Мағынаны тану 2 страница

Ө Тұ рманжанов Шал мен бала

Тә рбиелік: Оқ ушыларды мейрімділікке, меймандостық қ а, сыйластық қ а, ү лкенге қ ұ рметке тә рбиелеу.

Білімдік: Ө. Тұ рманжановтың «Шал мен бала» ә ң імесінің мазмұ нын, мә н-мағ ынасын жеткізу. Оқ и отырып елестетуге, сезіне отырып оқ уғ а баулу.

Дамытушылық: Оқ у қ арқ ынын, сө здік қ орын, мә дени сө йлеу дағ дыларын дамыту, ө зіне деген сенімділігін арттыру.

Сабақ тың тү рі: Жаң а сабақ.

Сабақ тың ә діс-тә сілі: тізбектеп дауыстап оқ ыту, ө зіндік жұ мыс, топпен жұ мыс, сұ рақ -жауап.

Кө рнекілігі: нақ ыл сө здер, оқ улық, ақ парақ, тү рлі-тү сті қ арындаштар, мақ ал-мә телдер.

Ө семiз бiз кү лiп-ойнап,

Он саусақ тың саласындай,

Ө семiз бiз кү лiп-ойнап,

Бiр адамның баласындай.

а)Балаларғ а « Шал мен бала» ә ң гімесін бір рет іштей оқ уғ а тапсыру.

Оқ улық пен жұ мыс:

б) Балаларғ а тізбектей отырып дауыстап оқ ыту.

Сұ рақ -жауап:

1. Ә ң гімедегі қ азақ ауылы қ андай жерде орналасқ ан?

2. Келген қ онақ ты ауыл тұ рғ ындары қ алай қ арсы алады?

3. Баланың қ уануының себебі неде?

4. Баланың ауылына келген қ онақ қ андай адам еді?

Оқ ушыларды топтарғ а бө ліп, ақ парақ қ а ә ң гімедегі ауылды бейнелеп сурет салуды тапсыру.

Мынау сынып, мектебің, ( қ олдарын кезекпен оң ғ а, солғ а сермейді)

Онда он жыл тұ расың. ( екі қ олын алғ а созып он саусағ ын кө рсетеді)

Тардай болып кіресің, (отырып, бү рседі)

Таудай болап шығ асын. (орынан баяу тұ рып, қ олдарын тө беге созады)

5 жолды ө лең жазу. Мысалы:

Зат есім (1 сө з) бала.

Сын есім (2 сө з) қ уанышты, сыпайы.

Етістік (3 сө з) кө рді, жү гірді, амандасты.

Cезімді білдіретін сө йлем(4 сө з)

Баланың аман қ алғ аны керемет!

Синоним (1сө з) ұ л.

1. «Шал мен бала» ә ң гімесін оқ ып, мазмұ ндауғ а дайындалу.

2. Ә ң гіме мазмұ нына сай мақ алдар жазып келу

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ш Мұ ртаза Бала Тұ рар

Оқ ушыларғ а Ш. Мұ ртазаның «Бала тұ рар» атты ә ң гімесі бойынша қ азақ тың мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері Тұ рар Рысқ ұ лбеков ө мірімен таныстыру.
Дамытушылығ ы: Оқ ып ізденіп жұ мыс істеуге баулу, байланыстырып сө йлеуге, ойын тұ жырымдай білуге қ асиетін дамыту.
Тә рбиелілігі: Отан сү йгіштікке, елін қ орғ айтын шыншыл азамат болуғ а тә рбиелеу.
Тү рі: Аралас сабақ
Ә дісі: сұ рақ жауап, талдау, іздену.
Кө рнекілігі: Суреттер, карта

Психологиялық дайындық
Сабағ ымыз басталды, балаларғ а пайдалы.
Бә рін ұ ғ ып алың дар, ә ң гімеге зер салың дар.

