4 УАЦ Фæсыкк космосы. 1 страница

Бамбиры хъæ дты сарæ х сты партизанон къордтæ. Уыдон бынтон æ нæ нхъæ лæ джы сæ хи ныццæ вынц Сиберийы æ фсæ дты чысыл къордтыл. Цæ гъдынц æ мæ уацары кæ нынц æ фсæ ддон къухдариуæ ггæ нджыты. Бынтон æ нæ зынд, æ нæ уындæ й фесæ фтысты фæ ндзай афицеры, аст инæ лары, фараст дæ лбулкъоны, рæ нхъон æ фсæ ддонтæ н нымæ ц дæ р нæ й.

III

Ширмæ йы партизанты къорд стыр фыдракæ ндон митæ кæ ны фронтæ н. Бирæ хидтæ æ мæ æ фсæ нвæ ндагон хæ ххытæ кæ й спырх кодтой, уый адыл Сиберийы æ фсæ дтæ æ нæ хъæ н мæ й нал райстой хæ лц æ мæ хæ цæ нгарз. Уымæ й нæ хæ стонты ’хсæ н стынг æ нæ разыдзинад æ мæ дызæ рдыгдзинад. Сиберийы ’фсады ма цы иугай гориллæ тæ уыд, уыдон алыгъдысты Бамбиры ’фсадмæ. Шимпанзетæ æ науæ рдонæ й уацары дæ ттынц сæ хи. Иузæ рдионæ й ма хæ цынц æ рмæ ст орангутангтæ, фæ лæ сæ ныхмæ лæ ууæ джы тыхтæ æ мæ уавæ ртæ зынгæ кæ й фæ фылдæ р сты, уымæ гæ сгæ ма фæ уæ лахиз уæ м, ууыл зæ рвæ дарæ н нал ис.

4 УАЦ Фæ сыкк космосы.

(Ацы уац дæ р уыд иу цавæ рдæ р зæ ронд газеты. Æ вæ ццæ гæ н сæ Байри истытæ атухынæ н рахæ ссы искуыцæ й).

Æ нгæ сы маймулиты зонад æ мæ техникæ йы рæ зты стыр цау уыд космосмæ, йæ бортыл удæ гас цæ рæ гойтæ кæ мæ н уыд, ахæ м нау ауадзын. Фæ лæ ахуыргæ ндтæ æ мæ конструктортæ цыдæ р хорз кæ й нæ бахынцыдтой, уымæ гæ сгæ нау фæ сыкк ис космосы. Раздæ р бахынцыдгонд программæ йæ н дзуапп нæ радта. Фæ иртæ ст йæ фæ ндагæ й æ мæ æ бæ рæ г сæ фт фæ кодта. Афтæ мæ й уыцы нау ницы ахъаз фæ цис зонадæ н, æ нæ уæ лдæ ф тыгъдады удæ гас цæ рæ гойтæ н цавæ р цæ рыны фадæ ттæ ис, уый базонынæ н.

Уыцы газетты фæ рцы бирæ цыдæ ртæ базыдта Заза маймулиты цардæ й. Фæ лæ йын уæ лдай æ хсызгондæ р уыдысты хæ сты цаутæ. Цас фылдæ р цæ гъдой маймулитæ кæ рæ дзи, уыйас тагъддæ р ссæ рибар уыдзысты адæ м. Иугæ р куы ссæ рибар уой, уæ д та сын тынг зын нæ уыдзæ н сæ рæ зты фæ ндагыл ныллæ ууын. Заза ныридæ гæ н хъуыды кæ нын байдыдта иу стыр хъуыддагыл. Цалынмæ зæ ххыл цард, уæ дмæ куыста атомы фарстыл. Ныр иугæ р адæ м куы ссæ рибар уой ам, уæ д атомæ й хъуамæ спайда кæ на адæ мы фæ рныгадæ н.

