6. Қазақ зиялыларының қалыптасуы: әлеуметтік құрамы, білімімен қызметі туралы баяндаңыз.

Қ азақ ұ лт зиялыларының қ алыптасуы — XIX ғ асырдың екінші жартысы — XX ғ асырдың басында Қ азақ станның ә леуметтік-экономикалық жә не саяси дамуында болғ ан ө згерістер қ азақ халқ ының рухани ө міріне терең ә сер етті. Ұ лттық зиялылардың қ алыптасу жолы кү рделі жә не ұ зақ қ а созылғ ан ү рдіс болды. Бұ л жағ дайдың халық шаруашылығ ында да, мә дениетте де мамандар санының ө суінен кө рінгені кү мә нсіз. Оның барысын отаршылдық режим жағ дайлары, патша ө кіметінің бағ ындырылғ ан халық жө ніндегі кемсітушілік саясаты тежеп отырды. Дегенмен XIX ғ асырдың аяғ ы — XX ғ асырдың басы халық тың интеллектуалдық кү штері дамуындағ ы жаң а кезен болып табылады.

ХХ ғ асыр басында қ азақ зиялыларына тоқ талсақ, ә рине олар сан жағ ынан кө п болғ ан жоқ. Оның себебі орта білімді мұ ғ алімдер даярлайтын курстар мен училищилер болмаса, арнайы оқ у орындары ол кезде жоқ еді. Негізінен қ азақ мамандары Ресейден білім алды ал патша ө кіметі ү шін қ азақ халқ ының мә дениетін қ аранғ ылық та ұ стау тиімді болғ ан еді. ХІХ ғ асырдың екінші жартысы ХХ ғ асырдың басында қ азақ жастары ү шін Қ азан, Мә скеу, Петербург, Орынбор, Омбы, Варшава қ алалары ү лкен білім ордасы болды. Қ азан тө ң керісіне дейінгі кезең де 120 - ғ а жуық қ азақ жоғ ары оқ у орнын аяқ тағ андығ ы туралы диплом алғ ан. Олардың қ атарында Ә. Бө кейханов, М. Тынышбаев, Б. Қ аратаев, Б. Қ ұ лманов, Б. Сыртанов, Ж. Досмұ хамедов, М. Шоқ ай, Ж. Ақ баев, С. Асфандиаров, С. Шә лімбеков, Х. Досмұ хамедов жә не басқ а да бір топ қ азақ жастары білім алғ ан еді. Аталғ ан білім алушылар білім алып қ ана қ оймай ХХ ғ асырдың басында ұ лт мә селесін жеке дара мемлекет мә селесін Ресей отарына қ арсы келген зиялылар тобын қ ұ рды. . ХХ ғ асырдың бас кезінде Ресейдің мұ сылман халық тарын оятуды мақ сат еткен кітап, газет - журнал тү ріндегі басылымдар кө бейді. 1910 жылдардағ ы аумалы тө кпелі кезең де қ азақ тардың саяси ө міріне бағ ыт бағ дар берген «Қ азақ » газеті 1913 жылдың басында шығ а бастады. Кейіннен Алаш партиясының ресми баспасө з органына айналғ ан бұ л газетті Думаның бұ рынғ ы мү шесі Ә. Бө кейханов, А. Байтұ рсынов, М. Дулатов басқ арды. Сол дә уірдің алдың ғ ы қ атарлы ү ш зиялысы газетке бағ ыт бағ дар беріп отырды.