1. Сабақ тың мақ сатын тақ ырыбын хабарлау.
2. Жаң а сабақ қ а даярлығ ын тексеру. 2 - 3 сыныптарда Ш. Мұ ртазаның қ андай ә ң гімелерін білесің дер?
«Бала Тұ рар», «Интернат қ оймасы», «Қ ызыл жебе»
Жаң а сабақ ты мең герту
Кіріспе Шерхан Мұ ртаза туралы қ ысқ аша тү сінік.
Шерхан Мұ ртаза: 1932жылы Жамбыл облысы, Жуалы ауданында дү ниеге келген. Оның «Қ ызыл жебе» романы, «Белгісіз солдат» романы, «Қ ара Маржан» деген романдары болғ ан.
- Ал енді Тұ рар Рысұ лбеков туралы не білеміз? - Тұ рар қ андай бала болғ ан?
Тұ рар зерек бала екен. Тұ рар Рысқ ұ лбеков 1894ж - 1943ж Мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері. 1916 жылы тө ң керіске қ атысушы. Қ азіргі Алматы облысы Талғ ар ауданында дү ниеге келген. 1907ж - 1910ж Тұ рар Рысқ ұ лбеков мерекедегі орыс қ азақ бастауыш мектебінде ал 1910ж - 1914ж Пішкек (қ аз Бішкек) ауыл шаруашылық училищесінде оқ иды. Бау-бақ ша мамандығ ын алады.
Қ азақ станда болып жатқ ан аштық, оның себептері туралы Сталинге ашық хат жазғ ан алғ аш тұ рар Рысқ ұ лбеков еді.
ә ) Репрессия деген не? Репрессия мемлекеттің ө з азаматтарына қ олданылатын қ атаң жазалау шарасы.
б) 1937ж - 1938жылдары қ азақ зиялылары Кең ес ү кіметіне қ арсы ү міт насихат жү ргізді деген айыппен қ удаланып, репрессияғ а ұ шырады. 105 мың адам қ амауғ а алынып, оның 22мың ы атылды. Белгілі жазушы Ш. Мұ ртазаның «Қ ызыл жебе», романынан келтірілген ү зіндінің жалғ асын оқ у арқ ылы Тұ рардың жарқ ын бейнесімен танысуды жалғ астырамыз.
Романның ү зіндісін тү сініп жалғ астырып оқ у. Мә тінді оқ ушыларғ а бө ліп оқ ыту.
Картамен жұ мыс
(Азия, Европа, Африка, Америка, Австралия, Антариктида, Россия)
Тұ рардың фамилиясы Қ ырғ ызбаев болып ө згергенін себебі неде?
YII. Дә птермен жұ мыс
Тұ рар Рысқ ұ лбеков 1894жылы 26желтоқ анда Жетісу облысы Верный уезіне қ арасты Шығ ыс Талғ ар болысында дү ниеге келген.
Ә кесі - Рысқ ұ л Жылқ ыайдарұ лы Қ арапайым шаруа. Қ иргиз.

Ә ке тілін аламын,
Ана тілін аламын.
Жақ сы оқ у мақ сатым,
Таудай ү лкен талабым.

Сө здік жұ мысы
Тілмаш, Писарь, Аспара
Шығ армашылық жұ мыс
Тұ рар туралы шағ ын ә ң гіме жазу
Ой толғ аныс
Т - тә ртіпті
Ұ - ұ қ ыпты
Р - риалды
А - адам
Р - ризалады
XII «Бес жол ө лең » стратегиясы
Зат есім --------- Тұ рар
Сын есім ------- ержү рек, зерек
Етістік ---------- оқ ыды, жазды,
Сө йлем Тұ рар Сталинге хат жазғ ан.
Ақ ын
 Сұ рақ қ а жауап беру
Картадан қ андай елдермен таныстық?
Тұ рардың фамилиясы Қ ырғ ызбаев болып ө згерген себебін білесің бе?
«Сибирь» деген кезде Тұ рар неге елең ете қ алды?
Сахнаиен аралын неге сұ рады деп ойлайсың?
Ә ң гіме соң ында жазушы қ оң ырау сылдыры неге ұ қ сап кетті деп жазады? Бұ л сө здің астарынан не тү сіндің?