XVIII

Заза йæ къухтæ йæ синтыл сæ вæ рдта, афтæ мæ й залы къуымты дыууæ рдæ м рацу-бацу кæ ны. Йæ цытджын маймулитыл та цы бæ ллæ х сæ мбæ лд, ууыл хъуыды кæ ны, фæ лæ ницы ахсы йæ зонд. Йæ хи æ фхæ ры, нырма Байриимæ иумиаг æ взаг ссарыныл кæ й нæ бафæ лвæ рдта, уый тыххæ й. Зæ рдæ саст, æ нæ рай сыл маймули. Йæ зæ рдæ мæ йын иучысыл фæ ндаг ссар, уæ д ыл арæ хстгай лæ г иууылдæ р æ рзилид. Кæ с-ма йæ м ныр куыд тыхст æ мæ æ рхæ ндæ ггъуыз у. Афтæ зыны, цыма иучысыл ныфсы дзырдыл йæ уд дæ р радтид. Заза рахъавы, бацæ уа йæ м æ мæ йæ бафæ рса цы ’рцыдис, уымæ й. Фæ лæ уыцы тыхстæ й, ахæ м æ нæ нхъæ лæ джы цау куы фена, уæ д куы фæ тæ рса æ мæ фæ дисы хъæ рыл куы схæ ца, уымæ й æ дас нæ у. Заза фæ лтау исты бæ рæ г базоныны ныфсæ й йæ хи дуармæ хæ стæ г ласы. Кæ сы æ ддæ мæ. Цæ стæ нгасæ й агуры хъахъхъæ нæ г гориллæ ты. Никæ цæ й зынынц. Зиба æ мæ Боро иу уад æ рбакодтой залмæ.

— Дыууæ рдæ м тынуафæ г хæ луарæ джы уад кæ н. Уый цæ й куыст у? Цы сарæ зтæ уа иунæ гæ й ацы змæ ст рæ стæ джы? — Цæ мæ йдæ р хъаст кæ ны Боро.

— Кæ й æ рбадæ лдзæ х сты, уый диссаг нæ у, цытджын Боро, — цыма Боро топпы хос у æ мæ куы фæ пæ ртт кæ на, уымæ й тарст, уыйау арæ хстгай дзуры Зиба, — фæ лæ уый хуызæ н вазыгджын механизммæ афтæ арæ хстгай бавнæ лдтаиккой, уый мæ нæ уырны.

— Уæ дæ чи уыд дæ умæ гæ сгæ? — мæ сты зылд æ м фæ кодта Боро.

— Ницы мæ сæ рæ н зонын. Фæ лæ кæ д уыдон уыдысты, уæ д сæ цæ мæ н бахъуыд прибортæ м афтæ арæ хстгай æ вналын? Бынтон сæ куыд нæ ныппырх кодтой? — Нæ сæ тты Зиба.

— Хæ йрæ джыты хай фæ уæ нт иууылдæ р, — йæ дзæ мбы ауыгъта Боро. — Марадз уыцы зæ ронд хъембыры бафæ дзæ хс. Йæ хъус дзæ бæ х дара ацы сырдтæ м, æ ндæ ра хъахъхъæ нджытæ кæ й нал ис, уый куы фæ хатой, уæ д гæ нæ н ис æ мæ алидзын дæ р æ рцæ уа сæ зæ рды.

А, гъа! Ныр бамбæ рста Заза маймулиты катай: Сиберы ма цы дыууæ фæ стаг гориллæ йы уыд, уыдон дæ р фæ лыгъдысты, фæ лæ халгæ цы фæ кодтой, уымæ н ницы зоны.

Зиба рацыд хæ ринаггæ нæ нæ й. Цæ угæ -цæ уын загъта Боройæ н.

— Цæ уæ м. Дардзæ н сæ м йæ хъус. Æ нæ уи дæ р адонæ н ницы тас у. Уыцы бæ рзонд æ мбондæ й нæ ахиздзысты. —Ацыдысты. Чысыл фæ стæ дæ р Байри рахызт йæ хæ ринаггæ нæ нæ й. Дуармæ ауад. Æ вæ ццæ гæ н кауы дуæ рттæ куыд æ хгæ д сты, уый бæ рæ ггæ нæ г. Фæ стæ мæ хъуыр-хъуыргæ нгæ æ рбаздæ хт.

— Ай бæ стыл туджы зæ й цæ уы, адон та ма æ мбырдты мæ т ис. Фæ рæ ты цæ гатæ й къуымыхдæ р ссис сæ зонд.

Байри йæ хатæ ны дуарæ й куы фæ мидæ гæ й, уæ д Заза йæ цæ ст ахаста залы къуымты. Иугæ р Байрийæ дарддæ р маймули змæ лæ г нæ й ам, уæ д уымæ й ницы тас у. Йæ хи нæ батыхсын кæ ндзæ нис адæ мы цур лæ ууынæ й, уæ д гæ нæ н ис æ ддæ мæ ацæ уынæ н.

