсызгон кæ й уыд. — Кæ й æ рбадзырдтай, уымæ й цы хорз бакодтай, Рудольфия. Æ з та кæ угæ кодтон.

— Афтæ арæ х кæ уын хорз нæ у, — загъта лæ ппу.

— Уый мын иууылдæ р «Чысыл Æ лдар»-ы аххос уыди. Тæ ригъæ д ын кæ нын. Æ цæ гæ й æ ртахти зæ хмæ?

— Мæ нмæ гæ сгæ, æ цæ гæ й.

— Мæ нмæ гæ сгæ дæ р. Мах та йæ нæ зыдтам. Уый та тынг æ взæ р у. Экзюпери куы нæ уыдаид, уæ д æ й никуыдæ р базыдтаиккам. Хуымæ тæ джы йын нæ й æ з æ мæ дæ у хуызæ н рæ сугъд ном.

— Уымæ й раст зæ гъыс.

— Æ з ма цæ уыл хъуыды кæ нын, уый зоныс? Чысыл Æ лдарæ й кæ й баззад, уый хорз у. Куы сдынджыр уыдаид, уæ д иннæ тæ й ницæ мæ йуал хицæ н кодтаид æ мæ нæ м диссаг нал кастаид. Диссаг нæ м чи нæ кæ сы, ахæ м адæ ймæ гтæ та нæ м, цас хъæ уы, уымæ й фылдæ р ис.

— Нæ зонын.

— Æ з та йæ бæ лвырд зонын.

— «Адæ мы планетæ » бакастæ?

— Иууылдæ р ын йæ фыстытæ бакастæ н, Рудольфия. Мæ нмæ гæ сгæ, Экзюпери тынг зондджын фыссæ г у. Йæ фырзондджынæ й ма мæ суанг тасы дæ р æ фтауы. Стæ й хæ ларзæ рдæ. Хъуыды ма кæ ныс, Барчы куы балхæ дтой, уæ д ын цы ’хца радтой, уымæ й сывæ ллæ ттæ н дзабыртæ куыд балхæ дта, уый? Йæ химæ дзы æ ппындæ р куы ницыуал баззад.

— Куыннæ йæ хъуыды кæ нын?! — загъта лæ ппу. — Иннæ ахæ м Боннафус. Хъуыды ма кæ ныс, араббæ гты куыд пырх кодта æ мæ стыгъта, уый? Уыдон та дзы, иуæ й, се сæ фт уыдтой, иннæ мæ й та йæ уарзгæ дæ р кодтой.

— Уымæ н æ мæ æ нæ уымæ й æ дзæ рæ г быдыр хуымæ тæ джы æ дзæ рæ г быдыр йеддæ мæ ницы уыдаид, фæ лæ сæ м уый фæ рцы уыцы иу рæ стæ г каст тæ ссаг æ мæ романтикон дæ р.

— Уыдæ ттæ кæ д æ мбарыс, уæ д тынг хорз чызг дæ, — раппæ лыд дзы лæ ппу.

— Рудольфия... — чызг дарддæ р сдзурын ницыуал сфæ рæ зта.

— Хъусын дæ м.

Чызг ницы дзырдта.

— Рудольфия, — сдзырдта тыхстхуызæ й лæ ппу. — Нæ фæ лæ ма ардæ м рацу, нæ химæ ничи ис.

***

Фæ стæ мæ фæ кæ сгæ йæ, къæ лæ тджыны цурмæ бацыд æ мæ дзы æ рбадти.

— Дæ химæ хъусыныл цы фæ дæ?

— Æ цæ гæ й нæ й уæ химæ?

— Чи?

— Дæ ус.

— О.

— Къыно цы уа, уый у.

— Цы загътай?

— Къыно цы уа, уый, зæ гъын, у.

— Уыцы ныхас та кæ цæ й ракъахтай?

— Æ взаг хъæ здыг у. Уымæ й хуыздæ р дзырд ын нæ хъæ здыг æ взаджы не ссардтон.

— Ия, афтæ гæ нæ н нæ й.

— Ия нæ, фæ лæ Рудольфия.

— Ферох та мæ и.

— Ибон уæ м æ рбадзырдтон, æ мæ хæ тæ л дæ ус систа. Æ мæ мын цы загъта, уый зоныс? Кæ д, дам, æ м резервуары тыххæ й дзурыс, уæ д, дам, дæ ахуыргæ нæ джы куы бафæ рсай, уæ д хуыздæ р уыдзæ н. Мæ нмæ гæ сгæ дын мæ нæ й тæ рсы.

— Нæ мæ уырны.