Мә тіннің мазмұ нын айту

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

А Жақ сыбаев Батырдың ұ рпағ ы

Оқ ушыларғ а жаң а тақ ырыпты тү сіндіру. Батырлық қ а, ержү ректілікке баулу.

Психологиялық дайындық

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

1. " Ат ө нері білінбес,
Бә йгеге тү сіп жарыспай... " ү зінді қ ай ө лең нен алынғ ан?
а) Ата заң ә ) қ оң ырау б) ө нер-білім бар жұ рттар
2. " Зә мзә м суы" деген не?
а) су ә ) білім б) байлық
3. " Базардан алып келген боғ жаманы
Мен боғ жамаламай, кім боғ жамалайды? "
а) мақ ал ә ) жаң ылтпаш б) мә тел
4. " Арман мен ақ ыл" деген кімнің ө лең і?
а) Қ. Мырза Ә ли ә ) Ш. Қ ұ дайбердіұ лы б) С. Бегалин
5. " Елігі, ешкісімен есебі жоқ , жосылып сайын шө лде сайрандағ ан" ү зінді қ ай шығ армадан алынғ ан?
а) Кө кшенің кеудесінде ә ) Алтай б) Дала
6. Ө зі - кең, ө зі - алып, ө зі- байтақ не?
а) шө л ә ) тау б) дала
7. Болмасаң да, ұ қ сап бақ, бір ғ алымды кө рсең із" деген кімнің ө лең і?
а) Абай ә ) Ахмет б) Шә кә рім
8. Батырлар жырын айтушылар да, бізге жеткізушілер де -
а) ә ншілер ә ) жыршылар б ) орындаушылар
9. Қ обыланды батырдың мінген аты-
а) Ақ бозат ә ) Қ ұ лагер б) Тайбурыл
10. Қ обыланды батырдың қ аруын ата:
а) мылтық , садақ ә ) қ ылыш, пышақ б) семсер, найза
11. " Аспара " ненің аты?
а) тұ лпар ә ) тау б) адамның аты
12. " Ел аман ба? " дейтұ ғ ын,
Шығ ып қ арар тө бем-ай " - деген жолдар кімнің ө лең і?
а) Ш. Мұ ртаза ә ) Бұ хар жырау б) А. Жақ сыбаев

Оқ улық пен жұ мыс

Оқ улық тағ ы таспырмаларды орындау.

Сө здік жұ мысы.

Қ исса-жыр-дастан

Шү ршіт-ерте кезде қ ұ дайларды осылай атағ ан

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

1-топ

Ә лкей Марғ ұ лан туралы мә ліметтер жинақ тау

2-топ

Тү ртіп алу стратегиясын қ олдану

3-топ

Олжабай батыр туралы тағ ы не білесің дер?

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ж Жабаев Менің ө мірім

Білімділік: бала Жамбылдың ө нер адамы болып қ алыптасуындағ ы ө скен ортасының, ұ лттық салт-дә стү рінің ә серін тү сінуге жағ дай туғ ызу.
Дамытушылық: оқ ушыны қ иялдап, шығ армашылық пен жұ мыс жасай білуге баулу.
Тә рбиелік: ақ ынның ө мірлік мақ саты мен арманына жетудегі талпынысы мен табандылығ ын ү лгі ету.
Ә діс-тә сілдері: араласып кеткен оқ иғ алар, топпен жұ мыс, эссе жазу.
Кө рнекілігі: Жамбыл ата жә не Сү йінбай портреті, слайдтар