Рацыд уынгмæ. Зиптун Æ нгæ сы арвыл уæ лиау стылд. Йæ тынтæ й рæ вдауы æ рдзы. Зазайы буар цыдæ р æ хсызгон хъыдзы скодта Зиптуны тынты хъармæ й.

Дыккаг уæ ладзыгмæ цы асин цæ уы, уый куы ауыдта, уæ д æ м цыдæ р бæ ллиц фæ зынд уæ лæ мæ схизыны тыххæ й. Уынгты йæ цæ ст ахаста, мыййаг æ й искуыцæ й маймули уыны æ ви нæ, уый тыххæ й. Иу змæ лæ г дæ р куы никуыцæ й зынд, уæ д фæ раст. Рог суад асинтыл. Хъавгæ -хъавгæ ацыд каридоры. Дуары æ ддейæ байхъуыста. Куы ницы хъæ лæ ба дзы цыд, уæ д сындæ ггай бакодта дуар. Æ ртæ сылгоймаджы иу къуымы бадынц. Цæ уылдæ р æ хсызгон ныхас кæ нынц. Дуары хъæ р куы фехъуыстой, уæ д фестадысты. Сæ цæ сгæ мттыл цыдæ р тасгъуыз фæ зынд, фæ лæ Зазайы куы базыдтой, уæ д йæ размæ рауадысты.

— Уæ бонтæ хорз, мæ Æ нгæ саг хотæ. Зæ рдиаг салам уын дæ тты уæ зæ ххон æ фсымæ р Заза. — Сæ къухтæ сын исы.

— Зæ хх циу, зæ хх? — дисгъуызæ й йæ фæ рсы иу ус — Зæ хх у Æ нгæ сæ й егъаудæ р планетæ. Уым адæ м сты амы маймулитæ н бирæ зæ ндджындæ р. Бирæ размæ дзыддæ р сæ м у зонад æ мæ техникæ.

— Æ мæ уæ д маймулитæ та? — цыдæ р æ нæ ууæ нкгъуызæ й афарста æ ндæ р ус.

— Маймулитæ кæ мдæ риддæ р маймулитæ сты, кæ цытæ н адæ мы рагон фыдæ лтимæ æ рвадæ лондзинад уыд. Махмæ маймулитæ сты амы адæ мæ й бирæ æ нæ мбаргæ дæ р сырдтæ. Махмæ зæ ххы хицау сты адæ м. Æ нгæ сы хицау дæ р кæ ддæ р адæ м уыдысты. Уый тыххæ й æ з чысыл цыдæ ртæ базыдтон газетæ й. Йæ фæ стаг хицæ уттæ дæ р хъуамæ суой адæ м. Уый тыххæ й хъæ уы тох кæ нын. Æ нгæ сы маймулитæ н сæ цард уыйбæ рц сæ сæ ры бацыд æ мæ кæ мдæ р хæ сты кæ рæ дзи цæ гъдынц. Чи ма дзы баззайа, уыдон та хъуамæ фæ цæ гъдæ м мах æ мæ нæ фыдæ лтæ сæ цард цы Æ нгæ сыл арæ зтой, уым æ й хъуамæ мах адарддæ р кæ нæ м.

— Хъус-ма, Заза, — йæ цонгмæ йын бавнæ лдта ибон асины бын цы усыл фембæ лд, уый. — Дæ ныхас дын сæ ххæ ст кодтам. Операцигæ нæ н залы цыдæ риддæ р прибортæ ис, иууылдæ р дзы ахæ м хæ йттæ систам æ мæ сæ иу орангутанг дæ р аразын нæ базондзæ н, æ рмæ ст ныл кæ д нæ фæ дызæ рдыг уой, — йæ сæ р банкъуыста.

— Тæ рсгæ ма кæ нут, — ныфс сын æ вæ ры Заза, ома, уыцы приборты сыхæ лд æ мæ хъахъхъæ нæ г гориллæ ты фæ лыгъд æ рцыд иу рæ стæ джы. Æ з Боромæ куыд байхъуыстон, афтæ мæ й сæ уыдон æ фсон кæ нынц.

— Ау, уыцы хъахъхъæ нджытæ ам нал сты?

— Нал. Фæ лыгъдысты.

— Уый хорз, — бацин кодтой сылгоймæ гтæ. — Ныр-иу уæ м ныууайдзыстæ м. Иннæ маймулитæ й нæ ничи хъыгдары.

— Арæ хстгай архайут. Уыцы прибортæ й кæ й систат, уыдон ма фесафут, искуы нæ бахъæ удзысты.

— Нæ хи хъуыдыйы дæ р уыд ахæ м хъуыддаг, —

Æ ппæ лæ гау бакодта устытæ й иу. — Исдуг сæ къахæ вæ рæ ны ауадзынмæ хъавыдыстæ м, стæ й та æ рхъуыды кодтам æ мæ сæ бафснайдтам.

— Еныр ма мæ м сымахмæ ис иу курдиат. Искуы уын махмæ цæ уыны фадат куы фæ уа, уæ д мын самал кæ нут къарандас æ мæ иуцалдæ р тетрады.

— Кæ д дæ фæ нды еныр дæ р дын ссарæ м.

— Мæ нæ н хæ ссæ н нæ й. Кæ м сæ бамбæ хсон. Хæ ринаггæ нæ г мæ куы фена, уæ д фæ дызæ рдыг уыдзæ н.

— Уый дæ р раст у. — Сразы сты устытæ.

— Æ з сараздзынæ н уыцы хъуыддаг, — йæ риу бахоста, устытæ й бæ зæ рхыгдæ р чи уыд, уый.

— Ныр уал цæ уон. Æ нхъæ лмæ уæ м кæ сдзынæ н. — Сынтæ джыты хуыссæ г адæ мыл ма иу хатт йæ цæ ст ахаста æ мæ рацыд.

Уынгмæ куы рахызт æ мæ сугты цагъды цур æ рдæ гсаст суг фæ рæ тимæ куы федта, уæ д бамбæ рста, Байрийы суг кæ й хъæ уы, уый æ мæ сфæ нд кодта йæ зæ рдæ йын алхæ нын. Раздæ р уал залмæ бацыд. Генриеттæ сылгоймæ гты ’хсæ н радон «урок» уагъта æ мæ йæ нæ бахъыгдардта. Артур æ мæ Гертруд иу къуымы бадтысты астæ рдыл æ мæ къуырццытæ й хъазыдысты. Уый сын Заза бацамыдта. Уыцы уавæ ры сын æ ндæ р хуыздæ р цы хъазт бацамыдтаид, уый нæ зыдта. Артурæ н йе ’нгуылдзтæ хуыздæ р тасыдысты. Арæ хдæ р-иу фæ раст кодта йе ’нæ ном æ нгуылдз. Уый та Гертрудæ н никуыд раст кодта. Уæ д-иу æ нгуылдзтæ æ мткæ й фесхъæ л сты. Артур-иу куы базыдта, Гертруд мæ сты кæ ны, æ гæ р арæ х æ й кæ й хъæ уы йæ цæ стытæ ’хгæ нын, уый тыххæ й, уæ д та-иу фæ раст кодта йæ амонæ н æ нгуылдзтæ. (Гертрудйæ н æ нцонæ й раст кодтой æ рмæ ст амонæ н æ мæ хистæ р æ нгуылдзтæ ). Заза сæ м хæ стæ г бацыд. Сæ цуры æ рбадт æ мæ Артуры бафарста, зæ гъгæ, мыййаг Байри рацыд æ мæ искæ й агуырдта?

—Нæ рацыд, нæ дæ р агуырдта, — загъта Артур, æ мæ та йæ цæ стыты йæ армы тъæ пæ нæ й бамбæ рзта. Заза æ нæ мæ тæ й сулæ фыд. Сыстад. Акаст фæ йнæ рдæ м, ноджы ма цалдæ р раны къæ йттæ -къæ йттæ й бадынц Артуриты йас сабитæ æ мæ уыцы хъазтыл фæ лварынц. Йуæ й-иутæ райдыдтой арæ хсын, фæ лæ дзы бирæ тæ нæ ма зонынц сæ амонæ н æ нгуылдзты хистæ р æ нгуылдзтæ м куыд фæ быцæ у кæ ной æ мæ дзы йæ цæ стыты армы тъæ пæ нтæ й чи бамбæ рзта, уыдон уæ лæ рмттæ куыд бацæ вой.