Ресейде білім алғ ан ұ лт зиялылары жоғ арыда кө рсетілгендей қ азақ ты еуропа жолымен алып жү реміз деген ағ ымның басында Ә. Бө кейхановпен, А. Байтұ рсынов болды, ал «Ислам тү рік туының астына жиналамыз» деген ағ ым Орал, Торғ ай оқ ығ андарында кү шті болды. Бұ л ағ ым «Айқ ап» журналында бет алды. (1911 жылдан бастап шық қ ан «Айқ ап» журналы қ азақ қ оғ амдық ө міріндегі тұ ң ғ ыш ық палды журнал еді, сонымен қ оса қ азақ тілінде ұ лттық рухты кө терген алғ ашқ ы журнал болды. ) ХХ ғ асырдың басында қ азақ зиялылары кейбір оппозициялық партиялардың ық палымен Қ азақ станда саяси ой пікірді дамытып, демократиялық идеяларды насихаттай бастады. Қ азақ зиялыларының саяси кө зқ арастарының қ алыптасуына ә сіресе кадеттер партиясының ә сері болды жә не кадеттер партиясының ө зі қ азақ зиялылары тарапынан қ олдау тапты. Қ азақ зиялылары кадет партиясы қ ұ рамына еніп, мү шелікке ө тіп, бағ дарламасын мойындады. Қ азақ зиялыларының рухани жетекшісі Ә. Бө кейханов 1906 жылы кадеттер партиясының Орталық комитетіне мү ше болып сайланды. Олар ө здерінің ұ лттық демократиялық мемлекет қ ұ ру идеясын іс жү зіне асыру мақ сатында 1917 жылы «Алаш» партиясын қ ұ руғ а белсене кірісті. Ал автономия қ ұ ру идеясы қ азақ зиялыларының ұ зақ жылғ ы саяси кү рестерінің, ү здіксіз идеялық іздерістерінің нә тижесі болғ аны анық. Қ азақ зиялыларының ұ лттық мемлекет қ ұ руғ а бағ ытталғ ан іс ә рекеттері, ұ лттық тә уелсіздікті қ алпына келтіру қ ызметері тарих беттері арқ ылы талдау жасау негізінде сол уақ ыттағ ы ұ лттық идеялар, бү гінгі кү нге бастан кешіріп отырғ ан тә уелсіздікке жол салды.

7. Бірінші орыс революциясының қ оғ амдық -саяси қ озғ алысқ а ә серін талдаң ыз.

1905-1907 жж 1-ші ор. рев-сы жең іліске ұ шырады. Бірақ ол қ азақ халқ ының қ оғ амдық сана-сезімін арттыруғ а, ө лкедегі демократиялық қ озғ алысты дамытуғ а орасан зор ық пал етті. Қ аз. қ алаларында ө ткен жұ мысшылар мен қ ызметкерлердің жиналыстарында Петербургтегі қ арусыз жұ мысшыларды 1905ж. 9 қ аң тарда атқ ылауғ а наразылық білдірді. Ө лкеде жұ мысшылардың ереуілі мен стачкалары, ә сіресе теміржол қ атынасы орындарында кең қ анат жайды. Революция жылдарында ө лкенің темір жол тораптарында поездардың жү рісі талай рет тоқ татылды, теміржолшылар ө з еркімен 8 сағ аттық жұ мыс кү нін енгізді. 1905ж. ақ панда Орал, Перовск, Тү ркістан, Шалқ ар теміржолшылары ө здерінің экономикалық жағ дайларын жақ сарту талабын қ ойғ ан ереуіл жасады. Павлодар мен Перовскіде қ ала ең бекшілері Петропавлда темір жол депосының, Жосалы станциясында қ ұ рылыс жұ мысшылары ереуіл ұ йымдастырды. 1905ж. қ азан айындағ ы Бү кілресейлік ереуілдің ә серімен Қ аз-ның барлық қ алаларында шерулер, митингілер мен жиналыстар болып ө тті. Перовск, Орал, Қ арқ аралы, Павлодардағ ы манифестациялар неғ ұ рлым ірі болды. Оларды орыстардан жә не қ азақ тардан шық қ ан жергілікті зиялылар ұ йымдастырды. Оралда Б. Қ аратаев пен Ж. Сейдалин, Қ арқ аралыда А. Байтұ рсынұ лы мен М. Бекметовтар жә не т. б ерекше белсенділік кө рсетті. Қ арқ аралыдағ ы 1905ж. 15 қ арашадағ ы ү лкен саяси митингке қ азақ тардан, татарлардан, орыстардан т. б тұ ратын 400-дей адам қ атысты. Қ аз. жұ мысшылары мен шаруалары патша ү кіметіне орыс жұ мысшыларымен жә не қ оныстанғ ан шаруалармен қ ол ұ стаса отырып қ арсы шық ты. Қ аз. шаруалары ең алдымен жер, су ү шін, тең дік, бостандық пен тә уелсіздік ү шін кү ресті. 1905ж. жазда Семей, Торғ ай, Орал облыстарында жер ү шін толқ улар болды. Мә скеудегі желтоқ сан қ арулы кө терілісінің ә серімен 1905ж. 11 желтоқ санда Успен руднигінде жұ мысшылардың ірі ереуілі ө тті. Ереуіл барысында П. Топорнин мен Ә. Байшағ ыров басқ арғ ан «Орыс-қ ырғ ыз одағ ы» қ ұ рылды. Жұ мысшылар ө здерінің талабын «петиция» ретінде рудник басшысы Н. Фелльге тапсырды. Оның бірде-бір пункті қ абылданбағ андық тан рудникте ереуіл басталды. Ереуілді Қ арағ анды кө мір кені орындарының жұ мысшылары қ олдады. Успен руднигі жұ м. ереуілі 1905-1907 жж Қ аз-да болғ ан революциялық қ озғ алыс тарихында кө рнекті орын алды. Қ аз. ең б. қ оз. кө біне ұ йымдаспағ ан жағ дайда ө тті.

