6 – жаттығу. Берілген сөйлемдердің ішіндегі тұрақты сөз тіркестерінің мағынасын ажыратыңдар.

6 – жаттығ у. Берілген сө йлемдердің ішіндегі тұ рақ ты сө з тіркестерінің мағ ынасын ажыратың дар.

1. Оның ү нсіз тұ рғ анына қ ыжырым қ айнап , қ ол бұ лғ ағ анына да қ арамай жанынан ө те шық тым. (Д. Исабеков. «Шойынқ ұ лақ ») 2. Бір топ адам ауылғ а жұ лдыз толғ анда келіп тү сті. (Ш. Мұ ртаза «Жұ лдыз кө пір») 3. Ә йел орнынан ұ шып тұ рса да, ә лденеден ұ ялып, тақ тығ а барар-бармасын білмей екі оқ тылау болып тұ рды. (І. Есенберлин «Кө шпенділер»). 4. Қ ұ дай риза, біз риза, ұ лымның атына шіркеу келтірмей жыл отырды, -деді, -жас жан еді обалына қ алмайық ерге шық сын. (Б. Майлин. Шығ армалары, Алматы, 1992) 5. Кү н сиыр тү с болғ анда қ арамы мың жарымдай қ ойды қ аптатып айдап келе жаткан жастау қ ойшы кө лденең кезікті. (І. Жансү гіров «Жетісу естеліктері») 6. Содан кейін Жұ манның назары пә с болып қ алыпты. (Ақ Баян «Сезім сергелдең і») 7. Жас мұ ғ алім қ ыз жай ғ ана жымиды да, ішін алдырмай отырып қ алды. (Ж. Аймауытов «Қ артқ ожа») 8. Кө ккө лден кү дер суды кездестіре алмайсың. (Ә. Асқ аров: «Мұ нар тауды, мұ зарт шың ды аң саймын») 9. Дә укен қ арт дауыстағ анда селк ете қ ап, кө здері атыздай болды. (Н. Серә лиев. «Ә ң гелек»)

7 – жаттығ у. Берілген есімді тіркестердің маыналарын тауып, сө йлемдер қ ұ растырың ыздар. Суайт кү ндері, жұ лдыз толғ анда, қ ам тастамай, иіс алмас, қ олды – аяқ ты баладай, сап соқ қ андай, шіркеу келтірмей, назары пә с, рия тоны, мегжемді жер, ағ ашқ а мә уе бітсе бә сең -бә сең, бауыры қ ұ тсыз, жанды ө лтірерде, дә упірім су, жолым ү й, зиба бойлы, тізгін ұ шымен, ілкі мезетте, жайын жұ мыс, ақ пен қ ызылдың арасында, ат қ ұ лағ ы кө рінбейтін боран, зыбан ұ рмауы, дерек қ атқ андай, кү дер суды.

14. Тақ ырып. Қ азақ диалектологиясының зерттелу жайы

Талқ ыланатын сұ рақ тар:

1. С. Аманжоловтың ө мірі мен қ ызметі

2. Ж. Досқ араев, Н. Сауранбаев, Ғ. Мұ сабаев ең бектері.

3. Академик Ш. Сарыбаевтың орны

Ә дебиеттер: 1-10

1 – жаттығ у. Диалект сө здердің фонетикалық ө згеріске ұ шырауын дә лелдең іздер.

«Ақ кө йлектер» жаң а сергігендей ашына қ имылдап, Кендебайдың бауырлата зымыратып оң қ анат айдаушысы Тұ рдыхонғ а жө нелткен добын қ ақ пақ ылдап ә кетті де лезге жеткізбей-ақ «Шалқ ыма» қ ақ пасына шү йіріп барып та қ алды (Қ. Сланов, Шалқ ар. 4-т. 145-б. ). Екі жыл қ атарынан сол желтоқ санның басындағ ы тобық шылар ұ шқ анақ тан басқ а ештең е тү спеді (Ә. Кекілбаев, «Ең бақ ытты кү н». 1-т. 89-б. ) Тү німенен «соқ ыр теке» деп жү ргенде, қ ұ жантық ілінбес шарқ атың а (Ғ. Сланов «Дө ң асқ ан» 17 б. ). Ашық омырау, қ ынама бел қ ара мауыт бешпет, шашақ ты тақ ия ауыл арасының қ азағ ы емесін танытады (Ә. Кекілбаев «Аш бө рі» 22 б. ). Ай тақ ырда отырып тас қ орғ анның ішіндегі алтын тақ ыттан дә мету, бір қ арағ анда, есерлік сияқ ты!. (Ә. Кекілбаев «Аш бө рі» 34- б. ). Қ асқ ыр болар, сірә, - деді жігіт кө калақ ан дойырын нығ арлап. (Қ. Сланов, Дө ң асқ ан. 8-б. ). Тек салынып жатқ ан мектептің бір тұ сындағ ы шалғ ыны орылғ ан беткейде балалар шулап, қ ақ пақ ыл салып, доп ойнап жатыр (Қ. Сланов, Шалқ ар. 4-т. 135-б. ). Кү з тү сіп, ө зенге шә уіш жү ре бастағ аннан бері бұ л ү йге біздің қ ұ лағ ымыз ү йреніп те болғ ан-ды (Ә. Сә рсенбаев, Толқ ында туғ андар. 321-б. ). Сол тұ сқ а барғ анда, ағ ынғ а бір басын сү ң гіп қ алқ ығ ан жуан ағ аш кідірістеп, бір кү діске тірелгендей, қ айырлап, шө ге берді (Қ. Сланов, Шалқ ар. 4-т. 230-б. ). Бө текең ді бұ лтитып, ө зің ді шелегің мен қ осып атқ а ө ң геріп алып кетейін бе? (Х. Есенжанов, Ақ жайық. Шың дану. 18-б. ).

⇐ Предыдущая 14 15 16 17 18 19 202122 23 Следующая ⇒