«Ницы кæ ны. Фæ лваргæ кæ й кæ нынц уый дæ р æ нтыст у», — ахъуыды кодта Заза æ мæ æ ддæ мæ рацыд. Систа фæ рæ т, кæ дæ й нырмæ нал уыд йæ куыстуарзаг къухты кусæ нгарз. Армы тъæ пæ нтæ, æ хсад хæ цъилау, сурс сты. Сабийы фыццаг къахдзæ фтау фæ рæ ты систа хæ рдмæ, ризгæ. Æ рцавта дзы суг. Æ мбисонды æ нцон фæ дæ н разынд. Уайтагъд æ рæ схъистæ кодта, сугсæ ттæ ныл чи лæ ууыд, уыцы фæ стаг къуыдыры, стæ й саст сугты кæ рæ дзийыл аив æ рцагъд кодта. Райста æ ндæ р суг. Куыддæ р фыццаг цæ ф æ ркодта, афтæ тарстгъуызæ й йæ уæ лхъус æ рбалæ ууыд Байри.

Ам кусын куы райдыдта, уæ дæ й нырмæ йæ бæ сты иу схъис дæ р никуыма ничи ’ркодта. Æ мæ ныр фæ рæ ты хъæ р куы айхъуыста, уæ д æ м дис фæ каст. Чи йыл фæ зæ рдейæ ис, зæ гъгæ. Заза фæ хатыдта йæ тас. Фæ рæ т йæ уæ хскыл æ руагъта æ мæ йæ м йæ мидбыл худтæ кæ сы.

— Ау, адæ ймаг дæ р суг сæ ттынмæ арæ хсы? — йæ дзæ мбытæ ныццагъта Байри.

— О... Куыд уыныс, афтæ. — Сыгъдæ г маймулиты æ взагæ й сдзырдта Заза.

— Æ мæ дын чи бацамыдта?

— Ничи. Дæ умæ -иу кастæ н æ мæ сахуыр дæ н, — Зазайы нæ фæ нды, чи у æ мæ кæ цæ й æ рцыд, уый тыххæ й ныхас кæ нын.

— Фæ лæ у-ма, фæ лæ у, — дызæ рдыджы цæ стæ й йæ м бакаст маймули. — Сугсæ ттынæ й дæ фæ рсын, фæ лæ мемæ афтæ æ мбаргæ ныхас кæ ныс, æ мæ уый та кæ цæ й базыдтай?

— Уымæ н дæ р ницы зонын. Æ рдзæ й рахастон ахæ м курдиат, æ вæ ццæ гæ н. Кæ д-иу дын исты куыст уа, уæ д-иу мын зæ гъ. Алы ран дæ р дын сбæ здзынæ н æ ххуысгæ нæ гæ н. Æ з цалдæ р азы фæ куыстон иу заводы, алцы дæ р дзы сахуыр дæ н. Уый фæ стæ фæ рынчын дæ н æ мæ ардæ м рахаудтæ н.

— Æ мæ дыл афонмæ операци куыднæ сарæ зтой? — бадис кодта сыл шимпанзе.

— Бадын мæ хицæ н гобийау. Никæ й хъыгдарын æ мæ мыл цы аразой. Дæ уы йеддæ мæ иу маймулиимæ дæ р никуы сныхас кодтон. Кæ д исты тас у, уæ д мæ ма схъæ р кæ н. Дæ хорздзинад дын иузæ рдион лæ ггадæ й бафиддзынæ н.

— Мæ н та цы хъæ уы, иууыл бындзагъд куы суаиккой маймулитæ мæ мой æ мæ мæ дыууæ фырты тæ ригъæ дæ й, уый дæ р мæ фæ нды. Æ рмæ ст ма мæ мæ чызджыты мæ т ис, — бакатай кодта.

— Кæ д дын хæ дзары исты куыстытæ вæ ййы, уæ д мæ -иу акæ н. Алцы дæ р дын араздзынæ н. Æ рмæ ст дæ ацы хъуыддаг æ з кæ й домын, уый макæ мæ н зæ гъ. Цыма дæ хæ дæ г фæ хатыдтай мæ арæ хстдзинад, афтæ равдис дæ хи.

— Куыст дæ р мын бæ ргæ вæ ййы. Цæ хæ радон мын хорз ис æ мæ æ вæ гæ сæ гæ й сæ фы. Мæ хæ дæ г иууыл ам вæ ййын. Чызджытæ ахуыр кæ нынц. Стæ й нырма къаннæ джытæ сты. Цы сæ бон у?