8. 1916 жылғ ы ұ лт-азаттық кө теріліс, оның себептері, қ озғ аушы кү штері, басталуы, барысы жә не негізгі кезең дері туралы баяндаң ыз. Кө терілістің шығ у себебі ә леуметтік-экономикалық жә не саяси сипаттағ ы факторлар еді. Яғ ни отарлық езгінің соғ ыс кезінде барынша кү шеюі, жерді тартып алу, орыстандыру саясаты жә не т. б. Кө терілістің басталуына патшаның 1916 ж. 25 маусымда аер-азаматтарын шақ ыру жө ніндегі жарлығ ы тү рткі болды. Жарлық бойынша Тү ркістан мен Дала ө лкесінен майданғ а окоп қ азуғ а 400 мың, соның ішінде Қ азақ станның далалық облыстарынан – 100 мың нан астам, Жетісудан 87 мың адам жіберу кө зделді. Қ азақ тардың тууы туралы куә лігінің жоғ ын пайдаланып болыстық басқ армалар мен ауыл старшындары жастарының асқ андығ ына қ арамастан кедей жігіттері майданғ а жұ мысқ а алынатын «қ ара тізімге қ осты», ал феодалдар балаларының жасын ө з бетінше ү лкейтіп, немесе кішірейтіп кө рсетіп, ә скерге жібермеудің амалын жасап бақ ты. Мә селен, 60 жастағ ы кедей шалдары 30 жаста болып, 25 – 30 жастағ ы бай балаларды 50 жастағ ы болып болып жазылды. Патшалық Ресейдің XX ғ асырдың басында Орта Азияның шығ ыс аудандарын отарлауы ө те кү шті қ арқ ынмен жү ргізілді. Тек 1907 – 1912 жылдары империянның еуропалық бө ліктерін бұ л жақ қ а 2 млн 400 мың адам келіп қ оныстанды. Ә сіресе, Қ азақ станда отарлау кең ауқ ымда жү ргізілді. Қ азақ тардың жерлерінде патша ө кіметі шаруаларды қ оныстандыру ү шін жер қ орын жасап, 1916 жылғ а дейін олардың 45 млн десятина ең шұ райлы жерлерін тартып алды, сө йтіп жергілікті халық тар таулар мен шө л далаларғ а ығ ысуғ а мә жбү р болды. Бұ л жерлерде не су, не мал жаятын жеткілікті шабындық болмады. Шілденің басында қ азақ даласында кө п кешікпей қ арулы кө теріліске айналғ ан стихиялық бас кө терулер басталды. Ол біртіндеп ұ йымдасқ ан сипат алды: Торғ ай мен Жетісуда оның танылғ ан жетекшілері А. Иманов, Ә. Жанкелдин, Т. Бокин, Б. Ә шекеев, Ө. Саурық ов басшылық еткен ірі ошақ тары пайда болды. Қ азақ қ оғ амында патша жарлығ ы мен кө теріліске деген кө зқ арас бір мә нді болғ ан жоқ: бай-феодалдардың бір бө лігі, жергілікті ә кімшіліктің кейбір шенеуніктері патша жарлығ ын қ олдап, оны орындауғ а шақ ырды. Қ азақ интеллигенциясының кейбірі (Бокин, Ниязбеков, Жү нісов) жарлық қ а қ арсы шығ ып, оны орындауғ а қ арсыластық кө рсетуге шақ ырса, «Қ азақ » гә зеті тө ң ірегіндегі зиялылар (Ә. Бө кейханов, Ахмет Байтұ рсынұ лы, М. Дулатов жә не т. б. ) кү ші басым ү кіметке қ арсы шығ удың халық ты қ ырғ ынғ а ұ шыратарын ескертіп, сабыр сақ тауғ а шақ ырды. Кө терілістің аса ірі ошақ тары Жетісу, Торғ ай болды. Жетісу облысында қ арулы қ арсыластық шілде-тамыз айларында жаппай қ арқ ын алды. Жағ дайдың шиеленісуіне байланысты 1916 жылғ ы 20 шілдеде генерал Куропаткин Тү ркістан ө лкесінің генерал–губернаторы болып тағ айындалды. Ол кезде орасан зор аймақ ты тү гелдей халық революциясының от–жалыны шарпығ ан еді. Генерал Куропаткин «Қ андай амалды болса да қ олданудан тайынбай, кө терілісшілерді бағ ындыруғ а», «Лаң салушыларғ а қ арсы кү ресу ү шін байырғ ы халық тың рулық немесе тайпалық араздығ ын» пайдалануғ а бұ йрық берді. Қ ыркү йек, қ азан айының басында жетісулық кө терілісшілер шегініп, Шығ ыс Тү ркістанғ а ө тіп кетуге мә жбү р болды. Торғ ай кө терілісі (басшылары А. Иманов, Ә. Жанкелдин) 50 мың дай адам қ амтығ ан ірі қ озғ алыс болды. А. Иманов кө терілісшілерді ондық қ а, елулікке, жү здікке, мың дық қ а бө лді. Арнайы мергендер бө лімшесі қ ұ рылды. А. Иманов бас сардар болды. Торғ ай облысындағ ы кө теріліс патша ү кіметі қ ұ латылғ аннан кейін ғ ана тоқ тады. Кө теріліс жең іліс тапты, оның ө зіндік себептері де кө п болды: бытыраң қ ылық, ә скери қ арудың жеткіліксіздігі, руаралық қ ақ тығ ыстардың болуы, жергілікті халық пен қ оныстанушылар арасындағ ы қ айшылық тардың болуы, ұ лттық демократиялық зиялылар қ атарында бірліктің болмауы, қ азақ феодалдарының сатқ ындығ ы сияқ ты себептер ә сер етті. Екінші жағ ынан кө теріліс жең іліс тапқ анымен оның қ азақ тарихындағ ы тарихи маң ызы зор болды. Атап айтсақ, қ азақ халқ ының таптық саны ө сті, Қ азақ стан халық тары ұ лттық мү дделерінің ортақ тығ ын ұ ғ ынып, бастары біріксе жең іске жететініне кө здері жетті, патша ө кіметін сескендірді; қ озғ алыс барысында ө кімет қ ұ рылымы, қ арулы кү штер, басқ ару аппараты қ ұ рылды; Ресей империясындағ ы азаттық кү рестің шырқ ау шегі болды.