Психологиялық дайындық

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Ө мірбаяны
Болашақ ақ ын 1846 жылы ақ пан айында казіргі Жамбыл облысындағ ы Жамбыл тауының бө ктерінде дү ниеге келген. Ол жайында ақ ынның ө зі “Менің ө мірім" – деген ө лең інде:
Қ ақ ағ ан қ ар аралас соғ ып боран,
Ел ү рей — кө к найзалы жау торығ ан.
Байғ ара, Жамбыл, Ханда мен туыппын,
Жамбыл деп қ ойылыпты атым содан, – дейді. Ә кесі Жапа кедей болғ анмен, ат ү стіне мығ ым, найзагер кісі екен. Ел ішінің дау-дамайына бітімгерлік сө зін айтқ ан кездері де болыпты. Шешесі Ұ лдан мінезі байсалды, абысын-ажын арасында беделді, орайы келгенде ө з жанынан қ иыстырып ө лең шығ ара беретін, ә демі дауысты ә нші екен. Жамбылдың аталарынан ә ріректе ө нерпаз, сері, палуандар, ділмар шешендер шық қ ан. Ал оның руы – Екейлер туралы айтылатын ел ішіндегі:
Екейде елу бақ сы, сексен ақ ын, Жаратып мінеді екен ерттеп атын. Қ обызы, домбырасы ү нін қ осып, Гулейді жын қ ақ қ андай кешке жақ ын, – деген ә зіл сө зде мол шындық бар. Жамбылдың ұ стазы – ә йгілі Сү йінбай ақ ын да осы Екей елінен шық қ ан. Бала Жамбыл ақ ындық жолын қ ууғ а рұ қ сат сұ рағ анда, ә кесінің: " Екейде елу бақ сы, сексен ақ ын" деген сө з де жетер, сен сексен бірінші болмай-ақ қ ой. Ақ ынның тү бі – қ айыршылық, бақ сының тү бі – жын, жын жиып, бақ сы болып ел кезгенше, мал бақ! " – дейтіні де Екей елінің ө нер дарығ ан жұ рт екенін кө рсетеді.
Хатқ алтада жаң а мә тін абзац бойынша 4 бө лікке бө лініп берілген оқ ушылар мә тінді оқ ып мазмұ нын жү йелі болатындай етіп ә ң гімені ретімен қ ойып орналастырып шығ ады. Ө німді, сапалы болу ү шін бір-біріне кө мектеседі, ақ ылдасады.
Жұ мыс нә тижесінде балалар мынаны басшылық қ а алады.
1. Мазмұ нын оқ ып тү сінеді.
2. Бір-бірімен пікірлеседі.
3. Ө з бетінше жұ мыс жасайды, неге осылай орналастырдың? Дә лелдейді
Оқ улық пен жұ мыс
Менің ө мірім. Ж. Жабаев.
Оқ ушыларғ а оқ ыттыру.
Мә тінді қ алай оқ ып шық қ андарын тексерді, ә р бө лікке ат қ ою, жоспары жазылады.
1-топ. Жамбыл тауы.
2-топ. Менің отаным кең байтақ.
3-топ. Бала Жамбылдың ө нерге ә уестігі.
4-топ. Сү йінбаймен кездесуі.
«Менің пірім – Сү йінбай
Сө з сө йлемен сыйынбай».
Сө здік жұ мысы
Жарапазан – ораза айтында ү й аралап жү ріп айтылатын ө лең.
Ә уес – бір нә рсеге ү йір, қ ұ мар, қ ұ штар.

Бала, бала, балапан

Қ ане, қ айсы, алақ ан.

Саусақ тарың ә йбат,

Былай-былай ойнат.

Бала, бала, балапан

Қ ане, қ айсы, алақ ан.

Саусақ тарың ә йбат,

Былай-былай ойнат.

1 топ: «Дү ниеге келген кезі»
2 топ: « Неге ә уестенгені»
3 топ: Ө зінше қ алай кү н кө ргені»
Топ кө шбасшылары тапсырманы қ орғ айды.

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ш. Мұ ртаза Интернат наны

1. Білімділік: Шерхан Мұ ртазаның ө мірі туралы мағ лұ мат беру.

Мә тінді оқ ып, мазмұ ндау.
2. Дамытушылық: Оқ ушылардың ойлау қ абілеттерін, қ иялын дамыту, ө з ойларын еркін

айтуғ а дағ дыландыру.