Байрийы кæ д дисы бафтыдтой Зазайы æ мбаргæ ахастытæ, уæ ддæ р цæ мæ ндæ р æ лгъгæ нгæ ныхас кодта йемæ. Сиберы ныр уыйбæ рц диссаг нал уыд, дзургæ чи кæ ны, ахæ м адæ ймаг фенын, фæ лæ уæ ддæ р маймулитæ м зын каст семæ ныхас кæ нын. Байри ма чысыл алæ ууыд, стæ й сугтæ ахаста æ мæ ацыд. Заза дæ р йæ суг фæ цис саст, стæ й бацыд мидæ мæ. Куыддæ р къæ сæ рыл фæ цæ йхызт, афтæ йæ хъустыл ауад кæ йдæ р дзурын. Фæ зылд. Асины бын лæ ууы, æ рдæ бон фыссæ нтæ самал кæ ныны хæ с йæ химæ чи айста, уыцы ус. Заза мидæ мæ бакаст. Байри фæ аууон хæ ринаггæ нæ ны, уый куы базыдта, уæ д фездæ хт.

— Уæ дæ й нырмæ ам лæ ууын, — бахудт ус, æ мæ йе тарæ й фелвæ ста фондз тетрады, стæ й æ ртæ цыргъ къарандасы æ мæ иу чысыл хæ рынкъа. — Уымæ й та-иу сæ цыргъ акæ н.

— Стыр бузныг. Мидæ мæ нæ м рацу.

— Еныр нæ. Ныр Бороитæ тагъд æ рбацæ удзысты, — загъта ус æ мæ фездæ хт. Заза тетрæ дты йæ фæ счъылдым æ мбæ хстæ й бахаста, фæ лæ Байри залы куы нæ уыд, уæ д тагъд-тагъд бауад æ мæ клеткæ йы фæ стæ нытътъыста йæ хæ знаты. (Сæ хъæ мпы сын арæ х ивтой æ мæ сæ уый бын куы бакодтаид, уæ д гæ нæ н уыд æ мæ йын сæ ссардтаиккой).

XIX

Байрийы хæ дзар — иу егъау хатæ н æ мæ мæ нгагъуыст тыргъ. Æ ртæ згæ хæ рд сынтæ джы. Зæ ронд дзаумæ тты скъапп. Хуыздæ рæ й сæ м цы уыд, уый телевизор, радиоисæ н æ мæ мигæ нæ нты ног скъапп. Чызджытæ уыд хæ дзары цыппар, нырма æ цæ г къаннæ джытæ. Сæ бакаст, — маймули цы вæ ййы, уый. Нæ дæ р сæ фыры хъулты хуызæ н схонæ н ис, нæ дæ р зæ гъæ н ис, зæ гъгæ, сæ хуртæ æ мæ мæ йтæ кастис. Зазайы бацыдыл ницы уадиссаг бадис кодтой. Æ вæ ццæ гæ н сæ раздæ р бафæ дзæ хста сæ мад, стъолы алыварс бадтысты æ мæ цавæ рдæ р рардтыл быцæ у кодтой. Заза сæ м иудзæ вгар фехъуыста. (Ныр бæ ндæ н йæ хъуырыл нал уыд. Хæ дзармæ йæ куы бакодта Байри, уæ д ын æ й рафтыдта. «Æ нхъæ л дæ н æ мæ мæ хъыджы нæ бацæ удзынæ. Нæ алидздзынæ ». — Цыдæ р лæ гъзтæ гъуызæ й йæ бафæ дзæ хста). Сындæ ггай сæ м хæ стæ г бацыд. Æ ркаст рардмæ. Чызджытæ й алчи дæ р бирæ фæ хъулæ ттæ кодта, фæ лæ дзы рардмæ хæ стæ г дæ р ничи бацыд. Заза райста къарандас. Иу сыгъдæ г сыф рафæ лдæ хта æ мæ уайтагъд ацарæ зта рард. Чызджытæ дисгъуызæ й иу каст Зазамæ кодтой, иннæ — йæ къухты змæ лдмæ. Куы фæ цис, уæ д ын чиныджы йæ дзуапп асгæ рстой æ мæ сæ мадмæ хæ рзæ ггурæ ггагау хъæ р кодтой. Уый тыргъы цыдæ р архайдта.