9. Ресейдегі ақ пан буржуазиялық -демократиялық революциясының Қ азақ станғ а ық палының ерекшелігін кө рсетің із. 1917 жылдың басында Россияда революциялық жаң а толқ ын кө терілді. Империалистік соғ ысты азамат соғ ысына айналдыру ұ раны кең інен насихатталды. Патша ө кіметі бұ қ араның жаппай қ арулануынан қ атты сескене бастады. Революциялық дағ дарыстң пісіп-жетіліп келе жатқ андығ ы ұ лт аймақ тарында оның ішінде Қ азақ станда да сезіне басталды.

1917 жылы 27 ақ панда Россияда Ақ пан буржуазиялық – демократиялық революция жең іске жетті. Монархия қ ұ латылып, Романовтар ә улеті биліктен кетті. Бұ л жағ дайды Қ азақ стан халқ ы қ уанышпен қ абылдады. «Қ анқ ұ йлы Николай тақ тан қ ұ латылғ анын білгеніміздегі біздің қ уанышымызды айтып жеткізу қ иын», - деп кө рнекті мемлекет қ айраткері Б. Алманов ө з естелігінде айтты.

Ә. Бө кейханов бастағ ан ұ лттық демократия ө кілдері буржуазиялық – демократиялық революцияны ұ лттық қ азақ автономиясын қ ұ ратын сә т туды деп қ уанышпен қ арсы алды.

Патша ө кіметі қ ұ латылғ аннан кейін бү кіл Россиядағ ы сияқ ты Қ азақ станда да кос (екі) ү кімет орнады.

Уақ ытша ү кімет (буржуазия ү кіметі).

Жұ мысшы шаруа, солдат депутаттарының Кең есі (советтер) қ ұ рылды.

Уақ ытша ү кіметтің ұ стағ ан бағ ыты-капитализмді дамыту.

Жұ ысшы, шаруа жә не солдат депутаттары Кең есі бағ ыты – социализм қ ұ ру.

Буржуазиялық – демократиялық Ақ пан революциясының жең іске жетуі ө лкендегі ең бекшілердің саяси белсенділігін ө сірді.

Қ азақ станда Кең естер 1917 жылы наурыз – мамыр айларында Семейде, Ә улиеатада, Петропавлда, Кө кшетауда, Ақ молада, Павлодарда, Оралда, Ө скеменде, Атбасарда, Тү ркістан ө лкесінде жә не т. б. жерлерде қ ұ рыла бастады. Жұ мысшы табы мен солдат депутаттарының ізінше сә уір – мамыр айларында шаруа депутаттарының Қ ең істері қ ұ рылды. Оларда кө пшілік орынды меньшевиктер мен эсерлер алды.

Уақ ытша ү кіметтің қ азақ ө лкесіндегі жергілікті органдары 1917 жылы наурыз – сә уірде қ ұ рылды. Уақ ытша ү кімет облыстарды басқ аруғ а бұ рың ғ ы патша чиновниктерін жә не қ азақ тың ұ лттық зиялыларын сайлады. Ә. Бө кейханов Тө рғ айдағ ы Уақ ытша ү кімет органдарының комиссары, М. Тынышбаев Жетісудағ ы Уақ ытша ү кімет органдарының комиссары, М. Шоқ ай Тү ркістанның Уақ ытша ү кіметінің комиссары болып қ ызмет атқ арды.

Ақ пан революциясынан кейін ұ лттық -либералдық қ озғ алыстың басшылары (Ә. Бө кейханов, М. Тынышбаев, М. Шоқ ай жә не т. б. ) қ оғ амдық – саяси дамудың маң ызды мә селелері бойынша Уақ ытша ү кімет жағ ына шық ты.

Уақ ытша ө кімет органдары ө зінің ә леуметтік қ ұ рамы, басқ ару ә дістері жағ ынан революцияғ а дейінгі патша ә кімшілігі жергілікті халық қ а қ алай қ араса, бұ л да солай қ арады.

