ТОЛЕРАНТТЫ ТӘРБИЕ БЕРУДЕГІ ОТБАСЫНЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІ

Толеранттылық қ а тә рбиелеу ең бірінші отбасынан басталады. Отбасы жас ұ рпақ тарды жеке тұ лғ а ретінде қ алыптастырудың қ айнар бастауы. Бала ү шін отбасы бір жағ ынан - тіршілік қ оршауы болса, екінші жағ ынан - тә рбиелік орта. Отбасындағ ы қ арым-қ атынастың дұ рыс болып қ алыптаспауы мұ ғ алімдерді де, ата-аналарды да ойландыратын ортақ мә селелер. Қ азіргі ғ алымдар отбасындағ ы қ арым-қ атынасты ерлі зайыптылар арасындағ ы қ арым-қ атынас, орта буын мен ағ а буын арасындағ ы қ арым-қ атынас, ә ке-шеше мен бала арасындағ ы қ арым-қ атынас, ынтымақ тастық қ арым қ атынас деп қ арастырады.

Соның ішінде ынтымақ тастық – идеалды қ атынас тү рі, балағ а деген сү йіспеншілік, баланы тү сіну, қ ұ рмет кө рсету талап бірлігімен ұ штасады. Ынтымақ тастық толеранттылық қ а тә рбиелеудің ең қ олайлы қ атынас тү рі болып саналады. Сондық тан толеранттылық қ а тә рбиелеу ә рбір отбасында ө з бастауын алуы бү гінде басты мә селеге айналуы тиіс.

Балаларбір–бірінеқ аншалық тыұ қ самайтынболса, ә ке мен шеше де бір –бірінесоншалқ ытыұ қ сасемес. Баламенқ арым –қ атынас та терең индивидуалдыжә небір–бірінеұ қ самайтынболыпкеледі. Педагог ата-ананық айтатә рбиелейалмайды, бірақ ата-анамен бала арасындағ ыө зарақ атынасқ аә серетеаладыжә не де арнайыжұ мыснегізіндебаланың ө згелергедегенқ атынасынтү зетугеболады.

Отбасындағ ыпсихологиялық саулық сақ талмай, кикілжің нің, зорлық -зомбылық тың ә серіненбалаларбойындажағ ымсызсезімдер мен эмоциялартуындайды.

Отбасыбалағ аадамдарменө зараә рекеттесугеқ атыстымаң ыздытә жірибебереді, мұ ндаолқ арым-қ атынасжасауғ а, басқ алардытың дауғ ажә неолардың кө зқ арастарынсыйлауғ а, туғ антуысқ андарынашыдамдылық пенқ арауғ аү йренеді. Ата-ана – толеранттылық тың ү лгісі бола білукерек. Толеранттымінез-қ ұ лық тың тә жірибесінмең герукезіндеата-анаментуыстардың бергенү лгілеріү лкенмә нгеие. Ең негізгісібұ л бала бойындатолеранттылық тың қ алыптасуынаотбасындағ ық арым-қ атынас, ата-аналар мен туысқ андарарасындағ ыә рекетжасаустиліжатады. Сонымен, жоғ арыдаайтылғ андардық орытакеле, отбасындаоқ ушылардытолеранттылық қ атә рбиелеудің қ ажеттілігібү гінгікү ндешешімінқ ажетететінө зектімә селелердің біріекеніндә лелдепотыр

Толеранттылық қ атә рбиелеуең біріншіотбасынанбасталады. Отбасыжасұ рпақ тардыжекетұ лғ аретіндеқ алыптастырудың қ айнарбастауы. Бала ү шінотбасыбіржағ ынан – тіршілікқ оршауыболса, екіншіжағ ынан – тә рбиелік орта.

Отбасында толеранттылық қ а тә рбиелеу жолдарына келетін болсақ, М. И. Рожков пен М. А Ковальчук толеранттылық қ а тә рбиелеуде оқ ушылармен ата-аналардың ө зара қ арым-қ атынасының сә тті шешу ү шін педагог-психологқ а субъектілік, тепе-тең дік, жекелеу, рефлексивтік кө зқ арас, толерантты орта жасау принциптерін ұ сынды.

Отбасындағ ы қ арым-қ атынастың дұ рыс болып қ алыптаспауы мұ ғ алімдерді де, ата-аналарды да ойландыратын ортақ мә селелер.

Толерантты парасаттың ү лгісі қ азақ билерінде кө п кездеседі. Мысалы, Қ азыбекбидің қ алмақ ханы Қ оң тайшығ аайтқ ан “бізқ азақ деген мал бақ қ анелміз” депбасталып, “досымыздысақ тайбілгенелміз, дә м-тұ здыақ тайбілгенелміз, асқ ақ тағ ан хан болса, хан ордасынтаптайбілгенелміз”, “…берсең жө ндепбітімің діайт, не тұ рысатынжерің діайт! ” депаяқ талатынсө здеріө зарасыйластық қ ашақ ырады.

Қ арама-қ арсы беталыс, бағ ыт, пікір, идеялар қ ай мемлекет пен қ оғ амда да бар. Халық тың даналығ ы, ел басқ арудың ө нері осы ү рдістердібелгілімә мілегекелтіріп, асауғ атұ саусалып, ү йлесім, жарасымтаптыруда. Толеранттылық, келісімтарихтың мә ң гіліксыйыемес, себебікү нделіктідамудантуыпотыратынқ айшылық тарбіржолашешілмейді: кү ніге, ай сайын, жылдарбойы, ү здіксіз, ешкімгебұ ратартпай, шынайыжанашырлық пен, халық пенақ ылдасаотырып, олардың шешімінтабудыталапетеді. Сондық тан “толеранттылы”, “тұ рақ тық оғ ам” дегенұ ғ ымдаршарттытү рдеғ анақ олданылып, жайбарақ аттылық қ ажолберілмеугетиіс.

Қ ОРЫТЫНДЫ

Пайдаланғ ан ә дебиеттер:

1. Назарбаев Н. Қ азақ стан – 2030. Ел Президентінің Қ азақ стан халқ ына жолдауы.

2. Кенжалин Ж. Ұ лт рухын ұ лық тағ ан ұ рпақ пыз. – Алматы, 2005.

3. Шаяхметова М. Жоғ ары білім беру жү йесінде болашақ педагог маманның этникалық толеранттылығ ын қ алыптастырудың моделі // Ұ лт тағ ылымы. -Алматы, 2009.

4. «Қ азақ стан Республикасының азаматтарына патриоттық тә рбие берудің 2006-2008 жылдарғ а арналғ ан мемлекеттік бағ дарламасы туралы». Қ. Р. Президентінің Жарлығ ы Астана, Ақ орда, 2006 ж. қ азанның 10-ы. №200

5. А. Қ. Қ ұ сайынов Білім жә не Реформа. Алматы 2006.

6. Жастарғ а отаншылдық тә рбие берудің кейбір ө зекті мә селелері. //Қ. А. Яссауи атындағ ы ХҚ ТУ хабаршысы. – Тү ркістан, 2006.

7. Тә рбие сағ аты №4 2012ж 15 – 16 бет

8. Қ азақ стан Республикасы жалпы білім беретін мектептердің оқ ушыларына арналғ ан тә рбие бағ дарламасы

9. Сынып жетекшісі №3. 2010 жыл 3 – 4 бет

10. «Патриоттық жә не толеранттық қ асиеттерді қ алыптастыру – Қ азақ стандық тә рбиенің басты бағ ыттары» тақ ырыбындағ ы облыстық ғ ылыми – практикалық конференция материалдары

⇐ Предыдущая 1 23