— Гыцци, кæ с-ма дæ адæ ймаг алгебрæ куыд хорз зоны. Нæ рард нын ацарæ зта. Байри алгебрæ тæ -йеддæ н йæ хæ дæ г ницы æ мбæ рста, фæ лæ чызджыты ныхасыл дæ р нæ баууæ ндыд. Кæ цæ й хъуамæ зона адæ ймаг, скъолайы цытæ ахуыр кæ нынц, уый...

Заза æ мæ Байрийы чызджыты ’хсæ н уыцы изæ р сырæ зт хæ лардзинад. Уый сын сарæ зта рардтæ геометрийæ, алгебрæ йæ, тригонометрийæ.

Зазайæ н исдуг зын уыд лæ ппын маймулиты ’хсæ н бæ гънæ гæ й уæ вын, фæ лæ фæ стагмæ ныхæ сты афтæ аныгъуылдысты æ мæ дзы йæ уавæ р бынтондæ р æ рбайрох. Тынг æ й фæ ндыд хæ ст кæ имæ цæ уы æ мæ йæ аххосаг циу, уый тыххæ й искуы газеты, науæ д исты чиныджы бакæ сын, фæ лæ уыцы изæ р нæ бафтыд йæ къухы. Байри йæ фæ иртæ ста чызджытимæ ныхас кæ нынæ й. Акодта йæ суг сæ ттынмæ. Сугты цагъд уыд цæ хæ радоны цавæ рдæ р бæ ласы бын. Заза йæ м скаст.

Цыдæ р дыргъы лыстæ г гагатæ йыл кæ мдæ рты æ рцауындзæ г сты æ ртæ хтау.

— Уый фæ ткъуы хуыйны, — æ гæ р лыстæ г æ м куы каст, уæ д сдзырдта Байри.

— Æ мæ уымæ й ставддæ р нæ кæ нынц йæ дыргътæ? — бацымыдис кодта Заза.

— Уый, кæ д ставд нæ у, уæ ддæ р иууыл хæ рзаддæ р фæ ткъуы у Æ нгæ сы бæ стæ йыл, — раппæ лыд дзы Байри æ мæ ма йæ ныхасмæ бафтыдта. — Мæ мæ гуыр мой йæ, чысыл ма куы уыд, уæ д æ рхаста кæ цæ йдæ р.

— Дæ мой кæ м ис ныр? — цыма ницы зыдта æ ппындæ р, уый фарст æ й акодта.

— Хæ сты амард.

— Æ мæ кæ имæ хæ цыд?

— Уыдон политикæ йы хъуыддæ гтæ сты æ мæ сыл æ з ницы хатын. Æ рмæ ст зонын уый, æ мæ дзы мæ мой нæ дыууæ фыртимæ кæ й фæ мард.

— Дæ мой дæ р шимпанзе уыди?

— Уæ дæ цы.

Мыййаг мах дæ р адæ ймæ гтæ куы нæ стæ м. Æ мæ фосау кæ й кæ имæ бафæ нда, уымæ й куы нæ цот кæ нæ м. — Ах! ахæ м æ фхæ рд дзы нæ ма баййæ фта Заза. Ныртæ ккæ куы ныххурх кæ нид Байрийы йæ маймулийы лæ ппынтимæ, уый дæ р æ й бафæ ндыд, фæ лæ уымæ й йæ хи дæ р, рацæ уæ н кæ цæ й нал ис, ахæ м уавæ ры æ ппары æ мæ йæ мастыл дæ ндагæ й ныххæ цыд.

Æ рсаста суг. Уæ дмæ æ хсæ вы тар фæ дджитæ сæ хи æ руагътой Æ нгæ сы æ рдзыл. Ссыгъдысты электроны цырæ гътæ.

— Ацæ уон ныр, — сдзырдта Заза.

— Фæ лæ у. Базелы лабараторийы нырма уæ гъдибарæ й цæ уæ н нæ й адæ ймæ гтæ н, — загъта Байри æ мæ рахаста бæ ндæ н.

Уынгты тезгъо кæ нынц сыл маймулитæ. Сæ уæ лæ уæ раджы сæ ртæ й ноджы уæ лдæ ры онг сау уынгæ г къабатæ. Цыбырдысджын сау кофтæ тæ. Сæ къæ хтыл сау сæ ракæ й æ рмкъухы хуызæ н хилджын дзабыртæ. Сæ хъуынджын цæ нгтæ æ мæ фыдуынд уæ рджытæ ныггом кодтой. Сæ хæ мхудты хъуынтæ иууылдæ р сау ахуырст.