Дегенменде, Уақ ытша ө кімет біраз шараларды жү зеге асырды:

1. 1917 жылы 14 наурызда – «Бұ ратаналарды» тыл жұ мысына алу тоқ татылды.
2. 1917 жылы 20 наурызда «Азаматтардың дін ұ стауына, дінге сенуіне, ұ лтқ а байланысты қ ұ қ ық тарды шектеудің кү шін жою туралы» қ аулы қ абылданды.
3. 1917 жылы 5 мамырда – «Қ ара жұ мысқ а алғ андарды еліне қ айтару туралы», 1917 жылы 8 қ ыркү йекте – «Жетісу облысының 1916 жылғ ы кө теріліс кезінде зардап шеккен халқ ына қ азынадан 11 млн. 150000 сом бө лу туралы» қ аулылар қ абылданды. (5 млн. сомы – жергілікті халық қ а, 6 млн. 150000 сомы – орыс халқ ына).

Алайда, Уақ ытша-ү кімет большевиктердің (Кең естердің ) кө терген мә селелерінің бірде – береуін орындамады.

Сө йтіп, Уақ ытша ү кімет самодержавиенің аграрлық жә не ұ лттық саясатын жалғ астыра берді.

Саяси партиялар мен ағ ымдар.

Тыл жұ мысшыларының орыс жұ мысшыларымен, солдаттармен қ арым-қ атынаста болуы олардың саяси санасының ө суіне ық пал етті.

1917 жылы қ азақ ө лкесінде ә ртурлі саяси партиялар мен ағ ымғ ардар (қ озғ алыстар) қ ұ рылды.

Верныйда – «Қ ара жұ мысшылар одағ ы» (жетекшесі Жү сіп Бабаев), Сергиопольде (Аяғ оз) – «Солдаттардың орыс-мұ сылман ұ йымы», Петропавлда – «Жас арбакештер одағ ы» қ ұ рылды.

Осы жылдары жастар ұ йымдары қ ұ рылып, белсенді жұ мыс жү ргізді: Ә улиеата мен Меркеде «Қ азақ жастарының революцияшыл одағ ы», Ақ молада - «Жас қ азақ » ұ йымы, Петропавлда - «Талап» ұ йымы, Спасск заводында - «Жас жү рек» ұ йымдары қ ұ рылды.

Қ азақ зиялылары қ ұ рғ ан қ озғ алыстар.

Отаршылдық қ а, империализмге қ арсы кү ресті басқ арушы, ұ лт-азаттық қ озғ алыстардың идиологтары ұ лттық зиялылар болды. Олардың басшысы Ә. Бө кейханов болды. Қ озғ алыстың белсенді мү шелері: А. Байтурсынов, МДулатов, Ж. Досмухамедов, Х. Досмухамедов, Ә. Ермеков, М. Шоқ ай, Ж. Ақ баев, Ш. Қ ұ дайбердиев, Х. Габбасов, М. Тынышбаев. Олардың мақ саты қ азақ елін отарлық езгіден қ ұ тқ арып, ө з алдына ұ лттық автономия қ ұ ру болды.

«Алаш» партиясы 1905 жылы пайда болғ ан алаш қ озғ алысы негізінде 1917 жылы шілдеде қ ұ рылды. Осы жылдың сә уір айынан бастап Қ азақ станда жер-жерде «Алаш» партиясының съездері ө те бастады.

1917 жылы сә уірде Жетісу облыстық съезі ө тті. Мұ нда ә леуметтік, аграрлық, ағ арту мә селелерімен қ атар сырттан қ оныс аудартуғ а жол бермеу, Қ ытайдағ ы босқ ындарды қ айтару мә селелері талқ ыланды. 1917 жылы 27 сә уірде Семейде қ азақ тардың съезі болды. Онда ұ лттық автономия қ ұ ру мә селесі талқ ыланды.