— Рудольфия, æ ргом-ма зæ гъ, æ з уымæ й хуыздæ р нæ дæ н? Уæ ддæ р нырма мæ кармæ нæ ма ахæ ццæ дæ н. Мæ нæ н мæ цард нырма разæ й ис.

Лæ ппу йæ мидбылты бахудт æ мæ йæ сæ р разыйы тылд бакодта.

— Мæ нмæ гæ сгæ уын ахицæ н кæ нын афон у.

— Æ дылы ныхæ стæ ма кæ н, — йæ ныхас ын æ рдæ гыл аскъуыдта лæ ппу. — Æ гæ р бирæ тæ дын барын.

— Уарзгæ мæ кæ й кæ ныс, уый тыххæ й?

— Хæ лæ рттæ кæ й стæ м, уый тыххæ й.

Чызджы æ рфгуытæ æ рбалхынцъ сты, фæ лæ бæ рæ г уыд, ахæ м уавæ ры бирæ кæ й нæ фæ уыдзысты.

— Йæ ном цы хуыйны?

— Кæ мæ н — мæ усæ н?

— О.

— Клавæ.

— Уæ ззаудæ р номæ н æ рхъуыдыгæ нæ н нæ й.

— Банцай.

Чызг сыстади, иу уысм цъынддзæ стæ й алæ ууыны фæ стæ загъта:

— Рудольфия, ме ’дылы ныхæ стæ м ма хъус. Нæ мæ фæ ндыди...

— Æ рмæ ст кæ угæ нæ, — æ рхатæ гау æ м кодта лæ ппу.

— Не скæ удзынæ н.

Чызг иуварс ацыд æ мæ рудзынджы ’рдæ м азылд.

— Рудольфия, — загъта чызг, — афтæ баныхас кæ нæ м: æ з абон ам нæ уыдтæ н æ мæ, цыдæ риддæ р загътон, уыдонæ й ды иу ныхас дæ р нæ фехъуыстай. Хорз?

— О.

— Æ мæ дын ацы «фембæ лдмæ уал» дæ р телефонæ й загътон.

— Хорз. Чызг ацыди.

Фондз минуты фæ стæ телефоны дзæ нгæ рæ г райхъуыст.

— Фембæ лдмæ уал, Рудольфия.

— Фембæ лдмæ уал.

Лæ ппу ма æ нхъæ лмæ каст, фæ лæ чызг хæ тæ л æ рæ вæ рдта.

***

Уæ дæ й фæ стæ мæ чызг телефонæ й нал дзырдта, æ мæ йæ лæ ппу дзæ вгар рæ стæ г нал федта, уымæ н æ мæ та командировкæ йы ацыд. Фæ стæ мæ æ рбаздæ хт майы, уалдзæ г фæ уынмæ куы хъавыдис, уæ д. Ноджы уыцы рæ стæ г йæ куыстытæ мæ лæ ты бирæ дæ р баисты. Чызг-иу йæ зæ рдыл куы ’рлæ ууыд, уæ д-иу æ м бадзурынмæ хъавыд, фæ лæ хъуыддаг иу бонæ й иннæ мæ æ ргъæ вгæ цыди æ мæ йæ м иу хатт дæ р никуы бадзырдта.

Æ ппынфæ стаг æ нæ нхъæ лæ джы фембæ лдысты — уæ д дæ р та трамвайы. Лæ ппу йæ ауыдта æ мæ, адæ мы ’хсæ нты йæ хицæ н фæ ндаг гæ рдгæ, йæ размæ атындзыдта. Тарсти, иннæ ’рлæ ууæ ны куы рахиза, уымæ й. Йæ фæ стæ агæ пп кæ нынмæ та, чи зоны, æ мæ йæ ныфс нæ бахастаид. Ия нæ ахызти хæ стæ гдæ р æ рлæ ууæ ны æ мæ лæ ппуйæ н цæ мæ дæ р гæ сгæ, цас æ мбæ лд, уымæ й æ хсызгондæ р уыд.

— Дæ бон хорз, Ия, — йе уæ хскмæ бавналгæ йæ йæ м сдзырдта лæ ппу. Чызг æ м тарстхуызæ й разылд æ мæ йæ куы ауыдта, уæ д йæ зæ рдæ æ хсызгон рæ хуыст скодта. Йæ сæ ры батылдæ й йын салам радта æ мæ та йæ раздæ рау араст кодта:

— Ия нæ, фæ лæ Рудольфия. Æ ви раздæ ры хуызæ н хæ лæ рттæ нал стæ м?

— Стæ м, кæ й зæ гъын æ й хъæ уы.

— Кæ мдæ р уыдтæ, нæ?

— О.

— Иу хатт дæ м дзырдтон æ мæ уæ химæ нæ разындтæ.

