2-жаттығу. Жұмбақтардың шешуін тауып, диалект сыңарларын жазыңыздар.

4 – жаттығ у. Берілген кірме сө здерді дә птерге жазып алып, есте сақ таң ыздар. Ә деби тілдегі кірме сө здер мен диалектілік кірме сө здерді бө ліп жазың ыздар.

Монғ ол тілінен енген кірме сө здер: жыл, қ айшы, кө к, ағ а, жарлық, аймақ, қ ұ рылтай, ноян, нө кер, ұ лыс, Нарынқ ол (Жің ішке ө зен), Алтай (Алтын тау), Мұ қ ыр (шолақ, қ ысқ а), Нұ ра (жыра), Зайсан (жақ сы), Долаң қ ара (жеті тау), Баянауыл (баин ола – бай тау), Қ атонқ арағ ай (қ атон қ айың ), тоқ ым, тұ самыс, қ ұ нажын, қ ұ нан, дө нежін, боран, бура, бұ қ а, тө л, қ ойшы, қ ой, жым, аулау, қ ақ пан, ө лекшин, аң, барыс, бұ ғ ы, домбыра, жапсар, балшық, бауырсақ, балта, темір, алтын, тебен, ә бдіре, тө ркін, абысын, ер, қ ұ дағ и, тентек, сары, кү рең, кө кпең бек, ала;

Парсы тілінен енген кірме сө здер: саз, надан, шер, рай, шабандоз, жар, дариғ а, қ ан, базар, апта, бақ ыт, дү ние, дастархан, нан, шам, дә уір, дә рі, кедей, кеден, байрақ, борыш, ақ иқ ат, ө кімет, ә кім, жә рдем, шарт, зейнет, махаббат, нұ р, ө мір, қ асиет, қ айран, шіркін, жомарт, перзент, арай, ің кә р, ғ аламат, ғ ұ лама, мә шһ ү р, тағ дыр, уә лайат, мү кә мал, шырағ дан, жарапазан, уә зипа, лә скер, хикмет, дидар, жай;

Араб тілінен енген кірме сө здер: тә рбие, мұ ғ алім, кә мелет, кітап, дә птер, пә н, ә ліппе, қ алам, дә уіт, тарих, емле, қ ағ аз, математика, астрономия, азимут, муссон, алгебра, зат, нү кте, амал, дә реже, логарифм, сү мбіле, ақ ырап, қ ауыс, уақ ыт, ғ асыр, уә де, бұ лбұ л, мирас, сахара, ә йел, шейіт, абырой, қ ұ дірет, ораза, дұ ғ а, бағ бан, қ аражат, дү кен, дарбаза, мақ та, сарай, зембіл, салтанат, сә лем, ғ ылым, емтихан, тә ржіме, қ анағ ат, бұ қ ара, ауқ ат, мата, жү гері, керуен, мердікер, кү кірт, аспап, куә, табиғ ат, сү дігер, шә кірт, дария, мырза, азамат, ғ ибрат, дү р, баһ адү р, зең гі, жығ а, байырқ ату, мемлекет, мекеме, мә жіліс, рамазан, ә улие; Орыс тілінен енген кірме сө здер: болыс, кереует, жә шік, шен, рет, бә тең ке, бө шке, кө шір, бө лке, сө мке, самауыр, тә релке, бө кебай, пима, помыш, бедіре, кә мпит, божы, рысқ ұ т, тұ рба, кү мә жник, порым, аршын, пар, ө шірет, сө тке, кү ршек, кілет, мә тке, сірің ке, шә йнек, ә шмө шке, барқ ыт, калош, сиса, лампы, зауыт, кіниге, карта, пансион, учелище, пә нер, семенария, лә пке, банкі, ентірнат, парта, класс, агроном, жорнал, газет, секө нт, минө т, парохот, мә шине, пабрік, сажын, загон, ыскылад, десетине, ә ренда, қ отыр, землемер, учаске, проснине;

5 – жаттығ у. Абай Қ ұ нанбаевтың кірме сө здерді қ олданғ ан ө лең дерін мысалғ а келтіріп, дә птерлерің ізге кө шіріп жазың ыздар.

6 – жаттығ у. Мына диалект сө здерді диалектологиялық сө здіктен тауып, толтырың ыздар. Шө міш – Теппе – Қ ұ рамыс – Там – Падашы – Кә шегі – Кү ршек – Атауыз – Ің кә л – Ә сел – Сү мсе –

7 – жаттығ у. Орыс тілінен енген кірме сө здерді пайдалана отырып, «Автобус аялдамасында», «Емханада кезекте» тақ ырыптарында диалог қ ұ растырың ыздар.

8 – жаттығ у. Берілген кірме сө здердің қ ай тілдерден енгенін анық тап, бө ліп жазың ыздар. Дә ліз, айуан, жү дә, ауқ ат, белкү рек, нө гер, ә сел, миман, тандыр, дарбаза, манат//мә нет, скірт, ағ лө п, тауша-текше, пиала, шиша, мұ штау, шақ тау-бұ тақ тау, пісте, бадыраң //бә дірең, аданас, ің кә л, ө тпек, шеккі, кә стең ке, кә неу, сә тнек.

9. Тақ ырып. Қ азақ диалектілеріндегі морфологиялық ерекшеліктер

Талқ ыланатын сұ рақ тар:

1. Септік, тә уелдік, жіктік жалғ ауларына байланысты ерекшеліктер

2. Етістік тұ лғ аларына байланысты ерекшеліктер

3. Біріккен сө здер мен қ ос сө здерден болғ ан диалектілер

Ә дебиеттер: 1-10

1 – жаттығ у. Қ ос сө здердің жұ птарын дұ рыс табың дар:

Бә кін-тоғ ай                          Бә кін-шү кің

Шығ ан-қ оқ ай                      Некен-нұ қ ан

Абай-нұ қ ан                          Шығ ан-тоғ ай

Некен-шү кін                        Абай-қ оқ ай

2-жаттығ у. Жұ мбақ тардың шешуін тауып, диалект сың арларын жазың ыздар.

Алыстан қ арасам аппақ

Татып қ арасам тә тті-ақ. (... )

Бір қ ұ тыда екі тү рлі су жатады,

Қ айнатсаң мұ з боп қ атады. (... )

Судан алады,

Суғ а салса ө леді. (... )

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