1917 жылы 21-26 шілдеде Орынбор қ аласында жалпы қ азақ съезі ө тті. Қ аралғ ан мә селелер:

1. Мемлекеттік басқ ару формасы.
2. Автономия қ ұ ру мә селесі.
3. Жер мә селесі.
4. Халық милициясын қ ұ ру.
5. Сот ісі.
6. Дін мә селесі.
7. «Алаш»саяси партиясын қ ұ рып, оның бағ дарламасын жасау.
8. Қ ұ рылтай жиналысын шақ ыру.
9. Қ ытайдағ ы 83 мың қ азақ босқ ындары туралы.
10. Жетісудың ашық қ ан халқ ына кө мек.
11. Халық ағ арту ісі.
12. Земство

Осы съезде «Алаш» партиясын қ ұ рып, оның жұ мыс істеу бағ ытын бекітті.

1917 жылы мамырда Букілроссиялық мұ сылмандар съезі болды.

Мұ нда соғ ысты тоқ тату, ұ лттық – аймақ тық – федерациялық негіздегі демократиялық республика қ ұ ру, ә йелдердің еркектермен тең қ ұ қ ығ ы (оғ ан 250 молда қ арсы болды), кө п ә йел алушылық пен қ алың малғ а қ арсылық, 8 сағ аттық жұ мыс кү нін енгізу, міндетті жә не тегін жалпығ а бірдей ана тілінде бастауыш білім беру мә селелер қ аралып бекітілді.

1917 жылы 17 қ ыркү йекте Тү ркістан жә не қ азақ мұ сылмандарының съезінде «Иттифок-и-Муслимин» (тұ нғ ыш мұ сылман) партиясы қ ұ рылды. Мұ нда «Тү ркістан федерациялық республикасы» парламенттік республикасының жобасы қ аралды.

1917 жылы қ арашада қ азақ социалистік «Ү ш жү з» партиясы қ ұ рылды. Алғ ашқ ы тө рағ асы М. Ә йткенов болды. Кейіннен партия тө рағ асы қ ызметін Кө лбай Тө гісов атқ арды. Партия орталығ ы Омбы қ аласында орналасты. «Ү ш жү з» партиясы 1917 жылы екіге болінді, «Ү ш жү з» партиясының солшыл қ анатын К. Тө гісов басқ арды.

«Ү ш жү з» партия мү шелері Кең естерді қ олдап, қ азақ тардың жеке мемлекет қ ұ ру идеясын ұ сынды: «Ү ш жү з» партиясы Кө лбай Тө гісовтың редакторлығ ымен «Ү ш жү з» газетін шығ арды.

1917 жылы Ақ пан революциясынан кейін Семейде, Петропавлда, Қ останайда, Оралда, Ө скеменде кадеттер (конституцияшыл демократтар) ұ йымы қ ұ рылды.

Мақ саты:
1. Бө лінбес, біртұ тас Россия, конституциялық монархия қ ұ ру.
2. Қ оныстандыру саясатын қ олдау.

1917 жылы кө ктемде - ө лкеде ә серлер (социал-революционерлер) партиясы қ ұ рылды.

Мақ саты:
1. Жерді шаруаларғ а беру, жер-бү кіл халық тың меншігі ұ ранын кө терді.
2. Патша ө кіметінің отырлау саясатын айыптау.

1917 жылы Ақ пан революциясының тарихи маң ызы:

1. Патша ө кіметінің геноцид саясатын тежеді.
2. Ұ лт саясатында бостандық ты, халық тардың тең дігін қ олдайтынын мә лімдеді.
3. Халық тың кейбір демократиялық бостандық тарғ а қ олы жетті.
4. Буржуазиялық –демократиялық революцияның социалистік революцияғ а ұ ласуы ү шін алғ ы шарттар дайындады.

Кемшіліктері:
1. Ұ лттық – аймақ тық ө зін-ө зі билеу қ ұ қ ығ ын беруден тартынды.
2. Отаршылдық басқ ару органдарын жоймады
3. Шаруаларғ а жер бермеді.
4. Империалистік соғ ысты жалғ астырды

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