— Ныр æ нæ хъæ н къуыри ам дæ н.

Трамвайы уыди бирæ адæ м æ мæ сæ алырдыгæ й къуырдтытæ кодтой. Кæ рæ дзимæ сын бынтон хæ стæ г лæ угæ æ рцыд.

— Рудольфия, цыдæ р дын куы зæ гъин, уый дæ нæ фæ нды?

— Куыннæ ма мæ фæ нды?!

Чызг йæ хи хæ рдмæ сивæ зта. Сæ цæ сгæ мттæ кæ рæ дзимæ афтæ æ рбаввахс сты, æ мæ лæ ппуйы бафæ ндыд йæ цæ стытæ бацъынд кæ нын.

— Æ з æ нæ дæ у тынг æ нкъард кæ нын, Рудольфия.

— Æ дылы къоппа, — загъта лæ ппу.

— Зонын æ й. — Чызг арф ныуулæ фыд. — Ме ’мгар лæ ппутæ й никæ й мысын, иу дæ р мæ дзы ницæ мæ н хъæ уы.

Трамвай æ рлæ ууыд, æ мæ дыууæ йæ дæ р рахызтысты.

— Ды Клавæ мæ тагъд кæ ныс?

— Нæ -а, цæ й æ мæ атезгъо кæ нæ м.

Цæ угæ доны ’рдæ м азылдысты æ мæ сæ ных сарæ зтой быдырмæ. Фæ ндаг бæ рæ г дзы никуы зынд æ мæ сæ цæ уын бахъуыд къуыбыртæ æ мæ бырæ тты обæ утты сæ рты. Лæ ппу йын йæ къух райста æ мæ йын æ ххуыс кодта æ нæ раны рæ тты цæ уынæ н.

Чызг ницы дзырдта. Мадзура уæ вын ыл нæ фидыдта, фæ лæ уæ ддæ р йæ дзыхæ й ныхас нæ хауд. Лæ ппу æ мбæ рста, чызг йæ чемы кæ й нæ й, уый, фæ лæ уæ ддæ р æ дзæ мæ й цыди.

Къардиумæ бахæ ццæ сты, уæ ддæ р ма йын йæ къухыл хæ цыди. Дыууæ йæ дæ р кастысты донмæ, стæ й та доны фале дард кæ дæ мдæ р æ мæ та уый фæ стæ ногæ й донмæ.

— Рудольфия, — дарддæ р æ нæ дзургæ йæ лæ ууын нал бафæ рæ зта чызг. — Мæ нæ н нырма иу хатт дæ р никуыма ничи аба кодта.

Лæ ппу æ ргуыбыр кодта æ мæ йын йæ русæ н аба кодта.

— Мæ былтæ н.

— Йæ былтæ фæ ба кæ нынц æ ппæ ты хæ стæ гдæ р адæ ймагæ н.

— Æ з та?

Чызг хæ рдмæ фæ хауд. Лæ ппу йын фæ тарст. Уысмы фæ стæ бамбæ рста — банкъардта нæ, фæ лæ бамбæ рста, — чызг æ й кæ й ныццавта, уый. Йæ уалхъус ын ныггæ рах ласта æ мæ лидзынмæ фæ ци къуыбыртæ æ мæ бырæ тты сæ рты.

Лæ ппу йæ бынаты лæ ууыд æ мæ, чызг куыд тæ хы, уымæ каст. Йæ фæ дыл ахъæ р кæ ныны ныфс дæ р æ м нал разынд, нал бауæ ндыд йæ фæ дыл азгъорын дæ р. Афтæ мæ й ма фæ лæ ууыд дзæ вгар рæ стæ г — афтидæ й, йæ хицæ н æ нæ уынон уæ вгæ йæ.

***

Уый уыдис сабаты, хуыцаубоны та йæ м сæ умæ райсом æ рбадзырдта чызджы мад.

— Рудольфия, хатыр дæ курын, кæ д дæ райхъал кодтон, уæ д. Сылгоймагæ н уыди зырзыргæ наг хъæ лæ с, дзырдта къуызгæ йæ.

— Хъусын дæ м, — загъта лæ ппу.

— Рудольфия, Ия дысон нæ химæ нæ уыди.

Лæ ппуйы исты дзуапп дæ ттын хъуыд, фæ лæ ницы дзырдта.

— Адæ ргæ й нæ хицæ н бынат нал арæ м, цы кæ нгæ нын у, уый дæ р нæ зонæ м. Афтæ никуыма бакодта...

— Фыццаджыдæ р уал æ рсабыр у, — загъта æ ппынфæ стаг лæ ппу. — Чи зоны, йе ’мбæ лттæ й искæ мæ баззад.