3. Тә рбиелік: Кейіпкер бойындағ ы батылдық қ а, алғ ырлық қ а, қ айсарлық қ а,

адамгершілікке тә рбиелеу.
Тү рі: жаң а білімді мең герту
Сабақ тың ә діс-тә сілдері: тү сіндіру, сұ рақ – жауап, тізбектеп оқ у, топтастыру стратегиясы, болжау, талдау, жинақ тау. (СТО жобасы)
Сабақ тың кө рнекілігі: Шерхан Мұ ртазаның, Жамбыл Жабаев, Сү йінбай Аронұ лының портреті.

Психологиялық дайындық

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Суреттен кімді кө ріп тұ рсың дар? Ә ң гімелесу.

Мағ ынаны тану

Ү й тапсырмасын тексеру

Жамбыл Жабаевтың «Менің ө мірім » мә тіні туралы ә ң гімелеу.

«Мен сағ ан, сен мағ ан» ойыны.

1. Жамбыл Жабаев қ ай жерде, қ ай жылы дү ниеге келген?

2. »Жамбыл » есімінің қ ойылу себебі неде?

3. Жамбыл ө з туғ ан жерін қ алай сипаттайды?

4. Ә кесінен қ ай кезден бастап айырылады?

5. Жамбыл Жабаев кімнен бата алды?

Сү йінбай Аронұ лынан бата алады.

Сү йінбай Аронұ лы -1815-1898 жылдар арасында ө мір сү рген. Ол 13 жасында ақ ындық жолғ а тү скен жыршы, қ обызшы, кү йші, ақ ын жә не де Жамбылдың ұ стазы. Сү йінбайдың ақ ындық ө нері арғ ы атасы Кү пестен мұ ра болғ ан. Балалық шағ ында байдың малын бақ қ ан.

              Жаң а сабақ : «Ой қ озғ ау» стратегиясы.

      Мә тінмен жұ мыс:              ІІ. Мағ ынаны тану

-Бү гінгі ө тетін тақ ырыбымыз Шерхан Мұ ртазның «Интернат наны» мә тінімен танысамыз.

Қ атты нө сер басылды (жаймен тырсылдатады)

Кү н жарқ ырай ашылды (қ олдарымен кү н жасайды)

Кө ктен тө мен ә демi кемпiрқ осақ шашылды (жарты доғ а жасайды)

Ой толғ аныс

ИНТЕРНАТ НАНЫ

1- бө лік

Ә лтай нанғ а тоймаушы еді. Басы дә у, ү рпек шаш, мойны қ ылдырық тай, шү ң ірек кө з, томпақ ауыз қ ара бала болатын. Болбырақ, оқ уғ а олақ, есіл-дерті ауқ атқ а ауып кеткен сияқ ты еді. Сабақ тан қ ала береді. Ебі келсе асханағ а кезекші болуғ а тырысады. Кезекшінің міндеті — екі шелекпен ө зеннен ең ірете су тасиды. Кезекшіліктің ең ауыры осы. Кезекші су мә селесін шешкен соң, картоп аршуғ а кіріседі. Одан кейін ұ зыннан-ұ зақ созылғ ан ү стелге екі қ атар қ алайы тә релкелерді, қ исық -қ ың ыр қ алайы қ асық тарды қ ойып шығ ады. Содан соң барып ә рбір тә релкенің тұ сына тілдей-тілдей кесілген қ ара нан қ ояды. Бұ л кезде Ә лтайдың қ асына тә рбиеші ө зі ілесіп жү реді. Соның ө зінде де Ә лтай олардың қ ырағ ы кө зін ала беріп, бірер кесегін томпақ ауызғ а бұ ралақ тап ұ рып жібереді. Тә рбиеші оның аузына кү діктене қ арар еді. Бірақ Ә лтай сыр бермейтін. Сірә, нанды шайнамай жұ тып жіберетін шығ ар.