— Байри, ды ма кæ ддæ ры æ гъдæ уттæ дæ зæ рдыл дарыс, — иу ран æ й æ рурæ дтой дыууæ æ взонг сыл маймулийы.

— Цæ мæ н афтæ зæ гъут? —нæ бамбæ рста Байри маймулиты хъуыды.

—Ацы сырдтæ маймулитæ й фылдæ р тезгъо кæ нынц уынгты уæ гъдибарæ й. Ды та ма дзы кæ мдæ р иу æ рцахстай æ мæ йæ, æ рмахуыр сæ ныккау, бæ ндæ нæ й ласыс. — Ныххудтысты. Заза ацы хатт йæ хи нал баурæ дта æ мæ мæ стыгъуызæ й сдзырдта.

— Æ вæ дза уыцы дзаумæ тты сымах фыдуынд. уæ нгты бæ сты сыл адæ ймаджы фидауцджын уæ нгтыл скæ н, уæ д куыд рафидауид, уый уæ цæ стытыл нæ уайы.

Маймулитæ йæ м исдуг дызæ рдыджы цæ стæ й ныккастысты, стæ й хъæ рæ й ныххудтысты.

— Уый дын æ рмахуырæ й уæ лдай дзурын дæ р куы зоны. Ам æ й уынгты ралас-баласы бæ сты циркмæ куы бакæ нис, уæ д дæ æ хцайæ байдзаг кæ нид.

— Хуымæ тæ джы цæ стæ й йæ м ма кæ сут. Ахæ м рардтæ скодта æ мæ сæ сывæ ллæ ттæ н, мæ зæ рде, сæ ахуыргæ нæ г дæ р зынæ й фæ аразы. — Раппæ лыд дзы Байри.

— Уый та дзыхъхъынног аргъау. Маймулиты дзыхæ йдзургæ сфæ лдыстад чи æ мбырд кæ ны, уыдон æ й куы фехъусиккой, уæ д æ й уайтагъд амыхуыр кæ никкой, — ноджы тынгдæ р худынц сыл маймулитæ Байрийы ныхæ стыл.

— Кæ д уæ нæ уырны, уæ д-иу нæ м сом изæ р хæ дзармæ рацæ ут æ мæ уæ хи цæ стæ й фенут, куыд аразы рардтæ, уый...

Дыккаг изæ р æ цæ г фæ уазæ г сты Байритæ м уыцы дыууæ сыл маймулийы, адæ ймаг рардтæ куыд араздзæ н, уый уынæ г.

Уыдон сæ хæ дæ г разындысты педагогон институты математикæ йы факультеты студенттæ. Уыцы изæ р ма Заза базыдта ахуыры фæ тк. Цæ виттон, сæ рмагонд программæ ис астæ уккаг скъолайæ н. Уый чи кæ д базона, фæ лварæ нтæ дзы тынг хорз чи кæ д радта, уæ д ын фæ удыл нымайынц астæ уккаг скъола æ мæ йын радтынц аттестат. Бирæ йæ фæ вæ ййы æ хсæ з-авд азмæ. Бирæ та аххæ ссы суанг фынддæ с азмæ дæ р. Уæ дмæ йæ чи нæ базона, уый рацух æ рцæ уы скъолайæ æ мæ йын дарддæ р ахуыр кæ ныны бар нал вæ ййы. Ахæ м фæ тк ис уæ лдæ р ахуыргæ нæ ндæ тты дæ р. Æ рмæ ст ам та баззайæ н ис иууыл фылдæ р дæ с азы. Уæ дмæ чи нæ базоны программæ æ нæ хъæ нæ й, уый дæ р рацухгонд æ рцæ уы. Нымад нал æ рцæ уы йæ астæ уккаг скъолайы ахуыр дæ р. Никæ цы уагдонмæ йын ис кусынмæ бацæ уыны бар. Йæ цæ рæ нбонты баззайы саукусæ гæ й.

— А фæ стаг рæ стæ джы уæ лдæ р ахуыргæ нæ ндæ тты дæ с азы онг дæ р хæ рзыстæ мтæ баззайынц, — дзырдтой студенттæ Байрийæ н. Æ хца радт æ мæ исты зоныс, æ ви нæ, уымæ й дæ ничи фæ рcы.

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