— Нæ зонын.

— Уый афтæ уыдзæ н. Кæ д иу-дыууæ сахатмæ нæ фæ зына, уæ д æ й агурдзыстæ м. Æ рмæ ст æ рсабыр у. Дыууæ сахаты фæ стæ дæ м мæ хæ дæ г бадзурдзынæ н.

Лæ ппу хæ тæ л æ рæ вæ рдта æ мæ ахъуыды кæ ныны фæ стæ йæ хицæ н загъта: «Ды дæ р æ рсабыр у, чи зоны, йе ’мбал чызгмæ баззади». Фæ лæ æ рсабыр уæ вын йæ бон нæ уыд, уый нæ фæ лæ ма йыл ризæ г дæ р бахæ цыд. Цæ мæ й йе ’муд æ рцæ уа, уый тыххæ й гыццыл уатмæ бацыд æ мæ зæ ронд чингуытæ рафæ лдах-бафæ лдах кæ ныныл схæ цыд. Йæ алгебрæ йы чиныг нал ардта æ мæ уый агургæ йæ иуцасдæ р æ ндæ р хъуыдытыл фæ ци.

Телефон кæ мдæ р æ рныгъуылд æ мæ хъусæ й лæ ууыд. Рудольф йæ фæ стæ уаты дуар рахгæ дта æ мæ ахуыргæ нæ н чиныг фæ лдахын райдыдта. Ссардта йæ: иу резервуарæ й иннæ мæ дыууæ сахаты дон куы фæ цъирай...

Телефоны дзæ нгæ рæ г райхъуыст.

— Фæ зынди. — Чызджы мад йæ кæ уын нал баурæ дта.

Лæ ппу лæ ууыд æ мæ хъуыста.

— Рудольфия, дæ хорзæ хæ й, махмæ -ма ’рбацу.

Сылгоймаг та ногæ й ныккуыдта, стæ й ма йæ ныхасмæ бафтыдта:

— Цыдæ р кæ ны.

***

Бар никæ мæ й ракургæ йæ, йæ плащ раласта, æ мæ йын мад чызджы уатмæ къухæ й ацамыдта.

Ия, йæ къæ хтæ йæ быны бакодта, афтæ мæ й сынтæ гыл бадти. Йæ сæ р размæ -фæ стæ мæ змæ лын кæ нгæ йæ йæ акомкоммæ рудзынгæ й каст.

— Рудольфия! — сдзырдта йæ м лæ ппу.

Чызг æ м разылди, фæ лæ дзургæ ницы скодта.

— Рудольфия!

— Банцай, — чызджы цæ сгом æ лгъгæ нæ гау анцъылдтæ. — Цæ й Рудольфия ис дæ уæ й? Кæ д дæ, уæ д æ рмæ стдæ р Рудольф. Хуымæ тæ гдæ р Рудольфæ н уæ вæ н нæ й, ахæ м. Бамбæ рстай?

Уайдзæ ф ахæ м тыхджын уыди, æ мæ йæ буары кæ рæ й-кæ ронмæ ахъардта, фæ лæ ма йæ м уæ ддæ р уаты баззайыны фаг хъару разынд. Фæ рссаджы цурмæ бацыд æ мæ дæ лрудзынгыл æ рæ нцой кодта.

Чызг раздæ рау йæ сæ р размæ -фæ стæ мæ змæ лын кæ нгæ йæ йæ акомкоммæ лæ ппуйы иувæ рсты касти. Æ нæ рынцойæ хъуысти сынтæ джы цъæ тты сабыр уынæ р.

— Хорз, фæ уæ д афтæ, — чызджы уайдзæ фтимæ сразы уæ вгæ йæ, загъта лæ ппу, — фæ лæ, кæ м уыдтæ, уый-ма зæ гъ!

— Мæ разæ й фесæ ф! — лæ ппумæ нæ раздæ хгæ йæ фæ ллад дзуапп радта чызг.

Лæ ппу йæ сæ р разыйы тылд бакодта. Уый фæ стæ рагъæ нæ й йæ плащ райста, мады æ дзæ м фæ рстытæ ницæ мæ даргæ йæ, асинтыл æ рхызт. Хуыцаубонæ н уыди йæ тæ ккæ райдайæ н, æ мæ уынджы бирæ змæ лæ г нæ ма уыд. Лæ ппуйыл зонгæ тæ й ничи амбæ лд. Быдырыл ахызт, цæ угæ доны былгæ ронмæ бахæ ццæ æ мæ æ васт ахъуыды кодта: дарддæ р та кæ дæ м?

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 Следующая ⇒