2 – бө лік
Кезекшілік кү ні ө ткен соң, Ә лтайдың кө ң ілі той тарқ ағ андай қ ұ лазып қ алады.
Балалар ұ йқ ығ а кетеді. Бір бө лмеде он бала жатады. Бә рі ә скер балалары. Бә рі де ауылдан келген. Соғ ыстан соң жаң адан ашылғ ан интернат-пансионда жатып оқ иды. Майданнан ә кесі қ айтпағ андар, соғ ыстан ағ асы келмегендер, ашқ арын ұ йқ ыда тү стерінде ауылдың нарт қ ызыл таба нанын кө ріп, тамсанып жатады. Осы кезде Ә лтай басын кө рпемен жауып алып, нан жейді. Біреу естіп қ оймасын деп, дымын шығ армауғ а тырысады.

3 – бө лік
Бір кү ні Ә лтай ә шкереленіп қ алды. Сә ттіғ ұ л дейтін бала оның тү нде нан жеп жатқ анын біліп қ ойыпты.
- Палундра! - деп Сә ттіғ ұ л айғ ай салсын. Балалардың бә рі ү й ө ртеніп бара жатқ андай орындарынан атып-атып тұ рсын.
- Не боп қ алды?
- Ә лтай нан жеп жатыр!
- Нан?!
«Нан» деген сө зді естігенде, ұ йқ ы шайдай ашылады. «Нан» деген сө з - алыстағ ы ауылдан апаң келіп тұ р дегенмен бірдей. Сә ттіғ ұ л барып Ә лтайдың ү стінен кө рпені жұ лып алады. Ә лтай қ ақ панғ а тү скен қ асқ ырдай ақ сиып айбат шегеді. Бірақ ө зінің кінә сі басым екенін сезіп жаси бастайды.

4- бө лік

- Мә, — дейді аң -таң болғ ан жолдасына Ә лтай бір тілім нан ұ сынып. Нан жетпегендерге бір уыс талқ ан немесе бір тү йір қ ұ рт тиеді. Бө лме іші мейірімге толғ андай. Сол сезімнің ә лдилеуімен он бала тә тті ұ йқ ығ а кетеді. Тү стерінде бір қ анар нан арқ алап, балаларғ а ү лестіріп жү рген дә у ағ айды кө реді. Жаң а жыл екен дейді. Интернат асханасының қ ақ ортасына ү лкен шырша орнатылғ ан екен. Шыршаның ә рбір бұ тағ ынан қ ызыл-кү рең бө лке-бө лке нан салбырап тұ р екен. Сол бө лкелердің қ ақ ортасына Ә лтайды да салбыратып іліп қ ойғ ан екен. Дә у ағ ай Аязата болғ ан екен. Жаң а жылда кә мпит орнына бір-бір бө лке нан сыйлап жү р екен.

Нұ р жаусын сағ ан, интернаттың қ ара наны!

Дә птермен жұ мыс    

Сандық шаның ішіндегі сө здердің мағ ынасын ашып жазу. Мә тін ішінен іздеп табу.

Сө здік жұ мысы

Ебі келсе - ың ғ айы, реті келсе.

Интернет – ауылы алыстағ ы балалар жатып оқ итын орын.

Жаси бастайды – жуаси бастайды.

Палундра –Аттан!.

Қ анар – қ ап.

ІІІ. Толғ аныс

«Еркін жазу» стратегиясы

«Жаң а жылдық жаң аша тү с » деген тақ ырыпта ешкімнің ойына келмейтін қ ызық оқ иғ алы мә тін қ ұ растырып жаз.

           « ИНСЕРТ » стратегиясы

Қ орытынды:

- Мә тіннің тақ ырыбы не жө нінде?

- Мә тін қ алай аяқ талатын еді?

- Интернат деген не?

- ИНТЕРНАТ –ауылы алыстағ ы балалар жатып оқ итын жер.

-Интернат балаларының ө мірі неліктен қ иын болды?

-Жаң а жыл қ арсаң ында балалардың тү сіне ойыншық , кә мпит емес, неліктен нан кіреді?

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

© helpiks.su При использовании или копировании материалов прямая ссылка на сайт обязательна.