6 – жаттығу. Берілген диалект сөздерден сөйлем құра.

6 – жаттығ у. Берілген диалект сө здерден сө йлем қ ұ ра.

Шырпы, малақ ай, биялай, пияла, ің кә л, кә се, бестақ а.

7 – жаттығ у. Берілген диалектілік тұ рақ ты сө з тіркестердің мағ ынасын ашың дар, сө йлем қ ұ растырың ыздар.

1. Лоқ қ ығ а тү су- \Сө зге еру\ 2. Мә тел қ ылу- \кесел жасау\ 3. Ауаны ұ шу- \зә ресі ү шу\ 4. Машурат жасау- \ ұ йғ ару\ 5. Жері қ ұ сау- \жердің ылғ алдануы\ 6. Лә пай таптырмау- \қ оныс таптырмау\ 7. Жоқ тапсыру- \сұ рау салу, жоқ іздеу\ 8. Ит бұ йда ету- \ұ рсу, сө гу\ 9. Тө рт аяқ жегілу- \тү гелдей іске қ осылу\ 10. Серпіні сегіз болу- \беделі арту, айтқ аны болу\ 11. Бет қ аратпайтын туу- \қ ыз туу\ 12. Елік ауыз болу- \қ исыны кету, ұ йқ аспау\ 13. Ақ ылы там- \ақ ылды\

8 – жаттығ у. Берілген диалектілерді оқ ып, есте сақ таң дар, мысалдарды дә птерлерің е кө шіріп жазып алың ыздар.

1. Жү дә (Жамбыл, Сар, Тал, Шымк, Шиелі; Торғ. Маң ғ ) тіпті, тым, аса М. Ә уезов. «Білекке білек»: Осыларғ а шыли сө з қ атып жү ретінім не екен? Мә мілеге келетіндей, жү дә!

2. Кө рсебағ ар -(Жамбыл, Шу, Гур, Маң ) кө рсе қ ызар, кө рсе қ ұ мар. Ә. Кекілбаев. «Ү ркер»: Қ азақ тың ғ ой ондай- ондай кө рсебағ ар тұ лынан тұ тып шығ ады.

3. Дә мбілше//жә мбә лше -(Қ. орда, Сыр, Жам) ерте пісетін кішкене сары қ ауын. Н. Серә лиев. «Ә ң гелек»: Таудың тасындай жыпырлап жатқ ан тостағ андай дә мбілшелер кө кпең бек.

4. Ища - кө ң іл кү йді білдіретін одағ ай (Алм, Орал, Ақ т) Ә. Сә рсенбаев. «Толқ ында туғ андар»: Ища! Мен жиренген болар едім.

5. Шалан -Ү йдің ішке кіріп келе жатқ андағ ы бө лмесі Ә. Сә рсенбаев. «Толқ ында туғ андар»: Шаланда қ абырғ асында тіркеулі тұ рғ ан қ айық кемелерде бір топ жігіт ү лкен сү згілерін толтыра носилькағ а балық қ ұ йып жатыр.

6. Барың -(Маң ғ, Ақ т. Ақ т)-бару, барып келу, барды, барың дар. Ә. Сә рсенбаев. «Толқ ында туғ андар»: Раушанды біздің ү йге алып барың.

7. Кеуіл - кө ң іл, ой. (Жамб, Қ орд, Сыр, Гур, Маң, Ақ т; ) Қ. Ә бдіқ адыров. «Тә тті қ ауын»: Жоқ жерден пайда тү скен соң, мен де елдің кеуілін қ айтармай: бұ л ә улие мені бақ деп айтты деп, ө тірік айтатын болдым.

8. Жалпақ қ ылу -бү лдіру (Алматы, Орт. Қ аз) Қ. Ә бдә қ адыров «Тә тті қ ауын»: Жаң ылып жалпақ қ ылыппын!

9. Һ амма - барлығ ы (Тү рк, Шымк, Қ. орда) Қ. Ә бдіқ адыров «Тә тті қ ауын»: һ амма базарғ а қ ара!

6 Тақ ырып. Диалектілік сипаттағ ы лексика

Талқ ыланатын сұ рақ тар:

1. Омонимдер

2. Кө п мағ ыналы сө здер

3. Неологизмдер

4. Архаизмдер

Ә дебиеттер: 1-10

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